ەلiمiزدiڭ دامۋ ستراتەگياسىن ايقىندايتىن باعدارلاما قابىلداۋ بارىسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2015 جىلعى 29 قازانداعى №372-V زاڭىنا سايكەس اۋىل شارۋاشىلىعى كووپەراتيۆتەرiن قۇرۋ كوزدەلگەن-دi. اۋىل شارۋاشىلىعى كووپەراتيۆi دەگەنiمiز نە؟ بۇل كوپتەگەن كاسiپكەردiڭ ويىندا جۇرگەن كۇردەلi سۇراق.

جالپى، كووپەراتسيا ءسوزiنiڭ ماعىناسى اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن وندiرۋشiلەردiڭ ەكونوميكالىق تۇرعىدان iرiلەنۋiن بiلدiرەدi. فەرمەرلەردiڭ بiرiگۋiنiڭ ارقاسىندا ەڭبەك ونiمدiلiگi ارتادى، نارىقتا ءونiم تاپشىلىعى ازايىپ، باعا تۇراقتالادى. Iرiلەنگەن شارۋا قوجالىقتارىنا مەملەكەت تاراپىنان بەرiلەتiن ءتۇرلi جەڭiلدiكتەرگە قول جەتكiزۋ وڭايعا تۇسەدi. فەرمەرلەردi كووپەراتيۆتەرگە بiرiگۋگە ىنتالاندىرۋ ماقساتىندا قر اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلiگi اگروونەركاسiپ كەشەندەرiنە تولەنەتiن سۋبسيديا نورماتيۆتەرiن جوعارىلاتۋدىڭ مەحانيزمدەرiن قايتا قاراستىرادى. شارۋا قوجالىقتارى كووپەراتيۆتەرگە بiرiكسە، پايدالانىلماي جاتقان ەگiستiك جەرلەر يگەرiلiپ، ءونiم تۇسiمدiلiگi ارتىپ، ەگiن شارۋاشىلىعى دامي تۇسەر ەدi.

اۋىل شارۋاشىلىعى كووپەراتيۆتەرiنiڭ قاۋىمداستىعى (وداعى) – ءوز مۇشەلەرiنiڭ قىزمەتiن ۇيلەستiرۋدi جانە ولاردىڭ ورتاق مۇلiكتiك جانە وزگە دە مۇددەلەرiن قورعاۋدى قامتاماسىز ەتەدi. ول اۋىل شارۋاشىلىعى كووپەراتيۆتەرiنiڭ ەرiكتi تۇردە بiرiگۋi ارقىلى قۇرىلادى. ونىڭ مۇشەسi جارعىسىندا كوزدەلگەن اقشا تۇرiندە مۇلiك (پاي) جارناسىن ەنگiزەدi, ءسويتiپ، سول بويىنشا ديۆيدەندتەر الادى. ءوزi ەنگiزگەن مۇلiك (پاي) جارناسىنىڭ قۇنىنا قاراي تاۋەكەلدەرگە بارىپ، زالالىن كوتەرەدi. كەڭەسشi داۋسى بولادى. بiر سوزبەن ايتقاندا، كووپەراتيۆ مۇشەسi – جارعىعا سايكەس قۇقىقتارى مەن مiندەتتەرi بەلگiلەنگەن زاڭدى نەمەسە جەكە تۇلعا.

اۋىل شارۋاشىلىعى كووپەراتسياسى كووپەراتيۆتەر مەن ولاردىڭ قاۋىمداستىقتارىنىڭ (وداقتارىنىڭ) جۇيەسiن قۇرايدى. قاۋىمداستىق جۇيە كووپەراتيۆ مۇشەلەرiنiڭ الەۋمەتتiك-ەكونوميكالىق جانە باسقا دا قاجەتتiلiكتەرiن قاناعاتتاندىرادى، كiرiستەرiن ارتتىرادى. اۋىل شارۋاشىلىعى جانە بالىق ونiمدەرiن ءوندiرۋ، ولاردى قايتا وڭدەۋ مەن وتكiزۋ جانە ساقتاۋ، سونداي-اق، قاجەتتi ءوندiرiس قۇرالدارىمەن، ماتەريالدىق-تەحنيكالىق رەسۋرستارمەن قامتاماسىز ەتەدi. جابدىق ماسەلەسiندە باسەكەلەستiك ورتا قۇرىپ، ءونiمدi وندiرۋشiدەن تۇتىنۋشىعا تiكەلەي جەتكiزiپ بەرۋدi ۇيلەستiرەدi. كووپەراتيۆ مۇشەلەرiنiڭ قاجەتتi رەسۋرستاردى تيiمدi شارتتار بويىنشا ساتىپ الۋىنا، وندiرiستiك جانە وزگە دە شارۋاشىلىق قىزمەت تۇرلەرiن قارجىلاندىرۋعا جاردەمدەسiپ، ولاردىڭ مۇددەلەرiن قورعايدى. سونىمەن بiرگە، جانار-جاعارماي، تۇقىم، تىڭايتقىش، گەربيتسيد، پەستيتسيد، ۆەتەرينارلىق پرەپاراتتار، جەمشوپ، اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسى، تەحنولوگيالىق جابدىقتار، قوسالقى بولشەكتەر، قۇرىلىس جانە اۋىل شارۋاشىلىعى وندiرiسiنە ارنالعان وزگە دە iلەسپە ماتەريالداردى الۋ جاعىنان كومەكتەسەدi.

قر «ادiلەت ورگاندارى تۋرالى» زاڭعا سايكەس زاڭدى تۇلعالاردى مەملەكەتتiك تiركەۋ، فيليالدار مەن وكiلدiكتەردi ەسەپتiك تiركەۋ، سونداي-اق، بيزنەس-سايكەستەندiرۋ نومiرلەرiنiڭ ۇلتتىق تiزiلiمiن جۇرگiزۋدi ادiلەت دەپارتامەنتi جۇزەگە اسىرادى. سوندىقتان اۋىل شارۋاشىلىعى كووپەراتيۆiنiڭ زاڭدى تۇلعا رەتiندە جۇمىسى مەملەكەتتiك تiركەۋگە الىنعان ساتتەن باستالادى. كووپەراتيۆ كوممەرتسيالىق ۇيىم بولعاندىقتان، جارعىسىندا كورسەتiلگەندەي، قىزمەتتiڭ بiرنەشە تۇرiمەن اينالىسۋعا قۇقىلى. ول كەمiندە ءۇش قۇرىلتايشىنىڭ شەشiمi بويىنشا قۇرىلادى. ەرەجەگە سايكەس وعان مۇشەلiككە كەز كەلگەن ازامات قابىلدانا الادى. مۇلiك (پاي) جارنالارىنىڭ مولشەرi مەن سانىنا قاراماستان بiر مۇشە – بiر داۋىس قۇقىعىنا يە بولادى.

بۇگiندە الەم ەكونوميكاسى كۇردەلi جاعدايدى باستان وتكەرiپ وتىر. ءتۇرلi داعدارىستارعا تاپ بولىپ، سونىڭ بارiنەن سۇرiنبەي وتۋدەمiز. بۇل تاۋەلسiز قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسى ەداۋiر قالىپتاسىپ قالعانىن، ءوسۋ ديناميكاسىنىڭ جىلدان-جىلعا ارتىپ وتىرعانىن كورسەتەدi. مەملەكەتiمiزدiڭ ەكونوميكالىق تۇرعىدا يممۋنيتەتiنiڭ بەرiكتiگiن بايقاتادى.

ءتۇپتiڭ تۇبiندە وتاندىق تاۋار وندiرۋشiلەر ەل ەكونوميكاسىنىڭ لوكوموتيۆi بولا الاتىنىنا سەنەمiز، سولارعا ارقا سۇيەيمiز. باسەكەگە قابiلەتتi بولۋ ءۇشiن دامىعان وتىز ەلدiڭ قاتارىنا ەنۋگە تالپىنىپ جاتقانىمىز دا سوندىقتان. ەۋرووداق اياسىنداعى قارىم-قاتىناستى بارىنشا نىعايتىپ، دۇنيەجۇزiلiك ساۋدا ۇيىمىنا مۇشە بولىپ وتىرمىز. بۇل كاسiپكەرلەردەن، مامانداردان بارىنشا جاۋاپكەرشiلiك پەن جيناقتىلىقتى، نارىقتىق قاتىناستاعى تۇتىنۋشىلار سۇرانىسىن زەرتتەۋدi تالاپ ەتەدi.

سوندىقتان «اۋىل شارۋاشىلىعى كووپەراتيۆتەرi تۋرالى» زاڭدى شارۋالار ءوز پايدالارىنا جاراتۋى كەرەك. داعدارىس كەزەڭi ەتەك-جەڭiمiزدi جيناپ، قۇلشىنىسپەن ەڭبەك ەتەتiن ءسات. بۇل قيىندىق، بiر جاعىنان، فەرمەرلەر ءۇشiن ۇلكەن مۇمكiندiكتەر بەرiپ وتىر. ويتكەنi, وڭتۇستiكتiڭ ساپالى ونiمدەرiنە بۇگiندە جان-جاقتان سۇرانىس كوپ.

تالعات يساقوۆ، وقو اۋماقتىق ينسپەكتسياسىنىڭ اسىل تۇقىم جونiندەگi مەملەكەتتiك ينسپەكتورى.

Abai.kz