ابايدىڭ پوەزياسى
اللانىڭ ءوزi دە راس، ءسوزi دە راس
اللانىڭ ءوزi دە راس، ءسوزi دە راس،
راس ءسوز ەشۋاقىتتا جالعان بولماس،
كوپ كiتاپ كەلدi اللادان، ونىڭ ءتورتi,
اللانى تانىتۋعا ءسوزi ايرىلماس.
ءامانتۋ وقىماعان كiسi بار ما؟
ۋاكتۋبيھي دەگەنمەن iسi بار ما؟
اللا وزگەرمەس، ادامزات كۇندە وزگەرەر،
جارلىقپەن ول سiزدەرگە، سiز دە ولارعا...
زامانا، شارۋا، مiنەز كۇندە وزگەردi,
ولارعا كەز-كەزiمەن ءنابي كەلدi.
قاعيدا شاريعاتى وزگەرسە دە،
تاعريف اللا ەش جەردە وزگەرمەدi.
كۇللi ماحلۇق وزگەرەر، اللا وزگەرمەس،
ءاھلي كiتاپ بۇل ءسوزدi بەكەر دەمەس.
ادام ءناپسi, ءوزiمشiل مiنەزبەنەن
بوس سوزبەنەن قاستاسپاي ءتۇزۋ كەلمەس.
ماحابباتپەن جاراتقان ادامزاتتى،
سەن دە ءسۇي ول اللانى جاننان ءتاتتi.
ادامزاتتىڭ ءبارiن ءسۇي باۋىرىم دەپ
جانە حاق جولى وسى دەپ ادiلەتتi.
وسى ءۇش ءسۇيۋ بولادى يمانى گۇل،
يماننىڭ اسىلى ءۇش دەپ سەن تاحقيق بiل.
ويلان-داعى، ۇشەۋiن تاراتىپ باق،
باستى بايلا جولىنا، مالىڭ تۇگiل.
دiن دە وسى شىن ويلاساڭ، تاعات تا وسى،
ەكi دۇنيە بۇل تاسديق— حاقتىڭ دوسى.
وسىلاردى بۇزاتىن جانە ءۇش iس بار:
پايدا، ماقتان، اۋەسقوي ونان شوشى.
رۋزا، ناماز، زەكەت، حاج—تالاسسىز iس،
جاقسى بولساڭ، جاقسى تۇت ءبارiن تەگiس.
باستاپقى ءۇشiن بەكiتپەي، سوڭعى ءتورتتi
قىلماعانمەن تاتىمدى بەرمەس جەمiس.
باس جوعارى جارالعان، مويىن تومەن،
قاراشى، دەنە بiتكەن رەتiمەن.
Iستiڭ باسى — رەتiن تانىماقتىق.
يمان بiلمەس تاعاتتى قابىل دەمەن.
يمامدار عيباداتتان ءسوز قوزعاعان،
ءحۇسنيزان مەن يماندى بiلدi ويلاعان.
يماننىڭ تازالىعىن جاقسى ۇقتىرماي،
سىرتىن قانشا جۋسا دا، iشi وڭباعان.
اللا مiنسiز اۋەلدەن، پايعامبار حاق،
ءمۇ'مين بولساڭ، ۇيرەنiپ سەن دە ۇقساپ باق.
قۇران راس، اللانىڭ، ءسوزi ءدۇر ول،
تا'ۋيلiنە جەتەرلiك عىلىمىڭ شاق.
اللانىڭ، پايعامباردىڭ، جولىندامىز،
ىنتامىزدى بۇزباستىق يمانىمىز.
پايدا، ماقتان اۋەسقوي — شايتان iسi,
كانi بiزدiڭ ءناپسiنi تىيعانىمىز؟
ءمۇ'مين بولساڭ، اۋەلi يماندى بول،
بەندەگە يمان ءوزi اشادى جول،
شىر اينال دا، تازا ويلا بiر يماندى،
مۇنافيق ناماز قىلماپ پا، ماعلۇم عوي ول.
اللا iشiمدi ايتقىزباي بiلەدi ويلا،
بەندەسiنە قاستىقپەن كiنا قويما.
راسپەنەن تالاسپا ءمۇ'مين بولساڭ،
ويلا، ايتتىم، ادامدىق، اتىن جويما!
ولسە ولەر تابيعات، ادام ولمەس
ولسە ولەر تابيعات، ادام ولمەس
ول بىراق قايتىپ كەلىپ، ويناپ – كۇلمەس
«مەنى» مەن «مەنىكىنىڭ» ايرىلعانىن
«ءودى» دەپ ات قويىپتى وڭكەي بىلمەس.
كوپ ادام دۇنيەگە بوي الدىرعان
بوي الدىرىپ، اياعىن كوپ شالدىرعان
ءولدى دەۋگە سىياما ايتىڭدارشى
ولمەيتۇعىن ارتىنا ءسوز قالدىرعان؟
كىم جۇرەر تىرشىلىككە كوڭىل بەرمەي؟
باقي قويماس ءفانيدىڭ ءمىنىن كورمەي
ءمىنى قايدا ەكەنىن بىلە الماسسىڭ
تەرەڭ ويدىڭ تەلمىرىپ سوڭىنا ەرمەي.
دۇنيەدەگى دوس اقيرەتكە بىردەي بولماس
ەكەۋى تاپ بىردەي بوپ ورنىعا الماس
دۇنيەگە ىنتىق، ماعشارعا امالسىزدىڭ
يمانىن تۇگەل دەۋگە اۋزىم بارماس.
عىلىم تاپپاي ماقتانبا
عىلىم تاپپاي ماقتانبا،
ورىن تاپپاي باپتانبا،
قۇمارلانىپ شاتتانبا،
ويناپ بوسقا كۇلۋگە.
بەس نارسەدەن قاشىق بول،
بەس نارسەگە اسىق بول،
ادام بولام دەسەڭىز.
تىلەۋىڭ، ءومىرىڭ الدىڭدا،
وعان قايعى جەسەڭىز.
وسەك، وتىرىك، ماقتانشاق،
ەرىنشەك، بەكەر مال شاشپاق –
بەس دۇشپانىڭ، بىلسەڭىز.
تالاپ، ەڭبەك، تەرەڭ وي،
قاناعات، راقىم، ويلاپ قوي –
بەس اسىل ءىس، كونسەڭىز.
جاماندىق كورسەڭ ءنافراتلى،
سۋىتىپ كوڭىل تىيساڭىز.
جاقسىلىق كورسەڭ عيبراتلى،
ونى ويعا جيساڭىز.
عالىم بولماي نەمەنە،
بالالىقتى قيساڭىز؟
بولماساڭ دا ۇقساپ باق،
ءبىر عالىمدى كورسەڭىز.
ونداي بولماق قايدا دەپ،
ايتپا عىلىم سۇيسەڭىز،
سىزگە عىلىم كىم بەرەر،
جانباي جاتىپ سونسەڭىز؟
دۇنيە دە ءوزى، مال دا ءوزى،
عىلىمعا كوڭىل بەرسەڭىز.
بىلگەندەردىڭ سوزىنە
ماحابباتپەن ەرسەڭىز.
اقىل سەنبەي سەنبەڭىز،
ءبىر ىسكە كەز كەلسەڭىز.
اقساقال ايتتى، باي ايتتى،
كىم بولسا، مەيلى، سول ايتتى –
اقىلمەنەن جەڭسەڭىز.
ناداندارعا بوي بەرمە،
شىن سوزبەنەن ولسەڭىز.
ايات، حاديس ەمەس قوي،
كۇپىر بولدىڭ دەمەس قوي،
قانشا قارسى كەلسەڭىز.
كوپ ورىندا كورىنە ايتپا،
ءبىزدىڭ سوزگە ەرسەڭىز.
مۇنى جازعان كىسىنىڭ
اتىن بىلمە، ءسوزىن ءبىل!
وسى جالعان دۇنيەدەن
شەشەن دە وتكەن نە بۇلبۇل،
كوسەم دە وتكەن نە ءدۇلدۇل.
ءسوز ءمانىسىن بىلسەڭىز،
اقىل – ميزان، ولشەۋ قىل.
ەگەر قيسىق كورىنسە،
مەيلىڭ تاستا، مەيلىڭ كۇل.
ەگەر ءتۇزۋ كورىنسە،
ويلاپ-ويلاپ، قۇلاققا ءىل.
اقىماق كوپ، اقىلدى از،
دەمە كوپتىڭ ءسوزى پۇل.
جاقىننىڭ ءسوزى ءتاتتى دەپ،
جاقىنىم ايتتى دەي كورمە.
ناداندىقپەن كىم ايتسا،
ونداي ءتۇپسىز سوزگە.ەرمە.
سىزگە ايتامىن، ءحاۋپىم - بۇل.
ءوزىڭ ءۇشىن ۇيرەنسەڭ،
جاماندىقتان جيرەنسەڭ،
اشىلارسىڭ جىلما-جىل.
بىرەۋ ءۇشىن ۇيرەنسەڭ،
بىرەۋ بىلمەس، سەن بىلسەڭ،
بىلگەنىڭنىڭ ءبارى - تۇل.
سوزىنە قاراي كىسىنى ال،
كىسىگە قاراپ ءسوز الما.
شىن ءسوز قايسى بىلە الماي،
ءار نارسەدەن قۇر قالما.
مۇنى جازعان بىلگەن قۇل –
عۇلاماھي داۋاني،
سولاي دەپتى ول شىنشىل.
ءسوزىن وقى جانە ويلا،
تەز ۇيرەنىپ، تەز جويما،
جاس ۋاقىتتا كوڭىل - گۇل.
زاماناقىر جاستارى
زاماناقىر جاستارى،
قوسىلماس ەشبىر باستارى.
بىرىنە - ءبىرى قاستىققا،
قوينىنا تىققان تاستارى.
ساۋداسى ار مەن يمانى،
قايرات جوق بويىن تيعالى.
ەڭبەكپەن ەتتى اۋىرتپاي،
قۇر تىلمەنەن جيعانى.
ءونىمسىز ىسكە شەپ - شەبەر،
مايدانعا تۇسپەي نەسى ونەر؟
سيىرشا تويسا ماس بولىپ،
ورەگە كەلىپ سۇيكەنەر.
كۇلمەڭدەپ كەلەر كوزدەرى،
قالجىڭباس كەلەر وزدەرى.
كەكەكتەپ سەكەك ەتەم دەپ،
شوشقا تۋار سوزدەرى.
****
ادام — بiر بوق كوتەرگەن بوقتىڭ قابى،
بوقتان ساسىق بولاسىڭ ولسەڭ تاعى.
مەنi مەن سەن تەڭ بە دەپ ماقتاناسىڭ،
بiلiمسiزدiك بەلگiسi—ول باياعى.
كەشە بالا ەڭ، كەلدiڭ عوي تالاي جاسقا،
كوز جەتتi بiر قالىپتا تۇرا الماسقا.
ادامدى ءسۇي، اللانىڭ حيكمەتiن سەز،
نە قىزىق بار ومiردە ونان باسقا؟!
ينتەرناتتا وقىپ ءجۇر
ينتەرناتتا وقىپ ءجۇر
ينتەرناتتا وقىپ ءجۇر
تالاي قازاق بالاسى –
جاڭا ءوسپىرىم، كوكورىم،
بەينە قولدىڭ سالاسى.
بالام زاكون ءبىلدى دەپ،
قۋانار اتا-اناسى،
ويىندا جوق ولاردىڭ
شاريعاتقا شالاسى.
ورىس ءتىلى، جازۋى –
بىلسەم دەگەن تالاسى.
پروشەنيە جازۋعا
تىرىسار، كەلسە شاماسى.
ىنساپسىزعا نە كەرەك
ءىستىڭ اق پەن قاراسى؟
نان تاپپايمىز دەمەيدى،
بۇلىنسە ەلدىڭ اراسى.
يجديھاتسىز، ميحناتسىز
تابىلماس عىلىم ساراسى.
از بىلگەنىن كوپسىنسە،
كوپ قازاققا ەپسىنسە،
كىمگە تيەر پاناسى؟
ورىس تەرىس ايتپايدى،
جامان بول دەپ ولاردى.
قانى بۇزىق ءوزى ويلار
قۋ مەنەن سۇم بولاردى،
ورىستا قالار جالاسى.
بۇل ىسكە كىم ۆينوۆات:
يا سەمەيدىڭ قالاسى،
يا قازاقتىڭ الاسى؟
ويىندا جوق ءبىرىنىڭ
سالتىكوۆ پەن تولستوي،
يا ءتىلماش، يا ادۆوكات
بولسام دەگەن بارىندە وي،
كوڭىلىندە جوق ساناسى.
اقىلى كىمنىڭ بار بولسا،
دەمەس مۇنى ءتىلى اششى.
ايتىڭىزشى، بولساڭىز
زدراۆومىسلياششي،
اكىل ايتپاي ما اعاسى؟
پايدا ويلاما، ار ويلا
پايدا ويلاما، ار ويلا،
تالاپ قىل ارتىق بىلۋگە.
ارتىق عىلىم كىتاپتا،
ەرىنبەي وقىپ كورۋگە.
ۆوەننىي قىزمەت ىزدەمە،
وقالى كيىم كيۋگە.
بوس ماقتانعا سالىنىپ،
بەكەر كوكىرەك كەرۋگە.
قىزمەت قىلما ويازعا،
جانباي جاتىپ سونۋگە.
قالاي سابىر قىلاسىڭ،
جازىقسىز كۇندە سوگۋگە؟
ونەرسىزدىڭ قىلىعى –
تۋرا ءسوزىن ايتا الماي،
قيت ەتۋگە باتا الماي،
قورلىقپەنەن شىرۋگە.
از اقشاعا جالدانىپ،
ونبەس ىسكە الدانىپ،
جول تابا الماي جۇرۋگە.
الىس تا بولسا ىزدەپ تاپ،
كورەننويعا كىرۋگە،
«تالاپتى ەرگە نۇر جاۋار»،
ءجۇرىپ ءومىر سۇرۋگە.
يا بايلارعا قىزمەت قىل،
ەرىنبەي شاۋىپ جەلۋگە.
ادال ءجۇرىپ، ادال تۇر،
سچەتىڭ تۋرا كەلۋگە.
جانىڭا جاقسا، سوڭىنان
جالقاۋلانبا ەرۋگە.
قيسىق بولسا، زاكون بار
سۋدياعا بەرۋگە.
ول دا ويازنوي ەمەس قوي،
الۋعا تەڭدىك سەنۋگە.
يا ءوز بەتىڭمەن تاۋەكەل،
زانيمايسيا پرياموتوي.
جەڭىل كورمە، بەك كەرەك
وعان دا عىلىم، وعان دا وي،
كالايىنشا قايدا ەنۋگە؟
جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم
جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم،
پايداسىن كورە تۇرا تەكسەرمەدىم.
ەرجەتكەن سوڭ تۇسپەدى ۋىسىما،
قولىمدى مەزگىلىنەن كەش سەرمەدىم.
بۇل ماحرۇم قالماعىما كىم جازالى،
قولىمدى ءدوپ سەرمەسەم، وستەر مە ەدىم؟
ادامنىڭ ءبىر قىزىعى - بالا دەگەن،
بالانى وقىتۋدى جەك كورمەدىم.
بالامدى مەدرەسەگە ءبىل دەپ بەردىم،
قىزمەت قىلسىن، شەن السىن دەپ بەرمەدىم.
ءوزىم دە باسكا شاۋىپ، توسكە ورلەدىم،
قازاققا قارا سوزگە دەس بەرمەدىم.
ەڭبەگىڭدى بىلەرلىك ەش ادام جوق،
تۇبىندە تىنىش جۇرگەندى تەرىس كورمەدىم.
قانداي قىزدا ءلاززات بار جان تاتپاعان؟
قانداي قىزدا ءلاززات بار جان تاتپاعان؟
سۇلۋى بۇل زاماننىڭ تەك جاتپاعان.
ون سەگىز، ون توعىزعا كەلگەننەن سوڭ.
الماسى وكپە بولار قول باتپاعان.
بۇلاردىڭ كەيبىرىنىڭ مىنەزدەرى:
ەشنارسە كورمەگەنسىپ، بۇرتاقتاعان.
كەيبىرى جايدارى، اشىق بولامىن دەپ،
ورىنسىز ادامدارمەن جىرتاقتاعان.
اۋەلدەن سۇلۋ جايى بىزگە ءمالىم:
جىگىتتى جۇرت ماقتاعان قىز جاقتاعان.
كەي جىگىت ماقتان ءۇشىن قىلىق قىلماي،
بويىنا مايدالىقپەن سىر ساقتاعان.
كەي جىگىت ارسىزدىقپەن ۇياتسىنباي،
قولى جەتپەس نارسەگە تىرتاقتاعان،
ورىندى ىسكە ءجۇرىپ، وي تاپپاعان،
نە بولماسا جۇمىس قىپ، مال باقپاعان.
قاسيەتتى بولمايدى ونداي جىگىت،
ءاسەمپاز بولما ارنەگە
اسەمپاز بولما ارنەگە،
ونەرپاز بولساڭ، ارقالان.
سەن دە — ءبىر كىرپىش، دۇنيەگە
كەتىگىن تاپ تا، بار قالان!
قايرات پەن اقىل جول تابار
قاشقانعا دا، قۋعانعا.
ادىلەت، شاپقات كىمدە بار،
سول جاراسار تۋعانعا.
باستاپقى ەكەۋ سوڭعىسىز
بىتە قالسا قازاققا،
الدىڭ — جالىن، ارتىڭ — مۇز،
بارار ەدىڭ قاي جاققا؟
پايدانى كورسەڭ باس ۇرىپ،
ماقتاندى ىزدەپ، قايعى الما.
ءمىنىڭدى ۇرلاپ جاسىرىپ،
مايدانعا تۇسپەي بايگى الما
وزىڭدە بارمەن كوزگە ۇرىپ،
ارتىلام دەمە وزگەدەن.
كۇندەستىگىن قوزدىرىپ،
ازاپقا قالما ەزبەدەن.
اكىرىن ءجۇرىپ، انىق باس،
ەڭبەگىڭ كەتپەس دالاعا.
ۇستازتىق قىلعان جالىقپاس
ۇيرەتۋدەن بالاعا.
كولەڭكە باسىن ءۇزارتىپ،
الىستى كوزدەن جاسىرسا;
كۇندى ۋاقىت قىزارتىپ،
كوكجيەكتەن اسىرسا;
كۇڭگىرت كوڭىلىم سىرلاسار
سۇرعىلت تارتقان بەيۋاققا،
تومەن قاراپ ءمۇڭداسار،
وي جىبەرىپ ءار جاققا.
وتكەن ءومىر - قۋ سوقپاق،
قىدىرادى تالايدى.
كىم الدادى، كىم توقپاق
سالدى، سونى سانايدى،
نەنى تاپساڭ، ونى تاپ،
جارامايدى كەرەككە.
وڭكەي ۋدى جيىپ اپ،
سەبەدى سورلى جۇرەككە.
اداسقان كۇشىك سەكىلدى
ۇلىپ جۇرتقا قايتقان وي
وكىندى، جولىڭ بەكىندى،
اۋرە بولما، ونى قوي.
ەرمەن شىقتى، يت قىلىپ،
بيداي شاشقان ەگىنگە.
جاي جۇرگەندى ۋەرد قىلىپ،
تىنىش ولسەڭشى تەگىندە.
جازعىتۇرى
جازعىتۇرى قالمايدى قىستىڭ سىزى،
ماساتىداي قۇلپىرار جەردىڭ ءجۇزى.
جان-جانۋار، ادامزات انتالاسا،
اتا-اناداي ەلجىرەر كۇننىڭ كوزى.
جازدىڭ كوركى ەنەدى جىل قۇسىمەن،
جايراڭداسىپ جاس كۇلەر قۇربىسىمەن.
كوردەن جاڭا تۇرعانداي كەمپىر مەن شال،
جالباڭداسار ءوزىنىڭ تۇرعىسىمەن.
قىرداعى ەل ويداعى ەلمەن ارالاسىپ،
كۇلىمدەسىپ، كورىسىپ، قۇشاقتاسىپ.
شارۋا قۋعان جاستاردىڭ مويىنى بوساپ،
سىبىرلاسىپ، سىرلاسىپ، ماۋقىن باسىپ.
تۋيە بوزداپ، كوي قوزداپ - قورا دا شۋ،
كوبەلەكپەن، قۇسپەنەن ساي دا دۋ-دۋ.
گۇل مەن اعاش مايىسىپ قاراعاندا،
سىبدىر قاعىپ، بۇراڭداپ اعادى سۋ.
كول جاعالاي مامىرلاپ قۋ مەنەن قاز،
جۇمىرتقا ىزدەپ، جۇگىرىپ بالالار ءماز.
ۇشقىر اتپەن زىرلاتىپ تاستاعاندا،
جارق-جۇرق ەتىپ ىلىنەر كوك داۋىل باز.
قۇس قاتارلاپ بايلاعان قانجىعاعا
قىز بۇراڭداپ جابىسىپ، قىلادى ناز.
جازعا جاقسى كيىنەر قىز-كەلىنشەك،
جەر جۇزىنە ءوڭ بەرەر گۇل-بايشەشەك.
قىردا تورعاي سايراسا، سايدا - بۇلبۇل،
تاستاعى ءۇنىن كوسار بايعىز، كوكەك.
جاڭا پۇلمەن جامىراپ ساۋداگەرلەر،
ديحانشىلار جەر جىرتىپ، ەگىن ەگەر.
شارۋانىڭ ءبىر مالى ەكەۋ بولىپ،
جاڭا تولمەن كوبەيىپ، داۋلەت ونەر.
بەزەندىرىپ جەر ءجۇزىن ءتاڭىرىم شەبەر،
مەيىرباندىق دۇنيەگە نۇرىن توگەر.
انامىزداي جەر ءيىپ ەمىزگەندە،
بەينە اكەڭدەي ۇستىڭە اسپان تونەر.
جاز جىبەرىپ، جان بەرگەن قارا جەرگە
راحمەتىنە اللانىڭ كوڭىل سەنەر.
مال سەمىرەر، اق پەنەن اس كوبەيەر،
ادامزاتتىڭ كوڭىلى ءوسىپ كوتەرىلەر.
قارا تاستان باسقانىڭ ءبارى جادىراپ،
ءبىر ساراڭنان باسقانىڭ پەيىلى ەنەر.
تاماشالاپ قاراساڭ ءتاڭىرى ىسىنە،
بويىڭ بالقىپ، ەريدى ىشتە جىگەر.
كەمپىر-شال شۋاق ىزدەپ، بالا شۋلار،
مال مازاتسىپ، قۋانىپ، اۋناپ-قۋنار.
جىرشى قۇستار اۋەدە ولەڭ ايتىپ،
قيقۋ سالار كولدەگى قاز بەن قۋلار.
كۇن جوقتا كىسىمسىنەر جۇلدىز بەن اي،
ول قايتسىن قارا تۇندە جارقىلداماي،
تاڭ اتقان سوڭ شىعارىن كۇننىڭ ءبىلىپ،
ءوڭى قاشىپ، بولا الماس بۇرىنعىداي.
كۇن - كۇيەۋ، جەر - قالىڭدىق ساعىنىشتى،
قۇمارى ەكەۋىنىڭ سونداي كۇشتى.
ءتۇن قىرىنداپ جۇرگەندە كوپ قوجاڭداپ،
كۇيەۋ كەلدى، اي، ءجۇلدىز ك... قىستى.
اي، جۇلدىزعا جىلى جەل حابار بەرىپ،
جان-جانۋار قۋانار تويعا ەلەرىپ.
ازالى اق كورپەسىن سىلكە تاستاپ،
جەر كۇلىمدەر، وزىنە شىراي بەرىپ.
كۇن - كۇيەۋىن جەر كوكسەپ الا قىستاي،
بىرەۋىنە بىرەۋى قوسىلىسپاي،
كوڭىلى كۇن لەبىنە تويعاننان سوڭ
جەر تولىقسىپ، تۇرلەنەر توتى قۇستاي.
ادام تىكتەپ كورە الماس كۇننىڭ كوزىن،
ءسۇيىپ، جىلىپ تۇرادى جان لەبىزىن.
قىزىل اراي سارى التىن شاتىرىنا،
كۇننىڭ كەشكە كىرگەنىن كوردى كوزىم.
جاز
جازدىگۇن شىلدە بولعاندا،
كوكوراي شالعىن، بايشەشەك،
ۇزارىپ ءوسىپ تولعاندا;
كۇركىرەپ جاتقان وزەنگە،
كوشىپ اۋىل قونعاندا;
شۇرقىراپ جاتقان جىلقىنىڭ
شالعىننان جونى قىلتىلداپ،
ات، ايعىرلار، بيەلەر
ءبۇيىرى شىعىپ، ىڭقىلداپ،
سۋدا تۇرىپ شىبىنداپ،
كۇيرىعىمەن شىلپىلداپ،
اراسىندا كۇلىن-تاي
اينالا شاۋىپ بۇلتىلداپ.
جوعارى-تومەن ۇيرەك، قاز
ۇشىپ تۇرسا سىمپىلداپ.
قىز-كەلىنشەك ءۇي تىگەر،
بۇرالا باسىپ بىلقىلداپ،
اق بىلەگىن سىبانىپ،
ازىلدەسىپ سىڭقىلداپ.
مال ىشىنەن اينالىپ،
كوڭىلى جاقسى جايلانىپ،
باي دا كەلەر اۋىلعا،
اياڭشىلى جىلپىلداپ;
سابادان قىمىز قۇيدىرىپ،
ورتاسىنا قويدىرىپ،
جاسى ۇلكەندەر ءبىر بولەك
كەڭەسىپ، كۇلىپ سىلقىلداپ.
جالشى الداعان جاس بالا،
جاعالايدى شەشەسىن
ەت اپەر دەپ قىڭقىلداپ.
كولەڭكە قىلىپ باسىنا،
كىلەم توسەپ استىنا،
سالتاناتتى بايلاردىڭ
ساماۋرىنى بۇرقىلداپ.
بىلىمدىلەر ءسوز ايتسا،
بايگى اتىنداي اڭقىلداپ،
وزگەلەر باسىن يزەيدى،
ارينە دەپ ماقۇلداپ.
اق كويلەكتى، تاياقتى
اقساقال شىعار ءبىر شەتتەن
مالىڭدى ءارى قايتار دەپ،
مالشىلارعا قاڭقىلداپ.
باي بايعۇسىم دەسىن دەپ،
شاكىرىپ قىمىز بەرسىن دەپ،
جارامساقسىپ، جالپىلداپ.
شاپاندارىن بەلسەنگەن،
اساۋ ءمىنىپ تەڭسەلگەن
جىلقىشىلار كەپ تۇرسا،
تاڭەرتەڭنەن سالپىلداپ.
مىلتىق اتقان، قۇس سالعان
جاس بوزبالا ءبىر بولەك
سۋ جاعالاپ قۋتىڭداپ.
قايىرىپ سالعان كوك قۇسى
كوتەرىلە بەرگەندە،
قاز سىپىرسا جارقىلداپ.
وتكەن كۇننىڭ ءبارى ۇمىت،
قولدان كەلەر قايرات جوك،
باعاناعى بايعۇس شال
اۋىلدا تۇرىپ كۇلەدى،
قوشەمەت قىلىپ قارقىلداپ.
كۇز
سۇر بۇلت ءتۇسى سۋىق قاپتايدى اسپان،
كۇز بولىپ، دىمقىل تۇمان جەردى باسقان.
بىلمەيمىن تويعانى ما، توڭعانى ما،
جىلقى ويناپ، بيە قاشقان، تاي جارىسقان.
جاسىل ءشوپ، بايشەشەك جوق بۇرىنعىداي،
جاستار كۇلمەس، جۇگىرمەس بالا شۋلاي.
قايىرشى شال-كەمپىردەي ءتۇسى كەتىپ،
جاپىراعىنان ايرىلعان اعاش، قۋراي.
بىرەۋ مالما ساپسيدى، سالىپ ءيىن،
سالبىراڭقى تارتىپتى جىرتىق كيىم.
ەنەسىنە ءيىرتىپ شۋدا ءجىبىن،
جاس قاتىندار جىرتىلعان جامايدى ءۇيىن.
قاز، تىرنا قاتارلانىپ قايتسا بەرمەن،
استىندا اق شومشى ءجۇر، ول ءبىر كەرۋەن.
قاي اۋىلدى كورسەڭ دە، جابىرقاڭقى،
كۇلكى-ويىن كورىنبەيدى، سەيىل-سەرۋەن.
كەمپىر-شال قۇرجاڭ قاعىپ، بالا بۇرسەڭ،
كوڭىلسىز قارا سۋىق قىردا جۇرسەڭ.
كەمىك سۇيەك، سورپا-سۋ تيمەگەن سوڭ،
ۇيدە يت جوق، تىشقان اۋلاپ، قايدا كورسەڭ.
كۇزەۋ توزعان، وتى جوق ەلدىڭ ماڭى،
تۇمان بولار، جەل سوقسا، شاڭ-توزاڭى.
وت جاقپاعان ءۇيىنىڭ سۇرى قاشىپ،
ىستان قورىققان قازاقتىڭ قۇرىسىن زاڭى.
قىس
اق كيىمدى، دەنەلى، اق ساقالدى،
سوقىر، مىلقاۋ، تانىماس ءتىرى جاندى.
ءۇستى-باسى اق قىراۋ، ءتۇسى سۋىق،
باسقان جەرى سىقىرلاپ، كەلىپ قالدى.
دەم الىسى - ۇسكىرىك، اياز بەن قار،
كارى قۇداڭ - قىس كەلىپ، الەك سالدى.
ۇشپاداي بوركىن كيگەن وقشىرايتىپ،
ايازبەنەن قىزارىپ اجارلاندى.
بۇلتتاي قاسى جاۋىپ ەكى كوزىن،
باسىن سىلىكسە، قار جاۋىپ، مازاڭدى الدى.
بورانداي بۇرق-سارق ەتىپ دولدانعاندا،
التى قانات اق وردا ءۇي شايقالدى.
اۋەس كورىپ جۇگىرگەن جاس بالالار،
بەتى-قولى دومبىعىپ، ۇسىك شالدى.
شيدەم مەن تون قاباتتاپ كيگەن مالشى
بەت قاراۋعا شىداماي تەرىس اينالدى.
قار تەپكەنگە قاجىمىس قايران جىلقى
تيتىعى قۇرۋىنا از-اق قالدى.
قىسپەن بىرگە تۇمسىعىن سالدى قاسقىر،
مالشىلارىم، قور قىلما يتكە مالدى.
سونىعا مالدى جايىپ، كۇزەتىڭدەر،
ۇيقى ولتىرمەس، قايرات قىل، بۇز قامالدى!
يت جەگەنشە قوندىباي، قاناي جەسىن،
قۇر جىبەر مىنا انتۇرعان كارى شالدى.
ءان تۇرالى
كۇلاقتان كىرىپ، بويدى الار
جاقسى ءان مەن ءتاتتى كۇي.
كوڭىلگە ءتۇرلى وي سالار،
ءاندى سۇيسەڭ، مەنشە ءسۇي.
دۇنيە ويدان شىعادى،
ءوزىمدى ءوزىم ۇمىتىپ،
كوڭىلىم ءاندى ۇعادى،
جۇرەگىم بويدى جىلىتىپ.
اڭساعان شولدە سۋ تاپسا،
باس قويماي ما باستاۋعا؟
بىرەۋ تۇرتسە، يا قاقسا،
بوي توقتاماس جاسقاۋعا.
ءبىر كۇيگىزىپ، سۇيگىزىپ،
ەسكى ءومىردى تىرگىزەر.
ءومىر تونىن كيگىزىپ،
جوقتى بار قىپ جۇرگىزەر.
ەسىتكەندەي بولادى
قۇلاعى ەسكى سىبىردى.
ەسكى ويعا كوڭىلىم تولادى،
ءتىرىلتىپ وتكەن قۇرعىردى.
ءىشىپ، تەرەڭ بويلايمىن،
وتكەن كۇننىڭ ۋلارىن.
جانە شىن دەپ ويلايمىن
جۇرتتىڭ جالعان شۋلارىن.
تاعى سەنە باستايمىن
كۇندە الداعىش قۋلارعا.
ەسىم شىعىپ قاشپايمىن،
مەن ىشپەگەن ۋ بار ما؟
جارق ەتپەس قارا كوڭلىم نە قىلسادا
جارق ەتپەس قارا كوڭلىم نە قىلسادا،
اسپاندا اي مەنەن كۇن شاعىلسادا،
دۇنيەدە، ءسىرا، سەندەي ماعان جار جوق،
ساعان جار مەنەن ارتىق تابىلسادا.
سورلى اسىق سارعايسادا، ساعىنسا دا،
جار تايىپ، جاقسى سوزدەن جاڭىلسادا،
شىدايدى ريزا بولىپ جار ىسىنە،
قورلىق پەن مازاعىنا تابىنسا دا.
جەلسىز تۇندە جارىق اي
جەلسىز تۇندە جارىق اي،
ساۋلەسى سۋدا دىرىلدەپ،
اۋىلدىڭ جانى تەرەڭ ساي،
تاسىعان وزەن كۇرىلدەپ.
قالىڭ اعاش جاپىراعى
سىبىرلاسىپ ءوزدى-ءوزى،
كورىنبەي جەردىڭ، توپىراعى،
قۇلپىرعان جاسىل جەر ءجۇزى.
تاۋ جاڭعىرىپ، ءان قوسىپ
ۇرگەن يت پەن ايتاققا.
كەلمەپ پە ەدىڭ جول توسىپ
جولىعۋعا اۋلاققا؟
تايماڭداماي تامىلجىپ،
ءبىر سۋىنىپ، ءبىر ىسىپ،
دەم الا الماي دامىل قىپ،
ەلەڭ قاعىپ، بوس شوشىپ.
ءسوز ايتا الماي بوگەلىپ،
ءدۇرسىل قاعىپ جۇرەگى،
تۇرماپ پا ەدى سۇيەنىپ،
تاماققا كىرىپ يەگى؟
قانسوناردا بۇركىتشى شىعادى اڭعا
قانسوناردا بۇركىتشى شىعادى اڭعا،
تاستان تۇلكى تابىلار اڭدىعانعا.
جاقسى ات پەن تاتۋ جولداس - ءبىر عانيبەت،
ىڭعايلى ىقشام كيىم اڭشى ادامعا.
سالاڭ ەتىپ جولىقسا قايتقان ءىزى،
ساعادان سىمپىڭ قاعىپ ءىز شالعاندا.
بۇركىتشى تاۋ باسىندا، قاعۋشى ويدا،
ءىزدىڭ بەتىن تۇزەتىپ اڭداعاندا.
توماعاسىن تارتقاندا ءبىر قىرىمنان،
قىران قۇس كوزى كورىپ سامعاعاندا.
تومەن ۇشسام تۇلكى ورلەپ قۇتىلار دەپ،
قاندىكوز قايقاڭ قاعىپ شىقسا اسپانعا،
كورە تۇرا قالادى قاشقان تۇلكى،
قۇتىلماسىن بىلگەن سوڭ قۇر قاشقانعا.
اۋزىن اشىپ، قوقاقتاپ، ءتىسىن قايراپ،
و دا تالاس قىلادى شىبىن جانعا.
قىزىق كورەر، كوڭىلدى بولسا اڭشىلار،
شابار جەرىن قاراماي جىعىلعانعا.
قىرىق پىشاقپەن قىرجىڭداپ تۇرعان تۇلكى،
و داعى وسال جاۋ ەمەس قىران پاڭعا.
سەگىز نايزا قولىندا، كوز اۋدارماي،
باتىر دا ايال قىلمايدى ەرتەڭ تاڭعا.
قانات، قۇيرىق سۋىلداپ، ىسقىرادى،
كوكتەن قىران سورعالاپ قۇيىلعاندا.
جارق-جۇرق ەتىپ ەكەۋى ايقاسادى،
جەكە باتىر شىققانداي قان مايدانعا.
بىرەۋى - كوك، بىرەۋى — جەر تاعىسى،
ادام ءۇشىن باتىسىپ قىزىل قانعا.
قار - اپپاق، بۇركىت - قارا، تۇلكى - قىزىل،
ۇقسايدى حاسسا سۇلۋ شومىلعانعا.
قارا شاشىن كوتەرىپ ەكى شىنتاق،
و دا بۇلك-بۇلك ەتپەي مە سيپانعاندا،
اپپاق ەت، قىپ-قىزىل بەت، جاپ-جالاڭاش،
قارا شاش قىزىل ءجۇزدى جاسىرعاندا.
كۇيەۋى ەر، قالىڭدىعى سۇلۋ بولىپ،
جانە ۇقسار تار توسەكتە جولعاسقانعا.
ارت جاعىنان جاۋرىنى بۇلكىلدەيدى،
قىران بۇكتەپ استىنا ءدال باسقاندا.
قۇسى دا يەسىنە قورازدانار،
الپىس ەكى ايلالى تۇلكى العاندا.
«ۇيىرىمەن ءۇش توعىز» دەپ جىمىڭداپ،
جاسى ۇلكەنى جانىنا بايلانعاندا.
سىلكە كيىپ تىماقتى، ناسىبايدى
ءبىر اتاسىڭ كوڭىلىڭ جايلانعاندا.
تاۋدان جيدە تەرگەندەي الا بەرسە،
ءبىر جاسايسىڭ قۇمارىڭ ءار قانعاندا.
كوكىرەكتە جاماندىق ەش نيەت جوق،
اڭ بولادى كەڭەسىڭ قۇس سالعاندا.
ەشكىمگە زيانى جوق، ءوزىم كورگەن
ءبىر قىزىق ءىسىم ەكەن سۇم جالعاندا.
كوكىرەگى سەزىمدى، كوڭىلى ويلىعا
ءبارى دە انىق تۇرماي ما ويلانعاندا.
ۇقپاسسىڭ ءۇستىرت قاراپ بۇلعاقتاساڭ،
سۋرەتىن كورە الماسسىڭ، كوپ باقپاساڭ.
كولەڭكەسى تۇسەدى كوكەيىڭە،
ءار ءسوزىن ءبىر ويلانىپ سالماقتاساڭ.
مۇنى وقىسا، جىگىتتەر، اڭشى وقىسىن،
بىلە الماسسىڭ، قۇس سالىپ ءدام تاتپاساڭ.
قارتايدىق، قايعى ويلادىق، ۇيقى سەرگەك.
قارتايدىق، قايعى ويلادىق، ۇيقى سەرگەك.
اشۋىڭ - اشىعان ۋ، ويىڭ - كەرمەك.
مۇڭداسارعا كىسى جوق، ءسوزدى ۇعارلىق،
كىم كوڭىلدى كوتەرىپ، بولادى ەرمەك؟
جاس - قارتايماق، جوق - تۋماق،
تۋعان - ولمەك،
تاعدىر جوق، وتكەن ءومىر قايتا كەلمەك.
باسقان ءىز، كورگەن قىزىق ارتتا قالماق،
ءبىر قۇدايدان باسقانىڭ ءبارى وزگەرمەك.
ەر ءىسى اقىلعا ەرمەك، بويدى جەڭبەك،
ونەرسىزدىڭ قىلىعى ولە كورمەك.
شىعا ويلاماي، شىعانداپ قىلىق قىلماي،
ەرىنشەك ەزدىگىنەن كوپكە كونبەك.
جاماندار قىلا الماي ءجۇر ادال ەڭبەك.
ۇرلىق، قۋلىق قىلدىم دەپ قاعار كولبەك.
ارامدىقتان جاماندىك، كورمەي قالماس،
مىڭ كۇن سىنباس، ءبىر كۇنى سىنار شولمەك.
ادامزات تىرىلىكتى داۋلەت بىلمەك،
اقىل تاپپاق، مال تاپپاق، ادال جۇرمەك.
ەكەۋىنىڭ ءبىرى جوق، اۋىل كەزىپ،
نە قورلىق قۇر قىلجاڭمەن كۇن وتكىزبەك؟
نادانعا ارام اقىلدى قۇلاققا ىلمەك،
بۇل سوزدەن ەرتەگىنى تەز ۇيرەنبەك.
راس ءسوزدىڭ كىم بىلەر قاسيەتىن؟
اقىلسىز شىنعا سەنبەي، جوققا سەنبەك.
قىزىل اراي، اق كۇمىس، التىن بەرگەك،
قىزىقتى ەرتەگىگە كوتەرىلمەك.
اقساقالدىڭ، اكەنىڭ، ءبىلىمدىنىڭ
سوزىنەن سىرداڭ تارتىپ، تەز جيرەنبەك.
اقىلدى قارا قىلدى قىرىققا بولمەك،
ءار نارسەگە وزىندەي باعا بەرمەك.
تارازى دا، قازى دا ءوز بويىندا،
ناداننىڭ سۇيەنگەنى كوپ پەن دۇرمەك.
الاشقا ءىشى جاۋ بوپ، سىرتى كۇلمەك،
جاقىنىن تىرىدە اڭدىپ، ولسە وكىرمەك.
ءبىر-ەكى جولى بولعان كىسى كورسە،
قۇداي ءسۇيىپ جاراتقان وسى دەمەك.
ەل بۇزىلسا، تابادى شايتان ورنەك،
پەرىشتە تومەنشىكتەپ، قايعى جەمەك.
ءوزىمنىڭ يتتىگىمنەن بولدى دەمەي،
جەڭدى عوي دەپ شايتانعا بولار كومەك.
سىرتتانسىنباق، قۋسىنباق، ورشىلدەنبەك،
سىبىرمەنەن توپ جاساپ بولەك-بولەك.
ارامدىقپەن بار ما ەكەن جاننان اسپاق،
وزىمەن ءوزى ءبىر كۇن بولماي ما الەك؟
قولدان كەلە بەرە مە جۇرت مەڭگەرمەك؟
ادالدىق، ارامدىقتى كىم تەڭگەرمەك؟!
ماقتان ءۇشىن قايراتسىز بولىس بولماق،
يتتەي قور بوپ، وزىنە ءسوز كەلتىرمەك.
ولەڭ - ءسوزدىڭ پاتشاسى، ءسوز ساراسى
ولەڭ - ءسوزدىڭ پاتشاسى، ءسوز ساراسى،
قيىننان قيىستىرار ەر داناسى.
تىلگە جەڭىل، جۇرەككە جىلى ءتيىپ،
تەپ-تەگىس جۇمىر كەلسىن اينالاسى.
بوتەن سوزبەن بىلعانسا ءسوز اراسى،
ول - اقىننىڭ ءبىلىمسىز بيشاراسى.
ايتۋشى مەن تىڭداۋشى كوبى نادان،
بۇل جۇرتتىڭ ءسوز تانىماس ءبىر پاراسى.
اۋەلى حايات، ءحاديس – ءسوزدىڭ باسى،
قوسارلى ءبايىتمىسال كەلدى اراسى.
قيسىنىمەن قىزىقتى بولماسا ءسوز،
نەگە ايتسىن پايعامبار مەن ونى اللاسى.
مەشىتتىڭ قۇتپا وقىعان عۇلاماسى،
ءمۇناجات ۋاليلەردىڭ زار نالاسى.
ءبىر ءسوزىن ءبىر سوزىنە قيىستىرار،
ءاربىرى كەلگەنىنشە ءوز شاماسى.
ولەڭگە اركىمنىڭ-اق بار تالاسى،
سوندا دا سولاردىڭ بار تاڭداماسى.
ءىشى التىن، سىرتى كۇمىس ءسوز جاقسىسىن
قازاقتىڭ كەلىستىرەر قاي بالاسى؟
بۇرىنعى ەسكى ءبيدى تۇرسام بارلاپ،
ماقالداپ ايتادى ەكەن، ءسوز قوسارلاپ.
اقىندارى اقىلسىز، نادان كەلىپ،
كور-جەردى ولەڭ قىپتى جوقتان قارماپ.
قوبىز بەن دومبىرا الىپ توپتا سارناپ،
ماقتاۋ ولەڭ ايتىپتى اركىمگە ارناپ.
ءار ەلدەن ولەڭمەنەن قايىر تىلەپ،
كەتىرگەن ءسوز قادىرىن جۇرتتى شارلاپ.
مال ءۇشىن ءتىلىن بەزەپ، جانىپ جالداپ،
مال سۇراپ بىرەۋدى الداپ، بىرەۋدى ارباپ.
جات ەلدە قايىرشىلىق قىلىپ ءجۇرىپ،
ءوز ەلىن باي دەپ ماقتار قۇداي قارعاپ.
قايدا باي ماقتانشاققا بارعان تاڭداپ،
جيسا دا، باي بولماپتى، قانشا مالدى اپ.
قازاققا ولەڭ دەگەن ءبىر قادىرسىز،
بىلجىراق كورىنەدى سولار داڭداق.
ەسكى بيشە وتىرمان بوس ماقالداپ،
ەسكى اقىنشا مال ءۇشىن تۇرمان زارلاپ.
ءسوز تۇزەلدى، تىڭداۋشى، سەن دە تۇزەل،
سەندەرگە دە كەلەيىن ەندى اياڭداپ.
باتىردى ايتسام ەل شاۋىپ العان تالاپ،
قىزدى ايتسام، كىزىقتى ايتسام قىزدىرمالاپ،
انشەيىن كۇن وتكىزبەك اڭگىمەگە
تىڭدار ەدىڭ ءار ءسوزىن مىڭعا بالاپ.
اقىل سوزگە ىنتاسىز، جۇرت شابانداپ،
كونگەنىم-اق سوعان دەپ ءجۇر تابانداپ.
كىسىمسىنگەن جەپ كەتەر ءبىلىمسىز كوپ،
جىبەرسەم، وكپەلەمە، كوپ جامانداپ.
امالداپ قاراعايدى تالعا جالعاپ،
اركىم ءجۇر الار جەردىڭ ەبىن قامداپ.
ماقتان قۋعان، مالقۇمار نەنى ۇعا السىن،
شىقپاسا مىڭنان بىرەۋ تالعاپ-تالعاپ.
مال جيىپ ارامدىقپەن ۇرلاپ-قارلاپ،
قۋسىڭ دەسە، قۋانىپ ءجۇر الشاڭداپ.
قاقسا-سوقسا ءبىر پايدا تۇسە مە دەپ،
ەلدىڭ بايىن ەلىرتىپ «جاۋ مۇندالاپ».
ىنساپ، ۇيات، ار، نامىس، سابىر، تالاپ –
بۇلاردى كەرەك قىلماس ەشكىم قالاپ.
تەرەڭ وي، تەرەڭ عىلىم ىزدەمەيدى،
وتىرىك پەن وسەكتى جۇندەي ساباپ.
مەن جازبايمىن ولەڭدى ەرمەك ءۇشىن
مەن جازبايمىن ولەڭدى ەرمەك ءۇشىن،
جوق-باردى، ەرتەگىنى تەرمەك ءۇشىن.
كوكىرەگى سەزىمدى، ءتىلى ورامدى،
جازدىم ۇلگى جاستارعا بەرمەك ءۇشىن.
بۇل ءسوزدى تاسىر ۇقپاس، تالاپتى ۇعار،
كوڭىلىنىڭ كوزى اشىق، سەرگەك ءۇشىن.
ءتۇزۋ كەل، قيسىق-قىڭىر، قىرىن كەلمەي،
سىرتىن تانىپ ءىس بىتپەس، سىرىن كورمەي.
شۋ دەگەندە قۇلاعىڭ توساڭسيدى،
وسكەن سوڭ مۇنداي ءسوزدى بۇرىن كورمەي.
تاڭ قالامىن، الدىڭعى ايتقاندى ۇقپاي،
جانە ايتا بەر دەيدى جۇرت تىنىم بەرمەي.
ءسوز ايتتىم «ازىرەت ءالى»، «ايداھارسىز»،
مۇندا جوق «التىن يەك، سارى-الا قىز».
كارىلىكتى جامانداپ، ءولىم تىلەپ،
بولسىن دەگەن جەرىم جوق جىگىت ارسىز.
اسىرە قىزىل ەمەس دەپ جيرەنبەڭىز،
ءتۇبى تەرەڭ ءسوز ارتىق، ءبىر بايقارسىز.
باتىردان بارىمتاشى تۋار داڭعوي،
قىزشىل دا، قىزىقشىل دا اۋرە جان عوي.
ارسىز، مالسىز، اقىلسىز، شارۋاسىز،
ەلىرمەلى ماسكۇنەم بايقالعان عوي.
بەس-التى ميسىز باڭگى كۇلسە ءماز بوپ،
قيناماي قىزىل ءتىلدى كەل، ءتىلدى ال، قوي!
ولەڭى بار ونەرلى ءىنىم، سىزگە
جالىنامىن، مۇنداي ءسوز ايتپا بىزگە.
وزگە تۇگىل وزىڭە پايداسى جوق،
ەسىل ونەر قور بولىپ كەتەر تۇزگە.
سانقوي، داڭعوي، ويناسشى، كەرىم-كەربەز،
قانشا قىزىق بولادى وزىڭىزگە؟
كۇلاقتان كىرىپ، بويدى الار
كۇلاقتان كىرىپ، بويدى الار
جاقسى ءان مەن ءتاتتى كۇي.
كوڭىلگە ءتۇرلى وي سالار،
ءاندى سۇيسەڭ، مەنشە ءسۇي.
دۇنيە ويدان شىعادى،
ءوزىمدى ءوزىم ۇمىتىپ،
كوڭىلىم ءاندى ۇعادى،
جۇرەگىم بويدى جىلىتىپ.
اڭساعان شولدە سۋ تاپسا،
باس قويماي ما باستاۋعا؟
بىرەۋ تۇرتسە، يا قاقسا،
بوي توقتاماس جاسقاۋعا.
ءبىر كۇيگىزىپ، سۇيگىزىپ،
ەسكى ءومىردى تىرگىزەر.
ءومىر تونىن كيگىزىپ،
جوقتى بار قىپ جۇرگىزەر.
ەسىتكەندەي بولادى
قۇلاعى ەسكى سىبىردى.
ەسكى ويعا كوڭىلىم تولادى،
ءتىرىلتىپ وتكەن قۇرعىردى.
ءىشىپ، تەرەڭ بويلايمىن،
وتكەن كۇننىڭ ۋلارىن.
جانە شىن دەپ ويلايمىن
جۇرتتىڭ جالعان شۋلارىن.
تاعى سەنە باستايمىن
كۇندە الداعىش قۋلارعا.
ەسىم شىعىپ قاشپايمىن،
مەن ىشپەگەن ۋ بار ما؟
وزگەگە، كوڭىلىم، تويارسىڭ
وزگەگە، كوڭىلىم، تويارسىڭ،
ولەڭدى قايتىپ قويارسىڭ؟
ونى ايتقاندا تولعانىپ،
ىشتەگى دەرتتى جويارسىڭ.
سايرا دا زارلا، قىزىل ءتىل،
قارا كوڭىلىم ويانسىن.
جىلاسىن، كوزدەن جاس اقسىن،
ومىراۋىم بويالسىن.
قارا باسقان، قاڭعىعان،
حاس نادان نەنى ۇعا السىن؟
كوكىرەگىندە وتى بار،
قۇلاعىن ويلى ەر سالسىن.
تىڭداماسا ەش ادام،
ءوز جۇرەگىم تولعانسىن.
ءار سوزىنە قاراسىن،
ىشتەگى دەرتىم قوزعالسىن.
اۋەلەسىن، قالقىسىن،
وت-جالىن بوپ شالقىسىن.
جىلاي-جىرلاي ولگەندە،
ارتتاعىعا ءسوز قالسىن.
مەندەي عارىپ كەز بولسا،
مويىن سالسىن، ويلانسىن.
قابىل كورسە ءسوزىمدى،
كىم تانىسا، سول السىن.
نە پايدا بار - مىڭ نادان
سىرتتان ەستىپ تاڭدانسىن.
ونان داعى ءبىر ەستى
ىشكى سىرىن اڭعارسىن.
وزدەرىڭ دە ويلاڭدار،
نەشە ءتۇرلى جان بارسىڭ.
عىلىم دا جوق، مي دا جوق،
دالاداعى اڭدارسىڭ.
جۇرەگىڭمەن تىڭداماي،
قۇلاعىڭمەن قارمارسىڭ.
سونى كورىپ، سولارعا
قايتىپ قانا سارنارسىڭ؟!
قاراشا، جەلتوقسان مەن سول ءبىر-ەكى اي
قاراشا، جەلتوقسان مەن سول ءبىر-ەكى اي —
قىستىڭ باسى ءبىرى ەرتە، بىرەۋى ءجاي.
ەرتە بارسام جەرىمدى جەپ قويام دەپ،
ىقتىرمامەن كۇزەۋدە وتىرار باي.
كەدەيدىڭ ءوزى جۇرەر مالدى باعىپ،
وتىرۋعا وتىن جوق ۇزبەي جاعىپ.
توڭعان ءيىن جىلىتىپ، تونىن يلەپ،
شەكپەن تىگەر قاتىنى بۇرسەڭ قاعىپ.
جاس بالاعا وت تا جوق تۇرعان مازداپ،
تالتايىپ قاقتانا الماي، ولە جازداپ.
كەمپىر-شالى بار بولسا، قانداي قيىن،
ءبىر جاعىنان قىسقاندا و دا ازىناپ.
كارى قوي ەپتەپ سويعان بايدىڭ ءۇيى،
قاي جەرىندە كەدەيدىڭ تۇرسىن كۇيى؟
قارا قيدان ورتا قاپ ۇرىسپاي بەرسە،
و دا قىلعان كەدەيگە ۇلكەن سىيى.
قار جاۋسا دا، توڭبايدى باي بالاسى،
ءۇي جىلى، كيىز تۇتقان اينالاسى.
باي ۇلىنا جالشى ۇلى جالىنىشتى،
اعىپ ءجۇرىپ ويناتار كوزدىڭ جاسى.
باي ۇيىنە كىرە الماس تۇرا ۇمتىلىپ،
بالا شىقسا اسىنان ءۇزىپ-جۇلىپ،
ىق جاعىنان سول ءۇيدىڭ ۇزاپ كەتپەس،
ۇيگەن جۇكتىڭ كۇن جاعىن ورىن قىلىپ.
اكەسى مەن شەشەسى بالانى اڭدىر،
و دا وزىڭدەي يت بولسىن، ازعىر-ازعىر.
اسىن جوندەپ ىشە الماي قىسىلادى،
قۇربىسىنان ۇيالىپ وڭشەڭ جالبىر.
جالشى ۇيىنە جانى اشىپ، اس بەرمەس باي،
ارتىق قايىر ارتىقشا قىزمەتكە وراي.
بايدا مەيىر، جالشىدا پەيىل دە جوق،
اڭدىستىرعان ەكەۋىن قۇدايىم-اي!
السا دا ايانشاقتاۋ كەدەي سورلى،
ەڭبەك بىلمەس بايدىڭ دا جوق قوي ورنى.
جاس بالا، كەمپىر-شالىن تەنتىرەتپەي،
ءبىر قىس ساقتا، تاس بولما سەن دە و قۇرلى.
بىلىمدىدەن شىققان ءسوز
بىلىمدىدەن شىققان ءسوز
تالاپتىعا بولسىن كەز.
نۇرىن، سىرىن كورۋگە
كوكرەگىندە بولسىن كوز.
جۇرەگى – اينا، كوڭىگى – وياۋ،
ءسوز تىڭداماس ول باياۋ.
ءوز ونەرى تۇر تاياۋ،
ۇقپاسىن با ءسوزدى تەز؟
ابلەت باسقان ەلەرمە،
سوزگە جۋىق كەلەر مە؟
ءتۇزۋ سوزگە سەنەر مە
تۇزەلمەسىن بىلگەن ەز؟
«ايتشى-ايتشىلاپ» جالىنار،
ۇققىش جانسىپ شابىنار.
ۇقپاي جاتىپ جالىعار،
ۇيقىلى-وياۋ بويكۇيەز.
جاس بالاداي جەڭسىك قوي،
بايلاۋلى ەمەس اقىل، وي،
ويلاعانى – ايت پەن توي،
ىرجاڭ – قىلجاڭ يت مىنەز.
سۇلۋ قىز بەن يا باتىر
بولماعان سوڭ، ءتاڭرى العىر،
شىعىپ كەتەر، يا قالعىر،
وعان اقىل – ارام بەز.
جاقسىعا ايتساڭ، جانى ەرىپ،
ۇعار كوڭىل شىن بەرىپ،
دەرتتى ىشىنە ەم كورىپ،
نەگە التىندى دەسىن جەز.
«وي، ءتاڭىر – ايشىل» كەر ەسەك،
قۋلىق، سۇمدىق نە وسەك.
بولماعان سوڭ، ءبىر ەسەپ –
مەيىلى قامقا، مەيىلى ءبوز.
قاقتاعان اق كۇمىستەي كەڭ ماڭدايلى
قاقتاعان اق كۇمىستەي كەڭ ماڭدايلى
الاسى از قارا كوزى نۇر جاينايدى.
جىڭىشكە قارا قاسى سىزىپ قويعان،
ءبىر جاڭا ۇقساتامىن تۋعان ايدى.
ماڭدايدان تۋرا تۇسكەن قىرلى مۇرىن،
اقشا ءجۇز، القىزىل بەت ءتىل بايلايدى.
اۋزىن اشسا، كورىنەر كىرسىز ءتىسى،
سىقىلدى قولمەن تىزگەن، قاينايدى.
سويلەسە، ءسوزى ادەپتى، ءام ماعىنالى،
كۇلكىسى بەينە بۇلبۇل قۇس سايرايدى.
جۇپ-جۇمىر، اق تورعىنداي مويىنى بار،
ۇلبىرەگەن تاماعىن كۇن شالمايدى.
تاقتاداي جاۋىرىنى بار، يىعى تىك،
ەكى الما كەۋدەسىندە قيسايمايدى.
سوراقى ۇزىن دا ەمەس، قىسقا دا ەمەس،
نازىك بەل تال شىبىقتاي بۇراڭدايدى.
ەتىندەي جاس بالانىڭ بىلەگى بار،
ءاجىمسىز اق ساۋساعى ىسكە ىڭعايلى.
قولاڭ قارا شاشى بار جىبەك تالدى
تورعىنداي تولقىن ۇرىپ كوز تاڭدايدى.
قانداي قىزدا ءلاززات بار جان تاتپاعان؟
سۇلۋى بۇل زاماننىڭ تەك جاتپاعان.
ون سەگىز، ون توعىزعا كەلگەننەن سوڭ،
الماسى وكپە بولار قول باتپاعان.
بۇلاردىڭ كەيبىرىنىڭ مىنەزدەرى –
ەش نارسە كومەگەنسىپ بۇرتاقتاعان.
كەيبىرى جايدارى، اشىق بولامىن دەپ،
ورىنسىز ادامدارمەن جىرتاقتاعان.
اۋەلدە سۇلۋ جايى بىزگە ءمالىم،
جىگىتتى جۇرت ماقتاعان قىز جاقتاعان.
كەي جىگىت ماقتان ءۇشىن قىلىق قىلماي،
بويىنا مايدالىقپەن سىر ساقتاعان.
كەي جىگىت ارسىزدىقپەن ۇياتسىنباي،
قولى جەتپەس نارسەگە تىرتاقتاعان.
ورىندى ىسكە ءجۇرىپ، وي تاپپاعان،
نە بولماسا جۇمىس قىپ، مال باقپاعان.
قاسيەتتى بولمايدى ونداي جىگىت
انشەيىن قۇر بەكەرگە بۇلعاقتاعان.
ساپ، ساپ، كوڭىلىم، ساپ، كوڭىلىم
ساپ، ساپ، كوڭىلىم، ساپ، كوڭىلىم!
سايالاماي، ساي تاپپاي،
نە كۇن تۋدى باسىڭا
كۇنى-ءتۇنى جاي تاپپاي؟
سەن جايىڭا جۇرگەنمەن،
قىز ولە مە باي تاپپاي؟
ءتۇن كەزگەنىڭ ماقۇل ما،
جان-جاعىڭا جالتاقتاي؟
ولەرمىن دەپ ءجۇرمىسىڭ،
مۇنان باسقا جان تاپپاي؟
ساپ، ساپ، كوڭىلىم، ساپ، كوڭىلىم!
سابىر ءتۇبى – سارى التىن.
سابىر قىلسىن، جايىڭدى
بىلەر مە ەكەن بەكزاتىم؟
كوڭىل اۋلاپ، ءسوز ايتار
اراداعى ءتىلحاتىم،
اعىن سۋداي ەكپىندەپ،
لايى جوق سۋاتىم،
اۋرۋ دا ەمەس، ساۋ دا ەمەس،
قۇرىدى ءال-قۋاتىم.
ساپ، ساپ، كوڭىلىم، ساپ، كوڭىلىم!
سانا قىلما بەكەرگە.
سان قىلعانمەن پايدا جوق،
دۇنيە دايار وتەرگە،
اجال دايار جەتەرگە.
قوش، قىز السىن قوينىنا،
بەينەت كورمەي، داۋلەت جوق.
ءالى باتىپ كەتەرگە،
ونىمەنەن بويىڭا
يمان، داۋلەت بىتەر مە؟
ادالدى ساتساڭ ارامعا،
قۇداي قابىل ەتەر مە؟
قىز سۇيەدى مەنى دەپ،
وعان كوڭىل كوتەرمە!
ساپ، ساپ، كوڭىلىم، ساپ، كوڭىلىم!
سارقا بەرمە ساناسىن.
ءبارىن ءوزىڭ بىلسەڭ دە،
ءالى-اق ءوزىڭ تاناسىڭ.
ورتەنەسىڭ، جاناسىڭ.
ءوز-وزىڭنەن بەينەتكە
ءوز باسىڭدى سالاسىڭ.
قاي مەزگىلدە تويعىزدىڭ
ايۋدايىن اعاسىن،
قاتىنى مەن قالاشىن؟
قارساق جورتپاس قارا ادىر،
قاراماي نەگە شاباسىڭ؟
سوندا ءتاۋىر بولا ما،
ۇستاپ اپ بىرەۋ ساباسىن؟
كيىمىڭدى توناسىن،
ەلگە دە كۇلكى بولاسىڭ.
ساپ، ساپ، كوڭىلىم، ساپ، كوڭىلىم!
ساعىنىشقا سارعايما!
جاي جۇرسەڭ دە قىز قۋماي،
سەنى بىرەۋ قارعاي ما؟
قىز ىزدەسەڭ، قالىڭ بەر،
مۇنىم اقىل بولماي ما؟
كورىپ الساڭ كورىكتىنى،
تاڭداپ الساڭ تەكتىنى،
سوندا دا كوڭىل تولماي ما؟
سەگىز اياق
الىستان سەرمەپ،
جۇرەكتەن تەربەپ،
شىمىرلاپ بويعا جايىلعان.
حيۋادان شاۋىپ،
قيسىنىن تاۋىپ،
تاعىنى جەتىپ قايىرعان.
تولعاۋى توقسان قىزىل ءتىل،
سويلەيمىن دەسەڭ ءوزىڭ ءبىل.
وتكىردىڭ ءجۇزى،
كەستەنىڭ ءبىزى،
ورنەگىن سەندەي سالا الماس.
بىلگەنگە مارجان،
بىلمەسكە ارزان،
ناداندار باھرا الا الماس.
قينالما بەكەر ءتىل مەن جاق،
كوڭىلسىز قۇلاق، ويعا ولاق.
باسىندا مي جوق،
وزىندە وي جوق،
كۇلكىشىل كەردەڭ ناداننىڭ
كوپ ايتسا كوندى،
جۇرت ايتسا بولدى –
ادەتى نادان ادامنىڭ.
بويدا قايرات، ويدا كوز،
بولماعان سوڭ ايتپا ءسوز.
اتادان التاۋ،
انادان توپتەۋ،
جالعىزدىق كورەر جەرىم جوق.
اعايىن بەك كوپ،
ايتامىن ەپتەپ.
ءسوزىمدى ۇعار ەلىم جوق.
مولاسىنداي باقسىنىڭ،
جالعىز قالدىم – تاپ شىنىم!
كوزىمنىڭ قاراسى
كوزiمنiڭ قاراسى،
كوڭiلiمنiڭ ساناسى.
بiتپەيدi iشتەگi,
عاشىقتىڭ جاراسى.
قازاقتىڭ داناسى،
جاسى ۇلكەن اعاسى.
“بار” دەمەس سەندەي بiر،
ادامنىڭ بالاسى.
جىلايىن، جىرلايىن،
اعىزىپ كوز مايىن.
ايتۋعا كەلگەندە،
قالقاما ءسوز دايىن.
جۇرەكتەن قوزعايىن،
ادەپتەن وزبايىن.
ءوزi دە بiلمەس پە،
كوپ سويلەپ، سوزبايىن.
جەلسىز تۇندە جارىق اي
جەلسىز تۇندە جارىق اي،
ساۋلەسى سۋدا دىرىلدەپ،
اۋىلدىڭ جانى تەرەڭ ساي،
تاسىعان وزەن كۇرىلدەپ.
قالىڭ اعاش جاپىراعى
سىبىرلاسىپ ءوزدى-ءوزى،
كورىنبەي جەردىڭ، توپىراعى،
قۇلپىرعان جاسىل جەر ءجۇزى.
تاۋ جاڭعىرىپ، ءان قوسىپ
ۇرگەن يت پەن ايتاققا.
كەلمەپ پە ەدىڭ جول توسىپ
جولىعۋعا اۋلاققا؟
تايماڭداماي تامىلجىپ،
ءبىر سۋىنىپ، ءبىر ىسىپ،
دەم الا الماي دامىل قىپ،
ەلەڭ قاعىپ، بوس شوشىپ.
ءسوز ايتا الماي بوگەلىپ،
ءدۇرسىل قاعىپ جۇرەگى،
تۇرماپ پا ەدى سۇيەنىپ،
تاماققا كىرىپ يەگى؟
قاراڭعى تۇندە"
اۋدارما
قاراڭعى تۇندە تاۋ قالعىپ،
ۇيقىعا كەتەر بالبىراپ.
دالانى جىم-جىرت دەل-سال عىپ
ءتۇن باسادى سالبىراپ.
شاڭ شىعارماس جول-داعى،
سىلكىنە الماس جاپىراق.
تىنشىعارسىڭ سەن-داعى
سابىر قىلساڭ ازىراق.
لەرمونتوۆتان
"گورنىە ۆەرشينى"
گورنىە ۆەرشينى
سپيات ۆو تمە نوچنوي،
تيحيە دولينى
پولنى سۆەجەي مگلوي.
نە پىليت دوروگا،
نە دروجات ليستى،
پودوجدي نەمنوگو،
وتدوحنەش ي تى.
گەتەدەن
Johann Wolfgang von Goethe
"Wanderers Nachtlied"
Über allen Gipfeln
Ist Ruh,
In allen Wipfeln
Spürest du
Kaum einen Hauch;
Die Vögelein schweigen in Walde.
Warte nur, balde
Ruhest du auch.
