قازاقستان پرەزيدەنتى جانىنداعى ستراتەگيالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتى (قسزي) مەن قازاقستان ساياساتتانۋشىلارى كونگرەسىنىڭ قاتىسۋىمەن وڭىرلىك ساراپشىلار فورۋمى ءوتتى. العا وزىپ ايتار بولساق، فورۋم كەيبىر جيىندارداعىداي جاداعاي بايانداما، جاتتاندى سوزدەن اۋلاق تىڭ پىكىرلەرمەن ءوربىپ، جۇرتشىلىقتىڭ كوكەيىندەگى كۇماندى سۇراقتارعا مۇمكىندىگىنشە جاۋاپ بەرۋىمەن ەستە قالدى.

نەگىزگى ۇيىمداستىرۋشى قازاقستان پرەزيدەنتى جانىنداعى ستراتەگيالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، مودەراتور ەرلان قاريننىڭ ء«بىز كەيبىر ماسەلەلەردە اشىق كەتىپ، كەيبىر جاعدايلاردا ءبىر-بىرىمىزدەن اۋلاقتاۋ جۇرۋگە تىرىساتىندىعىمىزبەن مەملەكەتتىك مۇددە، ۇلتتىق قۇندىلىق ماسەلەلەرىنە كەلگەندە ءبىر قولدىڭ سالاسىنداي بىرىگەمىز» دەۋى بىزدەگى ورتا بۋىن ساياساتكەرلەر مەن ساراپشىلاردىڭ يدەيا باياندىلىعىن بايقاتقان. ەرلان قارين ەلباسىنىڭ «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ سەزىندە «بەس ينستيتۋتتىق رەفورما» تۋرالى ايتقان مەملەكەتتىك ساياسات باعدارلاماسىنان ءوربىتىپ، ەلىمىزدە وتكەن پرەزيدەنتتىك بەس سايلاۋ ناۋقانىنىڭ تۇسىنداعى نەگىزگى وزەكتى ماسەلەلەردى سارالاپ بەردى. 1991 جىلعى سايلاۋدا تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزۋمەن قاتار، قازاقستاننىڭ بيلىك قۇرىلىمدارىن قۇرۋ، مەملەكەتتىك باعىتىن ايقىنداۋ تۇسپا-تۇس كەلسە، كەيىنگى سايلاۋلاردا دا ەلىمىزدى بۇگىنگىدەي قۋاتتى مەملەكەت قاتارىنا جەتكىزگەن ماسەلەلەر كەزەڭ-كەزەڭىمەن تالدانعان. ول الەمدىك داعدارىس، گەوساياسي جاعدايدىڭ تۇراقسىزدىعى قارساڭىندا وتكەلى وتىرعان بيىلعى سايلاۋدىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە توقتالدى. بۇرىن مۇنداي فورۋمدار الماتى، استانا سەكىلدى ءىرى ورتالىقتاردا عانا ءوتىپ كەلسە، ەندى وبلىس ورتالىقتارىنا اۋىسقانىن، بيلىك پەن قوعام اراسىندا التىن كوپىرگە اينالىپ كەلە جاتقانىن ايتتى. فورۋمدا وبلىستىق ىشكى ساياسات جانە ءدىن ىستەرى باسقارماسىنىڭ باسشىسى بەرىك قۇرمانعالي مەملەكەتتىك ساياسات، بەس ينستيتۋتتىق رەفورما جونىندەگى ويلارىن ورتاعا سالدى. ۇلتتىق ستراتەگيالىق ينستيتۋتتىڭ ديرەكتورى ءبورىحان نۇرمۇحامەدوۆ «پرەزيدەنتتىك سايلاۋدىڭ ماڭىزدىلىعى» تۋرالى پىكىرلەرىن اقش جانە ەۋروپا ەلدەرىندەگى سايلاۋ ۇدەرىستەرىمەن شەندەستىرە جەتكىزدى. م.اۋەزوۆ اتىنداعى وقمۋ-ءدىڭ «ساياساتتانۋ جانە حالىقارالىق قاتىناستار» كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ساكەن ماجىنبەكوۆ «بەس ينستيتۋتتىق رەفورمانى ىسكە اسىرۋدىڭ ايماقتىق ەرەكشەلىكتەرى»، «اباي-اقپارات» قورىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى، ساياساتتانۋشى ايدوس سارىم «بەس ينستيتۋتتىق رەفورما: مەملەكەت دامۋىنىڭ جاڭا كەزەڭى» تاقىرىپتارىندا ءسوز سويلەدى. ساياساتتانۋشىلار ەرلان سايىروۆ «مەملەكەتتىك ساياساتتى جۇرگىزۋدە ۇلتتىق ينتەلليگەنتسيانىڭ ءرولى»، بەرىك ابدىعاليۇلى «بولاشاعى ءبىرتۇتاس ۇلت: مۇمكىندىكتەر مەن قيىندىقتار»، عاپپار مايماقوۆ «ەل بىرلىگىن نىعايتۋداعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋدىڭ ماڭىزى» جايىندا تىڭ ويلارىن ورتاعا سالدى. ەرلان قارين ايتقانداي، «كەي جاعدايدا پىكىر الۋاندىعى، ارتاراپتىلىعى بايقالعانىمەن، ۇلتتىق مۇددە، مەملەكەتتىك ماسەلەگە كەلگەندە ويى، ءىس-قيمىلى ءبىر جەردەن تۇيىسەتىن «ساياسات ساربازدارىنىڭ» بىرەگەيى ايدوس سارىمنىڭ وقشاۋلاۋ ويلارى قالعىعان سانانى وياتاتىنداي، قازاق ۇلتىنىڭ پايداسىنا جۇمىس جاسايتىن، ءتورت قۇبىلانى تۇگەندەۋگە ىقپال ەتەتىندەي ماڭىزعا يە ەكەندىگىمەن ەرەكشەلەندى. فورۋمعا قاتىسۋشىلار ايتىلعان پىكىرلەردەن ۇلكەن ولجا تاۋىپ قايتتى.

*فورۋمعا قاتىسۋشىلار لەبىزى

ءبورىحان نۇرمۇحامەدوۆ، ۇلتتىق ستراتەگيالىق ينستيتۋتتىڭ ديرەكتورى: بۇگىنگى وتكىزىلىپ وتىرعان دوڭگەلەك ۇستەلدە كوپتەگەن ماسەلەلەر كوتەرىلدى، كەيبىر وتكىر تاقىرىپتارعا جاۋاپ تابا الدىق. ەلباسى بۇگىنگى گەوساياسي جاعدايعا بايلانىستى «بۇتىندەي العاندا بوي كورسەتىپ وتىرعان جاھاندىق سىن-قاتەرلەرگە قالىپتان تىس جانە كۇشتى جاۋاپ بەرۋ كەرەك» دەگەن بولاتىن. تۇتاستاي العاندا، قازاقستان ورتالىق ازيادا جەتەكشى مەملەكەتتەردىڭ بىرىنە اينالىپ، باسەكەگە قابىلەتتى 30 ەلدىڭ قاتارىنا كىرۋدىڭ العىشارتتارىن جاساپ جاتىر. ءبىزدىڭ مىندەت وسى ماقساتتى جۇزەگە اسىرۋدا بيلىك پەن قوعام اراسىنداعى جاراسىمدىلىقتى ورنىقتىرۋ، ءبىر ماقساتقا قىزمەتكە ىقپال ەتۋ بولىپ تابىلادى.

ەرلان سايىروۆ، ساياساتتانۋشى: ەلباسى وسىدان ونشاقتى جىل بۇرىنعى ەڭبەكتەرىندە بۇگىندە الەمدە بوي كورسەتىپ جاتقان كۇردەلى ماسەلەلەردىڭ ورىن الاتىندىعىن سەزدىرگەن بولاتىن. قازاقستاندا دۇركىن-دۇركىن قولعا الىنعان رەفورمالار ەلىمىزدى وسى تىعىرىقتان شىعارۋدا ۇلكەن ءرول اتقاردى. بىراق، ءبىز بۇعان توقمەيىلسىمەي، مەملەكەتىمىزدىڭ جاڭا بيىكتەردى باعىندىرۋىنا قازاقستان ازاماتتارى رەتىندە اتسالىسۋىمىز كەرەك. بۇگىنگى فورۋمعا ەلىمىزگە، شەت ەلگە بەلگىلى ساراپشى، الەۋمەتتانۋشى، ساياساتكەرلەر كەلىپ، وسىنداي ورتاق پروبلەمانى بىرلەسە ەڭسەرۋدىڭ جولدارىن تالقىلادى. بۇل – وتە قۇپتارلىق جايت.

جارقىن ءجۇمادىلوۆ، ساياساتتانۋشى، «saigez.kz» ينتەرنەت باسىلىمىنىڭ شەف-رەداكتورى: ەلباسى مەملەكەتتىك ماسەلە دەڭگەيىندە كوتەرگەن بەس ينستيتۋتتىق رەفورمانى قاتارداعى ءجاي رەفورما ەمەس، ينستيتۋتسيونالدى رەفورما. رەت-رەتىمەن، كەزەڭ-كەزەڭىمەن جۇرگىزىلسە، ول قوعامدىق قاتىناستاردى، مەملەكەتتىك باسقارۋ سالاسىن، ەلدىك دامۋدى جاڭا ساپاعا شىعارادى دەپ ويلايمىن. ويتكەنى، ازاماتتىق قوعامنىڭ ءرولى كۇشەيىپ، مەملەكەتتىك باسقارۋ ورگاندارىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى ازايادى، جۇگى جەڭىلدەيدى.

باقتيار تايجان،

«ەگەمەن قازاقستان».

شىمكەنت.