بۇگىندە ەلگە ۇسىنىلىپ جۇرگەن كليپتەردىڭ، بىزدىڭشە ايتقاندا – بەينەسازداردىڭ كوركەمدىك دەڭگەيىنە كوپتىڭ كوڭىلى تولماي جۇرگەنى وتىرىك ەمەس. راسىندا، قاراپ وتىرساڭ، ەگىزدىڭ سىڭارىنداي ءبىر-بىرىنەن اۋمايتىن كليپتەر تاستىڭ ۇستىنە شىققان مۇكتەي قاۋلاپ بارادى. ورتاعا تاستار ويى بار، پىكىر تۇيۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن، تاڭداي قاقتىرىپ، تاڭدانىس تۋعىزاتىندارى كەمدە-كەم.

بۇگىندە ەلگە ۇسىنىلىپ جۇرگەن كليپتەردىڭ، بىزدىڭشە ايتقاندا – بەينەسازداردىڭ كوركەمدىك دەڭگەيىنە كوپتىڭ كوڭىلى تولماي جۇرگەنى وتىرىك ەمەس. راسىندا، قاراپ وتىرساڭ، ەگىزدىڭ سىڭارىنداي ءبىر-بىرىنەن اۋمايتىن كليپتەر تاستىڭ ۇستىنە شىققان مۇكتەي قاۋلاپ بارادى. ورتاعا تاستار ويى بار، پىكىر تۇيۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن، تاڭداي قاقتىرىپ، تاڭدانىس تۋعىزاتىندارى كەمدە-كەم.
كەيبىرىنە قاراپ وتىرىپ كەيدە «وسىنداي قويىرتپاقپەن نە ايتقىسى كەلدى ەكەن؟» دەپ قىنجىلاسىڭ. ال ءتىپتى ەكى يىعىن جۇلىپ جەپ، قۇتىرىنا بيلەگەندەردى كورگەندە كوز الدىڭا جىندىحانانى ەلەستەتەسىڭ. قىزدارىمىز جارتىلاي جالاڭاشتانىپ، بۇكىل ءتانىنىڭ سۇلۋلىعىن كوز الدىڭا توسادى. مۇندايدا ايەل اناتومياسىن جاتتاپ الۋعا بولادى. توپ-توپ بولىپ ءان شىرقايتىن قىزدارىمىز وردالى جىلانداي ىسىلداپ، ىڭىرسىپ كەپ بەرگەندە، بالا-شاعامەن وتىرىپ، بىرگە تاماشالاۋ مۇمكىن ەمەس. سوڭعى كەزدە ينتەرناتسيونالدىق وتباسىنى جارنامالاۋ ۇردىسكە اينالىپ بارا جاتقانداي. قاراكوز ارۋلارىمىزدىڭ جانىندا سارى شاشى جالبىراعان ەۋروپالىقتى، سوسىن اكەسىنەن اۋمايتىن سۇيكىمدى ۇلدى دارىپتەپ كليپ تۇسىرەتىن بولدى. ودان قالسا، ازيالىق باۋىرلارىمىزدى دا قازاققا قوساقتاپ قوياتىندى شىعاردى. مۇنىڭ استارىندا دا تەرەڭ ساياسات جاتقانداي. تۇسىنگەن ادامعا. انشىلەردىڭ كوبىسى بۇگىندە كليپتەرىن تاشكەنتتىكتەرگە ءتۇسىرتىپ جۇرگەنى بەلگىلى. ستسەناري بويىنشا، كوبىندە وزبەك اعايىندار ءوز جاعىنا تارتاتىندارى كورىنىپ تۇرادى. ءان قازاقشا، ورىنداۋشىسى دا قازاق. ەندەشە كليپتىڭ بار مازمۇنى دا ءوز قولدارىندا ەمەس پە؟ وسىندايدا انشىلەرىمىزدىڭ ۇلتجاندىلىعىنىڭ كەمشىندىگىنە قىنجىلاسىڭ. سوڭعى كەزدە جىلاڭقى اندەر مەن جىلاڭقى كليپتەردىڭ قاتارى ارتىپ بارادى. سۇيگەنىنەن ايىرىلىپ قالعانى ءۇشىن ءوزىن ولىمگە قيۋعا بەل بۋعان عاشىقتار. بولماسا سۇيگەنىن تارتىپ العان ادامدى اتىپ ولتىرگەن بۇگىنگى زاماننىڭ «باتىرى». عاشىقتىق سەزىمدى وسىلايشا دارىپتەۋگە بولا ما؟ قۇرماش ماقانوۆ ءبىر كليپىندە سۇيگەنىنە قولى جەتپەگەن سوڭ، جىلاپ ءتۇسىپتى. ەركەكتىڭ ەڭكىلدەپ جىلاعانى دا ەرسى ەكەن. تۇسىندە بولسا دا. قانىشەرلىكتى، كىسى ءولتىرۋدى ناسيحاتتايتىندارى دا جوق ەمەس. ونى كورنەكى قۇرال دەمەسكە شاراڭ جوق. ءتىپتى ۇلتتىق ءداستۇردى دارىپتەۋگە ۇمتىلىس جاساعاندارىنىڭ ءوزى ءساتسىز شىعىپ جاتقاندارى بار. كوشپەلى قازاق حالقىنىڭ تۇرمىسىن كورسەتەمىز دەپ جابايىلىق دەڭگەيگە دەيىن ءتۇسىرىپ جىبەردى. جازدىڭ اپتاپ ىستىعىندا سەڭسەڭ بورىك، ويۋلى شاپان كيىپ تەرلەپ-تەپشىپ وتىرعان اتانى كورگەندە كۇلكىڭ كەلەتىنى راس. وسىندايدا بەردىبەك سوقپاقباەۆتىڭ «بالالىق شاققا ساياحات» اتتى شىعارماسىنداعى باستى كەيىپكەر ەسكە تۇسەدى. جەتىمدىكتىڭ زارىن ابدەن تارتىپ، نە تاماققا، نە كيىمگە جارىماعان بالا اعاسى قىستىق كيىم اكەلىپ بەرگەندە، جۇرەگى جارىلا قۋانباۋشى ما ەدى؟ جازدىڭ شىجىعان ىستىعىندا اۋىلداعى تويعا قىستىق قالىڭ پالتوسى مەن بورىگىن، پيماسىن كيىپ بارىپ، كۇلكىگە قالاتىن ەدى عوي. بۇگىنگى كليپتەردە دە وسى كەيىپ. اتام قازاق تۇك كورمەي وتكەندەي، بۇل نە مازاق؟
كەمشىلىكتىڭ باس-اياعى بۇنىمەن دە بىتپەيدى. داستۇرىمىزگە ساي، ىرىم-تيىمدار دا ەسكەرىلمەيتىندىگى وكىنىشتى. قاراقات ءابىلدينانىڭ «اسىل اجە» اتتى انىنە تۇسىرىلگەن كليپتە ۇزاتىلىپ بارا جاتقان قىزدىڭ ارتىنا ۇزاق قارايلاۋى كوڭىلگە قونىمسىز. اپا-اجەلەرىمىزدىڭ تيىمىنشا، «ۇزاتىلىپ بارا جاتقان قىز ارتىنا قاراماۋى ءتيىس. بارعان جەرىندە باعى اشىلماي قايتىپ كەلۋى مۇمكىن» دەگەن ىرىمنان تۋىنداعان. اقتى استىڭ اتاسى ساناپ جەرگە توكپەگەن ۇلتتىڭ ۇرپاعى ەكەندىگىمىزدى ەسكەرگىسى كەلمەيتىندەرگە نە دەرسىڭ؟
جەرگىلىكتى تەلەارنالاردان بەرىلىپ جۇرگەن كليپتەردىڭ دەڭگەيى تۋرالى ايتۋدىڭ ءوزى ارتىق سياقتى. ويتكەنى شىمكەنتتىك انشىلەردىڭ وتباسىندا قانشا ادام بار ەكەندىگى، اتاسى كىم، اجەسى كىم، ءبارىن جاتتاپ الدى جۇرت بۇگىندە. كۇنىنە بەس-التى رەت كورسەتىلىپ ىعىر ەتكەن سول كليپتەردە وتباسىنان اينالىپ شىقپايتىن باياعى كۇي. بالاسىن اينالىپ، تولعانىپ، قالاداعى جالعىز ەۋروپالىق ستاندارتقا ساي سالىنعان «مەگاورتالىققا» قىدىرتقانى كىمگە كەرەك؟ ودان قالسا، قازاقتىڭ كوپ تويىنان ءۇزىپ-جۇلىپ، قيۋىن كەلىستىرىپ، بوتقا جاسايدى. كورۋگە كوز ۇيالادى. ءان-كليپتىڭ باستى ستسەناريى ەكەندىگى بەلگىلى. كليپتىڭ ايتار ويى دا ءاننىڭ مازمۇنىمەن ۇشتاسقانى دۇرىس. الايدا ءان ءبىر جاقتا، ءانشى ەكىنشى جاقتا، ال كليپ ايدالادا لاعىپ جۇرەدى. ۇندەستىك جوق. سوسىن دا كليپتەرىمىز ينكۋباتوردان بالالاعان بالاپاندارداي ءبىر-بىرىنە وتە ۇقساس…
اكەسى قىزىنا: «ويعا توقىر ءتۇيىنى جوق دۇنيەنى نەگە تىڭدايسىڭ؟» دەسە كەرەك. سوندا قىزى: «اكە، مەن تىڭداپ وتىرعان جوقپىن، كورىپ وتىرمىن» دەگەن ەكەن…
تامىزىق
ۇلتتىق كيىمدەرىمىزدى ءاجۋالاۋ دا انشىلەرىمىزدىڭ ەنشىسىندە. قازاق قىز بالاسىنا وڭ جاقتا وتىرعان كەزىندە ساۋكەلە كيگىزبەگەن. سونداي-اق قامزولداردىڭ دا قايسىسىن قىز، قايسىسىن ايەل، قايسىسىن اجەلەر كيەتىندىگىن بىلمەي، كۇلكىگە قالىپ جاتادى. تۇسىرىلگەن كينو بولسىن، كليپ بولسىن، كيىمنىڭ ەرەكشەلىگىنە دە ءمان بەرۋ كەرەك ەمەس پە؟ بۇگىندە كليپتەرگە قاراپ وتىرساڭ، قىزدىڭ كيەتىنىن ايەل، ايەلدىڭ قامزولىن قىزدار كيىپ الىپ، «شاۋىپ» ءجۇر. دۇرىس، ۇلتتىق كيىمدى دە، ۇلتتىق سالت-ءداستۇردى دە دارىپتەپ، كليپ، كينو ءتۇسىرسىن. بىراق سايقىمازاق قىلماي، ءاربىر كىشكەنە دەتالىنا دەيىن ءمان بەرسە عوي. قازاقى كيىم كيگەننىڭ ءجونى وسى ەكەن دەگەندەي، انشىلەرىمىز بولسىن، كەيىپكەرلەرى بولسىن، ءبارىنىڭ باسىندا تۇلكىتىماق، قالىڭ ماساتىدان تىگىلگەن شاپان. ولاردىڭ ويىنشا، تۇلكىتىماقتان باسقا باسكيىم جوق سياقتى. كوكتەمدە، جازدا، قىستا كيەتىن باس كيىمدەردى قازاق اتام بىلمەي وتكەندەي. تۇگى توگىلىپ تۇراتىن تۇلكىنىڭ تەرىسىنەن تىگىلگەن باس كيىمنەن باسقاسى كورىنبەيدى.

گۇلجان كوشەروۆا
«الاش ايناسى» گازەتى 29 مامىر 2009 جىل