ەگەمەندىكتىڭ 25 جىلدىعى قازاق ەلىنىڭ تاۋەلسىز تاريحىنىڭ ازامات بولىپ ەسەيۋىن دە قامتاماسىز ەتتى. كوپتەگەن كۇماندى تۇستارى – «اقتاڭداقتار» دەپ اتالاتىن، ءالى دە تەرەڭدەتە زەرتتەي ءتۇسۋدى قاجەت ەتەتىن قايشىلىقتى ماسەلەلەرى مول بولا تۇرسا دا، ۇلتتىق تاريح بۇگىندە ەڭسە كوتەرىپ، اياعىنان تۇردى دەپ ايتا الامىز. ەلباسىمىزدا وسى باعىتتا بىرقاتار شارالاردى جۇيەلى تۇردە جۇزەگە اسىردى. سولاردىڭ قاتارىندا مىسالى، ول كىسىنىڭ ءوزىنىڭ «تاريح تولقىنىندا» دەگەن ەڭبەگىن جارىققا شىعارۋى، 1997 جىلدى «قوعامدىق كەلىسىم جانە ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ» جىلى دەپ جاريالاۋى، 1998 جىلدى «حالىق بىرلىگى مەن ۇلتتىق تاريح» جىلى دەپ اتاۋى، 1999 جىلدى «ۇرپاقتار بىرلىگى مەن ساباقتاستىعى جىلى» دەپ ەرەكشەلەۋى، سونداي-اق 2004 جىلدان باستالعان مەملەكەتتىك باعدارلاما – «مادەني مۇرانىڭ» كەڭ ناسيحاتتالىپ، وندا جوبالانعان بىرقاتار قاجەتتى شارالاردىڭ ورىندالۋى، اقىرىندا «حالىق تاريح تولقىنىندا» اتتى كولەمدى دە اۋقىمدى عىلىمي باعدارلامانىڭ مەملەكەت تاراپىنان قارجىلاندىرىلۋى جانە ت.ب. كوپتەگەن جۇمىستار تاۋەلسىزدىكپەن رۋحتانعان تاريحشىلار قاۋىمىن دا جىگەرلەندىرە ءتۇستى. 

ولاردىڭ اراسىندا وزىندىك ەڭبەكقورلىعىمەن، عىلىمي تەوريالىق دايىندىعىمەن، قازاق ۇلتتىق ەليتاسىنىڭ ۇستانعان جولىنا ادالدىعىمەن پروفەسسور مامبەت قۇلجابايۇلى قويگەلديەۆ ەرەكشەلەنىپ تۇر. بۇلاي دەيتىنىمىز ول، تاۋەلسىزدىك تۋعىزعان تاريحشى. ال ەندى، تاۋەلسىزدىك رۋحى ەلىمىزدىڭ وتانشىل ازاماتتارىن عالامات بيىكتەرگە كوتەرگەنى جانە بەلگىلى. ماكەڭ قازاق تاريحىن جازۋعا ۇلكەن دايىندىقپەن كەلدى. ول قازاق تاريحىن تەرەڭ ءبىلىپ قويماي، سونىمەن بىرگە كورشى باۋىر­لارىمىز قىرعىزداردىڭ بىشكەك ۋنيۆەرسيتەتىن وقىپ تاۋىسقاندىقتان، ۇلتتىق تاريحتى جازۋدا تۋىستاس كورشى حالىقتاردىڭ تاريحي تاعدىرلارىن سالىستىرا قاراستىرۋعا، وسى نەگىزدە سونى دا تىڭ تۇجىرىمدار جاساۋعا، تۇركى حالىقتارىنىڭ ورتاق مۇددەسىنە بەيىمدەلگەن تاريحي شىعارمالار جازۋعا الىپ كەلدى.
مامبەت قۇلجابايۇلىنىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىن بىرنەشە كەزەڭدەرگە جانە بىرنەشە باعىتتارعا ءبولىپ قاراستىرۋعا بولادى. بىراق بۇعان شاعىن ماقالا كولەمى مۇمكىندىك بەرە قويا ما؟ شولۋمەن عانا شەكتەلە الارمىز. ونىڭ شىعارماشىلىق جۇمىسىنىڭ باستاۋىن­دا بۇرىندارى كوپ ايتىلا بەرمەگەن ورتا عاسىرلارداعى جانە جاڭا زامانداعى قازاقتىڭ تاريحي تۇلعالارى تۇر. ولاردىڭ قاتارىندا ونىڭ ءوزى شۇقشيا زەرتتەگەن قادىرعالي جالايىري، تولە بي، قازىبەك بي، اتاقتى جىراۋلار – نىسانباي، دوسقوجا، شورتانباي، ماحامبەت اقىن جانە ت.ب. بار. بۇل حالىقتىق شىعارماشىلىق وكىلدەرىنىڭ تۋىندىلارىن تەرەڭ زەرتتەۋ جانە ولاردىڭ تاريحي دەرەكتەرىن رەسمي قۇجاتتىق مۇراعات مالىمەتتەرىمەن سالىستىرمالى تۇردە ۇيلەسىمدى پايدالانۋ اتالعان تۇلعالاردىڭ قىزمەتىنە جانە شىعارمالارىنا جاڭا كوزقاراستاردىڭ تۋىنداۋىنا الىپ كەلدى. سوندىقتان دا، ماكەڭنىڭ وسى كىسىلەرگە بايلانىستى زەرتتەۋلەرىنەن ىلعي دا جاڭا ۇلتتىق سارىن جانە ەلدى ەلەڭ ەتكىزەر تىڭ تۇجىرىمدار كەزدەسىپ وتىرادى. عالىم ءوز زەرتتەۋلەرىندە ارقاشان ەرلىككە ءسۇيسىنىپ، وقىرمانىن كەنەسارىنىڭ مەملەكەتشىل اسقار بيىگىنە جەتەلەۋمەن كەلەدى. وسىنداي تاريحي ورتانىڭ رۋحىمەن رۋحتانعان تاريحشى تاريحىمىزداعى جاڭا كەزەڭ – الاش قوزعالىسىنىڭ ۇلت زيالىلارىن شۇقشيا دا تەرەڭ زەرتتەۋدى قولعا الدى. بۇل وتكەن عاسىرلارداعى اعا ۇرپاق پەن كەيىنگى تولقىن – ەركىندىككە ۇمتىلعان ىنىلەردىڭ رۋحاني ساباقتاستىعىنان تۋىنداعان عىلىمي زەرتتەۋ جولى ەدى. ماكەڭنىڭ عىلىمي شىعارماشىلىعىنىڭ نەگىزگى بولىگى وسى تاقىرىپتى قامتىعاندىقتان بۇل ماسەلە كەيىنگى تاريحشىلاردىڭ ارنايى تۇردە اۋقىمدى زەرتتەۋلەرىن قاجەت ەتەدى دەپ ويلايمىز. سولاي بولا تۇرسا دا عالىمنىڭ عىلىمي ەڭبەكتەرىن ايتقاندا، بۇل تاقىرىپقا قىسقاشا تۇردە بولسا دا ءوز پىكىرىمىزدى بىلدىرگىمىز كەلەدى. جالپى الاش زيالىلارىن زەرتتەيتىن تاريح عىلىمىنداعى الاشتانۋ باعىتى دا تاۋەلسىزدىكتىڭ ءتول پەرزەنتى. حح عاسىردىڭ 30-جىلدارىندا وسى ماسەلەنى تالقىلاۋ ءۇشىن دوڭگەلەك جوزىعا جينالعان عالىمداردىڭ قۋعىندالعانى بەلگىلى. تاۋەلسىزدىك عالىمداردىڭ بۇل تاقىرىپ بويىنشا وسىنداي كەلەسى باسقوسۋىنا جول اشتى. الايدا ەگەمەندىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا دا اعا بۋىن تاريحشىلار الاشتى اقتاۋعا باتپاي، ءبىرى ونى بۋرجۋازيالىق-ليبەرالدىق، ەكىنشىلەرى بۋرجۋازيالىق-دەموكراتيالىق، ۇشىنشىلەرى اقتارعا جۇمىس جاساپ، كولچاكقا «قازاق اقساقالى» دەگەن اتاق بەرگەن بايلاردىڭ وكىلدەرى رەتىندە باعالاپ، ەكىۇشتى پىكىردى جالاۋلاتىپ ءجۇردى. وسىندايدا ماكەڭ ەشكىمنىڭ دە كوڭىلىنە قاراپ الاڭداماي،«الاش قوزعالىسىن ۇلتتىق-دەموكراتيالىق قوزعالىس» دەپ سيپاتتاپ، ەلدەن ەرەك شىقتى. كەزىندە مارتىنەنكو دەگەن ورىس زەرتتەۋشىسى بۇرمالاپ، قاتە اۋدارعان الاش پارتياسىنىڭ باعدارلاماسىن «قازاق» گازەتىندەگى تۇپنۇسقاسىمەن سالىستىرا وتىرىپ، بۇرمالاۋلاردى تۇزەتىپ، وسى باستى قۇجاتتى الاش پارتياسىن اقتاۋدىڭ باستى نەگىزىنە اينالدىرعان دا ماكەڭ ەدى. ونىڭ الاش كوسەمى ءاليحاندى رەسمي تۇردە اقتاۋ تۋرالى ناقتى ۇسىنىس جاساعانىنا دا 25 جىلدان اسىپ كەتتى. مۇندايدا قۇيماقۇلاق بولماسا قيىن-اق ەكەن.
ارينە، اعا بۋىننىڭ ىشىندە كەزىندە قازاق زيالىلارىنىڭ قاسىرەتىنە اينالعان ۇلتشىل رۋحتى دۇرىس ءتۇسىنىپ، ماكەڭنىڭ ۇستانىمىنا قولداۋ جاساعان اعا ۇرپاق وكىلدەرى دە بولدى. مىسالى، م.قويگەلديەۆتىڭ 1995 جىلى جارىق كورگەن «الاش قوزعالىسى» اتتى ىرگەلى دوكتورلىق مونوگرافيا­سىمەن قاتار اكادەميك كەڭەس نۇرپەيىسوۆتىڭ «الاش ءھام الاشوردا» دەگەن سالماقتى ەڭبەگى جارىق كوردى. مۇنداي قازاق ۇلتىنىڭ ساناسىنا سىڭگەن، ونىڭ مەملەكەتتىك تاعدىرىنداعى شەشۋشى كەزەڭدى قامتيتىن اۋقىمدى تاقىرىپ ءبىر عانا ەمەس، بىرنەشە ونداعان تاريحشىلارعا دا زەرتتەۋ نىسانى بولا الاتىنىن ول كىسىلەر سول كەزدە-اق جاقسى ءتۇسىندى.
ۇلكەن ىزدەنىستەرگە بارعان مامبەت قۇلجابايۇلى وسى تاقىرىپتى زەرتتەۋدىڭ ەڭ ماڭىزدى ماسەلەسى الاش زيالىلارىنىڭ ساياسي ليدەرى بولىپ ەسەپتەلىنەتىن «اتىنان ات ۇركەتىن ءاليحان­نىڭ» شىعارماشىلىعى ەكەندىگىن بىردەن اڭعاردى. بۇل ءىستى قولعا الۋ ءۇشىن ول، بارىنەن بۇرىن، احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ اراب قارپىمەن جازىلعان «قازاق» گازەتىن تۇگەل وقىپ شىعۋى كەرەك ەدى. قيىنشىلىق وسى گازەتتىڭ ءوزىن تابۋدان باستالدى. كىتاپحانالاردا ونىڭ نومىرلەرى تۇتاس ساقتالماعاندىقتان گازەتتىڭ كەيبىر دانالارىن قىرعىزستاننان جانە وسىنداعى جەكە ادامداردىڭ قورىنان ىزدەستىرۋگە تۋرا كەلدى. ەكىنشى ءبىر اۋىر ماسەلە – ماقالالارىن بۇركەنشىك اتپەن جازعان ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ شىعارمالارىن وسى گازەت بەتتەرىنەن سۇرىپتاپ جەكە شىعارۋ قاجەت بولدى. كوز مايىن تاۋىسقان، شاڭ-توزاڭنىڭ اراسىندا ءومىر سۇرگەن ماكەڭنىڭ وسى ءبىر اۋىر دا جانكەشتى ەڭبەگى سول تۇستا ونىمەن كورشى كابينەتتە جۇمىس جاساعان مەنىڭ بۇگىنگە دەيىن كوز الدىمدا. جۇيەلى جۇمىس ءوز ارناسىن تاۋىپ، 1994 جىلى «قازاق» گازەتىندەگى الەكەڭنىڭ ماقالالارىن ماكەڭ جەكە كىتاپ ەتىپ جاريالادى. قازاقتىڭ كەيىنگى ۇرپاعى بوكەيحانوۆتىڭ كىم ەكەنىن بىلمەيتىندىكتەن بۇل كىتاپقا ول، «الاشوردا»، «الاش وردا جانە قوقان اۆتونومياسى»، «الاشتىڭ ءاليحانى» دەگەن اتاۋلارمەن كىرىسپە عىلىمي ماقالالار جازدى. مۇنىڭ ءوزى شىن مانىندە گۋمانيتارلىق عىلىمداعى جاڭا باعىت – اليحانتانۋداعى العاشقى ەڭبەك ەدى. سوندىقتان دا بۇگىنگى قازاق مامبەت قۇلجابايۇلىن تولىق ماعىنادا العاشقى ءاليحانتانۋشى دەپ باعالاۋى كەرەك. ارينە، وسى تۇستا قازاقتىڭ باسقا دا جەكەلەگەن وقىمىستىلارى دا قاراپ جاتپاي، الەكەڭنىڭ ەڭبەگىن زەرتتەۋگە بىلەك سىبانا كىرىسكەنىن ايتپاعانىمىز ءجون بولماس. مىسالى، «قازاق ەنتسيكلوپەدياسىنىڭ» باس رەداكتورى بولىپ قىزمەت جاساعان بەلگىلى عالىم رىمعالي نۇرعاليەۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ ورىس جانە قازاق تىلىندەگى عىلىمي زەرتتەۋلەرى جانە ماقالالارى قوماقتى باسىلىم تۇرىندە جارىق كوردى. مۇنىڭ ءوزى شىن مانىندە ءاليحانتانۋ باعىتىنداعى العاشقى قادامدار ەدى. بۇگىنگى كۇنى ارينە، ءاليحانتانۋدا بەلسەندى ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن جاستار بارشىلىق. ولاردىڭ كەيبىرى بۇل باعىتتا العاشقى بولۋعا قۇمار-اق. مۇندايدا ولارعا ءبىز «اتالعان اعالارىڭىزدىڭ ەرەن ەڭبەكتەرىن ەستەن شىعارماعاندارىڭىز ابزال» دەر ەدىك. مۇنىڭ ءوزى ءارى، شىن مانىندە ءاليحانداي ۇلى ۇستازدىڭ رۋحىنا عانا ەمەس، ارۋاعىنا دا ۇلكەن قۇرمەت بولىپ شىعار ەدى.

ىرگەلى زەرتتەۋلەرىن جالعاستىرعان مامبەت قۇلجابايۇلى وسىدان سوڭ الاش قوزعالىسىن زەرتتەگەن قىرۋار ەڭبەكتەردى دۇنيەگە كەلتىردى. ولاردىڭ اراسىندا «ۇلتتىق ساياسي ەليتا. قىزمەتى مەن تاعدىرى ء(حVىىى-حح عع.)» (2004), «جەتىسۋداعى رەسەي بيلىگى ء(حىح ع. – 1917 ج.)» (2004), «تۇتاس تۇركى ەلى يدەياسىنىڭ تاعدىرى (قۇجاتتار مەن ماتەريالدار جيناعى)» (2008), «الاش قوزعالىسى. دۆيجەنيە الاش. قۇجاتتار مەن ماتەريالدار جيناعى» (2004-2008), «ستالينيزم ي رەپرەسسي ۆ كازاحستانە ۆ 1920-1940 گگ.» (2009), «قازاق ەلى: ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى ساقتاۋ جولىنداعى كۇرەس ء(حىح ع. – ءححى ع. باسى)» (2014), «تاريح كۇرەس الاڭى: ماقالالار، سۇحباتتار» (2015) ءتارىزدى ىرگەلى زەرتتەۋ­لەر بار. بۇل عىلىمي جۇمىستاردا ماكەڭ تاريحىمىزدا ءالى اتالماعان، اتالسا دا باسى اشىلماعان، شاتاسقان، عىلىمي تۇرعىدان باعا بەرۋگە مۇقتاج كوپتەگەن ماسەلەلەردىڭ بايىبىنا بارىپ، ولارعا بايلانىستى شىنايى عىلىمي تۇجىرىمدار قالىپتاستىرۋعا كۇش سالدى. بۇل شىن مانىندە عىلىمداعى ەشكىم جۇرمەگەن جولسىز، بۇرالاڭ شاتقالعا شىعۋ ەدى. بىرنەشە مەملەكەتتىك كوميسسيالار قۇرامىندا سانداعان جىلدار بويى وسى جولدار اۆتورىمەن بىرگە مۇراعاتتىڭ ەسكى شاڭ-توزاڭىنا تۇنشىعىپ، تىپتەن تىنىس جولدارىن كوپ قاباتتى داكەمەن تۇمشالاپ وتكەن جانكەشتى ەڭبەك ءوز جەمىسىن بەردى. سوندىقتان دا وسى زەرتتەۋلەر تاريحشىنى جاڭاشىل جانە ەلگە ءماشھۇر حالىقتىق تاريحشىعا اينالدىردى.
تارلانبوز زەرتتەۋشىنىڭ بار ەڭبەگىن قوزعاۋعا گازەت بەتى جەتپەيتىندىكتەن، ەكى ماسەلەنىڭ عانا باسىن شالماقشىمىز. تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا زەرتتەۋشىلەرىمىز الاش، الاش مىڭى، التى سان الاش، الاش قوزعالىسى، الاش پارتياسى، الاش وردا دەگەن اتاۋلاردىڭ ءمانىن انىقتاي الماي، شاتاسۋمەن بولدى. مۇنىڭ باسىن اشقان مامبەت قۇلجابايۇلىنىڭ زەرتتەۋلەرى ەدى. سونىمەن بىرگە حح عاسىردىڭ ۇلت-ازاتتىق قوزعالىستارى، مىسالى، 1916 جىلعى كوتەرىلىس نەمەسە 1986 جىلعى جەلتوقسان كوتەرىلىسى ساياسي سيپاتتاما بەرۋدە زيالى قاۋىم ورتاسىندا ايتىس تۋعىزدى. سوڭعىسىنا توقتالماي العاشقىسىن عانا ايتار بولساق، ۇلكەن عالىم اعالارىمىز تاۋەلسىزدىكپەن رۋحتانىپ، 1916 جىلعى كوتەرىلىستى «ۇلت-ازاتتىق رەۆوليۋتسياسى» دەپ اتاۋدى ۇسىنسا، ارىپتەستەرىمىزدىڭ ەكىنشى ءبىر بولىگى بۇل كوتەرىلىستى «ۇلت-ازاتتىق سوعىسى» دەپ باعالاي باستادى. ماكەڭ ءوزىنىڭ ەڭبەگىندە مۇنداي ەموتسيالىق ەكپىندەرگە تويتارىس بەرىپ، قوزعالىس رەۆوليۋتسياعا ۇلاسۋ ءۇشىن ونى ۇلتتىق ينتەلليگەنتسيا باسقارۋى جانە مۇندايدا كوتەرىلىسشىلەردىڭ الدىندا ساياسي ماقسات بولۋى قاجەت ەكەندىگىن اتاپ كورسەتتى. جەلتوقسان تاقىرىبىنا ارناعان ەڭبەكتەرىندە دە ماكەڭ بۇل كوتەرىلىس پە الدە باس كوتەرۋ مە نەمەسە قوزعالىس پا دەگەن ساۋالعا ناقتى عىلىمي جاۋاپ بەردى. جالپى ماكەڭنىڭ زەرتتەۋشى رەتىندەگى ۇلكەن قاسيەتى – ماڭىزدى ماسەلەلەر توڭىرەگىندە ول ەكپىندەپ سويلەيتىندىگىنە قاراماستان، عىلىمي باعا بەرۋگە كەلگەندە ارقاشان بارىنشا سالماقتى دا، سالقىنقاندى، باسالقالى دا بايسالدى بولىپ قالادى. سوندىقتان دا ونىڭ عىلىمي تۇجىرىمدارى ورنىقتى جانە ارقاشان پاراساتتىلىعىمەن كورىنەدى.
مامبەت قۇلجابايۇلىنىڭ عىلىمي زەرتتەۋلەرى سان قىرلى ەكەنىن دە اتاپ كورسەتۋىمىز كەرەك. ول مىسالى، «ماعجان جۇماباەۆ. تابالدىرىق. مانيفەست» (2011), «الاش وردا» فوتوالبومى (2012) ءتارىزدى كورنەكى دەرەكتىك البومداردى قۇراستىرۋمەن دە اينالىستى، كوپتەگەن قۇجاتتىق-تانىمدىق كينو جانە تەلەفيلمدەر تۇسىرۋگە بەلسەندى اتسالىستى. ونىڭ عىلىمي جۇمىسىنىڭ جاڭا كەزەڭى زەرتتەۋ جۇمىستارىن ومىرگە، وقۋ ۇدەرىستەرىنە ەنگىزۋ ارەكەتىمەن تىعىز بايلانىستى. سوندىقتان دا، ول جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ قوعامدىق گۋمانيتارلىق باعىتىنداعى 10-سىنىبىنا جانە 11-سىنىپقا وقۋلىقتار جازۋعا جانە بىرقاتار وقۋ قۇرالدارىن دايىنداۋعا بەلسەنە اتسالىستى. ال مۇنىڭ ءوزى جاس جەتكىنشەكتەرىمىزدىڭ ۇلتتىق تاريحپەن رۋحتانۋىنا شەشۋشى ىقپالىن تيگىزۋدە. ماكەڭنىڭ اباي اتىنداعى قازۇپۋ-دا كافەدرا مەڭگەرۋشىسى جۇمىسىنا قوسالقى ۋنيۆەرسيتەت جانىنداعى «ايتىلعان تاريح» عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىن باسقارۋى وسى ماقساتتاردان تۋىنداعان. ول بۇگىنگى تاريح زامانىنىڭ تولعاقتى ماسەلەلەرىنە جاۋاپ بەرەتىن عىلىمعا اينالۋى كەرەك دەگەن پىكىردى مىقتاپ ۇستانعان عالىم. ءيا، شىندىعىندا دا تاريحقا جاڭاشا قاراۋىمىز كەرەك. تاريح بۇگىنگى قوعامدىق دامۋعا ناقتى ۇسىنىستار بەرەتىن عىلىم بولۋى ءتيىس. ايتارىمىز، وسى عىلىمي ورتالىق قوعامنىڭ تاريحي جادىنا جانە ەل ەستەلىگى تۇرىندە ايتىلعان تاريحقا قاتىستى ءبىراز ەڭبەكتەردى جاريالاپ ۇلگەردى.
مامبەت قۇلجابايۇلى قوعامدىق تۇرعىدان دا اسا بەلسەندى عالىم-ازامات. ونىڭ اقپارات قۇرالدارىنداعى تاريحي تاقىرىپتارعا ارنالعان وتكىر سۇحباتتارى مەن تولعاقتى پۋبليتسيستيكالىق ماقالالارى ەلگە كەڭىنەن ءمالىم. ول قازاقستان تاريحشىلارى قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى، «پاراسات» وردەنىنىڭ يەگەرى، حالىقارالىق «سوكرات» سىيلىعىنىڭ يەگەرى، بىرنەشە ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ قۇرمەتتى پروفەسسورى. قىسقاسى، ەرەن ەڭبەك ەلەۋسىز قالعان جوق. ماكەڭدى قاتتى تولعاندىراتىن ماسەلە – قازىرگى تاريح عىلىمىنىڭ كوكەيكەستى مىندەتى دە بولىپ تابىلادى. اتاپ ايتار بولساق، مۇراعاتتارىمىزداعى مەملەكەتتىك مەكەمە قۇجاتتارىنىڭ ءبىراز بولىگىنىڭ ءالى كۇنگە دەيىن زەرتتەۋشىلەرگە ەسىگىن اشپاي، قۇپيالانۋى. بۇرىننان كەلە جاتقان سىرەسكەن سەڭدى بۇزۋ ءۇشىن ماكەڭ لاۋازىمدى بيلىك يەلەرىنىڭ ءبىرازىنا ارناپ جەكە حاتتار دا جازدى. وكىنىشكە وراي، قازىرگى ءبىزدىڭ قوعامدا بيۋروكراتيالىق ۇستەمدىك عالىمنىڭ ىزدەنىستەرىنە نەمكەتتى. دەسەك تە، الدا ارينە، تاريحشىلاردىڭ جاڭا ۇرپاعىنىڭ بۇل ماقساتتارعا دا قول جەتكىزەتىنى ءسوزسىز. بۇگىندە 70 جىلدىق مەرەيتويى ۇلتتىڭ ۇلى ۇستازى ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ 100 جىلدىعىمەن قاتار كەلىپ وتىرعان مامبەت قۇلجابايۇلى باستاۋىندا تۇرعان الاشتانۋ جانە ءاليحانتانۋ باعىتىنداعى ىرگەلى زەرتتەۋلەردىڭ بۇلاقتان باستاۋ العان ارنالى وزەنگە اينالارى، بولاشاق ەلىمىزدە كەڭ تىنىسقا يە بولارى كۇمانسىز.

تالاس وماربەكوۆ، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور

دەرەككوز: "انا ءتىلى" گازەتى