كەشە قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن رف پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين الماتىدا كەزدەستى. اۋەلدە بۇل كەزدەسۋگە باق وكىلدەرى قاتىسۋى كەرەك-ءتىن. بىراق، كەزدەسۋ «جابىق ەسىك» جاعدايىندا ءوتتى.

سونىمەن، سولتۇستىكتەگى كورشى ەلدىڭ باسشىسى وا-عا ساپارىن نەگە الماتىدان باستادى؟ اينالاسى ەكى كۇننىڭ ىشىندە قازاقستان، تاجىكستان مەن قىرعىزستانعا ساپارلايتىنداي پۋتينگە اياقاستىنان نە كورىندى؟ الماتىداعى كەزدەسۋ سىرتىنداعى ساياسي جايتتار تۋراسىندا ء سوز تارقاتىپ كورەلىك.

پۋتين نازارباەۆقا نە ءۇشىن العىس ايتتى؟

اراعا  11 جىل سالىپ الماتىعا كەلگەن ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ بۇل كەلىسى كوپ جاعدايدى اڭعارتتى. ول ءسوزىنىڭ ء«پىسسىمىللاسىن» نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنا العىس ايتۋدان باستادى. ءيا، بۇل ادەتتەگى پروتوكولعا سايكەس دەرسىز، دەسە دە كرەمل قوجايىنى نازارباەۆقا تەكتەن تەككە العىس ايتقان جوق. سيريانىڭ ماسەلەسىن شەشۋگە باعىتتالعان ەكى بىردەي كەزدەسۋ استانادا ءوتتى. بۇعان باستاماشى بولىپ، «استانادا وتكىزەيىك» دەگەن پۋتين. وعان اساد جاقتاستارى مەن رەسەي ارمياسى توپەلەپ جاتقان سيريا وپپوزيتسياسى، تۇركيا مەن يران جانە رەسەي قاتىستى. ءتىپتى سوڭعى كەزدەسۋگە كەلگەن وپپوزيتسيا وكىلدەرى رف بومباسى قوس اياعىن جۇلىپ كەتكەن كىشكەنە قىزدىڭ قانسىراپ جاتقان سۋرەتىن اكەلىپ كورسەتتى. سوعىستان كەلگەن سالەم ەدى بۇل. ءسويتىپ، كرەمل اۆتوماتىنىڭ قانىن استانادا جۋىپ بەرگەندەي بولدى. سول ءۇشىن دە العىس ايتۋى ءتيىس-ءتىن.

«ۆ.پۋتين نۇرسۇلتان نازارباەۆقا سيرياداعى قاقتىعىستى رەتتەۋ جونىندەگى كەلىسسوزدەردى استانادا ۇيىمداستىرعانى ءۇشىن العىس ءبىلدىردى», - دەلىنگەن اقوردا تاراتقان اقپاراتتا. ءسوزىمىز راس.  اۋەلدە ۇشەۋ بولىپ باستاعان ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ ىرگەسى سوگىلىپ، بەلورۋسسيا (پرەزيدەنتى الەكساندر لۋكاشەنكو) باتىسقا بەت بۇرا باستاعان سوڭ، تمد اۋماعىنداعى سەنىم ارتار جالعاز ادام – نازارباەۆ ەدى. ەندى مىنا جايتقا نازار اۋدارىڭىز، پۋتين اقپاننىڭ 27-ءسى كۇنى الماتىعا كەلىپ، سول كۇنى كەشتەتىپ تاجىكستانعا اتتانادى دەدىك. ال بىشكەككە 28 كۇنى جەكە كەلدى. قازىر ەاەو-عا مۇشە 5 ەل بار. قىرعىزستان مەن بەلورۋسسيا بۋنت جاساعان سوڭ، اتامباەۆ تا ونشا سەنىمدى ەمەس. تەك الا دورباسىن قولتىعىنا قىسىپ الىپ قۇلشىنىپ وتىرعان جالعىز ەل – تاجىكستان. سوندىقتان، قازاقستان مەن تاجىكستان ساپارى ءبىر كۇنگە جوسپارلانىپ، قيقار مىنەزدى قىرعىزدارعا ءۇشىنشى كۇنى عانا بارۋ جوسپارلانسا كەرەك.         

كسرو-نى قايتا قۇرۋدى كوكسەگەن پۋتين

الماتى – ورتالىق ازياعا كىرەر قاقپا. سوندىقتان دا پۋتين ساپارىن سيمۆوليكالىق تۇردە الماتىدان باستادى. دەگەنمەن، رەسەي پرەزيدەنتتەرى الماتىعا اياق باسۋدان ءالى كۇنگە سەسكەنەتىنى جاسىرىن ەمەس. الماتى – كسرو-نىڭ تالقانىن شىعارعان باتىر قالا. ءجا، كەشەگى كەزدەسۋگە قايتا ورالايىق. بيىل قازاقستان مەن رەسەيدىڭ رەسمي تۇردە كورشىلەس ەل بولىپ، قويان-قولتىق ارلاسىپ وتىرعانىنا 25 جىل. كەدەندىك جانە ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق اياسىندا ەكى ەلدىڭ شەكاراسى رەتتەلىپ، ساۋدا-ساتتىق كۇشەيۋى كەرەك ەدى. ولاي بولمادى. تەك ءبىر عانا مۇددەگە قىزمەت ەتەتىن ەاەو-عا مۇشە ەلدەر ىرگەسىن الىستاتا باستادى. ساياساتكەرلەر ەاەو-نى پۋتين ايتقانداي ەو-نىڭ بالاماسى ەمەس، كسرو-نى قايتا قۇرۋعا تالپىنىس رەتىندە تانىدى.

دۋما ورتاق ازاماتتىقتى قايتا قوزعادى

جوعارىدا ايتقانداي، پۋتين الماتىدا ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنا العىس ايتىپ جاتقاندا، رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك دۋماسىنىڭ دەپۋتاتى كونستانتين زاتۋلين ەاەو اۋماعىندا تۇراتىن بارلىق ادامعا ورتاق ازاماتتىق بەرىلۋى كەرەك دەپ كوكىدى.  ەۋرووداقتى مىسالعا كەلتىرگەن زاتۋلين ەاەو تۇرعىندارىنا دا ەكىنشى ازاماتتىقتى بەرۋ كەرەك دەگەندى بەكەر ايتقان جوق.

«موجەت بىت، يمەەت سمىسل گوۆوريت و ۆتوروم گراجدانستۆە دليا جيتەلەي ەۆرازيسكوگو ەكونوميچەسكوگو سويۋزا. تاك جە، كاك ەست گراجدانستۆو ەۆروسويۋزا. نو ەتومۋ پرەپياتستۆۋيۋت نە تولكو ناشي ۆنۋترەننيە سپورى، نو ي پوزيتسيا گوسۋدارستۆ-چلەنوۆ ەاەس. ەسلي ودني، ۆرودە ارمەني، ك ەتومۋ، ۆ وبششەم-تو، سكلوننى، تو درۋگيە، ناپريمەر بەلورۋسسيا ي كازاحستان، ەتوگو نە حوتيات», - دەدى سوزبە-ءسوز. ءيا، بۇل رەسەيدىڭ تۇپكى ويى ەسكى وداقتى قايتا قۇرۋ ەكەنىن اڭعارتادى. ورتاق ازاماتتىق دەگەن – تاۋەلسىزدىكتى تارك ەتۋ دەگەن ءسوز.  قازاقستاندا زاڭ جۇزىندە قوس ازاماتتىققا تىيىم سالىنعان.

پۋتين گااگا سوتىندا جاۋاپ بەرەتىن بولدى

بۇل ارادا تاعى ءبىر ماسەلەگە نازار اۋدارعان ءجون. الماتىدا استانادا وتكەن سيريا كەلىسسوزدەرى تۋرالى ءسوز بولدى. قازاقستان پرەزيدەنتى الەمدىك ساياسات ساحناسىندا بىتىمگەرلىك ميسسياسىمەن تانىلىپ جۇرگەن تۇلعا. ءتىپتى، يادرولىق قارۋدان باس تارتتى. استانا داۋلاسقاندار مەن جاۋلاسقانداردى تاتۋلاستىرۋ الاڭىنا اينالدى. نۇرسۇلتان نازارباەۆ وسىعان دەيىن التى مارتە نوبەل سىيلىعىنا ۇسىنىلعان. وسى جولى تاعى ءبىر مارتە باق سىناپ كورمەك. ءپۋتيننىڭ العىس ايتتى،  شۆەيتساريا نوبەلگە ۇسىندى. ەندى اقىرىن كۇتەمىز.

ال بۇل ارادا گااگا پۋتينگە قاتىستى العاشقى سوت وتىرىسىن 8 ناۋرىزعا بەلگىلەدى. ۋكرايناعا قاتىستى باسقىنشىلىق جاسادى دەگەن كۇدىككە ىلىنگەن رەسەي «حالىقارالىق كونۆەنتسيانى بۇزدى، تەرروريزمدى قارجىلاندىردى جانە ناسىلدىك ديسكريميناتسياعا جول بەردى» دەگەن ايىپتاۋلاردىڭ استىندا قالعان كرەمل جانە ونىڭ قوجايىنى گااگا سوتىندا جاۋاپ بەرەتىن بولدى.

اقوردا مەن كرەمل تاراتقان رەسمي اقپاراتتارعا نازار اۋدارساق، رەسەي پرەزيدەنتى ءوز ەلىنىڭ جاھاندىق ماسەلەلەردى شەشۋدە قازاقستاننىڭ بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى ەمەس مۇشەسى رەتىندەگى قولداۋىنان ءۇمىتتى ەكەنىن جەتكىزدى. كەزدەسۋ سوڭىندا تاراپتار ەۋرازيالىق ينتەگراتسيا اسپەكتىلەرىن جانە ەكونوميكا سالاسىنداعى ءوزارا ءىس-قيمىل پەرسپەكتيۆالارىن تالقىلادى.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz