بجعم ۇسىنعان "ساۋات اشۋ" ءپانى توڭىرەگىندەگى اڭگىمە ءالى تولاستاماي تۇر. احمەت بايتۇرسىنۇلى جازىپ، قۇراستىرعان "الىپپەنىڭ" ورنىنا ەنگىزگەن "ساۋات اشۋ" دەيتىن وقۋلىقتىڭ ساۋاتسىزدىعىن باسقا-باسقا، دەپۋتاتتاردىڭ ءوزى ايتىپ جاتىر.

وسى رەتتە ءبىز جاقىندا عانا قولىمىزعا تۇسكەن دەرەكتەردى سالىستىرمالى تۇردە نازارلارىڭىزعا ۇسىنعاندى ءجون كوردىك.

1935 جىلى  "قازاقستان باسپاسىنان" ("Qazaqstan baspas") جارىق كورگەن "ساۋاتتاندىرۋ" (ساۋاتسىزدار الىپپەسى) دەيتىن كىتاپ تابىلدى. دالىرەك ايتساق، بەيىمبەت مايلين، عابيت مۇسىرەپوۆ جانە ءامىرحان سىدىقوۆ بىرىگىپ شىعارعان بۇل وقۋلىق 3 بولىمنەن 85 بەتتەن تۇرادى. I-ءبولىم "الىپپە ءبولىمى",  II-ءبولىم "وقۋ ماتەريالدارى" جانە  III-ءبولىم "اريفمەتيكا". 

ءدال وسىنداي ەكىنشى وقۋلىق - "ساۋات اشۋ مەتوديكاسى" دەپ اتالادى. الماتى 1940 جىل. اۆتورى - الىشەر سادۋاقاسوۆ.

بۇل وقۋلىقتاردى قازاق سسر وقۋ اعارتۋ حالىق كوميسسارياتىنىڭ عىلىمي زەرتتەۋ ينستيتۋتى شىعارعان.

دەمەك، بجعم ءمينيسترى ەرلان ساعاديەۆتىڭ "ساۋات اشۋ" دەپ ايدار تاعىپ، مەكتەپتەرگە ەنگىزىپ وتىرعان ءپانى اي دالادان، الباتى الىنباعان كورىنەدى. بۇل ءمينيستردى يا بولماسا وقۋلىق اۆتورلارىن اقتاۋ ەمەس. جوعارىدا اتالعان وقۋلىقتار مەن ساعاديەۆتىڭ "ساۋات اشۋىنداعى"  ايىرماشىلىقتار جەر مەن كوكتەي ەكەنى تاعى راس. مۇنداعى ايتپاعىمىز، بياعاڭ مەن عاباڭنىڭ جانە  الەكەڭدەردىڭ "ساۋات اشۋىنىڭ" مۇقاباسىندا "ساۋاتسىزدار الىپپەسى" دەگەن انىقتاۋىش  تايعا تاڭبا باسقانداي كورسەتىلگەن. 

وسىدان كەلىپ حالقىنىڭ دەنى قارا تانىعان قازىرگى قازاقستانداعى  مينيستر ساعاديەۆتىڭ "ساۋات اشۋى" ساۋاتسىزداردىڭ الىپپەسى مە؟ دەگەن زاڭدى سۇراق تۋادى.

سونىمەن، بەيىمبەت مايلين، عابيت مۇسىرەپوۆ جانە ءامىرحان سىدىقوۆ بىرىگىپ جازعان وقۋلىقتار تۋرالى عالىمدار نە ايتادى ەكەن دەپ، پروفەسسور ايگۇل ىسماقوۆاعا حابارلاستىق.

"1935-1940 جىلدارى شىققان وقۋلىقتار بار. ونىڭ عىلىمي انىقتامالارى دا بار، - دەدى Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ تىلشىسىنە پروفەسسور ايگۇل ىسماقوۆا، - بۇل جەردە مىناعان نازار اۋدارعان ءجون. ب.ءمايليننىڭ، ع.مۇسىرەپوۆتىڭ، ءا.سىدىقوۆتىڭ شىعارعان وقۋلىعى ستاليندىك جۇيە الاش ارىستارىن قۋدالاۋدى باستاعان تۇستا جارىق كورگەن. احاڭنىڭ - احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ الىپپەسىنە قاتەر تونگەن تۇستا مايليندەر، مۇسىرەپوۆتەر وسىنداي وقۋلىق شىعارىپ، بولشەۆيكتەر بيلىگىندەگى "ساۋاتسىزداردىڭ ساۋاتىن اشۋ" ماقساتىندا جازعان بولاتىن. سوندىقتان دا، وقۋلىق مۇقاباسىندا لەنيننىڭ پورترەتى بەينەلەنگەن. "ساۋاتتاندىرۋ" دەگەننىڭ تومەنگى جاعىندا - "ساۋاتسىزدار الىپپەسى" دەپ كورسەتىلگەن. ال، بۇگىنگى "ساۋات اشۋ" دەگەنگە كەلسەك، ماعان كۇن سايىن مەكتەپ مۇعالىمدەرى مەن اتا-انالار حابارلاسىپ، وقۋلىقتاردىڭ كۇردەلىلىگىن ايتادى. قازىر مىنە، ءۇشىنشى توقسان. وقۋشىلار بولسا، ءالى كۇنگە "ش" ارىپىمەن تانىسىپ جاتىر ەكەن. ءۇي جۇمىسى رەتىندە ءماتىن تالداۋ (مازمۇنىن ايتۋ) دەگەن تاپسىرمالار بەرىلەدى ەكەن. ەگەر 1-سىنىپتىڭ وقۋشىسى "ش" ارىپىنە ەندى كەلسە، ول قالاي ءماتىندى تالاپ ونى وقيى الادى؟ بۇعان قوسا باسقا دا ولقىلىقتار جەتىپ-ارتىلادى. بۇل بالانىڭ ميىنان ميپالاۋ جاساۋدىڭ جولى عوي...".

(ساۋاتتاندىرۋ. ساۋاتسىزدار الىپپەسىنىڭ بەتىنەن)

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz