بۇگىنگى كۇنى، كەز-كەلگەن دەمەي-اق قويايىن، ايتسە دە، كەيبىر ماسەلەلەر تۋرالى اشىق اقپارات الۋ ونشا-مۇنشا قيىندىق تۋدىرمايتىن شارۋا بولىپ قالدى. جاقىندا مىنانداي ءبىر اشىق اقپاراتقا كوزىم ءتۇستى: امەريكاندىق Business Insider جۋرنالىندا دۇنيەجۇزى بويىنشا 106 ەلدىڭ اسكەري كۇش-قۋاتىنىڭ رەيتينگى جاريالانىپتى. وسى رەيتينگ بويىنشا ءبىزدىڭ اسكەرىمىز سەكسەنىنشى ورىندا ەكەن! ءجۇز التى ەلدىڭ ىشىندە جۇزدىكتىڭ جۋان ورتاسىنا دا كىرە الماي، سوڭعى جاعىنان ورىن الىپتى. سەكسەنىنشى ورىندى سوڭعى ورىنداردىڭ قاتارىنا جاتقىزۋعا بولا ما، جوق پا – ول ەندى اركىمنىڭ ءوز شارۋاسى. ال مەنىڭ ويىمشا، ءبىزدىڭ اسكەرىمىز البەتتە ءاردايىم «سوڭعى جاعىنان ساناعاندا العاشقى ورىنداردىڭ» بىرىندە بولىپ قالا بەرمەك، ويتكەنى، ەسكىرە قويماعان «ەسكىلەۋ» اقپاراتتاردى ەسىمە تۇسىرسەم، وسىلاي بولا بەرەتىنىنە تولىق سەنەمىن دە.

ەسەپ كوميتەتىنىڭ ارنايى كوميسسياسىنىڭ «ەسكىرە قويماعان» ەسەپتەرىنىڭ بىرىنە كوز جۇگىرتەتىن بولساق، مۇحتار التىنباەۆتىڭ باسشىلىعى كەزىندە قورعانىس مينيسترلىگى 50 ميلليارد تەڭگەنىڭ تالان-تاراجعا تۇسۋىنە جول بەرىپتى. قىلمىستىق ءىس بويىنشا سوت ۇكىمىمەن «كاماز» جوندەپ، گيتارا ۇيرەنىپ كەلۋگە» (تەمىر توردىڭ ارعى جاعىن كوپشىلىك كەيدە وسىلاي دەپ تە اتايدى) اتتانعانداردىڭ ىشىندە نەگە ەكەنى بەلگىسىز، جوعارى شەندى بىردە-ءبىر اسكەري لاۋازىمدى تۇلعا بولعان جوق – بارلىعى ورتا دارەجەلى وفيتسەرلەر قۇرامى عانا. ال ەندى ميللياردتار مەن ميلليوندار تۇگىلى، انشەيىن ءجۇز مىڭداعان مەملەكەت قارجىسىنىڭ ءوزى جوعارى شەندى لاۋازىمدى تۇلعانىڭ «ساۋساق ىمىنسىز ساۋداعا» تۇسە المايدى. بۇل – ايداي اقيقات! حوش دەيىك، ارنايى كوميسسيانىڭ تاعى ءبىر مالىمەتتەرىنە شۇقشياتىن بولساق، ەلىمىز ەگەمەندىگىن العالى بەرى نەگە ەكەنى بەلگىسىز، بيۋدجەت قارجىسىنا تەك قانا «كورمەگە عانا قويۋعا» جارايتىن وزگە ەلدەردىڭ «ەسكى-قۇسقى اسكەري» تەحنيكالارى ساتىلىپ الىنىپ كەلىپتى. مىسالى، 2007 جىلى قورعانىس مينيسترلىگى ۋكراينادان س-300 (زرك) دەپ اتالاتىن زەنيتتى-راكەتالىق كەشەن ساتىپ الىپتى – «دۇنيەگە» 1986 جىلى كەلگەن. ەلىمىزدەگى اسكەري سىناق كەزىندە وسىناۋ كەشەن قۇرىلعىلارىنىڭ بىردە-ءبىرى ىسكە جاراماعان. ياعني، پايدالانۋ مەرزىمى الدەقاشان «ادىرەم قالعان» اسكەري تەحنيكا دەگەن ءسوز، قىسقاسىن ايتقاندا. مۇنىمەن دە قويماي، اتالمىش مينيسترلىك وسى كەزدەرى شتات بويىنشا قاجەتتى دەپ ەسەپتەلگەن ون اسكەري ۇشاقتىڭ ورنىنا... ازاماتتىق اۆياتسيادا پايدالانىلاتىن مي-17 ۆ5 دەگەن 10 تىكۇشاق ساتىپ الىپتى. ءبىر قىزىعى – تالان-تاراجعا تۇسكەن بيۋدجەت اقشاسىنىڭ ورنىن جابۋ ءۇشىن اسكەري باسشىلىقتىڭ ۇيعارىمىمەن اتالمىش ون تىكۇشاقتىڭ بەسەۋىنە اسكەري قۇرال-جابدىقتى... قولمەن ورنالاستىرىپ، جاساپ-جابدىقتاپ شىعىپتى. جالپاق تىلمەن ايتار بولساق، ازاماتتىق اۆياتسياعا ارنالعان اتالمىش تىكۇشاقتارعا زەنيتتى-راكەتالىق قۇرىلعىلاردى قولمەن ورناتقان. ال بۇلاردىڭ ءىس جۇزىندە اجەتكە مۇلدە جارامايتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى! راس، التىنباەۆ مىرزا اسكەري قىزمەتكە بۇكىل سانالى ءومىرىن ارناعان ەلىمىزدەگى بىرەن-ساران كاسىبي قىزمەتكەرلەردىڭ ءبىرى، ال ەندى وسى كىسىنىڭ تۇسىندا وسىنداي بىلىق-شىلىقتار ورىن العان بولسا، قورعانىس مينيسترلىگىن دانيال احمەتوۆ باسقارعان كەزدەگى اسكەري ماحيناتسيالار ءتىپتى قىزىق!

قىزىق دەپ ايتپاسقا امالىمىز جوق. ماسەلەن، ءبىزدىڭ اسكەري سالامىزداعى شەنەۋنىكتەر بيۋدجەت اقشاسىن ۇنەمدەۋ ءۇشىن (ايىرما اقشانى ءوز قالتالارىنا سالۋ ءۇشىن ارينە) يزرايل ەلىنە 904 دانا اسكەري «كامازدىڭ» ورنىنا... 904 دانا كادىمگى «كامازدى» ايداپ اپارادى. سول جاقتىڭ اقىلىمەن، البەتتە. ولار «كامازداردىڭ» بارلىعىنا «كۋنگي» دەپ اتالاتىن راكەتانى «قولمەن شەگەلەپ»... ورنالاستىرىپ بەرە سالعان. ماسقارا-اي! وسىنى ءبىزدىڭ اسكەريلەرىمىز الدەقانداي بولىپ الىپ كەلدى ەلىمىزگە – ارتيللەريالىق جۇيەمىزدى مودەرنيزاتسيالاپ جاتىرمىز دەپ! كەيىننەن... اسكەري جاتتىعۋلار كەزىندە وسىناۋ «زاماناۋي» تەحنيكانىڭ بىردە-ءبىرىنىڭ جۇمىس ىستەمەي قالعانى انىقتالعان. ءتىپتى ءبىزدىڭ بىلگىش اسكەريلەرىمىز «زاماناۋي تەحنيكا» دەپ الىپ كەلگەن وسىناۋ قۇرىلعىلار سونا-ا-ا-ۋ-ۋ... وتكەن عاسىردىڭ الپىسىنشى-جەتپىسىنشى جىلدارىنىڭ وزىندە-اق پايدالانۋدان شىعىپ قالعان قۇرىلعىلار ەكەن. «اقشاسى مىنە، بىردەڭە قىلىپ ارزان-پارزانعا اسكەري تەحنيكا بەر» دەگەن سوڭ يزرايل، البەتتتە، وزدەرىنىڭ «مەتاللولومدارىندا» جاتقان «كۋنگيلەرىن» كۇلىپ-كۇلىپ تۇرىپ... ورناتىپ بەرە سالعان عوي ءبىزدىڭ «كامازدارعا». مۇنىڭ «مەتاللولوم» ەكەنىن ءتىپتى مينيستر دانيال احمەتوۆ تە ايىرا الماعان! قايدان ايىرسىن، اسكەري ادام بولماعان سوڭ! اسكەر سالاسىنىڭ مامانى بولماعان سوڭ!

ەسەپ كوميتەتىنىڭ ارنايى كوميسسياسى وسى مينيسترلىكتىڭ نەگىزسىز جاساعان 29 كەلىسىم-شارتىن جانە انىقتاپتى – ال نەگىزسىز جاسالعان وسىناۋ كەلىسىم-شارتتاردىڭ «ناتيجەسىندە» 4 ميلليارد 067,9 ميلليون تەڭگەنىڭ مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ بايقاۋى وتكىزىلگەن. ال ءبىز بولساق... «قايداعى ءبىر ونشاقتى ميلليون تەڭگە» ءۇشىن گەنەرال جولامانوۆقا تاڭ قالىپ، اۋزىمىزدى اشىپ، كوزىمىزدى جۇمامىز. ونىمەن قويماي، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستاعى ۇلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعى قۇرمەتىنە ەگەمەن ەلىمىزدە بۇرىن-سوڭدى بولىپ كورمەگەن كەرەمەتتەي اسكەري پاراد وتكىزەمىز دەپ كۇمپىلدەيمىز. سوندا پارادتى نەمەن وتكىزبەكشىمىز؟ يزرايل «كامازدارىمىزعا» قولمەن ورناتىپ بەرگەن «زاماناۋي تەحنيكالارمەن» بە؟ كىمدى الدايمىز سوندا؟

مارات ماداليموۆ.

Abai.kz