قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن العاشقى ەلدەردىڭ ءبىرى بولىپ كسرو ەلدەرىندەگى جۇرگىزىلگەن جوسپارلى ەكونوميكادان نارىقتىق ەكونوميكاعا ءوتۋ ماقساتىن كوزدەدى. ول ءۇشىن ەڭ الدىمەن بارلىق تاۋارلار مەن قىزمەتتەردىڭ باعاسىن ليبەراليزاتسيالاۋ مەن مەملەكەتتىڭ مەنشىگىن جەكەشەلەندىرۋ قاجەت ەدى. ال نارىقتىق ەكونوميكادا ەركىن باعا مەن جەكەمەنشىكسىز دامۋ قيىن پروتسەسس ەكەنى بەلگىلى. نارىقتىق ەكونوميكادا ماڭىزدى ورىن الاتىن ماسەلە مۇلىكتى، اقشانى بيزنەس كوزدەرىن «جەكەشەلەندىرۋ» بولعاندىقتان، وسى ۇعىمعا توقتالىپ كەتسەك.

جەكەشەلەندىرۋ دەگەنىمىز — ازاماتتاردىڭ جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ مەملەكەتتىك مەنشىك وبەكتىلەرىن نەمەسە مەملەكەتتىك اكتسيونەرلىك قوعامداردىڭ اكتسيالارىن ساتىپ الۋ دەگەن ءسوز. نەمەسە مەنشىك قاتىناستارىن رەفورمالاۋ ارقىلى مەملەكەتتىك مەنشىكتى مەنشىكتىڭ باسقا نىساندارىنا اينالدىرۋ پروتسەسى. جەكەشەلەندىرۋدىڭ باستى ماقساتى — جەكەشەلەندىرىلگەن كاسىپورىنداردا ەكونوميكالىق ءوسۋى ارقاسىندا ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ. سونىمەن قاتار، مەملەكەتىك بيۋدجەت تاپشىلىعىن ازايتۋ. ياعني، ول — نارىقتىق ەكونوميكاعا كوشۋدىڭ وزەكتى شارتى. بۇل ساياسات، بىرىنشىدەن، شارۋاشىلىق سۋبەكتىلەرىنىڭ ءىس بەلسەندىلىكتەرىن ارتتىرۋ ءۇشىن، ەكىنشىدەن، ەكونوميكالىق باسەكەلەستىكتى جانداندىرۋ ءۇشىن جۇرگىزىلەدى. قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسى قازىرگى تاڭدا ەكونوميكالىق مودەرنيزاتسيانىڭ العاشقى ساتىسىنان ءوتتى. قر پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆ 2007 جىلى 28 اقپاندا «جاڭا الەمدەگى – جاڭا قازاقستان» اتتى حالىققا جولداۋىندا: «ەلىمىز اۋىسپالى كەزەڭدى ءساتتى اياقتاپ، ءوزىنىڭ دامۋىنىڭ جاڭا كەزەڭىنە نىق باسىپ كەلەدى» دەپ كورسەتكەن بولاتىن. مىنە، وسى دامۋدىڭ جاڭا كەزەڭى نارىقتاعى وزىندىك جولدى انىقتاۋدىڭ بىردەن-ءبىر كورىنىسى — ءوندىرىس سالاسىن جەكەشەلەندىرۋ. مەملەكەتتىك ءوندىرىس ورىندارىن جەكەشەلەندىرۋ كۇردەلى ماسەلە، سوندىقتان ونى قىسقا مەرزىمدە جۇزەگە اسىرۋ قيىن پروتسەسس. جەكەشەلەندىرۋ حالىق اراسىندا ءتۇرلى پىكىرلەر تۋىنداتاتىنى ءسوزسىز. سوندىقتان جەكەشەلەندىرۋ پروتسەسىن اشىق تۇردە، حالىقتى بارىنشا تولىقتاي اقپاراتتاندىرۋ ارقىلى جۇرگىزۋ مەحانيزمدەرىن جەتىلدىرۋ قاجەت. توقسانىنشى جىلدارى جەكەشەلەندىرۋدىڭ ءبىرىنشى كەزەڭى قاراپايىم حالىققا حاوس بولىپ كورىندى. ونىڭ دا وزىندىك سەبەپتەرى دە بولدى: بىرىنشىدەن، حالىق جەكەشەلەندىرۋدىڭ ناقتى ءمانىن تۇسىنبەدى، ەكىنشىدەن، جەكەشەلەندىرۋدىڭ زاڭدىلىقتارى مەن ەرەجەلەرى تولىق جەتىلمەدى، ياعني قازىرگىدەي تاجىريبە بويىنشا اشىق، جاريالى تۇردە جۇرگىزىلمەدى. قازاقستاندا جەكەشەلەندىرۋدىڭ العاشقى كەزەڭى «كىشى جەكەشەلەندىرۋ» دەپ اتالدى، وندا مەملەكەتتىك ساۋدا جانە قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارى، تۇرعىن ۇيلەر جەكەشەلەندىرىلىپ، ەڭبەك ۇجىمدارىنا بەرىلدى. كەلەسى كەزەڭى — «جاپپاي جەكەشەلەندىرۋ» كەزىندە شاعىن، ءىرى كاسىپورىندار، زاۋىتتار مەن فابيكالار ينۆەستيتسيالىق كۋپوندارعا ساتىلدى، وسى كەزدە ەل ەكونوميكاسىنا شەتەل ينۆەستورلارى كەلدى، اۋىل شارۋاشىلىعى، بۇرىنعى كولحوز، سوۆحوزداردىڭ مال-مۇلىكتەرى ۇلەسكەرلەرگە ءبولىنىپ بەرىلدى. 1997 جىلدان باستاپ جەكەشەلەندىرۋ وتىن-ەنەرگەتيكاسى، دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم، عىلىم سالالارىندا ءوتتى. بۇل پروتسەسس تەك قانا ەكونوميكا سالاسىنا عانا ەمەس، ءبىلىم، عىلىم، مەديتسينا سالالارىنا كوپتەگەن جاڭالىقتار اكەلدى. بىراق كەيبىر ستراتەگيالىق ماڭىزدى سالالار — ءبىلىم، مادەنيەت، مەديتسينا، اسكەر، ت.ب. سالالار نارىققا كوشۋگە نەگىز بولماعان جاعدايدا جەكەشەلەندىرىلمەي، مەملەكەتتىڭ مەنشىگىندە قالا بەرگەن دۇرىس ەدى. كەز كەلگەن رەفورما مەملەكەتكە بىردەن جاعىمدى ناتيجەلەر بەرمەۋى مۇمكىن. قازىرگى تاڭدا جەكەشەلەندىرۋدىڭ بارلىق مەحانيزمدەرى جەتىلدىرىلدى، حالىقتىڭ ەكونوميكالىق ءبىلىمى، مامانداردىڭ بىلىكتىلىكتەرى، كاسىپكەرلەردىڭ دايىندىقتارى جوعارىلادى. احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ سوزىمەن ايتقاندا، «بۇگىنگى قازاق، كەشەگى قازاق ەمەس». سونىمەن قاتار مەملەكەت جەكەشەلەندىرۋدى وتكىزۋ تەحنولوگيالارىن وزگەرتتى، ەلەكتروندى ساۋدا الاڭى ارقىلى ۇيىمداستىرۋدى تاجىريبەگە ەنگىزدى. وعان «حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارى»، «Egov.kz» سايتتارى، «حالىقتىق ءىرو» باعدارلامالارى ءتيىمدى، «ەلەكتروندى ۇكىمەت» جۇيەسى سەنىمدى جۇمىستار جۇرگىزۋ ارقىلى وسى جۇمىستاردى جەتىلدىردى. جوعارىدا ايتىلعان قىزمەت كورسەتۋ جۇيەلەرى الدىمەن مەملەكەت بيلىگىنىڭ ءتيىمدى جۇرگىزىلىپ كەلە جاتقان ساياساتىنىڭ كورىنىسى جانە قوعامنىڭ تالابى. بۇل جۇيەلەر، بىرىنشىدەن، ازاماتتاردىڭ ۋاقىتىن ۇنەمدەيدى، قاعازباستىلىقتى جويادى، ەكىنشىدەن، حالىقتىڭ بيلىكپەن بايلانىسى ورنايدى، جەمقورلىق كورسەتكىشتەرىن ازايتادى، ۇشىنشىدەن، ازاماتتاردىڭ بيلىككە دەگەن سەنىمى ارتادى. ساياساتتا ەڭ الدىمەن حالىقتىڭ مىنەز-قۇلقىن ەسكەرۋ كەرەك، ياعني بيحەۆيوريستىك ءادىستى قولدانۋ ماڭىزدى. («بيحەۆيوريزم»، اعىل. Behaviour — مىنەز، ءجۇرىس-تۇرىس). جەكە تۇلعالاردىڭ ساياسي ۇستانىمدارىن، ساياسي وقيعالاردى باعالاۋىن، كوزقاراستارىن، كوڭىل-كۇيىن، ەڭ باستىسى، سەنىمدەرىن قالىپتاستىرۋ. سەبەبى، 1990 جىلدارى حالىق كوپتەگەن سالالارعا قارجى سالىپ، اكتسيالار ساتىپ الىپ، كەيىن قارجىسىن قايتارا الماعان جاعدايلار بولعان. قازىرگى جەكەشەلەندىرۋ پروتسەسىندەگى اكتسيالاردى ساتۋ مەملەكەت تاراپىنان قاداعالانادى جانە مەحانيزمدەرى جەتىلدىرىلگەن. قازاقستانداعى جەكەشەلەندىرۋدىڭ قازىرگى تەتىكتەرى سينگاپۋر، اقش، باتىس ەۋروپا ەلدەرىنىڭ تاجىريبەسىنە سۇيەنە وتىرىپ جاسالعان. الەمدىك تاجىريبەدە جەكەمەنشىك سەكتور مەملەكەتتىك مەكەمەلەرگە قاراعاندا اناعۇرلىم ءساتتى باسقارۋشى دەپ ەسەپتەلەدى. كاسىپكەر جاڭا جاعدايلارعا جىلدام بەيىمدەلىپ، وندىرىسكە جاڭا تەحنولوگيالاردى جىلدام ەنگىزە الادى دەپ ەسەپتەيدى. نەمىس عالىمى كارل ماركس «مەملەكەتتىڭ پايدا بولۋىنا تىكەلەي اسەر ەتكەن جەكەمەنشىك» دەدى، سەبەبى، مەنشىك جەكە بولسا، ادام ونى بارىن سالىپ قورعايدى، كوبەيتەدى دەگەن تۇجىرىمداماسى دامىعان ەلدەردىڭ تارتىپتەرىنە ەنگەن. ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى جەكەشەلەندىرۋدىڭ ەكىنشى تولقىنى مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاداعى ۇلەسىن ازايتىپ، جاڭا سالالاردا جەكە بيزنەسكە جاعدايلار جاساۋعا باعىتتالعان. دەگەنمەن وزىندىك قيىندىقتار مەن ەرەكشەلىكتەر دە بار، كوپتەگەن ەلدەردە جەكەشەلەندىرۋدىڭ باستى ماقساتى مەملەكەتتىڭ قورىنا اقشا جيناۋدى كوزدەسە، ال ءبىزدىڭ ەلدە باستى ۇستانىم — شاعىن ورتا بيزنەستىڭ جانە حالىقتىڭ وندىرىستەگى ۇلەسىن كەڭەيتۋ، مەملەكەتتە ءوندىرىس كوزدەرىن زاڭدى تىركەۋدەن وتكىزۋ، مەملەكەت بالانسىنداعى نىسانداردى جەكەمەنشىك قولىنا وتكىزۋ ارقىلى ءوندىرىستى دامىتۋ، كولەڭكەلى ەكونوميكانىڭ الدىن الۋ، سالىق جۇيەسى ارقىلى مەملەكەت قورىن ارتتىرۋ. قر پرەزيدەنتى «قازاقستان 2050 دامۋ ستراتەگياسىندا» شاعىن ورتا بيزنەستىڭ ەكونوميكاداعى ۇلەسىن 50%-عا جەتكىزۋ ماقساتىن قويسا، 2014 جىلى «نۇرلى جول — بولاشاققا باستار جول» اتتى حالىققا جولداۋىنىڭ ەكىنشى باعىتىندا ورتا جانە شاعىن بيزنەستى دامىتۋ مەحانيزمدەرىن جەتىلدىرۋدى ۇكىمەتكە تاپسىرعان بولاتىن. مىنە، بۇل — ەلىمىزدەگى جەكەشەلەندىرۋدىڭ باستى ەركەشەلىگى، ياعني ۇكىمەت زاڭدى قۇجاتتاردى دايىنداۋمەن قاتار، ونىڭ زاڭدى جۇزەگە اسۋىنا كەپىلدىك بەرەدى. جەكەمەنشىك نىساندار مەملەكەتتىك مەكەمەلەرگە قاراعاندا ءتيىمدى جۇمىس جۇرگىزەتىنى بەلگىلى، ويتكەنى، نارىقتىق قاتىناستارعا تەز بەيىمدەلە الادى، ىشكى مەنەدجمەنتتى دامىتادى، ال مەملەكەتتىك مەكەمەلەر بەلگىلى ءبىر ەرەجەلەر، بيۋروكراتيالىق زاڭدارعا باعىنىشتى. نەمىس عالىمى ماكس ۆەبەر «شەنەۋنىكتەر ديكتاتۋراسى كەلە جاتىر» دەگەن ماقالاسىندا بيۋروكراتيزمنەن شىعۋدىڭ بەس جولىن كورسەتكەن بولاتىن، ەگەر قوعامدا بيۋروكراتيزمنىڭ ىقپالى ازايسا، مەملەكەت داميدى دەپ تۇجىرىمدادى. پرەزيدەنت قازاقستاندا «مەريتوكراتيالىق ەليتا جاساۋ كەرەك، اقىلدى، ءبىلىمدى، دارىندىلاردىڭ قوعامىن قۇرۋ كەرەك» دەپ، وسى بيۋروكراتيالىق تەجەۋلەر مەن قاعازباستىلىقتى ازايتۋ ماسەلەسىن ءجيى ايتىپ كەلەدى. وسى تەجەلۋلەر ەلىمىزدەگى جەكەشەلەندىرۋدىڭ ءبىر بولىگى «حالىقتىق ءىPO» شەڭبەرىندە بولماۋى كەرەك، سەبەبى، كوپتەگەن كومپانيالاردىڭ اكتسيالارىن ساتۋ وسى جۇيە ارقىلى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقانى بەلگىلى. جەكەشەلەندىرۋدىڭ ەلىمىزدە ەكى ءادىسى تاڭداپ الىنعان: ءبىرى — حالىقتىق ءىرو جانە اۋكتسيوندار. مەملەكەتتىك باعدارلامالار نەگىزىندە، ازاماتتار ەلدەگى ءىرى ۇلتتىق كومپانيالار اكتسيالارىن ساتىپ الۋعا مۇمكىندىك الادى. بۇل كومپانيالاردىڭ نارىقتاعى تابىستارى جوعارى، الەمدىك جانە ىشكى داعدارىستارعا تاۋەلدىلىگى از. مىسالى، «كەGOC»، «قازترانسويل»، «قازمۇنايگاز»، «قازاتومپروم»، «قازتەمىرجولى»، ت.ب. كومپانيالاردىڭ ۇلەسكەرى بولۋ شارتتارى «حالىقتىق ءىرو» باعدارلاماسىنىڭ نەگىزىندە جۇرگىزىلەدى. «حالىقتىق ءىرو» باعدارلاماسىنىڭ ماقساتى — حالىقتى تابىستى جەتەكشى ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ ۇلەسكەرى بولۋدى قامتاماسىز ەتۋ جانە بالامالى جيناقتاۋ قۇرالدارىن ۇسىنا وتىرىپ، ناقتى قاتىسۋ جولدارىن ءتۇسىندىرۋ. قازىردىڭ وزىندە، ناقتى دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، ەلىمىزدىڭ 30 مىڭنان استام ازاماتى، جەكە تۇلعالار «قازترانسويل» كومپانياسى اكتسيالارىننىڭ يەسى. قازىر ازاماتتار بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە قارجى تابۋ، ونى جۇمساۋدىڭ جولدارىن بىلەدى، دەگەنمەن نارىقتىق ەكونوميكانىڭ زاڭدىلىقتارىن ەسكەرىپ، تابىس كوزىن ناقتى بىلۋمەن قاتار، ۇنەمدەۋ جولدارىن يگەرۋگە داعدىلانۋ — ۋاقىت تالابى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى دامىعان وتىز مەملەكەتتىڭ دەڭگەيىنە جەتۋ ءۇشىن دامىعان ەلدەرمەن ەكونوميكاسى، عىلىمى، تەحنيكاسى، مەديتسيناسى، ادامي كاپيتالى باسەكەگە قابىلەتتى بولۋ كەرەك، ول ءۇشىن كاپيتاليستىك ەلدەردىڭ زاڭدارىن قابىلداپ، تالاپتارىنا بەيىمدەلۋ ماقۇل ءىس، بۇل — قازىرگى قوعامنىڭ زاڭدىلىعى. مەملەكەتىمىز الىس، جاقىن شەتەلدەرمەن ساياسي، ەكونوميكالىق، مادەني بايلانىستار ورناتقان، كوپۆەكتورلى ەل. سونىڭ ءبىر كورىنىسى — دامىعان مەملەكەتتەردە ازاماتتارىمىز ءبىلىم الۋ، بىلىكتىلىكتەرىن جەتىلدىرۋگە مۇمكىندىك العان «بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ قازىر ون مىڭنان استام تۇلەكتەرى مەملەكەتىمىزدىڭ ءتۇرلى قۇرىلىمدارىندا قىزمەت ەتىپ جۇرگەنى. ءبىر باعدارلامانىڭ ءوزى ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق كۇش-قۋاتىن ارتتىرۋعا، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ جاقسارۋىنا ۇلەس قوسىپ جاتىر. جوعارىدا اتالعان جەكەشەلەندىرۋ پروتسەسىنىڭ دۇرىس ءجۇرىپ، جۇيەلى جۇمىس جاساۋى دا مەملەكەتتىك باعدارلامالاردىڭ جانە حالىقتىڭ بەلسەندى قاتىسۋىنىڭ نەگىزىندە بولادى. بۇل پروتسەسس جەكە تۇلعالاردى ۇلكەن كومپانيالاردىڭ ۇلەسكەرىنە اينالدىرادى، تۇپكىلىكتى ماقسات — شەتەلدەردەگى وتاندىق ءىرى كاسىپكەرلەردىڭ قارجىسىن ەلگە قايتارۋ، مەملەكەتتىڭ قور نارىعىن دامىتۋ. جەكەشەلەندىرۋ ءتۇرلى قۇرىلىمداردىڭ قىزمەتتەرىن وزگەرتەدى، حالىق جەكە سەكتورلاردىڭ قىزمەتتەرىن پايدالانۋ ارقىلى نارىققا بەيىمدەلەدى. بىراق قازاقستان الەۋمەتتىك مەملەكەت بولعاندىقتان، كەيبىر الەۋمەتتىك سالالار (مەكتەپ، بالاباقشا، قارتتار ءۇيى، بالالار ءۇيى، ت.ب) مەملەكەتتىك بولىپ قالا بەرۋى كەرەك. جەكەشەلەندىرۋگە اكتسيالاردى شىعارۋ ولاردىڭ شارتتارىن ءتۇسىندىرۋ نەگىزىنەن «سامۇرىق قازىنا» قورىنا بەرىلگەن بۇل سالانىڭ ماماندارى نىساندار بويىنشا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن، ءىرى ينۆەستورلار ءۇشىن سەمينارلار وتكىزىپ كەلەدى. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى جارناما، كونفەرەنتسيالار جاساۋ ارقىلى قارجىسى بار، بىراق ونى پايدا تابۋ كوزىنە دۇرىس ورنالاستىرۋ ءۇشىن ءتيىمدى، تۇسىنىكتى شارالاردى كوبىرەك جاساۋ قاجەت. جەكەشەلەندىرۋدەن نارىقتا تۋىندايتىن تاعى ءبىر ماسەلە، كەدەندىك وداققا مۇشە مەملەكەتتەر رەسەي مەن بەلورۋسسيانىڭ كاسىپكەرلەرى ءبىزدىڭ ەلدەگى وندىرىستەردىڭ اكتسيالارىن ساتىپ الۋى مۇمكىن، ويتكەنى، ءۇش مەملەكەتتە بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىك قالىپتاسقان. شەتەل ينۆەستورلارىن، كومپانيالاردى ىشكى نارىققا ارالاستىرۋ بارىسىندا دۇرىستاپ زەرتتەپ تالداۋلار جاساۋ ماڭىزدى. سوندىقتان حالىق، ەلدەگى ءىرى كاسىپكەرلەر جەكەشەلەندىرۋ پروتسەسىنە بەلسەندى ارالاسىپ، وندىرىستەگى ءوز ۇلەستەرىن كوبەيتىپ، قارجىسىن پايدالى، ءتيىمدى ەكونوميكالىق سالالارعا سالۋى قاجەت. ەل وندىرىستەرىنىڭ ۇلەسى ءوز ازاماتتارىمىزعا تيەسىلى بولسا، بىرىنشىدەن، شاعىن جانە ورتا بيزنەس دامىپ، جۇمىس ورىندارى كوبەيىپ، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى جاقسارادى، ەكىنشىدەن، قارجى ءوز نارىعىمىزدا قالادى. قازاقستان دامۋشى مەملەكەت رەتىندە، دامىعان كاپيتاليستىك ەلدەردىڭ زاڭدىلىقتارىنا بەيىمدەلىپ ىشكى نارىقتى دامىتادى، ىشكى ءونىم دامىسا، سىرتتان كەلەتىن تاۋاردىڭ ۇلەسى ازايادى جانە سىرتقى نارىقتا وتاندىق ونىمدەردىڭ كورسەتكىشى جوعارىلايدى. سىرتتان كەلەتىن تاۋارلاردىڭ ۇلەسى قىسقارسا، مەملەكەتتىڭ نارىعىندا باسقا مەملەكەتتەرگە دەگەن ەكونوميكالىق تاۋەلدىلىك بولمايدى، وتاندىق ءوندىرىس قارقىندى داميدى. ساياسي ەكونوميكانىڭ اتاسى ادام سميت مەملەكەت دامۋ ءۇشىن ونىڭ ىشكى ءونىمى 50%-عا جەتۋ كەرەك دەگەن بولاتىن. ۇلتتىق ىشكى ءونىمدى دامىتۋ — نەگىزىنەن، مەملەكەتتىڭ باقىلاۋىنداعى شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ قولىندا، شاعىن جانە ورتا بيزنەس — كاسىپكەرلىكتىڭ نەگىزگى ۇلەسى جەكەمەنشىكتىڭ قولىندا. الەمدىك تاجىريبەگە سۇيەنسەك، نارىقتىق ەكونوميكانى جەدەل ءارى ءتيىمدى دامىتاتىن — جەكەمەنشىك سەكتورلار. قازاقستاندا بيلىك تاراپىنان شاعىن جانە ورتا بيزنەستى، كاسىپكەرلىكتى دامىتۋعا بارلىق جاعداي جاسالعان، ەندىگى كاسىپكەرلەردىڭ، وندىرۋشىلەردىڭ مىندەتى — ساپالى، ىشكى سىرتقى نارىقتا باسەكەگە قابىلەتتى ساپالى ونىمدەر شىعارۋ. ال حالىق ەلدەگى جەكەشەلەندىرۋ پروتسەسىنە بەلسەندى قاتىسىپ، ەل ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا وزىندىك ۇلەسىن قوسۋى كەرەك. ول ءۇشىن مەملەكەتتە جەكەشەلەندىرۋدى جۇرگىزۋ مەحانيزمدەرى جەتىلگەن، حالىقتىڭ قاتىسۋىنا اشىق دەموكراتيالىق پرينتسيپتەرگە نەگىزدەلگەن مۇمكىندىكتەر جاسالعان.

بەكزات مولدين،
م.وسپانوۆ اتىنداعى باتىس قازاقستان مەملەكەتتىك مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وقىتۋشىسى.

Abai.kz

دەرەككوز: www. aktobegazeti.kz