رەداكتسيادان: اۋەلى بىرەر ءسوز اۆتور تۋرالى. يسا مومباەۆ. كاسىبي زاڭگەر. تالدىقورعان مەن  الماتى جانە  اتىراۋ وبلىسىندا زاڭ سالاسىندا قىزمەت اتقاردى. قازىر قر پارلامەنتىندە زاڭگەر-كەڭەسشى.

يسەكەڭ – سۇيەگىنە ءسوز دارىعان ازامات. «ايداسا، قويدىڭ – كوسەمى، سويلەسە، ءسوزدىڭ - شەشەنى».  قازاق پەن ورىس اقىندارىنىڭ جىرلارىن جانىن قيناماي-اق  جاتقا سوعاتىن ول  - ارعى-بەرگىدەن دەرەگى مول، قۇيما قۇلاق، قۇتتى بىلىك يەسى. يسەكەڭنىڭ توگىلىپ سويلەيتىنىن بىلەتىن ءبىز توگىلدىرىپ جازاتىندىعىنان ماقۇرىم ەكەنبىز. بۇگىن سول «ماقۇرىمدىعىمىزعا» ناماقۇل بولىپ وتىرعان جايىمىز بار. يسەكەڭ  فب-داعى جەكە پاراقشاسىندا جازۋشى راقىمجان وتارباەۆتى 60 جاسىمەن قۇتتىقتاپتى. راقاڭ، ءسوز جوق، قازاقتىڭ عاجاپ جازۋشىسى. كەمەل دارىن. لينگۆيستيكالىق پروزانىڭ ينتەللەكتۋالدىق پاراساتى وتارباەۆتىڭ بويىنان كورىنەدى. اعامىزدىڭ الاپاتىن اسىراتىن الپىس جاسىنا قۇتتى بولسىن ايتا وتىرىپ، ءىنى-دوسى يسا مومباەۆتىڭ ادەمى اڭگىمەسىن وقىرمان قاۋىمنىڭ نازارىنا ۇسىنعاندى ءجون كوردىك.

...........................................................................  

“مەن ءسىزدى سىيلايمىن دا سۇيەمىن دە،
تۋماسام دا جايىقتىڭ جيەگىندە”، - دەپ مۇقاعالي ايتقانداي، جازۋشى راحىمجان وتارباەۆپەن سىيلاستىعىمىز وسى عاسىردىڭ باسىندا اتىراۋ قالاسىندا جاڭا سالىنعان ءزاۋلىم ۇيدەن پاتەر الىپ، قوڭسى قونعانىمىزدان باستالدى. ورىستا ءسوز بار: «بوگ ۆيديت ۆسە، سوسەد ۆيديت ەششە بولشە» دەگەن. كوزىن ىلەر ءتۇنى بولماي، ويلاۋمەن كۇندى باتىرىپ، جازۋمەن تاڭدى اتىرعانىنا تالاي رەت كۋا بولدىم. كەيىننەن راحاڭ:
ء«بىر جىل تۇرىپ وزىڭدە،
كىتاپ جازدىم ەكى ەلى،
مەنەن ساعان وكپە جوق،
دون-جۋاندار مەكەنى»- دەپ باستالاتىن ءازىل-شىنى ارالاس «كورشىلەر» دەگەن ولەڭ جازدى. سول كەزدەن بەرى “جاقسىمدى جاۋىما ايتامىن، جامانىمدى ساعان ايتامىن” دەپ جاراسقان اقىن ايتقانداي، سىيلاسىمدى قارىم-قاتىناستامىز. ءازىل دەمەكشى، ۇلىقبەك ەسداۋلەتءتىڭ راحاڭدى “قابا جالدى قارا ايعىر" دەيتىن جاراسىمدى ءازىلى بولاتىن.
راحاڭ ۇلكەن شەجىرەشى. “كوكتەن تۇسكەن جوقپىز، جەردەن وڭگەن جوقپىز، ءبارىمىز دە، اتانىڭ كۇشىنەن، انانىڭ سۇتىنەن جارالدىق” دەپ ىسىق اتالىعىنىڭ شەجىرەسىن جازدى. راحاڭنىڭ قولىندا ەلدە جوق، “قاراڭعى تۇندە تۋعان جارىق جۇلدىزداي” شەجىرە دەرەكتەر بار ەكەنىن جانە سول دەرەكتەر نەگىزىندە سەگىز سەرىنىڭ يساتاي-ماحامبەت كوتەرىلىسىنە قاتىسقانىن دالەلدەگەنىن جازۋشى بەكسۇلتان نۇرجەكەەۆ جازدى.
“بەس قاسقا بەرىشتىڭ حيكاياسىن” وقىپ قىزمەت بابىمەن اتىراۋعا قونىس اۋدارعان جەر جانناتى جەتىسۋدى جايلاعان جالايىردىڭ جايساڭ جاندارىنىڭ بەس قاسقا بەرىشتەرمەن اعايىن بوپ ارالاسقانىن كوردىم.
راحاڭ – كوسىلە سويلەيتىن كوسەم، شەشىلە سويلەيتىن شەشەن، ءوز سوزىمەن ايتساق، “قازاقتىڭ قارا ءسوزىنىڭ قايماعىن الىپ، قاسپاعىن قىرىپ جەگەن” ادام. ول كىسى “ويدىڭ بۇلاعىن، ءتىلدىڭ تيەگىن اعىتقاندا”، “تەكەمەتتەي ءتىلىپ”، “ەستىگەن قۇلاقتى ەلەڭ ەتكىزەتىن” سوزدەرىن تىڭداعاندا نامازعا ۇيىعانداي تىڭداپ وتىرامىز.
“امەريكانىڭ ۇلتتىق بايلىعىنداعى” قاپاردى، بولماسا “بيدەگى” جانىبەك پەن كاميللانى باتىستا تۋىپ-وسكەندىكتەن شەبەر سۋرەتتەدى دەيىك، ال “قىتايدان جەتكەن سالەمدەمەدەگى” ءومىرباي مەن بازاركۇلدى سۋرەتتەگەنىن وقىپ، شىعىستا، ءتىپتى ارعى بەتتەگى شاۋەشەك، شيحو، شيپانزەلەردە تۋىپ-وسكەن بە دەپ قالا جازدادىق.
“مال جيناعان ءبىر كىسىلىك، ءسوز جيناعان مىڭ كىسىلىك” دەپ، ءوز باسىم راحاڭنىڭ سوزدەرىن جيناپ ءجۇرمىن. “بەس جاسار بالانىڭ باسىنداي ومىراۋى” ; «كۇن كوزىنە تارانعان قىرعاۋىلدىڭ قاناتىنداي قۇلپىرعان»;  “توق بالتىرلار تورعا تۇسكەن اشقاراق شورتانداي” ; “جەلپىلدەگەن جاسى، جەر جەتەكتەگەن كارىسى، سۇيرەكتەي سۇڭعاعى، ميمىرت باسقان مىقىرى، شىلاياق سيداڭى، بالپاڭ قاققان بوكسەلىسى”; “اقشانىڭ بەت-جۇزىنە قارامايتىن ساحيلار، تەڭگەنىڭ ءمورىن جىلاپ جالايتىن ساراڭدار” ، - دەپ كەتە بەرەتىن  تىركەستەرى ءسوز قورجىنىمدا وتە كوپ.
قازاق بەلى جوعالىپ، مىقىنمەن بىرىگىپ كەتكەن، بەلى مەن كەۋدەسى، كەۋدەسى مەن بوكسەسى تۇتاسقاندى ء“دۇربىلجىڭ” دەيدى. راحاڭ وسىنداي ءدۇربىلجىڭدى “اتىراۋ-الماتى پوەزى” اتتى اڭگىمەسىندە: “مويىن جوق، باس يىقتا، مىقىن جوق، كەۋدە قۇيرىقتا” دەپ سۋرەتتەيدى.
“سيۋجەتتەرى پىشىراعان، مەن دە جازدىم ءۇش رومان” دەپ جۇمەكەن ايتقانداي، ءۇش رومان جازباعانىمەن راحاڭنىڭ ءار اڭگىمەسى ءبىر رومانعا تۇرادى. “ليتەراتۋرنايا گازەتانىڭ” سايتىنان ورىس تىلىنە اۋدارىلعان “بي”، “اكتريسا” اتتى اڭگىمەلەرىن تاعى ءبىر وقىپ شىعىپ، پاۋلو كوەلودان ارتىق بولماسا، ەش كەم ەمەس ەكەندىگىنە تاعى كوز جەتكىزدىم.
سىيلاسىمدى، راحا! اسقار شىڭ قۇتتى بولسىن!
«كوشىپ جاتىر اۋىلىم، قونىپ جاتىر،
قاي ايتقانى پەندەنىڭ بولىپ جاتىر.
اسقارىنا الپىستىڭ شىقساڭداعى
ارمان شىركىن كەۋدەدە تولىپ جاتىر» دەپ قازاقتىڭ قارا ولەڭىندە ايتىلعانداي ارماندارىڭىز ورىندالا بەرسىن! تىلەكتەسپىن!  

يسا مومباەۆ

Abai.kz