كۋرستاسىم تورەگەلدى  بايتاسوۆ تۋرالى ويلاعاندا كوڭىلى اشىق، اڭقاۋ مىنەزدى،  جاراتىلىسىنان جايدارى، ۇنەمى جىميىپ  جۇرەتىن، ءتىپتى قاباق شىتۋدى بىلمەيتىن، اقكوڭىلدىگى، جانىنىڭ كىرشىكسىز تازالىعى كوزىنەن كورىنىپ تۇراتىن ءيمانجۇزدى، اققۇبا بالا جىگىت كوز الدىما كەلە قالادى. العاش رەت ابيتۋريەنت كەزىمىزدە  تانىسىپ، جاتاقحانا بولمەسىندە بىرگە تۇردىق. جاندوس دەگەن جىگىتپەن ۇشەۋىمىز  ەدىك.

ءبىر كۇنى بولمەمىزگە ايدارىنان جەل ەسە قىزىپ العان ەكى ستۋدەنت ەكىلەنە كىردى. جاستارى ۇلكەن. بالقاشتىڭ سۋى بالتىرلارىنان كەلمەي، ەكەۋى دە «اقىنبىز» دەپ ءدۇر-ءدۇر ەتەدى. بىرەۋى -  كەۋدەلى، ءداۋ، اتى ەسىمدە جوق، ال سۇڭعاق بويلى ەكىنشىسىنىڭ م. دەگەن نىسپىسى ەسىمدە قالىپ قويدى. ء(داۋى، ءداۋ دە بولسا، وقۋدان شىعىپ كەتسە كەرەك، كەيىن ۇشىراستىرمادىم، ال م.- دى بۇگىن ەل بىلەدى. سول ۇرىنشاق قالپى). كەلە ءبىزدى دۇكەنگە جۇمساماق بولدى. الگى ءداۋ نەمە كىرىپ كەلگەن بەتتە  جايباراقات كىتاپ وقىپ وتىرعان جاندوس ەكەۋمىزگە كيلىكتى. جاندوس بولسا - قىزىلوردادا ۆوكزال ماڭىندا وسكەن قالانىڭ قاراسيراق توبەلەسكىشى، مەن  بولسام ءبىر جىلدان ارتىق وسكەمەندەي قازاققا جايسىز، بۇزىقتاۋ قالا كورىپ كەلگەنمىن، كۇرەسكە قاتىسىپ جۇرگەم، قوقان-لوققىعا ىعا قويمادىق.  ال م. بولسا ىشىمىزدەگى ەڭ جاسىمىز، اۋىلدان جاڭا شىققان تورەگەلدىنى قورقىتىپ، قاۋجاي باستادى. ول قوي اۋزىنان ءشوپ المايتىن مومىن مىنەزدى تورەشكە ءتونىپ كەلىپ:

-قاسىم امانجولوۆتى سەن ءولتىردىڭ! ايبەرگەنوۆتى دە ولتىرگەن سەنسىڭ! مەنى دە ولتىرمەك ويىڭ بار! بىلەمىز! قىلمىسىڭ وڭاي كەشىرىلمەيدى! ايىبىڭدى جۋماساڭ – اجالىڭ ءبىزدىڭ قولىمىزدان!- دەپ، دوڭ ايبات كورسەتە، جۇدىرىعىن ءتۇيىپ، تاپ بەرگەن كەزدە، ساسىپ قالعان تورەش تەرەزەنىڭ الدىنا سەكىرىپ شىعىپ:

-بوعىڭمەن جاستى بالامەن نەگە توبەلەسەسىڭ؟- دەپ شىرىلدادى.

وسى كەزدە جاندوس اراعا ءتۇسىپ، جايىمەن عانا:

-ءاي، جىگىتتەر-اۋ، اۋىلدان كەلگەن اقشاسى جوق ابيتۋريەنتپىز، بىزدە نەلەرىڭ بار؟ قويمايسىڭدار ما؟- دەپ ەدى، الگى ءداۋ:

-ەي، بىزگە قوي دەيتىن سەن كىمسىڭ؟ كەلشى بەرى! كورسەتەيىن!- دەپ، جاندوستىڭ جاعاسىنان الماق بولىپ تاپ بەردى.

جاندوس ءبىر-ەكى اڭگىمەسىندە ءوزىنىڭ بوكسەر ەكەنىن ايتقان بولاتىن. سونى قولما-قول دالەلدەدى. كەۋدەلەپ كەلگەن الگى ءداۋدى يەك استىنان ءبىر سوققاندا جالپ  ەتكىزىپ قۇلاتتى. ەكى بۇكتەلىپ توسەكتىڭ استىنا ءبىر-اق كىرگەن ول ەسەڭگىرەپ وتىرىپ قالدى. ونى قاسىنداعى سەرىگى سۇيەمەلدەپ تۇرعىزىپ، سۇيرەلەپ، ەكەۋى ء«بىز سەندەرگە ءالى كورسەتەمىز!» دەپ دومبىتىپ شىعا جونەلدى. ءبىز دارداي بولىپ قالدىق. بۇل كىشكەنتاي ابيتۋريەنتتەر ءۇشىن ۇلكەن جەڭىس ەدى. سونىڭ قۇرمەتىنە قاسىمىزعا ءانشى-اقىن مۇرات تاستاعانوۆتى قوسىپ الىپ، نيكولسكي بازارىنان لاعمان جەپ، داۋرىعىپ قايتقانىمىز ەسىمدە.

قابىلداۋ كوميسسياسى ەمتيحان كەزىندە بىردەي بالل جيناعان ءبىر توپ ابيتۋريەنتتەردىڭ  اراسىندا سۇرىپتاۋ وتكىزدى.

ءبىر-بىرلەپ شاقىرىپ جاتىر. كەزەگىمەن مەن دە كىردىم. ۇلكەن اۋديتوريادا قازمۋ-ءدىڭ رەكتورى ومىربەك جولداسبەكوۆ پەن كوميسسيا توراعاسى مىرزاتاي جولداسبەكوۆ باستاعان مۇعالىمدەر سامساپ وتىر. ەشقايسىسىن تانىمايمىز. ىشىندەگى بەلسەندىسى، داۋىسى اششى، كوزى باقىرايعان، تىعىنشىقتاي قاسقاباس اعايدىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىندەگى كەلەشەك دەكانىمىز تەمىربەك قوجاكەەۆ ەكەنىن كەيىن بىلدىك قوي. بىرەۋ مەنىڭ وبلىستىق گازەتتە جۇمىس ىستەپ كەلگەنىم جونىندە انىقتامانى وقىپ، مىنەزدەمەممەن قىسقاشا تانىستىرىپ ءوتتى. تۇرەگەپ تۇرىپ «قانداي ماقالالارىڭ شىقتى؟»، «گازەتتە قاي بولىمدە ىستەدىڭ؟» دەگەن سياقتى بىرنەشە سۇراققا جاۋاپ بەردىم.  «جۋرناليستىك ستاجى بار ەكەن، قابىلدانسىن» دەدى بىرەۋ. اۋداندىق گازەتتە ىستەپ كەلگەن قونىسباي ءابىلوۆتى دە كوپ قيناعان جوق. سادىبەك تۇگەلدىڭ كۇرەستەن سپورتتىق دارەجەسى بار بولىپ شىعىپ، «بىزگە بالۋان كەرەك»  دەپ ونى دا قابىلدايتىن بولدى. گۇلسىم مۇقىشەۆادان «قانداي ونەرىڭ بار؟» دەپ سۇراپ ەدى: ء«ان سالامىن، بي بيلەيمىن، دومبىرا شەرتەمىن» دەپ جاۋاپ بەردى. «و، بىزگە ءانشى، بيشىلەر كەرەك، ءوتسىن» دەدى. ءبىر كەزدە ءبىزدىڭ تورەگەلدى بايتاسوۆتى شاقىردى. ونىڭ ءومىربايان، مىنەزدەمەسىن وقىپ جاتىر: «شىمكەنت وبلىسىنىڭ شايان اۋدانىندا العاباس ورتا مەكتەبىن بىتىرگەن. گازەتتىڭ رەداكتورى بولعان» دەگەن جەرىنە كەلگەندە، بىرەۋ:

-وزىنەن سۇرايىقشى، رەداكتور بولعانى راس پا ەكەن؟ جاپ-جاس قوي! قاي گازەتتىڭ رەداكتورى بولدى ەكەن؟- دەپ قالدى. جۇرت تۇگەل ەلەڭ ەتىستى.

قوجاكەەۆ داۋىسى شاڭقىلداپ:

-ءاي، بايتاسوۆ، سەنىڭ رەداكتور بولعانىڭ راس پا؟- دەپ سۇرادى. تورەگەلدى تايسالماي، جىگەرمەن:

-راس!- دەپ ساق ەتىپ، نىق جاۋاپ بەردى. جۇرت گۋ ەتە قالدى.

-قاي گازەت؟ شىمكەنتتەگى ءبىر زاۆودتىڭ منوگوتيراجكاسى ما؟ الدە اۋداندىق گازەت پە؟ قاي اۋداندىق گازەتتە رەداكتور بولدىڭ؟- دەپ شۇقشيدى قوجاكەەۆ. «زاۆودتىڭ گازەتى، منوگوتيراجكا» دەگەندى وسكەمەندە جۇرگەندە ەستۋىم بار ەدى. تورەگەلدى ساسپادى:

-اۋداندىق گازەتتە ەمەس، اعاي. مەكتەپتىڭ قابىرعا گازەتىنىڭ رەداكتورى بولدىم!- دەپ جاۋاپ بەرگەندە جۇرت تۇگەل كۇلكىدەن قىرىلىپ قالدى.

-قابىلدانسىن! بۇدان ءالى ۇلكەن رەداكتور شىعادى. قابىلدانسىن! - دەدى رەكتوردىڭ ءوزى. ءبارى ءبىر اۋىزدان ماقۇلداستى. وقۋعا قابىلداناتىن بولعانعا ىشتەي «شۇكىر» ايتىپ، ءبىر-بىرىمىزگە جىمىڭداسا قاراپ وتىرمىز.

سول كەزدە تەمىربەك اعامىز بارىمىزگە سىناي قاراپ:

-مۇندا وقۋعا قابىلدانباعان ءبىر قىز قالىپ قويدى. مىنە، مايەمگەنوۆا تولەۋ. بالى بارىڭمەن بىردەي. پروحودنوي. بىراق وعان ورىن جەتپەي تۇر. وبال! سەندەردىڭ ىشتەرىڭدە وسى قىزعا ءوز ورنىن بەرە الاتىن ءبىر جەنتەلمەندەرىڭ جوق پا؟ ورنىن بەرگەن ادام سىرتتاي وقۋعا بىردەن قابىلدانادى! كىم بار؟ جەنتەلمەن بار ما؟ قانە، قايسىڭ جەنتەلمەنسىڭ؟- دەپ قويماستان نىعارلاي قايتالاپ، قادالا سۇرادى.

«وقۋعا تۇستىك پە، تۇسپەدىك پە، راس پا؟» دەپ وتىرعان ءبىز تۇقشيا قالدىق. اۋپىرىممەن ارەڭ تۇسكەن وقۋىنان كىم ءوز ەركىمەن باس تارتسىن؟ وسى كەزدە وسكەمەننەن كەلگەن بالۋان ابيتۋريەنت سادىبەك تۇگەلوۆ ورنىنان ۇشىپ تۇرىپ:

-مەن - جەنتەلمەنمىن! ول قىزعا ءوز ورنىمدى بەرەمىن!- دەپ ساڭق ەتتى. جۇرت تۇگەل دۋ ەتە قالدى.

-بارەكەلدى! كوردىڭدەر مە - قازاقتا وسىنداي ەر جىگىتتەر بار، مىنەكي!- دەپ، قوجاكەەۆ ءماز بولدى. بىزگە بۇل وقيعا ۇلكەن اسەر ەتتى.

ءتىزىم شىققاندا وقۋعا تۇسكەندەر قۋانىپ،  ارتى اجەپتاۋىر جۋىسقا اينالدى. ءبىرازىنىڭ اڭگىمەسى سادىبەكتىڭ ەر قىلىعى ەدى. ماقتاۋ دا، كىنالاۋ دا بولدى. بىرگە جۇرگەن جاندوس پەن مۇرات بالل جەتپەي، تىزىمگە ىلىكپەي، ەلگە قايتاتىن بولدى. قيماي قوشتاسىپ جاتىرمىز.

ارمانشىل تورەگەلدى جاتاقحانانىڭ ءتورتىنشى قاباتىنداعى بولمەنىڭ وتكەن جولى ءوزى ىرعىپ شىعاتىن اشىق تەرەزەسىنىڭ الدىندا تومەنگە كوز سالىپ، قيالدانا قاراپ وتىر ەكەن. جۇرەگى اسا نازىك، سەزىمتالدىعى سونداي، بىرەۋلەرگە ىلەسىپ ءبىر شولمەك سىرا ىشكەنگە قىزىپ قالىپتى.

-مەن وسى جەردەن سەكىرسەم –جەرگە قالىقتاپ بارىپ تۇسەتىن سياقتىمىن،-دەدى. قارعىعىسى كەلگەندەي، قومدانىپ-قومدانىپ قويادى.

-قوي-ەي، ءويتىپ قالجىڭداما، قۇلاساڭ بىت-شىتىڭ شىعادى،-دەپ، رايىنان قايتاردىم.

ءسويتىپ ستۋدەنت اتانعانبىز. كۋرسىمىزدا قونىسباي ءابىل، جانىبەك كارمەنوۆ، نۇرتىلەۋ يمانعاليۇلى، باتىق ءماجيتۇلى، سەرىك ءجانابىل، قۋاندىق تۇمەنباي، مىلتىقباي ەرىمبەتوۆ، سايلاۋباي تويلىباي،  ءجۇنىس ساحي، سەرىكقالي بايمەنشە، جانۇزاق ايازبەك، سەيتقۇل وسپانوۆ، جەڭىس ءباھادۇر، سەيدوللا سادىقوۆ، وراز قاۋعاباي، ءابدىمۇتال الىبەكوۆ، ورىنبەك جولدىباي، بەكەن شولانوۆ، مارات ابدىحالىقوۆ، توقتار بايماعامبەتوۆ، وراز قاۋعاباي، راحىمجان وتەمىسوۆ، ت.ب. قالامىنىڭ جەلى بار جىگىتتەر بولدى. قازىر بۇلاردىڭ كوبىنىڭ ەسىمى ەلگە بەلگىلى. ال  سادىبەك تۇگەل ءوز ورنىن تارتۋ  ەتكەن تولەۋ قىز جارتى جىلدان كەيىن بىرەۋگە تۇرمىسقا شىعىپ، وقۋى جايىنا قالدى...   تالدىقورعاننىڭ كيروۆ اۋدانىنداعى اۋىلدا ءبىر ءۇيدىڭ وتاناسى بولىپ، باقىتىن تاۋىپتى. كوپ جىلدان كەيىن تويدا كەزدەيسوق جولىعىپ قالدىق.ۇلكەن باجام اقانسەرىنىڭ اۋىلداس كورشىسى بولىپ شىقتى. ۇيىنە شاقىردى، داستارحانىنان ءدام تاتتىم...

ال سىرتتاي وقۋعا اۋىسىپ،  اسكەرگە الىنىپ كەتكەن دجەنتلمەن سادىبەك تۇگەل جەردە قالعان جوق، اۋداندىق گازەتتىڭ رەداكتورى، كەيىن استانا اكىمىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى، ۇلتتىق سپورتتان ەڭبەك سىڭىرگەن جاتتىقتىرۋشى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى بولدى. بىرنەشە كىتاپتىڭ اۆتورى. جەكەمەنشىك گازەت-جۋرنالى، ءباسپاسوز ورتالىعى، باسقا دا تىرشىلىگى بار. اقمولادا قۇلاگەرگە ەڭسەلى ەسكەرتكىش ورناتقان ازامات سول.

ستۋدەنت كەزىندە تورەگەلدى بايتاسوۆ شوقاننىڭ سۋرەتشىلىك ونەرىن زەرتتەپ ءجۇردى. ءوزى دە سۋرەتپەن شۇعىلدانا باستاعانى ەسىمدە. مىلتىقباي ەكەۋى تۇراتىن بولمەنىڭ قابىرعالارى ونىڭ اكۆارەلدەرىنە تولى بولاتىن. ۇمىتپاسام، ونىڭ ديپلومدىق جۇمىسى دا شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ شىعارماشىلىعىنا بايلانىستى بولعان. تورەشتىڭ سالعان سۋرەتتەرىندە شەبەرلىك جاعىنان كەمىستىك بولۋى مۇمكىن، بىراق وي مەن سەزىمنەن ولقىلىق بولمايتىن.

اركىم ءوز بەيىمىنە قاراي سپورتپەن اينالىسا باستادىق. العاشقى كۋرستا تورەش دوسى جانۇزاقپەن بىرگە بوكسقا بارىپ ءجۇردى. بىردە مەن ءازىل-شىنى ارالاس:

-تورەش، بوكستا قانداي سوققى ۇيرەنىپ جۇرسىڭدەر؟- دەپ سۇرادىم. سۇراپ نەم بار ەدى دەسەڭشى؟!.

- ونى قيمىل بولماسا سوزبەن تۇسىندىرە المايمىن،- دەدى ول.

-وندا قيمىلىڭمەن كورسەتشى،- دەدىم مەن. دەپ نەم بار ەدى دەسەڭشى؟!. سول-اق ەكەن، تورەشىم ويلانباستان جۇدىرىقپەن تۇمسىعىمنان سالىپ جىبەرىپ:

-مىناداي سوققى ۇيرەنىپ ءجۇرمىز!- دەپ قاراپ تۇر. وزىمنەن دە بار... قاراپتان-قاراپ مۇرنىم قانادى. تورەش ۇرۋىن ۇرىپ الىپ، «بايقاماي قالدىم» دەپ قۇشاقتاپ، كەشىرىم سۇراپ جاتىر. كەشىرگەندى ايتادى، ءتىپتى اشۋلانا دا الماي قالدىم.

ىشىمدىككە، دىردۋ-دۋمانعا جوق بولعاندىقتان ول بىزگە كوپ ەرىپ جۇرە المايتىن. بىردە ولاردى - جانۇزاق ەكەۋىن وزىمىزبەن بىرگە «جورىققا» ەرتىپ شىقتىق. باسشىمىز – ۇستازىمىز ابدۋل-حاميت مارحاباەۆ. ول قونىسباي ەكەۋمىزدى جاقىن تارتىپ، قاسىنان تاستامايتىن. الماتى قوناقۇيىنىڭ 7- قاباتىندا سىرا سىزدىقتاتىپ ەدىك، تورەش پەن جانۇزاق ەكەۋى كوپ ۇزاماي-اق تىلدەرى بۇرالىپ، سۇدىندەرى كەتىپ، سۇرەپەتتەرى بۇزىلا باستادى. سونى بايقاپ قالعان مارحاباەۆ اعامىز:

-مەن – سوستاۆپىن، سەندەر ۆاگونسىڭدار. ءاي، سەن – ەكى جاس ۆاگون، قىزىپ قالدىڭدار، سوندىقتان مەن سەندەردى اعىتىپ تاستايمىن، تەز جاتاقحاناعا قايتىڭدار! باسقالار جولدان قالماۋى كەرەك!- دەپ، ەكەۋىنە تاكسيگە اقشا بەرىپ، جاتاقحاناعا قايتارىپ جىبەرگەن.

سول ءبىر تۇستا تورەگەلدى مەن راحىمجان وتەمىسوۆ كومسومول جينالىسىنا ءتۇستى. ەكەۋى ۆوكزالدا ىشىمدىك ءىشىپ،  ميليتسياعا ۇستالىپ قالعان ەكەن. دەكاناتقا قاعاز كەلىپتى. تالقىلاۋ باستالدى.

-راحىمجان، ميليتسياعا قالاي ءتۇستىڭ؟ وقيعا قالاي بولدى، سونى ايتشى؟

- ۆوكزالعا بارعانبىز. شىعارىپ سالعان دوسىمىز جولىن جۋدى. الدىمەن ءبىر جاعالاتىپ جىبەردىك. ەكىنشى جاعالاتا بەرگەندە ميليتسيا كەلىپ قالدى،- دەدى ول.

-ءاي، مىنانىڭ  ءسوز ساپتاسىنا قاراساڭ تالايدان ءىشىپ جۇرگەن تاجىريبەلى تىسقاققاننىڭ  ءوزى عوي. اناۋ ەكىنشىسى نە دەر ەكەن؟ سونى تىڭدايىق،- دەدى كۋراتورىمىز رامازان ساعىمبەكوۆ اعاي. ءبارى سىلتىدەي تىنا قالدى.

-تورەگەلدى، ەندى سەن ايتشى، ميليتسياعا قالاي ءتۇسىپ جۇرسىڭدەر؟

- راحىمجاننىڭ ءبىر اۋىلداسىن شىعارىپ سالۋعا بارعانبىز. پەرروندا دوڭگەلەنىپ تۇردىق. جىگىتتەر اراق شىعارىپ، سونى قۇيا باستادى. ءبىر ستاقانعا جارتىلاي قۇيىپ ماعان دا بەردى. ء«ىش» دەدى، مەن ىشە الماپ ەدىم، ءبارى ء«ىشىپ جىبەر» دەدى، مەن زورلانىپ، ىشە الماي، تىجىرىنىپ، ءبىر ۇرتتادىم. سوسىن قويماعاسىن تاعى ءبىر ۇرتتادىم. ماعان ءبارى جان-جاقتان انتالاپ، «ستاقاندى بوسات»، «تەز ءىش» دەپ باستىرمالاتتى، سوسىن تاعى ءبىر ۇرتتاپ جاتقانىمدا ميليتسيا جەتىپ كەلىپ، ۇستاپ الدى،- دەپ تاپتىشتەي جاۋاپ بەردى تورەش. ەكەۋىنىڭ سۋرەتتەۋى ەكى ءتۇرلى. ايتەۋىر، وقۋدان شىعارىلماي، سوگىسپەن قۇتىلدى.

تورەگەلدىنىڭ وسىنداي اڭقاۋلىعى مەن رياسىز تازالىعى ۇنەمى ءوزىن اراشالاپ الىپ قالاتىن.

ءبىزدىڭ توبىمىزدا قونىسباي ءابىلوۆ ەكەۋىمىز گازەتتە جۇمىس ىستەپ، ازداپ ءومىر كورىپ كەلگەندىكتەن «شال» اتانعان ەدىك. بىزدەن باسقاسى مەكتەپ قابىرعاسىنان جاڭا شىققان كىلەڭ ساراۋىز بالاپاندار بولاتىن. ءبىز ولاردى «مولودويلار» دەۋشى ەدىك. ولاردىڭ كوبى، اسىرەسە، تورەگەلدى مەن سەرىكقالي، جانۇزاق، ابدىرازاقتار كىتاپحانادان شىقپايتىن. سەسسياعا تىڭعىلىقتى دايىندالاتىن. ولاردىڭ سول دايىندىعى كوبىنە «كوگالدى قۋىپ، گولايتتاپ» جۇرەتىن قونىسباي ەكەۋمىزگە ازىق بولۋشى ەدى. ويتكەنى، ولار ەمتيحان الدىندا ءبىر بولمەگە باس قوسىپ، ءوزارا ساباق پىسىقتاپ، وقىعان-بىلگەندەرىن ءبىر-بىرىنە قايتالاپ جاتقاندا، قونىسباي ەكەۋمىز كىتاپ بەتىن اشپاي-اق ەستىپ، ۇعىپ الاتىنبىز. سول ەستىگەنىمىزدى ەرتەڭىنە ءوز سوزىمىزبەن دامىتىپ، ءوز بىلگەنىمىزبەن تولىقتىرا جاۋاپ بەرگەندە، ولاردان گورى ءتاۋىر باعا الساق، «مولودويلار» باس شايقاپ، تاڭىرقاپ قالاتىن. «ەكى شال، سەن ەكەۋىڭنىڭ «كىتاپ بەتىن اشپادىق» دەگەندەرىڭ وتىرىك، بىزدەن جاقسى ءبىلىپ تۇرسىڭدار. تىعىلىپ وقىپ جۇرگەنسىڭدەر عوي» دەپ سەنبەستىك بىلدىرەتىننىڭ ءبىرى تورەش ەدى.

ەكىنشى كۋرستا جۇرگەندە «قانات قاقتى» جيناعىندا قادىر مىرزاليەۆ اعانىڭ العىسوزىمەن «كوزدەرىڭە عاشىقپىن» اتتى تۇڭعىش جىر داپتەرىم جارىق كوردى. ونىڭ ءبىزدىڭ ورتامىزعا اسەرى ۇلكەن توم شىققاننان بەتەر بولدى. ءالى ەسىمدە، قونىسباي ەكەۋمىز  جىگىتتەردىڭ «جۋ-جۋىنا» قۇلاق اسىپ، جاتاقحاناعا ۇلكەن سومكەنى تولتىرىپ، ءبىر جاشىك پورتۆەين كوتەرىپ كەلگەنىمىز... سول القا-قوتان وتىرىستا قۋاقى قونىسباي ءبىزدىڭ بارىمىزگە سۋىرىپ سالىپ سىقاق ارناپ، قىران-توپان قىلدى. ول ابيتۋريەنت كەزدەگى وقيعانى ەسكە الىپ، تورەگەلدىگە دە ءازىل شىعاردى.

-ايگىلى «كىسى ولتىرگىش» تورەگەلدى.

ءولتىرىپتى قاسىمدى، تولەگەندى.

باسپادان ءبىر كىتابى شىققان ەكەن،

ۇلىقبەكتى دە ءولتىرۋى كەرەك ەندى!- دەگەن شۋماق اۋىزدان-اۋىزعا تاراپ كەتىپ ەدى.

ەكەۋمىزدىڭ  بەت-الپەت، ءتۇر-تۇرپات جاعىنان ءبىراز ۇقساستىعىمىز بار. ونىڭ پايداسىن دا، زيانىن دا كورگەن كەزىمىز بولدى، ويتكەنى ءبىزدى تالايلار شاتاستىرىپ جاتاتىن. مۇعالىمدەر دە.  اسىرەسە قىزدار... ايتەۋىر، ابىروي بولعاندا وقۋ ءبىتىرىپ، ەكى جاققا كەتىپ تىندىق.

بىرەۋلەر ەگىز، بىرەۋلەر اعايىندى دەپ ويلايتىن. سوڭعى كۋرستا، بىردە سول ۇقساستىقتى پايدالانىپ، ءبىر قىزداردى جاڭىلىستىرماق بولىپ، ەكەۋمىز كيىم اۋىستىرىپ كيدىك. مەن ونىڭ ءبىر سارىالا، قىزىلالا كۋرتكاسىن كيگەن ەدىم، ارتىنان مەن شەشكەن سوڭ تاعى كىم «كيىپ» كەتكەنىن تاپپادىم، بولمەدەن قولدى بولىپ، تورەشتىڭ الدىندا ىڭعايسىز جاعدايعا ۇشىراعانىم بار، سودان ورنىنا ءوز كۋرتكامدى ۇسىندىم. ەكى كۇنگە سۋرەتشى دوستارىمنىڭ پاتەرىنە قونىپ كەلسەم، شكافتان ۇشتى-كۇيلى جوعالىپتى.

تورەگەلدى كەيىن، 90-جىلداردىڭ باسىندا شىمكەنتتە «جىبەك جولى» جۋرنالىن، باسپاسىن اشىپ، اتى دۇركىرەپ تۇردى. مەن ول كەزدە «جاس قازاق» گازەتىن اشقان كەزىم ەدى. وزىنەن سۇراپ الىپ، ونىڭ جۋرنالىنان گازەتىمىزگە «ابىلاي حاننىڭ سۇيەگى قايدا؟» دەپ اتالاتىن كولەمدى پروبلەمالىق ماقالاسىن كوشىرىپ جاريالادىق. ياساۋي كەسەنەسىن جوندەۋ كەزىندە الدەبىر قۇرىلىسشىلار وندا جەرلەنگەن مۇردەلەردى كۇرەپ شىعارىپ، ءبىر جەرگە ءۇيىپ، ارالاستىرىپ جىبەرگەنى، ەندى قايتا جەرلەمەي تۇرىپ، مۇقيات زەرتتەۋ جۇرگىزۋدى جەدەل باستاماسا، ەرتەڭ ۇلىلارىمىزدىڭ  سۇيەگىن ء بىر-بىرىنەن اجىراتۋ، انىقتاۋ قيىنعا سوعاتىنى جونىندە قوعامعا، بيلىك تاراپىنا قوزعاۋ سالارلىق اششى جان ايقايى بولاتىن. شىنىمدى ايتايىن، بەرتىنگى ارحەولوگتاردىڭ «ابىلاي حاننىڭ سۇيەگىن تاپتىق» دەگەن سۇيىنشىلەگەن حابارىنا ءوز باسىم سەنە قويماي، كوز الداۋ، قۇر دابىرا دەپ قاراعانىم راس. ءالى دە سونداي سەزىمدەمىن. انتروپولوگتاردىڭ جاساعان ءمۇسىنى دە ماعان ۇلى حاننىڭ ەمەس، باسقا، الدەبىر سوپىنىڭ بەينەسىندەي كورىنەدى. بويى دا ءبىر تۇتام. مىنە، تورەگەلدىنىڭ قالامىنان شىققان، زور رەزونانس تۋدىرعان ماتەريالدىڭ اسەرىنىڭ ومىرشەڭدىگى. اسا تولعاقتى ماسەلە بولماسا اناۋ-مىناۋ ناۋقاندىق شارۋالارعا پىسقىرىپ تا قارامايتىن كلاسسيك جازۋشى تىنىمباي نۇرماعامبەتوۆ اعامىزدىڭ ءوزى وسى تاقىرىپقا اشىنا ءۇن قوسقانى ەسىمدە. بىراق قۇلاققا ىلگەن قۇزىر بولمادى. سول تۇستا تورەگەلدىنىڭ قاناتتى ويعا تولى ماقالالارى مەن افوريزمدەرى تۋرالى جۇرت اۋزىندا جىلى پىكىر، ىستىق لەبىزدەر ءجيى ايتىلۋشى ەدى. تورەگەلدى مەزگىلسىز دۇنيەدەن وتكەننەن كەيىن،  شىمقالاعا ءبىر بارعانىمدا  وتباسىمەن تانىستىم. بالالارىنىڭ باسىنان سيپادىم. جان جارى ونىڭ مەزگىلسىز شايقالعان شاڭىراعىن قۇلاتپاي، ءتۇتىنىن تۇتەتىپ، التىن اسىقتاي ۇلدارىن باعىپ-قاعىپ، ءوسىرىپ-جەتكىزىپ وتىرعانىنا كۋا بولدىم. قازىرگى كۇندە تورەگەلدىنىڭ ءبىر بالاسى – تورەبەك بايتاسوۆ وڭتۇستىكتەگى  «حابار» تەلەارناسىنىڭ جۇلدىزىنا اينالعانىن كورىپ-ءبىلىپ، ءسۇيسىنىپ جۇرەمىن.

...تورەگەلدى ەكەۋمىزدىڭ مىنەزىمىزدە دە ۇقساستىق بار ەدى،- كىمگە دە بولسا اشىق كوڭىلمەن، بۇكپەسىز اق نيەتپەن تىكە قارايتىنبىز، ۇنەمى  جادىراپ، جايدارى جۇرەتىنبىز، جۇزىمىزگە كۇلكى ءۇيىرىلىپ تۇراتىن. مەن، بايقاسام، جىلدار ءوتىپ، جاس ۇلعايعان سايىن سول ءبىر رياسىز سەزىمنەن، قامسىز كۇيىمنەن ارىلىپ، قاباعىما  كىرەۋكە ءتۇسىپ، ميىقتاعى جىميىس ءىزىن وي مەن  مۇڭ تابى باسىپ، كوبىرەك تۇنجىرايتىن بولىپپىن...  ءومىر وزگەرتتى، تاعدىر تۇنەرتىپ باقتى... ەگەر ءتىرى بولىپ، وسى جاسقا جەتسە تورەگەلدى دە ەزۋىنەن جايلارى كۇلكى ارىلىپ، تۇنجىراپ جۇرەر مە ەدى، دەگەن وي كەلەدى. ءاي، قايدام؟! ء  بارى ءبىر، تورەگەلدىنى مەن قاباق ءتۇيىپ، قابارعان، ابىرجىعان، تۇنجىراعان نەمەسە تۇڭىلگەن، تورىققان كۇيدە ەشقاشان ەلەستەتە المايمىن. ويتكەنى، ول – ناعىز كىرشىكسىز جان، اقجارقىننىڭ اقجارقىنى بولاتىن...  جانە ماڭگىگە جاپ-جاس كۇيىندە قالدى. ەندى ونىڭ اسىل بەينەسىن اجىممەن الەمىشتەۋگە ۋاقىتتىڭ ءوزى دارمەنسىز.

ۇلىقبەك ەسداۋلەت، اقىن

Abai.kz