كەشە م.وتەمىسوۆ اتىنداعى اتىراۋ وبلىستىق دراما تەاترىندا ح. دوسمۇحامەدوۆ اتىنداعى اتىراۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 60 جىلدىعىنا ارنالعان سالتاناتتى جينالىس ءوتتى.
قالامىزداعى ىرگەلى وقۋ ورنى، عىلىمي ورتالىق 1950 جىلدان بەرى جوعارى بىلىكتى مامانداردى دايارلاپ كەلەدى. العاش ورتا مەكتەپ مۇعالىمدەرىن، عىلىم قىزمەتكەرلەرىن دايىنداعان ءبىلىم ورداسى بۇگىندە زامان تالابىنا ساي، ەكونوميكا، زاڭ، جۋرناليستيكا، تۋريزم، اۋىلشارۋاشىلىعى ماماندىعى بويىنشا جوعارى ءبىلىم بەرەتىن كوپسالالى وقۋ ورنىنا اينالدى. قازىر دە سول ۋنيۆەرسيتەت ۇجىمى، ۇستازدار قاۋىمى، باسەكەگە قابىلەتتى ماماندار دايارلاۋعا قىزمەت ەتۋدە. عىلىمي ورتالىقتار، زەرتحانالار، وقىتۋ تەحنولوگيالارى، قوعامدىق بىرلەستىكتەر، جاستار ۇيىمدارى مەن الەۋمەتتىك باعدارلامالار وسى باعىتتاعى نەگىزگى جۇمىستاردى رەتتەيدى.
الدىمەن جينالعاندار نازارىنا ۋنيۆەرسيتەت تاريحىنا ارنالعان بەينەفيلم ۇسىنىلدى.
وبلىس اكىمى بەرگەي رىسقاليەۆ وقۋ ورداسىنىڭ 60 جىلدىعىمەن قۇتتىقتاپ، ءسوز سويلەدى.
قۇرمەتتى سالتاناتقا قاتىسۋشىلار!
ۋنيۆەرسيتەت ۇجىمى، ستۋدەنتتەر!
بۇگىن وبلىس جۇرتشىلىعىنىڭ نازارى - سىزدەردە. ۇلكەن مەرەكە دەپ ايتۋعا تۇرارلىق وقيعا - ح.دوسمۇحامەدوۆ اتىنداعى اتىراۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 60 جىلدىق مەرەيتويى.
وسى ايتۋلى داتامەن سىزدەردى شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن!
ءبىلىم-عىلىم - قوعامدى دامىتاتىن نەگىزگى كۇش، ونىڭ بۇگىنى مەن بولاشاعى، باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن انىقتايتىن نەگىزگى فاكتور.

كەشە م.وتەمىسوۆ اتىنداعى اتىراۋ وبلىستىق دراما تەاترىندا ح. دوسمۇحامەدوۆ اتىنداعى اتىراۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 60 جىلدىعىنا ارنالعان سالتاناتتى جينالىس ءوتتى.
قالامىزداعى ىرگەلى وقۋ ورنى، عىلىمي ورتالىق 1950 جىلدان بەرى جوعارى بىلىكتى مامانداردى دايارلاپ كەلەدى. العاش ورتا مەكتەپ مۇعالىمدەرىن، عىلىم قىزمەتكەرلەرىن دايىنداعان ءبىلىم ورداسى بۇگىندە زامان تالابىنا ساي، ەكونوميكا، زاڭ، جۋرناليستيكا، تۋريزم، اۋىلشارۋاشىلىعى ماماندىعى بويىنشا جوعارى ءبىلىم بەرەتىن كوپسالالى وقۋ ورنىنا اينالدى. قازىر دە سول ۋنيۆەرسيتەت ۇجىمى، ۇستازدار قاۋىمى، باسەكەگە قابىلەتتى ماماندار دايارلاۋعا قىزمەت ەتۋدە. عىلىمي ورتالىقتار، زەرتحانالار، وقىتۋ تەحنولوگيالارى، قوعامدىق بىرلەستىكتەر، جاستار ۇيىمدارى مەن الەۋمەتتىك باعدارلامالار وسى باعىتتاعى نەگىزگى جۇمىستاردى رەتتەيدى.
الدىمەن جينالعاندار نازارىنا ۋنيۆەرسيتەت تاريحىنا ارنالعان بەينەفيلم ۇسىنىلدى.
وبلىس اكىمى بەرگەي رىسقاليەۆ وقۋ ورداسىنىڭ 60 جىلدىعىمەن قۇتتىقتاپ، ءسوز سويلەدى.
قۇرمەتتى سالتاناتقا قاتىسۋشىلار!
ۋنيۆەرسيتەت ۇجىمى، ستۋدەنتتەر!
بۇگىن وبلىس جۇرتشىلىعىنىڭ نازارى - سىزدەردە. ۇلكەن مەرەكە دەپ ايتۋعا تۇرارلىق وقيعا - ح.دوسمۇحامەدوۆ اتىنداعى اتىراۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 60 جىلدىق مەرەيتويى.
وسى ايتۋلى داتامەن سىزدەردى شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن!
ءبىلىم-عىلىم - قوعامدى دامىتاتىن نەگىزگى كۇش، ونىڭ بۇگىنى مەن بولاشاعى، باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن انىقتايتىن نەگىزگى فاكتور.
مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ قازاقستاندىقتاردىڭ، اسىرەسە جاستاردىڭ ءبىلىم الۋ ماسەلەسىن اسا ماڭىزدى مىندەت قىلىپ قويىپ وتىر. وسى ارقىلى قازاقستاندى شيكىزات ءوندىرۋشى ەمەس، اقىل-ويدان تۋىندايتىن ءونىم وندىرەتىن ەلگە اينالدىرامىز دەگەن بولاتىن.
سوندىقتان دا بۇل سالاعا باسىم نازار اۋدارىلۋدا.
بۇگىنگى كۇنى جوعارى ءبىلىمنىڭ ماڭىزىن ايتىپ جاتۋدىڭ ءوزى ارتىق. بۇل كەزەڭ - اقپاراتتار، جەتىك تەحنولوگيالار زامانى.
اينالامىزدىڭ ءبارى، بۇكىل وركەنيەت وسىعان بەيىمدەلىپ، پوستيندۋستريالدىق قوعام قالىپتاسىپ كەلەدى. وسىنداي ورتادا تابىستى جۇمىس ىستەپ، بەرەكەلى ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن ءبىلىم كەرەك. سونىڭ ىشىندە ەكونوميكانىڭ، جالپى قوعام ءومىرىنىڭ جوعارى ءبىلىم تالاپ ەتەتىن سالالارى كوبەيىپ كەلەدى.
بۇل جەردە جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ءرولى ارتا تۇسپەك.
اتىراۋ وبلىسىندا جوعارى ءبىلىم بەرۋدە باي ءداستۇر قالىپتاسقان. سونىڭ ىشىندە، ءبىزدىڭ ماقتانىشىمىز - ۋنيۆەرسيتەت.
وتكەن عاسىردىڭ ورتا تۇسىندا مۇعالىمدەر ينستيتۋتى بولىپ باستاۋ العان وقۋ ورنى - بۇگىندە وبلىسىمىزدىڭ جەتەكشى، ماڭدايالدى ءبىلىم ورداسى، ءوڭىرىمىزدىڭ عىلىمي ورتالىعىنا اينالدى.
60 جىل ىشىندە ۋنيۆەرسيتەت مىڭداعان ادامدارعا ومىرگە جولداما بەردى. ولار وبلىستا، رەسپۋبليكامىزدىڭ ءار اۋماعىندا، ءتىپتى شەتەلدەردە قىزمەت ەتۋدە.
وقۋ ورنىنىڭ قابىرعاسىنان قانات قاعىپ ۇشقان تۇلەكتەر عالىم، ۇستاز رەتىندە ايگىلى بولىپ، وبلىسىمىزدى وركەندەتۋ ىسىنە بەلسەندى اتسالىسۋدا.
وسى مەرەكەلى كۇنى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ارداگەرلەرىن، ەسىمدەرى ەلگە بەلگىلى عالىمدار، قايراتكەرلەر، ابزال ازاماتتاردى ريزاشىلىق سەزىممەن اتاپ كەتەمىن.
ويتكەنى، ونەگەلى ءبىلىم شاڭىراعىنىڭ بۇگىنى دە يگى ىستەرگە تولى، بولاشاعى جاقسى ءۇمىت ۇيالاتادى.
قازىر ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ۇجىمىندا بىرنەشە عىلىم دوكتورى مەن عىلىم كانديداتتارى بار. اكادەميك، پروفەسسورلار مەن دوتسەنتتەر قىزمەت ەتۋدە.
ۋنيۆەرسيتەت رەسپۋبليكانىڭ باسقا وقۋ ورىندارىمەن بايلانىس ورناتقان. بۇل - جاقسى جەتىستىك، ۇلكەن عىلىمي كۇش.
قاجىرلى ەڭبەك، تەرەڭ ىزدەنىسپەن وسى جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزىپ وتىرعان ءبىلىم ورداسىنىڭ ۇجىمى باسشىلارىنا شىنايى العىسىمدى بىلدىرەمىن!
باي ءداستۇرى بار ۋنيۆەرسيتەتتىڭ قىزمەتى الدا دا جەمىستى بولاتىنىنا سەنىم مول.
بۇگىن - تەك مەرەيتوي عانا ەمەس، ءبىلىم سالاسىنىڭ پەرسپەكتيۆاسى، ءبىلىمنىڭ قاراشاڭىراعى - ۋنيۆەرسيتەتتىڭ بولاشاعى تۋرالى بايىپتى اڭگىمە قوزعالاتىن القالى جيىن دەپ ەسەپتەيمىن.
سوندىقتان، بىرقاتار تولعاندىرىپ جۇرگەن ماسەلەلەرگە دە توقتالا كەتەيىن.
سوڭعى 20 جىلدا «جوعارى ءبىلىم» دەگەن اتاۋ مەن شىن مانىندەگى ءبىلىم ساپاسىنىڭ اراسىندا الشاقتىق پايدا بولعانى جاسىرىن ەمەس.
اسىرەسە، اۋمالى-توكپەلى 90-جىلدارى ءبىلىم كەرەگى جوق، بار قاجەتىڭدى بازاردا وتىرىپ تاباسىڭ دەگەن ۇعىم قالىپتاسىپ، ديپلومنىڭ قۇنى كەتتى. قازىر بۇل پسيحولوگيادان ارىلىپ كەلەمىز، بىراق، كوڭىل الاڭداتار تۇستار ءالى دە جەتەرلىك.
ۋنيۆەرسيتەت، سونىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەت - جوعارى مارتەبە. بىراق، ءار نارسەنىڭ اتىنا زاتى ساي بولۋى كەرەك.
وقۋ ورنىنىڭ ءبىلىم بەرۋ دەڭگەيى وسى تالاپتان شىعا ما دەگەن سۇراقتى قويۋعا ءومىردىڭ ءوزى ءماجبۇر ەتەدى.
بۇل جەردە، ەڭ الدىمەن، وقۋ ورنىنىڭ تۇلەكتەرىنىڭ ءبىلىم ساپاسى، ولاردىڭ ەڭبەك نارىعىنىڭ سۇرانىسىنا سايكەستىگى تۋرالى اڭگىمە قوزعايمىز.
نارىق زامانىندا قارجى اۋدارسا بولدى دەپ ستۋدەنت اتاۋلىنى توپتاپ-توپىرلاتىپ نە بولسا سوعان وقىتا بەرۋگە جول بەرىلمەۋى ءتيىس. ىنتاسى - تومەن، بىلىمگە قۇلقى جوق، ساندا بار، ساپادا جوق ستۋدەنتتەر سانىن كوبەيتپەۋ كەرەك.
ديپلومى بار، الايدا ەڭبەك رىنوگىندا سۇرانىسى جوق، جۇمىسسىزدار ارمياسىن تولتىرۋدىڭ كەرەگى جوق دەپ ويلايمىن.
مىسالى، ءار سالا بويىنشا جوعارى ءبىلىمدى ماماندار قاجەتتىلىگىنە تالداۋ جۇرگىزىلۋدە. «100 مەكتەپ، 100 اۋرۋحانا» باعدارلاماسىنىڭ جۇزەگە اسىرىلۋىنا، جاڭا مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەر اشىلۋىنا، سونىمەن قاتار، وقۋشىلار سانىنىڭ كوبەيۋىنە بايلانىستى پەداگوگيكالىق ءبىلىمى بار ماماندارعا قاجەتتىلىك وسۋدە.
سونداي-اق، 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە كوشكەلى وتىرمىز. بۇل كەزدە وقىتۋ پروتسەسىندە وزگەشەلىكتەر بولادى. تالاپ كۇشەيەدى. مىنە، وسى ەرەكشەلىكتەر دە ۋنيۆەرسيتەت باعدارلاماسىنان كورىنىس تابۋى كەرەك.
ال، ناقتى قاجەتتىلىك تۇرعىسىنان العاندا كەرەك ماماندىقتار بويىنشا دايارلانعان مامانداردىڭ سانى جەتكىلىكسىز بولىپ وتىر.
وبلىستا ءبىلىم سالاسىنداعى كادر تاپشىلىعىن جويۋ ماقساتىندا ءوز جەرىمىزدە جىلىنا جۇزدەگەن مۇعالىمدەر دايارلاناتىنىنا قاراماستان، وزگە وڭىرلەردەن مامان شاقىرتۋعا ءماجبۇر بولدىق.
سونىمەن قاتار، سۇرانىس جوق زاڭگەر، ەكونوميست، قارجىگەرلەر جۇمىسسىز ءجۇر. جىل سايىن اتالعان ماماندىقتار بويىنشا 500 تۇلەك شىعارىلۋدا. بىراق ولاردى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ پايىزى تومەن. مىسالى، وقۋدى بىتىرگەن 116 ەكولوگتىڭ 30-ى عانا جۇمىسقا ورنالاستىرىلدى.
جىلما-جىل «اۋدارما ءىسى» (اعىلشىن ءتىلى) ديپلومىمەن ماماندارعا قاجەتتىلىك تومەندەۋدە، ويتكەنى قازىر تەك قانا اعىلشىن ءتىلىنىڭ مامانى بولۋ از. وعان قوسا نەگىزگى ماماندىعى بولۋى ءتيىس. ەڭبەك رىنوگىنىڭ سۇرانىسى وسى.
بىراق قاجەتتىلىكتىڭ تومەن بولۋىنا قاراماستان، ولاردى دايارلاۋدىڭ سانى دا ازايماي تۇر.
ال، ەكونوميكامىز اسا مۇقتاج قازىرگى زامان تالابىنا ساي كوپتەگەن ماماندىقتار جەتىسپەي وتىر.
قازىر بانكتەر، ساقتاندىرۋ، كونسالتينگ، اۋديتتىك جانە ينۆەستيتسيالىق كومپانيالار سياقتى ەكونوميكانىڭ جاڭا سەكتورلارى پايدا بولدى. ودان باسقا حالىقارالىق قۇقىق، مەديتسينا عىلىمى، ينجينيرينگ، تەڭىز تەحنيكاسى، اتوم ونەركاسىبى، ينفورماتيكا، نانو، بيوتەحنولوگيا، تەلەكوممۋنيكاتسيا، مەحاترونيكا، مەملەكەتتىك ساياسات، ادام رەسۋرستارىن باسقارۋ، اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ، قۇرىلىس يندۋسترياسى قۇرىلىمدارىن وركەندەتۋ ماڭىزدى قادام بولماق.
وقۋ ورىندارى ەڭبەك نارىعىنا مونيتورينگ جۇرگىزىپ، وقۋ پروتسەسىن سوعان بەيىمدەۋ كەرەك.
زامانا تالابى - ءبىلىمدى، جان-جاقتى دامىعان، وزىندىك ويلاۋ قابىلەتى بار ماماندار دايىنداۋ.
ساپالى ءبىلىم العان ۇرپاقتىڭ بولاشاعى جارقىن، ەڭسەسى بيىك بولماق. ايتپەسە، قازىر باسەكە زامانىندا قاجىر-قايرات، تىنىمسىز ىزدەنىس، ىنتا-جىگەر بولماسا كوشتەن قالىپ قويۋ وپ-وڭاي.
ءبىلىم بەرۋدى وسى تالاپتارعا سايكەستەندىرىپ جانە اتىراۋدىڭ سپەتسيفيكاسىن ەسەپتەۋ كەرەك.
وبلىستا الەمدىك دەڭگەيدەگى كومپانيالار جۇمىس ىستەيدى جانە ولار كادرلارعا دا الەمدىك ستاندارتتارعا ساي تالاپتار قويادى. سوندىقتان، ءبىلىم پروتسەسىندەگى ەسكى ءادىس-تاسىلدەردەن ارىلۋ قاجەت.
بۇگىندە مامان دايىندۋ رىنوگىندە ناقتى ناتيجەگە باعىتتالعان جۇمىس جوق.
مەكتەپتەگى وقۋ قۇرالدارىنان باستاپ، جوعارى وقۋ ماتەريالدارىنا دەيىن شىنايى ومىرمەن، ءوڭىر ەكونوميكاسىمەن بايلانىسى جوق. قولدانىستاعى مەتوديكا ەسكى. ماتەريالدىق تەحنيكالىق بازا، كابينەت جابدىقتارى-سوتسياليستىك جۇيەدەن قالعان مۇرالار.
عىلىمنىڭ سارا جولىن جالعاستىرۋشىلار - اسپيرانتتىق كورپۋستىڭ ينتەللەكتۋالدىق دەڭگەيىنىڭ تومەندىگى، دارىندى جاستاردىڭ وزگە وڭىرلەرگە كەتۋى ءوڭىردىڭ ءبىلىم، عىلىم سالاسىنىڭ دامۋىنا ءوز كەدەرگىسىن تيگىزۋدە.
بىزدە عىلىمي جاڭالىقتار، جاڭا يننوۆاتسيالار مەن تىڭ يدەيالار، وزىق ويلار، جاسامپاز جوبالار اشۋ ءىسى ارتتا قالعان.
قازىرگى كەزەڭ تابيعي رەسۋرستان وي ەڭبەگىنىڭ جەمىسىن ساتۋعا اۋىستى. مىسالى، ينتەللەكتۋالدىق ءونىمدى ەكسپورتتاۋدان جىل سايىن اقش 700 ميلليارد دوللار، گەرمانيا 530 ميلليارد دوللار تابىس تاۋىپ وتىر. اتالعان ەلدەردە سونىڭ ارقاسىندا جاس عالىمدار سانى ارتىپ وتىر.
مىسالى فيزيك ۋيليام لوۋرەنس 25 جاسىندا نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى اتاندى. بىزدەگى عىلىم جولىن قۋعان اسپيرانتتار، كانديداتتار مەن دوتسەنتتەر قايدا؟ عىلىمي ورتالىقتار جۇمىسى نەگە كورىنبەيدى؟ نەگە عىلىمي اشىلۋلار جوق؟ بۇل - شىندىعىندا قازىرگى زامان تالابى. ەلباسىنىڭ قويىپ وتىرعان باستى تاپسىرماسى.
جاقىن ارادا قالادا جاڭا ينتەللەكتۋالدىق مەكتەپتىڭ قۇرىلىسىن باستاعالى وتىرمىز. بۇل وبلىستىڭ عىلىم سالاسىن دامىتۋداعى باستى شارانىڭ ءبىرى بولماق.
قانشا ماماندى قالاي دايىنداسام دا ۇكىمەت جۇمىسقا ورنالاستىرادى دەگەن كەڭەس زامانى كەلمەسكە كەتتى. سۇرانىس قالاي - سولاي تاپسىرىس بەرەدى كاسىپورىندار.
سول تاپسىرىستى مۇلتىكسىز ورىنداۋ - مىنە، قازىرگى زامانعى وقۋ ورىندارىنىڭ ءپرينتسيپى وسىنداي بولۋى ءتيىس. الەمدەگى، قازاقستانداعى وزىق وقۋ ورىندارى وسى قاعيداتپەن جۇمىس ىستەيدى. بۇنى بەرىك ۇستانعان ۋنيۆەرسيتەت، ينستيتۋتتار عانا ءبىلىم نارىعىندا باسەكەگە ءتۇسىپ، تابىستى بولا الادى.
وقۋدىڭ وزىق ادىستەرى، تەحنولوگيالارى كەڭىنەن قولدانىلۋى كەرەك. پروفەسسورلىق-وقىتۋشى قۇرامنىڭ كاسىبي دەڭگەيى - شەشۋشى فاكتوردىڭ ءبىرى. سوندىقتان ولاردىڭ عىلىمي، كاسىبي تۇرعىدان جەتىلۋىنە دەگەن تالاپ كۇننەن-كۇنگە كۇشەيە ءتۇسۋى ءتيىس.

<!--pagebreak-->
وقىتۋ پروتسەسى تەك قانا وڭىرلىك وقۋ ورىندارىندا عانا ەمەس، سونداي-اق، ەڭ ۇزدىك الەمدىك ۋنيۆەرسيتەتتەرمەن تاجىريبە الماسىپ، تىعىز قارىم-قاتىناستا جۇرگىزىلۋ كەرەك.
كوپتەگەن وقۋ ورىندارى باسقا ۋنيۆەرسيتەت، ينستيتۋتتاردان، شەتەلدەردەن عالىمداردى شاقىرىپ، ءدارىس وقىتۋ، سەمينار، كوللوكۆيۋم وتكىزۋدى تاجىريبەگە ەنگىزىپ وتىر. بۇل دا - ءتيىمدى ءادىس.
قازىر قازاقستان ەكونوميكاسى ءۇشىن بىلىكتى وتاندىق كادرلاردى دايىنداۋ، سونىڭ ىشىندە جەتەكشى سالالاردا شەتەلدىكتەردى وتاندىق ماماندارمەن الماستىرۋ - پرەزيدەنت ۇكىمەتتىڭ، اكىمدەردىڭ الدىنا قويىپ وتىرعان ستراتەگيالىق ماڭىزى بار مىندەت.
شەتەلدىك ينۆەستورلار شوعىرلانعان اتىراۋ ءوڭىرى ءۇشىن بۇنىڭ ماڭىزى ەرەكشە.
قازىر وبلىس اكىمدىگى - جاس مامانداردى جۇمىسپەن قامتۋ ءۇشىن قولدا بار مۇمكىندىكتىڭ بارىن جاساپ جاتىرمىز.
سوڭعى جىلدارى جوعارى وقۋ ورنىنان شىققان تۇلەكتىڭ 90 پايىزىن جۇمىسقا ورنالاستىردىق. سونىڭ ىشىندە كوبى شەتەلدىك كومپانيالارعا كىردى.
كانە، قاي جەردە بار بۇنداي كورسەتكىش؟
بۇل دا ءبىزدىڭ ەڭ ۇلكەن جەتىستىگىمىز.
ەگەر جاس مامانداردىڭ ءبىلىم دەڭگەيى زامانۋي ستاندارتتارعا ساي كەلسە، الدا دا جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋگە كەپىلدىك بەرەمىز. الايدا، كوپ جاعدايدا ولاردىڭ بىلىگى تومەن بولىپ وتىر.
بۇندايدا شەتەلدىك كومپانيالارعا - «نەگە ولاردى جۇمىسقا المايسىڭ؟» دەپ كىنا قويا المايمىز.
«ءبىلىمدى شەتەلدىك ماماندى شىعارىپ، ورنىنا ءبىلىمى تومەن وتاندىق كادردى ال!» دەپ ايتا المايمىز. ءبىزدىڭ جاس ماماندار وزدەرى بىلىكتى، باسەكەگە قابىلەتتى بولۋى ءتيىس. مىنە، وسىنداي جاعدايدا ولارعا تولىق قولداۋ كورسەتەمىز. سوندىقتان، بۇل ماماندار دايىنداۋ باعىتىنداعى جۇمىستاردى وبلىس اكىمدىگىمەن ۇيلەستىرىپ وتىرۋ قاجەت. بۇنى ءومىردىڭ ءوزى دالەلدەپ وتىر.
تاربيە دە تىس قالماۋ كەرەك. ءسىزدىڭ مەكەمە - جاي عانا وقۋ ورنى ەمەس، بولاشاق ۇستازداردى دايىندايتىن كيەلى ءبىلىم ورداسى.
ولار، ءوز كەزەگىندە جاس بۇلدىرشىندەرگە ءتالىم-تاربيە بەرەدى. جاۋاپكەرشىلىگى، سالماعى ەرەكشە جۇمىس - سىزدەردىكى.
قازىرگى ۇستاز الدىنداعى شاكىرت اباي، شاكارىم، ماعجان، پۋشكين، تولستويدىڭ شىعارمالارى تۇگىلى، وزدەرىن تانىمايتىن حالگە جەتتى.
اتادان مۇرا بولىپ كەلە جاتقان ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى دارىپتەيتىن حالىقتىڭ فولكلورلىق ونەر تۋىندىلارى ۇرپاق جادىنان ءوشىپ، ەسكىرىپ بارادى.
ال، شىندىعىندا بۇل فيلوسوفيالىق تولعامدار تاربيە باستاۋى، ۇلاعاتتىڭ اسىل كەنى ەمەس پە!
بۇنىڭ ءبارى وقىتۋ، تاربيە ىسىندەگى كەمشىن تۇستار. سونى جەتكىزىپ ۇعىندىراتىن پەداگوگيكانىڭ ولقىلىقتارى - تاجىريبەنىڭ ۇشتالماعاندىعى.
ەكونوميكامىزدىڭ ءوسۋى، جالپى مەملەكەت تۇعىرىنىڭ مىقتى بولۋى - ءوز ماماندىعىن جەتىك مەڭگەرگەن جاستاردا. بۇگىنگى سالتانات سونىڭ كۋاسى.
قازىر مەملەكەتىمىز جاستار ساياساتىنا باسىم كوڭىل ءبولىپ وتىر. ال ونى جۇزەگە اسىراتىن نەگىزگى قۇرىلىمدار - وقۋ ورىندارى. مىندەت - وزىندىك ويى، ازاماتتىق پوزيتسياسى بار، قوعامدىق پروتسەستەرگە بەلسەنە ارالاساتىن، تۋعان ولكەسىنە جاناشىر كوزبەن قارايتىن قازاقستاندىق پاتريوتتاردى تاربيەلەۋ.
«جاسىل ەل»، «جاستار تاجىريبەسى» باعدارلامالارى، كاسىبي وقۋلار، قوعامدىق جۇمىستار دا - جاس بۋىندى وسى ۇردىسكە تارتۋدىڭ ءتيىمدى قۇرالى.
مىسالى، 2,5 مىڭ جاس مامان «جاستار تاجىريبەسى» جوباسىنا قاتىسىپ، ناتيجەسىندە 30 پايىزى تۇراقتى جۇمىسقا ورنالاستى. بۇل تەك اتقارۋشى ورگاننىڭ جۇرگىزگەن جۇمىسىنىڭ ءبىر بولىگى عانا.
الايدا، جاستار ماسەلەسىندە كوڭىل اۋدارارلىق تۇستار بار.
قازىر بۇكىل ەلىمىزدە جاستاردىڭ، بالالاردىڭ سىرتتان كەلگەن ءداستۇرلى ەمەس ءدىني اعىمدارعا ەرىپ كەتۋى بەلەڭ الدى. بۇنداي قۇبىلىس ءبىزدىڭ جەرگىلىكتى جاستار اراسىندا دا ورىن الىپ وتىر.
ارينە، اتا-بابامىزدان جالعاسىپ كەلە جاتقان ءداستۇرلى ءدىندى ۇستانىپ، يماندىلىققا بەت بۇرسا، ەشكىمنىڭ تالاسى جوق. بىراق، نيەتى تەرىس، پيعىلى وزگە دىندەردىڭ سۇتتەي ۇيىپ وتىرعان تۇرعىندار اراسىنا ىرىتكى سالۋىنا جول جوق!
بۇل باعىتتا بارلىق قاتاڭ شارالار الىناتىن بولادى. سوندىقتان ۋنيۆەرسيتەت ۇجىمى دا وسى ماسەلەمەن دۇرىستاپ اينالىسۋى كەرەك.
سونداي-اق، جاستار اراسىندا قىلمىس سانى، زاڭ بۇزۋشىلىق ءوسىپ وتىرعانى ەشكىمگە جاسىرىن ەمەس.
شىندىعىندا كوپتەگەن جاستارىمىز تۇرمىستاعى قاراپايىم قولدانىلاتىن زاڭ نورماتيۆتەرىن، ءوز قۇقىقتارىن بىلمەيدى، ساۋاتسىز.
سودان سوڭ ومىردە قيىنشىلىقتارعا تاپ بولىپ جاتادى. بۇل دا جالپى ءبىلىم بەرۋدەگى اقساپ جاتىرعان تۇستارىمىز.
ودان باسقا ىشىمدىككە سالىنۋ، ناشاقورلىق، باسقا دا تەرىس ارەكەتتەر قوعامنىڭ اۋىر دەرتىنە اينالدى.
جاستار - قوعامداعى قوزعاۋشى كۇش. ءسوز جوق، كەز - كەلگەن مەملەكەتتىڭ رەفورمالارىنىڭ ءساتتى جۇرگىزىلۋى جاستاردىڭ بەلسەندى ارالاسۋىنىڭ ارقاسىندا عانا مۇمكىن بولادى.
اقيقاتىن ايتار بولساق، ءبىزدىڭ جاستاردا، جالپى كوپشىلىك اراسىندا قوعامدىق ومىرگە ارالاسۋعا بەلسەندىلىك، جاناشىرلىق، قۇلشىنىس، ازاماتتىق باستامالار جەتپەي جاتادى. بۇگىن ءبىز باستاعان جۇمىستاردى جالعاستىرىپ اكەتەتىن سىزدەر!
قازىر «سەن تيمەسەڭ، مەن تيمەن» دەپ، سىرتتان باقىلاپ وتىراتىن كەردەڭ زامان ەمەس. وسى جەردىڭ ءار تاسىنا جاناشىرلىق تانىتۋ، اينالاداعى قوعامدىق ساياسي ومىرگە بەلسەنە ارالاسۋ، الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋگە اتسالىسۋ، تۋعان ولكەنىڭ پاتريوتى رەتىندە تامشىداي بولسا دا ءوز ۇلەسىڭدى قوسۋ ءار تۇرعىننىڭ پارىزى بولۋى ءتيىس.
الەم تاريحىنداعى ۇلى تۇلعالاردىڭ ءبىرى محاتما گانديدىڭ «دۇنيەنى وزگەرتۋ ءۇشىن ءوزىمىز وزگەرۋىمىز قاجەت» دەگەن ويلى ءسوزى بار. وركەنيەتتى ەلگە اينالۋ، باسەكەگە قابىلەتتى ۇلت قالىپتاستىرۋ، ءوزىڭ وسكەن ورتانى، ايماقتى وركەندەتۋ ماقساتىنداعى ءىس-قيمىلدى ءار ازامات وزىنەن باستاۋ كەرەك.
جاستارعا ايتارىم: بۇگىندە بار جاعدايدى پايدالانىپ، ەنجارلىققا بوي بەرمەي، تەرەڭ ءبىلىم الۋ، عىلىمي جاڭالىقتارعا، يننوۆاتسيا، جاڭا يدەيالاردى اشۋعا جۇمىستانۋ - زامانا تالابى.
ەلدىڭ ەرتەڭى - ءبىلىم مەن عىلىمدا دەسەك، سىزدەردىڭ تەرەڭ ءبىلىم الۋلارىڭىز ءۇشىن جەرگىلىكتى جەردە بارلىق جاعدايلار جاسالىنۋدا.
بۇگىندە وبلىستاعى جانە باسقا وڭىرلەردەگى جوعارى وقۋ ورىندارىندا، كوللەدجدەردە وقيتىن 2000-عا جۋىق از قامتىلعان، مۇقتاج وتباسىلارىنىڭ ستۋدەنتتەرىنە وقۋ اقىسىن تولەپ، كومەك كورسەتىپ وتىرمىز جانە بۇل ودان ءارى تۇراقتى تۇردە جالعاساتىن بولادى.
سونىمەن قاتار، مەكتەپتى وزات ءبىتىرىپ، وقۋعا تۇسۋگە جاعدايى جوق وتباسى بالالارىنا وبلىس اكىمىنىڭ گرانتى تاعايىندالىپ، قازىر وسى جەڭىلدىك بويىنشا 220 ستۋدەنت ءبىلىم الۋدا.
جانە وقۋ ورنىنان جاڭا شىققان جاستارعا ۇلكەن مۇمكىندىك تەك قانا اتىراۋ وبلىسىندا عانا كورسەتىلىپ وتىر. سونى پايدالانا بىلىڭىزدەر.
سىزدەردىڭ جاقسى تۇرمىس كەشىپ، ءومىر سۇرۋلەرىڭىز، ەڭبەك ەتۋلەرىڭىز ءۇشىن بۇگىن وبلىستا بارلىق مۇمكىندىك بار. وڭىردە سوڭعى جىلدارى ءىرى-ءىرى جوبالار جۇزەگە استى. كوپتەگەن الەۋمەتتىك ماڭىزدى نىساندار، عيماراتتار مەن قۇرىلىستار سالىندى. ءالى قانشاسى ءجۇرىپ جاتىر؟ الداعى جوسپارلارىمىز بۇدان دا زور. وسىنىڭ ءبارى سىزدەر ءۇشىن، بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن!
ەندەشە، جالىندى جاستارعا جۇكتەلەتىن مىندەت تە ۇلكەن. «جاستار - بولاشاقتىڭ يەسى» دەپ سىزدەردەن ۇلكەن ءۇمىت كۇتەمىز.
قۇرمەتتى جيىنعا قاتىسۋشىلار!
ءبىلىم - قوعامنىڭ باسەكەلەستىگىنىڭ شەشۋشى فاكتورى. وبلىس اكىمدىگى ءبىلىم بەرۋ سالاسىن دامىتۋعا ەرەكشە كوڭىل ءبولىپ وتىرمىز، ونى بىلەسىزدەر. اتىراۋ وبلىسىندا سوڭعى 4 جىلدا اتالعان ماسەلە سىرت قالعان ەمەس. بۇل سالانى باسىم باعىتتا ۇستاپ، بار جاعدايدى جاساپ جاتىرمىز.
بيىل وبلىستا جىل اياعىنا دەيىن 40 ءبىلىم بەرۋ نىساندارىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالادى. ءبىلىم ساپاسى ءوسىپ كەلەدى. وبلىس جاقسى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزدى.
مۇعالىمدەردىڭ، وقىتۋشىلاردىڭ الەۋمەتتىك-تۇرمىستىق جاعدايلارىن جاقسارتۋ، تۇرعىن ۇيمەن قامتۋدا وبلىستا بۇرىن-سوڭدى بولماعان اۋقىمدى شارالار اتقارىلىپ، ۇلكەن بەتبۇرىس جاسالدى.
وزدەرىڭ سياقتى كۇنى كەشە ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىنان شىعىپ، اۋىل مەكتەبىنىڭ بەدەلىن كوتەرۋگە سەلولىق جەرگە جۇمىسقا بارعان جاس پەداگوگ ماماندارعا كورسەتىلىپ وتىرعان جەڭىلدىكتەر مەن قولداۋلاردىڭ ماڭىزى ۇلكەن. بۇنداي كومەك، جەڭىلدىك ەش جەردە جوق.
وسى قولداۋدان اتىراۋ ۋنيۆەرسيتەتى دە قالىس قالىپ وتىرعان جوق. اكىمشىلىك تاراپىنان ءبىلىم ورداسىنا، قىزمەتكەرلەرىنە كومەك كورسەتىلىپ وتىر.
وسى باعىتتا رەكتوردىڭ ۇسىنىستارى بار. الداعى ۋاقىتتا دا بۇل جۇمىستار جالعاسىن تاۋىپ، پاتەرى بار، جەرى بار، باسقا دا كەرەگى بار - بارلىق الەۋمەتتىك قولداۋلار كورسەتىلەتىن بولادى.
بىراق قارىمتاسى دا بولۋى كەرەك.
تەرەڭ ءبىلىم العان، جاڭاشىل يدەيالارمەن قارۋلانعان، پرەزيدەنتىمىزدىڭ ساياساتىن، ەلىمىزدىڭ دامۋ ستراتەگياسىن جۇزەگە اسىرا الاتىن بىلىكتى، جىگەرلى جاس مامانداردى كۇتەمىز ۋنيۆەرسيتەتتەن.
بۇل - ءسىزدىڭ وقۋ ورنىنىڭ پەرسپەكتيۆاسى جانە جاڭا مۇمكىندىكتەرى.
كوكىرەگى وياۋ، كوزى اشىق زيالىلار باس قوسقان بۇنداي جيىندار الداعى ۋاقىتتا جالعاسىن تاباتىن بولادى. وسى شارانى داستۇرگە ەندىرىپ، توقسان سايىن الدارىڭىزعا كەلىپ، اكىمشىلىكتىڭ جاستارمەن اراداعى قارىم-قاتىناسىن نىعايتۋ، قاراما-قايشىلىقتاردى شەشۋ جولدارى، جاستاردىڭ قوعامداعى ءرولى جانە ولاردىڭ بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، وبلىستىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋى، اتقارۋشى ورگانداردىڭ اتقارىپ جاتىرعان جۇمىستارى، جالپى وبلىستىڭ تىنىس-تىرشىلىگى، جەرگىلىكتى بيلىك پەن وكىلەتتى ورگانداردىڭ بايلانىسى، جاستار تاجىريبەسى تۋرالى ءسوز قوزعاپ، بايانداما جاسايتىن بولامىن.
بۇنداي كەزدەسۋلەر، اشىق پىكىر بولىسۋلەر ارقىلى وبلىستاعى، بۇكىل ەلىمىزدەگى بولىپ جاتقان پروتسەستەردەن، جاڭالىقتاردان، قوعامدىق-ساياسي ومىردەن قۇلاعدار بولىپ، جان-جاقتى تانىسۋىنا جول اشادى جانە جاستاردى بولاشاق ىستەرگە قۇلشىندىرىپ، ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىكتەرىن، بەلسەندىلىگىن ارتتىرادى.
قۇرمەتتى سالتاناتقا قاتىسۋشىلار!
جاۋاپتى دا ابىرويلى ىستە ۋنيۆەرسيتەت ۇجىمىنا تىڭ سەرپىن، تولايىم تابىستار تىلەيمىن.
مەرەيتويلارىڭىز قۇتتى بولسىن! باياندامادان سوڭ وبلىس باسشىسى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ءبىر توپ ۇستازىن العىس حاتپەن ماراپاتتادى. سونداي-اق، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتىنىڭ سەنات دەپۋتاتى قايرات يششانوۆ ح.دوسمۇحامەدوۆ اتىنداعى اتىراۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى، پروفەسسور التاي قازماعانبەتوۆكە سەنات توراعاسى قاسىمجومارت توقاەۆتىڭ العىس حاتىن تابىس ەتە وتىرىپ، مەرەيلى مەرەكەمەن قۇتتىقتاپ، شىعارماشىلىق تابىس تىلەدى.
ال، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتىنىڭ سەنات دەپۋتاتى، گۋرەۆ پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ تۇلەگى سارسەنباي ەڭسەگەنوۆ ستۋدەنتتىك شاقتاعى قىزىقتى ساتتەرىن ەسكە ءتۇسىرىپ ءسوز سويلەدى.
-مەن ۋنيۆەرسيتەت تۇلەگى رەتىندە ءوز سەزىمىمدى جەتكىزگىم كەلەدى. قازىر ۋنيۆەرسيتەت ومىرىنەن دايىندالعان ءفيلمدى كورىپ وتىرىپ، ءبىر كەزدەرى ەمتيحان تاپسىرىپ ستۋدەنت اتانعان كەزدەر، جاتاقحاناداعى بىردە توق، بىردە اش جۇرگەن كۇندەر، وقۋ ورنىن ءساتتى اياقتاپ، ومىرگە قانات قاققان ساتتەر ەسىمە ءتۇسىپ وتىر. سونداي ءبىر قايتالانباس قيماس شاقتا تاي-قۇلىنداي تەبىسكەن دوستارىم - بۇگىندە باسشىلىق قىزمەتتە جۇرگەن ەل ازاماتتارى. مەن بىزگە ءبىلىم بەرىپ، جانىمىزدى جاقسىلىققا باۋلىعان ۋنيۆەرسيتەتتىڭ بارشا ۇستازدارىنا شاكىرتتىك ىزەتپەن باسىمدى يەمىن. ۇستازدىق جولىنداعى ولشەۋسىز ەڭبەكتەرىڭىز تەك قانا شىعارماشىلىق ىزدەنىسكە تولى بولسىن! تابىس تىلەيمىن!-دەدى سارسەنباي قۇرمانۇلى. بۇدان سوڭ ۋنيۆەرسيتەت رەكتورى التاي قازماعانبەتوۆ قۇرىلعانىنا 60 جىل تولعان ءبىلىم ورداسىنىڭ كەشەگىسى مەن بۇگىنىنە باعا بەرىپ، بايانداما جاسادى.
ۋنيۆەرسيتەت قىزمەتكەرلەرىن ماراپاتتاۋ راسىمىندە رەكتور، پروفەسسور التاي عابدراحمانۇلى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ەرەكشە ەڭبەگى ءۇشىن «قر ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ قۇرمەتتى قىزمەتكەرى» بەلگىسىمەن مايرا عيلاەۆا، روزا ءالجانوۆا، مارتا قورقىتوۆانى، عىلىم سالاسىنداعى ەرەكشە ەڭبەگى ءۇشىن قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ «قر-نىڭ عىلىمىن دامىتۋعا سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن» بەلگىسىمەن بالقاش تىنىباەۆ، تامارا قاراجىگىتوۆا، مۇحيت دۇيسەعاليەۆتى ماراپاتتادى. سونداي-اق، جاس ۇرپاقتى وقىتۋ مەن تاربيەلەۋ ىسىندەگى ەلەۋلى تابىستارى ءۇشىن قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ «ى.التىنسارين» بەلگىسىمەن باقتىبەك تاۋباەۆ، ەليزاۆەتا كوۆالەۆا، بوپەجان يمانعاليەۆا، زاۋرەش قازماعانبەت، بەكەت كەنجەعۇلوۆ، نينا سامويلوۆا ۇلىعىلاندى.
تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ رۋحاني جانە الەۋمەتتىك دامۋ جولىندا قول جەتكەن تابىستارى مەن ونىڭ گۇلدەنۋىنە قوسقان ۇلەسى ءۇشىن قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ قۇرمەت گراموتاسى جانە 10 مىڭ تەڭگە مولشەرىندە اقشالاي سىيلىققا ەرجان ابدىلداەۆ، داناگۇل جايلاۋباەۆا، ايمان تىلەۋعاليەۆا، جۇماگۇل ابدراحمانوۆا، سلۋحيا تولەگەنوۆا يە بولدى.
ماراپاتتاۋ راسىمىنەن سوڭ سالتاناتتى جينالىس ۋنيۆەرسيتەت ۇجىمىنىڭ مەرەكەلىك كونتسەرتىنە ۇلاستى. سونىمەن قاتار، جيىنعا كەلگەندەر تەاتر فويەسىنە قويىلعان ۇستازداردىڭ عىلىمي ەڭبەكتەرى مەن ستۋدەنتتەردىڭ شىعارماشىلىق جۇمىسى قويىلعان كورمەنى تاماشالادى.
ايتۋلى وقۋ ورداسىنىڭ 60 جىلدىعىنا بايلانىستى شارانىڭ ءبىرى بۇگىن ح. دوسمۇحامەدوۆ اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ اكت زالىندا وتكەن حالىقارالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسيا بولدى.

ا.باقتىگەرەيقىزى.