باستاۋىن سوناۋ قىرعىزدىڭ اقباس الاتاۋىنان الاتىن شۋ وزەنi قۇلديلاپ كەلiپ تەرiستiككە قاراي بەت تۇزەيدi. سايىن دالاعا سوزىلا شىعىپ العان سوڭ قاراتاۋ جوتالارىمەن جارىسا جىلىستاپ، شويىنقۇيىننىڭ تەرiسكەي جاعىن الا باتىسقا قاراي باعىت الادى. وسىلايشا سىلاڭداي اققان شۋ وزەنi قاراتاۋ جوتالارى اياقتالار تۇستا اعىسىن باياۋلاتىپ، ايناكول مەن اششىكولگە قۇيادى دا تiزگiن تارتادى. بۇل ەكi كول دە ايدىنى تولقىعان، ۇيرەك-قازى شۋلاپ جاتاتىن كولەمi ۇلكەن كولدەر. اسiرەسە، ايناكولدiڭ اۋماعى اتشاپتىرىم، ايدىنى ايناداي جارقىراعان اسەم كول بولعان. وكiنiشكە قاراي، قازiرگi كەزدە ايناكولدiڭ تابانى كەبەرسiپ، قاڭسىعان ىدىستاي كۇي كەشiپ جاتىر. شۋدىڭ سۋىنىڭ ايناكولگە قۇيماعانىنا كوپ جىل ءوتتi. ال، اششىكولگە دە شۋدىڭ وزەنi كەيiنگi كەزدە مىرزالىق تانىتىپ جاتقان جوق. قۇبىلمالى كەيۋاناداي بiردە جەتiپ جاتادى، كەيبiر جىلدارى جۇيكەلەپ، ورتا جولدا قالادى. كوبiنە-كوپ اششىكولگە قۇيىپ جاتقان سارىارقا جەرiنەن بەرi قاراي اعاتىن سارىسۋ، بوقتىقارىن وزەندەرi. ايدىنى كۇنمەن شاعىلىسىپ، بالىعى تايداي تۋلاعان، شاعالاسى شۋلاپ جاتقان جاراسىمدى كول.

 وسى كولدەردەن شىعىسقا قاراي تۇستiك جەردە شۋ وزەنiنiڭ بويىندا بوكەنباي دەپ اتالاتىن جايلاۋ بار. بۇل جەردە ايدىنى شالقىپ اقجايقىن كولi جاتىر. اقجايقىن كولiن توڭiرەكتەپ سوزىلا جاتقان قوس سەڭگiر توبى كوزگە سونادايدان كورiنەدi. ەكi توبەنiڭ اراسى بiر-بiرiنەن قوزى كوش جەر. تاۋ جاعىندا تۇرعانى قابانقۇلاق دەپ اتالادى دا، تومەنگi شۋ بويىنا قاراپ ورنالاسقانى ەڭكەي دەگەن اتپەن بەلگiلi.

ەرتەرەكتە بۇل توڭiرەكتە قۇلان كوپ بولعان كورiنەدi. ويتكەنi, وسى ماڭايدا قۇلان اتىمەن بايلانىستىرا اتالاتىن جەر اتاۋلارى كوپتەپ كەزدەسەدi. ون سەگiزiنشi عاسىردا وسى توڭiرەكتە ءومiر سۇرگەن بiر باتىر كiسi قولىنداعى ەكi سايگۇلiك اتىن ارنايى قۇلاندى قۋىپ الۋعا باپتاعان دەسەدi. اتتاردىڭ تەرiن الىپ، ساداعىن اسىنىپ، ورiستە جاتقان بiر ءۇيiر قۇلاندى اقىرا قۋىپ شىعارادى. وكشەلەي قۋعان اتتىلى ادامنان ىقتاعان توپ قۇلاننان سالدەن سوڭ بەسەۋi بولiنە قاشادى. جەردiڭ جابىسىن جاقسى بiلەتiن باتىر قۇلانداردى ەركiنە جiبەرمەي، ارنانىڭ تاۋ جاقتاعى قاپتالىنا قاراپ تىقسىرادى. ويتكەنi, وسى جاق قاپتالدا ويدىم-ويدىم سورلار كوپ. باتىردىڭ مۇنىسى قاشقان قۇلانداردى سورعا تولارساقتاتۋ نەمەسە جۇيرiك جانۋارلار شابىسىنان توقىراپ، ساداق جەبەسiنە iلiگۋi مۇمكiن. بiراق سەزiمتال جانۋارلار سوردى جانامالاپ قيعاشتاي تارتىپ، تاۋعا قاراي جوڭكيدi. بوكەنبايدان شىعا بەرە بۇلاي قاراي بۇتاسى سيرەكتەۋ جازىق بولىپ كەلەدi. جازىق جەردە ەركiن كوسiلiپ زۋلاعان قۇلاندار جەبە جەتەر جەرگە كەلتiرە قويمايدى. اڭنىڭ قىزىعىمەن تاقىم قىسقان باتىر تاۋ بوكتەرiنە تاياۋ كولشiككە دەيiن قۋىپ كەلەدi. كولشiك پەن سوزاقتىڭ اراسى جيىرما بەس شاقىرىم. ال، قۇلانداردى قۋىپ شىققان بوكەنبايدان كولشiككە دەيiنگi ارالىق الپىس بەس شاقىرىمدى قۇرايدى. ءوزiنiڭ قۇتتى مەكەن ورiسiنەن ۇزاپ شىعىپ كەتكەن قۇلاندار قايتارۋ بەرمەي، كەلگەن iزiمەن بوكەنبايعا قاراي جوسيدى. قۇلانداردىڭ سوڭىنان قالماي تۇرە قۋىپ وتىرعان باتىردىڭ تاقىمىنداعى ەڭكەي اتالعان تۇلپارى سول كەزدە زورىعىپ قۇلايدى. جiگەردi نامىسقا جانىعان باتىر قۇلاعان جۇيرiكتi تاستاي سالىپ، قابانقۇلاقتى تاقىمعا باسادى. ءالi دە ۇيiرiنە قوسىلا قويماعان قۇلانداردى قاشىرا قۋىپ شىعادى عوي. جەرگە تانىس بولىپ قالعان جانۋارلار وزدەرi قاشقان سۇرلەۋمەن جوڭكiلە تارتسا كەرەك. از-كەم تىنىس الىپ قالعان قۇلاندار ساداق جەبەسiنە iلiكتiرمەيدi. كولشiكتiڭ جانىنا كەلگەندە جانە كەرi قاراي جوڭكiلەدi. نامىسقا بۋلىققان باتىر ەت قىزۋىمەن تۇلپارعا قامشى باسىپ، قيناپ جiبەرسە كەرەك، ەڭكەي تۇلپار قۇلاعان تۇستان ءوتiپ بارىپ قابانقۇلاق تا زورىعىپ مەرت بولادى.

ەل اۋزىندا باتىردىڭ اتى ۇمىتىلعانىمەن، جىلقى تۇلiگiن جانىنداي جاقسى كورگەن حالىق قوس تۇلپاردىڭ قۇلاعان جەرiندەگi سەڭگiر توبەلەردi ەكi سايگۇلiكتiڭ اتىمەن اتاپ، ماڭگi ەستە قالدىرعان. ال، بەس قۇلان قاشقان سۇرلەۋ «بەس قۇلاننىڭ جولى» اتالعان. كەيiن ۇلكەن كەرۋەن جولى بولعان ەكەن.

وسى اتاۋ وتكەن عاسىردىڭ الپىسىنشى جىلدارىنا دەيiن ايتىلىپ كەلدi. كەيiنگi كەزدە بۇل سۇرلەۋ بوكەنبايداعى اقجايقىن كولiنە بارىپ دەمالۋشىلاردىڭ ۇلكەن كۇرە جولىنا اينالدى. اتا-بابالارىمىز مەكەن ەتكەن سايىن دالامىزداعى تاريح تاعلىمىنىڭ بiر پاراسى وسىلاي سىر شەرتەدi.

تiلەۋبەك ىبىرايىموۆ.

Abai.kz