ءماجىلىسىتىڭ جالپى وتىرىسىندا  دەپۋتات الدان سمايىل بالالارعا ارنالعان اقپاراتتاردىڭ باقىلاۋسىزدىعىن ايتىپ، پرەمەر-مينيستر كارىم ماسىموۆكە دەپۋتاتتىق ساۋالناما جولدادى.
«مەنىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىم بۇرىن دا كوتەرىلگەن، الايدا ءتيىستى باسقارۋ ورىندارى ءمان بەرمەگەن ماسەلەگە ارنالىپ وتىر. ءبىز بۇگىندە ومىرىمىزدە بولىپ جاتقان اقپاراتتىق جانە رۋحاني وزگەرىستەردەن كوش كەيىن قالىپ كەلەمىز. اسىرەسە، جاستار مەن جاسوسپىرىمدەرگە كومپيۋتەرلىك اقپاراتتىڭ ىقپالى تۋرالى ويلانار ءتۇرىمىز بايقالمايدى. الدەكىمدەردىڭ ءتاپ-ءتاۋىر بيزنەسىنە  اينالعان، كوپ رەتتە كونتراباندالىق جولمەن اكەلىنەتىن ەلەكتروندىق نۇسقاداعى ويىندار بالالاردىڭ مىنەز-قۇلقى مەن پسيحولوگياسىنا كەرى اسەر ەتەتىن سۇراپىلعا اينالىپ بارادى. استانا مەن الماتىنىڭ، وبلىس ورتالىقتارىنىڭ سۋپەرماركەتتەرىندە، جەكە كلۋبتاردا قاپتاپ كەتكەن، وسىنداي ويىنداردى كورسەتۋگە ارنالعان ورىندار ارقىلى قاتىگەزدىك تە، مەيىرىمسىزدىك تە، باسقا دا جاعىمسىز قىلىقتار دا ناسيحاتتالادى. ونىڭ ناقتى كورىنىسى قانداي دەسەڭىز، مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ اراسىندا بولىپ جاتقان، ەلدىڭ جاعاسىن ۇستاتقان وقيعالار جايىندا ويلانىڭىز. توپقا ءبولىنىپ قاقتىعىسۋ، قورقىتىپ-ۇركىتىپ اقشا جيناۋ، قارۋ جۇمساۋ ءبىر قالانىڭ شەڭبەرىندە ەمەس، وڭىرلەردىڭ كوپشىلىگىندە بايقالۋدا. ال مۇنىڭ سىرى نەدە؟ بالالارعا ارنالعان اقپاراتتىڭ باقىلاۋسىز كەتكەندىگىندە.

ءماجىلىسىتىڭ جالپى وتىرىسىندا  دەپۋتات الدان سمايىل بالالارعا ارنالعان اقپاراتتاردىڭ باقىلاۋسىزدىعىن ايتىپ، پرەمەر-مينيستر كارىم ماسىموۆكە دەپۋتاتتىق ساۋالناما جولدادى.
«مەنىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىم بۇرىن دا كوتەرىلگەن، الايدا ءتيىستى باسقارۋ ورىندارى ءمان بەرمەگەن ماسەلەگە ارنالىپ وتىر. ءبىز بۇگىندە ومىرىمىزدە بولىپ جاتقان اقپاراتتىق جانە رۋحاني وزگەرىستەردەن كوش كەيىن قالىپ كەلەمىز. اسىرەسە، جاستار مەن جاسوسپىرىمدەرگە كومپيۋتەرلىك اقپاراتتىڭ ىقپالى تۋرالى ويلانار ءتۇرىمىز بايقالمايدى. الدەكىمدەردىڭ ءتاپ-ءتاۋىر بيزنەسىنە  اينالعان، كوپ رەتتە كونتراباندالىق جولمەن اكەلىنەتىن ەلەكتروندىق نۇسقاداعى ويىندار بالالاردىڭ مىنەز-قۇلقى مەن پسيحولوگياسىنا كەرى اسەر ەتەتىن سۇراپىلعا اينالىپ بارادى. استانا مەن الماتىنىڭ، وبلىس ورتالىقتارىنىڭ سۋپەرماركەتتەرىندە، جەكە كلۋبتاردا قاپتاپ كەتكەن، وسىنداي ويىنداردى كورسەتۋگە ارنالعان ورىندار ارقىلى قاتىگەزدىك تە، مەيىرىمسىزدىك تە، باسقا دا جاعىمسىز قىلىقتار دا ناسيحاتتالادى. ونىڭ ناقتى كورىنىسى قانداي دەسەڭىز، مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ اراسىندا بولىپ جاتقان، ەلدىڭ جاعاسىن ۇستاتقان وقيعالار جايىندا ويلانىڭىز. توپقا ءبولىنىپ قاقتىعىسۋ، قورقىتىپ-ۇركىتىپ اقشا جيناۋ، قارۋ جۇمساۋ ءبىر قالانىڭ شەڭبەرىندە ەمەس، وڭىرلەردىڭ كوپشىلىگىندە بايقالۋدا. ال مۇنىڭ سىرى نەدە؟ بالالارعا ارنالعان اقپاراتتىڭ باقىلاۋسىز كەتكەندىگىندە.
اتالعان ماسەلەنىڭ وزەكتىلىگى سونشالىق، ول الەمدىك دەڭگەيدە تالايدان بەرى تالقىلانىپ كەلەدى. 2006 جىلى گونكونگتە ءبىلىم بەرۋ قوعامدارى ۇيىمداستىرعان حالىقارالىق عىلىمي كونفەرەنتسيادا قارالدى. 2007 جىلى ساراەۆادا شاقىرىلعان «ءبىرتۇتاس الەم. ءبىلىم بەرۋ جانە مادەنيەتارالىق ديالوگ» اتتى سالىستىرمالى ءبىلىم بەرۋ قوعامدارى كەڭەسىنىڭ ءحىىى كونگرەسىندە دە ارنايى ءسوز بولدى. سولاردىڭ بارىندە بالالاردىڭ دەنساۋلىعى مەن مىنەزىنە كەرى اسەر ەتەتىن ەلەكتروندىق جانە تەلەۆيزيالىق اقپاراتتار مەن ويىندارعا قاتاڭ باقىلاۋ ورناتۋدىڭ قاجەتتىگى ايتىلدى. وسى مارتەبەلى جيىنداردا كەلتىرىلگەن دەرەكتەرگە قاراساق، كابەلدىك ارنالار ارقىلى بالالار كۇنىنە 17 ءولىم كورىنىستەرىن باقىلايدى ەكەن. 37 رەت اتىس-شابىس، ۇرىپ-سوعۋ سەكىلدى قاتىگەزدىك ستسەنالارىن كورەدى.
وسىنىڭ ءبارىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن اقش كونگرەسى 1954 جىلدىڭ وزىندە تەلەزورلىقتىڭ اسەرى تۋرالى ماسەلەنى تالقىلاعان. 1972 جىلى مەديازورلىقتىڭ كامەلەتكە تولماعاندارعا تەرىس ىقپالىن 50 امەريكاندىق عالىم ارنايى زەرتتەپ، 5 تومدىق ەڭبەك جازعان. 2003 جىلى وسى ەلدە «بالالاردى بەينەويىندارداعى جىنىستىق قاتىناس پەن زورلىقتاردان قورعاۋ» تۋرالى زاڭ قابىلداندى. 2005 جىلى رەسەي تەلەارنالارىنىڭ ءبىر توپ جەتەكشىسى «زورلىق پەن قاتىگەزدىككە قارسىلىق» حارتياسىنا قول قويدى، وزدەرى باسقارىپ وتىرعان ارنالاردا وعان جول بەرمەيتىندىكتەرىن مالىمدەدى. وسىنداي قادامعا ءبىزدىڭ تەلەباسشىلار بارسا، قۇپتارلىق ءىس ەمەس پە؟!
كوپتەگەن وركەنيەتتى ەلدەردە بالالاردى مەديازورلىقتان قورعايتىن ارناۋلى زاڭدار بار. لاتۆيادا 1995 جىلى «تەلەراديوحابار تۋرالى» زاڭدا وعان تيىم سالىندى. اقش، كانادا، گەرمانيا، انگليا، نورۆەگيا، دانيا، شۆەتسيا، اۆستريا، فرانتسيا، يتاليا، جاپونيا ت.ب. ەلدەردە بالالاردى زياندى كومپيۋتەرلىك ويىندار مەن تەلەكورىنىستەردەن قورعايتىن زاڭدار بۇدان كوپ بۇرىن كۇشىنە ەنگەن. مۇنداي زاڭدار گرۋزيادا 2001, ۋكراينادا 2003 جىلى قابىلداندى.
وسىنداي قادامدارعا ءبىز دە بارۋىمىز كەرەك. سۋپەرماركەت دۇكەندەرىندە قاپتاپ كەتكەن، باقىلاۋدان تىس قالعان كومپيۋتەرلىك ويىن كلۋبتارىن مەملەكەتتىك تۇرعىدان قاداعالايتىن، سىرتقى ەلدەردىڭ تەلەارنالارىن اقپاراتتىق سۇزگىدەن وتكىزۋ تۋرالى قويىلىپ جۇرگەن تالاپتارعا جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايتىن كەز جەتتى.
رەسپۋبليكانىڭ كەيبىر مەكتەپتەرىندە بولىپ جاتقان بالالار ءولىمى تۋرالى ويلانعاندا، وسى ماسەلە، اقپاراتتىق قاتىگەزدىكتى توقتاتۋ ماسەلەسى تولعاندىرۋعا ءتيىس. بىزگە بالالاردى مەديازورلىقتان قورعايتىن زاڭ كەرەك.  ءتۇرلى زاڭدارعا سىنالاپ ەنگىزىلگەن ءبىردى-ەكىلى باپتاردى زەرتتەپ شىعىپ، ولاردىڭ جالپىلاما ءارى جايداق ەكەنىنە، ارنايى قاراستىرىلماعان سوڭ كوبىنە ورىندالمايتىنىنا كوز جەتكىزگەن سوڭ وسىلاي دەپ وتىرمىز. مۇنداي باپتاردا كومپيۋتەرلىك ويىندار تۋرالى ايتىلمايدى دا.  ال بالالاردى مىنەز-قۇلقىنا كەرى اسەر ەتەتىن اقپاراتتان قورعايتىن ارنايى زاڭ جاسالىپ قابىلدانعانشا كومپيۋتەرلىك كلۋبتار  تەكسەرىلىپ، قاتىگەزدىككە قۇرىلعان ويىندارعا جاپپاي تيىم سالىنسىن. بالالاردى بۇدان بىلاي زياندى بيزنەستىڭ قۇربانى ەتىپ، بەيجاي وتىرۋعا بولمايدى. تالاپ تىلەگىمىز وسى»
ر.S الدان سمايىلدىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىن قولداپ، ءماجىلىس دەپۋتاتتارى: ساتىبالدى يبراگيموۆ، بەكبولات تىلەۋحان، گۇلنار سەيىتماعانبەتوۆالار قول قويعان.

اقپارات قر پارلامەنتى ءماجىلىسى اپپاراتىنىڭ  ءباسپاسوز قىزمەتىنەن الىندى