مەن ماعجاننىڭ اتىن العاش رەت 1972 جىلى ەستىدىم. اسكەر قاتارىنان ورالىپ، رەداكتسياعا قىزمەتكە ورنالاسقاننان كەيىن وتباسىمىزبەن قىزىلجارداعى كۋيبىشەۆ (قازىرگى م. اۋەزوۆ) كوشەسىندەگى جەكە مەنشىك ۇيدە پاتەر جالداپ تۇردىق. اكەلى-بالالى جاندار ۇيلەرىن قاتار سالىپتى. ۇلكەن ۇيدە كەمپىر مەن شال، تۇكپىرگە قاراي سالىنعان شاعىن ۇيدە ءۇش بالاسىمەن سول كىسىلەردىڭ ۇلكەن ۇلدارى تۇرادى ەكەن. ەسىمى  - ماعجان. ءبىز وسى ءۇيدىڭ ءبىر بولمەسىنە ورنالاستىق. ءبىر ۇيدە تۇرساق تا پاتەر يەسىمەن سيرەك كەزدەسەمىز. ويتكەنى، ول كىسى زاۆودتا ۋچاسكە باستىعى بولىپ ىستەيدى، جۇمىسقا ەرتە كەتەدى، كەش كەلەدى...

وسىلاي ءجۇرىپ جاتتىق. كەيىن جاقىنىراق تانىسىپ، داستارقانىمىز  ارالاسا باستاعان كۇندەردىڭ بىرىندە شاي ۇستىندە ماعجاننىڭ ەتجەڭدىلەۋ كەلگەن قاراتورى كەلىنشەگى:

- جۋرناليسكە تاقىرىپ كەرەك قوي، ءبىر نارسە ايتايىن با؟ - دەدى.

-  ايتىڭىز.

- اتامنىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ونى مەن اتامنىڭ وزىنەن ەمەس، بالاسىنان ەستىدىم، قازاقتا ماعجان دەگەن ءبىر كەرەمەت اقىن بولىپتى. "حالىق جاۋى" رەتىندە اتىلعان دەيدى. مەنىڭ اتام سول كىسىمەن ومبىدا بىرگە وقىپتى، دوس بولىپتى. بالاسىنىڭ اتىن سول كىسىنىڭ قۇرمەتىنە ماعجان دەپ قويىپتى. كەيىن اتالاس ءبىر تۋىسىنىڭ ايەلى بوسانىپ، "ەسىمىن ءسىز قويىڭىز" دەپ قولقا سالعاندا ونى دا "ماعجان بولسىن" دەپتى.

مەن ماعجاننىڭ اتىن العاش رەت 1972 جىلى ەستىدىم. اسكەر قاتارىنان ورالىپ، رەداكتسياعا قىزمەتكە ورنالاسقاننان كەيىن وتباسىمىزبەن قىزىلجارداعى كۋيبىشەۆ (قازىرگى م. اۋەزوۆ) كوشەسىندەگى جەكە مەنشىك ۇيدە پاتەر جالداپ تۇردىق. اكەلى-بالالى جاندار ۇيلەرىن قاتار سالىپتى. ۇلكەن ۇيدە كەمپىر مەن شال، تۇكپىرگە قاراي سالىنعان شاعىن ۇيدە ءۇش بالاسىمەن سول كىسىلەردىڭ ۇلكەن ۇلدارى تۇرادى ەكەن. ەسىمى  - ماعجان. ءبىز وسى ءۇيدىڭ ءبىر بولمەسىنە ورنالاستىق. ءبىر ۇيدە تۇرساق تا پاتەر يەسىمەن سيرەك كەزدەسەمىز. ويتكەنى، ول كىسى زاۆودتا ۋچاسكە باستىعى بولىپ ىستەيدى، جۇمىسقا ەرتە كەتەدى، كەش كەلەدى...

وسىلاي ءجۇرىپ جاتتىق. كەيىن جاقىنىراق تانىسىپ، داستارقانىمىز  ارالاسا باستاعان كۇندەردىڭ بىرىندە شاي ۇستىندە ماعجاننىڭ ەتجەڭدىلەۋ كەلگەن قاراتورى كەلىنشەگى:

- جۋرناليسكە تاقىرىپ كەرەك قوي، ءبىر نارسە ايتايىن با؟ - دەدى.

-  ايتىڭىز.

- اتامنىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ونى مەن اتامنىڭ وزىنەن ەمەس، بالاسىنان ەستىدىم، قازاقتا ماعجان دەگەن ءبىر كەرەمەت اقىن بولىپتى. "حالىق جاۋى" رەتىندە اتىلعان دەيدى. مەنىڭ اتام سول كىسىمەن ومبىدا بىرگە وقىپتى، دوس بولىپتى. بالاسىنىڭ اتىن سول كىسىنىڭ قۇرمەتىنە ماعجان دەپ قويىپتى. كەيىن اتالاس ءبىر تۋىسىنىڭ ايەلى بوسانىپ، "ەسىمىن ءسىز قويىڭىز" دەپ قولقا سالعاندا ونى دا "ماعجان بولسىن" دەپتى.

بۇل اڭگىمەگە بىردەن ەلەڭ ەتە قويمادىم. ويتكەنى، ماعجان بۇرىن ەستىمەگەن ادامىم. جازۋشىلاردان مەنىڭ بىلەتىنىم ءسابيت مۇقانوۆ، عابيت مۇسىرەپوۆ، مۇحتار اۋەزوۆ، بەيىمبەت مايلين، ءىلياس جانسۇگىروۆ، ساكەن سەيفۋللين. سوڭعى ۇشەۋى دە اتىلىپ كەتكەن. "ماعجان كەرەمەت بولسا، وسىلارمەن بىرگە نەگە اقتالماعان؟" وسى ءبىر وي مەنى ودان الىستاتا تۇسسە دە، سول كۇننەن كەيىن كورشى شالدى كەزدەستىرگەندە ويىما بىردەن ماعجان ورالاتىن بولدى.

ارتىنان سۇراستىرا كەلسەم، قىزىلجاردا بەيسەن اقساقالدى بىلەتىندەر كوپ ەكەن. ول كىسى سول كەزدەگى وبلىستاعى ءىرى مولدالاردىڭ ءبىرى بولۋى كەرەك، ايتەۋىر، ەرتەلى-كەش بىرەۋلەر ماشينامەن كەلىپ، اكەتىپ-اكەلىپ جاتادى. ءوزى بوي باسىن تازا ۇستايتىن ادام. سوزگە ساراڭ. تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن قولىنان قۇرانى تۇسپەيدى، بەيساۋات كوشەگە شىقپايدى. جاڭىلمايتىن ءبىر ءىسى - اپتا سايىن مەشىتكە جۇما نامازىنا بارادى. بىردە رەتى كەلگەندە: "اتا، ماعجان دەگەن ۇلكەن اقىن بولىپتى" دەيدى، ءسىز سول كىسىمەن بىرگە وقىپسىز عوي" دەپ سىر سۋىرتپاقتاماق بولىپ ەدىم، شەگىر كوزدەرىن وزىمە قاداپ ءبىراز وتىردى دا: "بولدى عوي، بولدى" - دەپ ءسوزىنىڭ ار جاعىن جۇتىپ قويدى. ودان ءارى جاق اشقان جوق. كەيىن دە ول كىسىمەن تالاي رەت سويلەسپەك بولىپ وقتالعان ەدىم، بىراق قاريادان ءسوز الا المادىم.

بىردە ماعجان جۇماباەۆتىڭ ەسىمى تاعى دا الدىمنان شىقتى. ءوزىمنىڭ باستىعىم، ول كەزدە قازىرگى "سولتۇستىك قازاقستان" گازەتى "لەنين تۋى" دەپ اتالاتىن، سوۆەت قۇرىلىسى ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى مۇحامەتقالي نۇرعوجين كوڭىلى تۇسسە كولدەي ادام ەدى. كەيدە جۇمىستى بىلاي سىرىپ قويا تۇرىپ، اڭگىمە شەرتىپ كەتەتىنى باردى. ايتارى كوپ: سوعىس ارداگەرى، ۇزاق جىلدار پارتيا، شارۋاشىلىق ورگاندارىندا قىزمەت ىستەگەن. سول كىسى ءبىر كۇنى اڭگىمە شەرتىپ وتىرىپ ءوزىنىڭ 1936 جىلى پەتروپاۆلداعى مۇعالىمدەر دايارلايتىن تەحنيكۋمدا وقىعانىن، سول كەزدە ماعجان جۇماباەۆتىڭ ورىس تىلىنەن ساباق بەرگەنىن ايتىپ قالدى. "ماعجان جۇماباەۆ قانداي ادام ەدى؟" - دەپ سۇرادىم. «ودان بەرى كوپ ۋاقىت ءوتتى عوي، شاشى بۇيرا، وتە سۇلۋ ادام ەدى. ورىسشاسىنا ورىستاردىڭ ءوزى ءتانتى بولىپ جۇرەتىن» - دەدى مۇقاڭ

باستىعىم وسىدان باسقا ەشتەمە ايتا المادى. ول كەزدە (1973 ج.) ماعجان ەسىمى اتالمايتىن، الدە مۇقاڭ ساقتىق جاساپ، كوپ سىرىن بۇگىپ قالدى ما، الدە شىنىندا دا بىلگەنى سول بولدى ما ەكەن؟ كەيىن ول كىسىنىڭ ماعجاننىڭ الدىنان ءدارىس العانمەن، ومىرىنەن بەيحابار بولعانى راس شىعار-اۋ، دەپ وي ءتۇيدىم. ويتكەنى، 1988 جىلى م. جۇماباەۆ اقتالعاننان كەيىن، ول كەزدە مۇقاڭ ءتىرى، ءبىز تالاي رەت كەزدەستىك، ماعجان تۋرالى نە بىلەسىز دەپ قازبالاپ سۇراعان كەزدەرىم دە بولدى، بىراق ول كىسى العاشقى ايتقاندارىنا ەشتەڭە قوسا العان جوق.

رەداكتسيانىڭ قىم-قۋىت ءومىرى، كۇندەلىكتى قاربالاس نە نارسەنى بولسىن ۇمىتتىرىپ جىبەرەدى. مۇقاڭدار تاپسىرمانىڭ ۇستىنە تاپسىرما بەرىپ، "الگى ماتەريال قايدا؟" دەپ كوزىلدىرىگىنىڭ ۇستىنەن قاراعاندا، جانىڭدى قويارعا جەر تاپپاي قىسىلاسىڭ كەلىپ. ول كەزدە گازەت اپتاسىنا بەس رەت شىعادى. ونى تولتىرۋ وڭاي ەمەس. مۇندايدا ءبارىن ۇمىتۋعا تۋرا كەلەدى. وسىلاي كۇن ارتىنان كۇن ءوتىپ جاتتى.

... 1986 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنىڭ 15 جۇلدىزىندا مەن ءبىر توپ پارتيا قىزمەتكەرلەرىمەن بىرگە الماتىعا كەلدىم. ول كەزدە ءبىزدى اراتۇرا جوعارى پارتيا مەكتەبىنە ءبىر ايلىق كۋرسقا جىبەرىپ تۇراتىن. ساباق 17-ءسى كۇنى باستالۋعا ءتيىس. وعان ءالى ەكى كۇن بار. جاتاقحاناعا ورنالاستىم دا، اماندىق بىلەيىن دەپ وسىندا تۇراتىن ۇستازىم سەيتەن ساۋىتبەكوۆتىڭ پاتەرىنە تەلەفون شالدىم. سەكەڭ مەنىڭ الماتىدا ەكەنىمدى ەستۋى مۇڭ ەكەن، "ۇيگە كەلدىڭ" استىنا الدى. "مازالاعانىم قالاي بولادى؟" دەپ ويىمدى جىڭىشكەلەپ جەتكىزىپ كورىپ ەدىم، سەكەڭ وعان توقتاي قويمادى «ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ قايدا ەكەنىن بىلەسىڭ، كۇتەمىن»، - دەپ تەلەفون ترۋبكاسىن قويدى.

سەيتەن ليمانۇلى ساۋىتبەكوۆ مەنىڭ تۋعان اۋلىم بالۋاندا كوپ جىل سەگىزجىلدىق مەكتەپتى باسقارعان، زەينەت دەمالىسىنا شىققاننان كەيىن الماتىعا قونىس اۋدارعان-دى. ءوزى وتە ءبىلىمدى ادام، اراب، پارسى تىلدەرىن بىلەدى، ولەڭ جازادى. الماتىعا كەلىسىمەن جىل سايىن ءبىر جيناق شىعاراتىن بولدى.

ءسىرا، مەنىڭ كەلەتىن ۋاقىتىمدى جوبالاپ وتىرعان بولۋى كەرەك، قوڭىراۋدىڭ تۇيمەسىن باسۋىم سول ەكەن، ەسىكتى سەكەڭنىڭ ءوزى اشتى. اماندىق-ساۋلىق سۇراسقاننان كەيىن ءوزىنىڭ جۇمىس بولمەسىنە باستادى. «تاتەڭ ومىردەن وزعان، قازىر سەيىلمەن تۇرىپ جاتىرمىن»، - دەدى سەكەڭ ءبىر ءسات مۇڭايىپ.

سەكەڭ ەلدى كەرەمەت ساعىنعان ەكەن، سول جولى سۇراماعان ادامى جوق. اڭگىمەمەن ءبىراز وتىرىپ قالىپپىز. اراسىندا ءوز جايىن دا ايتىپ قويادى. «جۋىردا باسپادان تاعى ءبىر كىتابىم جارىق كورۋگە ءتيىس. ۇيدە قاراپ وتىرا المايمىن. كىتاپحاناداعى جۇمىسىم دا كوپ ۋاقىت الادى». ول كەزدە سەكەڭ پۋشكين اتىنداعى ورتالىق كىتاپحانانىڭ سيرەك ادەبيەتتەر بولىمىندە ىستەيتىن. مەن كەتۋگە ىڭعايلانعاندا ول جازۋ ستولىنىڭ سۋىرماسىن اشىپ، ماشىڭكەگە باسىلعان بىرنەشە پاراقتى ماعان ۇسىندى. «ەستۋىڭ بار ما، قازاقتىڭ ماعجان جۇماباەۆ دەگەن كەرەمەت اقىنى بولعان، ءوزى ءبىزدىڭ جەرلەسىمىز، 1938 جىلعى قۋعىن-سۇرگىندە اتىلىپ كەتكەن. ءالى اقتالعان جوق. سونىڭ ءبىراز ەڭبەگى قولىما ءتۇسىپ، اۋدارىپ ەدىم. مىناۋ "باتىر بايان" دەگەن پوەماسى سەندە بولسىن، كۇنى تۋعاندا ەلدەگىلەرگە ۇسىنارسىڭ»،-  دەدى.

سەكەڭ استارلاپ سويلەيتىن، وتە تەرەڭ ادام ەدى. "كۇنى تۋعاندا" دەگەندە ماعجاننىڭ كوپ كەشىكپەي تولىق اقتالاتىنىن سەزدىرگەن ەكەن. ول كۇن دە تۋدى. 1988 جىلعى 28 جەلتوقساندا "ماعجان جۇماباەۆتىڭ، احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ جانە جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ شىعارماشىلىق مۇراسى تۋرالى" قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ قاۋلىسى جاريالاندى. بۇل ماعجان تولىق اقتالدى دەگەن ءسوز ەدى. ناق وسى ۋاقىتتا ۇستازىمنىڭ اماناتىن ورىنداپ، ماعجان جۇماباەۆتىڭ "باتىر بايانىن" وبلىستىق راديودان بەردىك. ول كەزدە مەن وبلىستىق راديودا باس رەداكتور ەدىم. ال بۇركىت بەكماعانبەتوۆ وسىندا ديكتور بولاتىن. بۇركىت بار ونەرىن سالىپ، ساڭقىلداتتى.

شىنى كەرەك، وسىدان كەيىن دە مەنى ماعجان تاقىرىبى اسا قىزىقتىرا قويعان جوق. وعان بىردەن-ءبىر سەبەپ -  سول كەزدەگى جۇمىس باستىلىعىم بولدى عوي دەپ ويلايمىن. بىراق، نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، ماعجان مەنىڭ الدىمنان شىعا بەردى.

كەشكىلىك جۇمىس ورنىمدا وتىر ەدىم، تەلەفون شىلدىر ەتە ءتۇستى.

- سالەمەتسىز بە، بۇل ەدىگە قايىربەكوۆ دەگەن قازاق، - دەدى ترۋبكانىڭ ار جاعىنداعى ادام.

- اسسالاۋماعالەيكۋم، - دەپ سالەم بەردىم. ول كىسىنى سىرتتاي ءبىلۋشى ەدىم.  ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى بويىنشا باسقارماسى باستىعىنىڭ ورىنباسارى بولىپ ىستەيتىن، پولكوۆنيك.

- ەرتەڭ ۋاقىت تاۋىپ، ماعان كەلىپ كەتپەيسىز بە؟ - دەدى ەدىكەڭ سىپايى عانا. كوپ ويلانعان جوقپىن.

- تاڭەرتەڭ كەلەمىن، - دەدىم.

ترۋبكانى ورنىنا قويعاننان كەيىن "بۇل كىسى مەنى نەگە شاقىردى ەكەن", - دەپ ويلانىپ قالدىم.

تاڭەرتەڭ جۇمىس كۇنى باستالىسىمەن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك باسقارماسىنىڭ تابالدىرىعىنان اتتاپ، ءوزىمنىڭ پولكوۆنيك ە. قايىربەكوۆتىڭ شاقىرۋىمەن كەلگەنىمدى ايتتىم. كەزەكشى وفيتسەر ىشكى تەلەفونمەن باسقارما باستىعىنىڭ ورىنباسارىمەن بايلانىستى دا: ء"جۇرىڭىز، ول كىسى كۇتىپ وتىر", - دەدى.

ەدىگە قايىربەكوۆتى سىرتىنان تالاي رەت كورگەم. بويشاڭ، كەسكىندى كىسى، ءتىپ-تىك جۇرەدى. ورنىنان تۇرىپ، جىلى ۇشىراي قارسى الدى. قول الىسىپ امانداسقاننان كەيىن "وتىرىڭىز" دەپ الدىندا تۇرعان ورىندىقتى نۇسقادى.

- مەنى ءسىز تانىمايتىن شىعارسىز. مەن كەرەكۋدىڭ ازاماتىمىن. ءبىز ءسىزدى بىلەمىز، ۇيدەگى جەڭگەڭ دە جازعاندارىڭدى وقىپ جۇرەدى. وسىلاي دەدى دە، ول الدىندا جاتقان پاپكاعا قول سوزدى.

- ماعجان جۇماباەۆتىڭ اقتالعانىن بىلەسىز عوي، مىناۋ  -  سول كىسىنىڭ ءىسى. مۇمكىن قىزىقتىرار دەپ شاقىرىپ وتىرمىن، - دەدى. مەن بىردەن كەلىسىمىمدى بەردىم.

- بۇل ءىستى ءالى ەشكىم قولىنا ۇستاعان جوق، سىرتقا شىعارۋعا بولمايدى، وسىندا قارايسىز.

- جاقسى.

سودان ءبىر اپتاداي ماعجان ءىسىنىڭ ۇستىنەن تۇسپەدىم دەسەم دە بولادى. ءبىراز جايدى قويىن كىتاپشاما دا ءتۇسىردىم. اپتانىڭ سوڭىندا ەدىكەڭە كىرىپ، ماعجان ىسىمەن تانىسىپ بولعانىمدى ايتتىم. ول كىسى مەنى ەسكى تانىستاي جىلى ۇشىراي قارسى الىپ، ءبىراز اڭگىمەلەستىك. بايقاعانىم ادەبيەتتەن حابارى مول ەكەن. قوشتاساردا: "كوپ سوزباۋعا تىرىسىڭىز، قازىر جۇرتتىڭ ءبارى جاپا-تارماعاي جازادى عوي، شىندىق ءسىزدىڭ قولىڭىزدا، سونى حالىققا تەزىرەك جەتكىزىڭىز", - دەدى.

حوش، سونىمەن ءوزىم اپتا بويى ءارى اقتارىپ، بەرى اقتارىپ، كوڭىلگە تۇيگەندەرىمدى قويىن كىتاپشاما ءتۇرتىپ العان جايلاردى تاعى ءبىر وي ەلەگىنەن وتكىزىپ، مازاسىز كۇي كەشتىم. كەۋدەمدى ءبىر ماقتانىش كەرنەيدى. "اراعا جىلدار سالىپ حالقىنا قايتا ورالعان اياۋلى اقىن ءومىرىنىڭ اقتاڭداقتارىن مەن عانا بىلەمىن. تەزىرەك جازۋىم كەرەك". بىراق، قالامىم جۇرە قويمادى. تۇسىنىكسىز جايلار كوپ.

ۋاقىت تابىمەن سارعىش تارتقان № 3881 ءىستىڭ وڭ جاق شەكەسىندە "قۇپيا" دەگەن جازۋى بار. ماعجان جۇماباەۆتى ايىپتاۋ جونىندەگى بۇل ءىس 1937 جىلدىڭ 30-شى جەلتوقسانىندا قوزعالعان. ول وسىدان ءۇش كۇن بۇرىن تاعى دا تۇتقىندالعان بولاتىن. سوندا تاعىلعان ايىپ قانداي دەيسىزدەر عوي. نكۆد قىزمەتكەرلەرى مارسەلسكي مەن لاتىپوۆ قول قويعان انىقتامادا ول بىلاي تۇجىرىمدالعان: "ماعجان جۇماباەۆ الاشورداشى... 1917 جىلى ومبى قالاسىندا "بىرلىك" ۇلتتىق ۇيىمىنىڭ مۇشەسى بولعان، كەڭەس وكىمەتىنە قارسى كۇرەس ۇيىمداستىرۋعا قاتىسقان.

1922 جىلى بايتۇرسىنوۆ جانە باسقالارى باسقارعان رەۆوليۋتسياعا قارسى قازاق ۇلتتىق ۇيىمىنا جالدانىپ كەڭەس وكىمەتىن قۇلاتۋ ءۇشىن بەلسەندى جۇمىس جۇرگىزدى.

1929 جىلى رەۆوليۋتسياعا قارسى قىزمەتى اشكەرەلەنىپ 10 جىلعا سوتتالادى، كونتسلاگەرگە قامالدى.

1935 جىلى لاگەردەن ورالعاننان كەيىن ەسكى كونتررەۆوليۋتسيالىق بايلانىستارىن قالپىنا كەلتىرىپ، رەۆوليۋتسياعا قارسى بەلسەندى ءىس-قيمىلىن ودان ءارى جالعاستىردى".

بۇل كەزدە اقىن الماتىدا لەسنايا كوشەسىندەگى 89 ۇيدە تۇراتىن. ءتىنتۋ ەش ناتيجە بەرمەسە دە، تاعىلىپ وتىرىلعان كىنانى دالەلدەيتىن ايعاقتارى بولماسا دا كىشى لەيتەنانت نۇرجانوۆ جەدەل-عابىل جاۋاپ الۋعا كىرىسىپتى.

سۇراق: ء"سىز قازاقستانداعى كەڭەس وكىمەتىنە قارسى ۇلتتىق ۇيىمنىڭ مۇشەسى رەتىندە جانە ونىڭ تاپسىرماسى بويىنشا بەلسەندى كونتررەۆوليۋتسيالىق جۇمىس جۇرگىزگەنىڭىز ءۇشىن تۇتقىندالىپ وتىرسىز.

ءسىز ءوزىڭىزدىڭ وسى كىناڭىزدى موينىڭىزعا الاسىز با؟"

جاۋاپ: "بۇل ورايدا مەن ءوزىمدى كىنالىمىن دەپ سانامايمىن".

تەرگەۋشى مەن اقىن اراسىندا بولعان العاشقى اڭگىمەنىڭ توركىنى وسىنداي. ءبىر تاڭقالارلىعى، ارادا ءبىر اپتا وتكەننەن كەيىن، 1938 جىلعى قاڭتاردىڭ 6-سىندا ماعجان جۇماباەۆ قازاق كسر-ءنىڭ ىشكى ىستەر حالىق كوميسسارياتىنا ءوتىنىش جازىپ، وزىنە تاعىلعان بارلىق ايىپتى موينىنا الاتىنىن، 1919-1929 جىلدار ارالىعىندا بوكەيحانوۆقا جالدانىپ، جاپونيانىڭ پايداسىنا شپيوندىق جاساعانىن مالىمدەپتى. 1929 جىلعا دەيىن سەيفۋللينمەن، ال لاگەردەن كەلگەننەن كەيىن ي. احمەتوۆپەن، ە. وماروۆپەن (بوكەيحانوۆتىڭ جەكە حاتشىسى (- ج. س.),  س. مۇقانوۆپەن بايلانىسى بولعانىن جازادى. وسى ايتىلعانداردىڭ ءبارىن اقپاننىڭ 16-سى كۇنى جاۋاپ الۋ كەزىندە دە راستايدى. وسى ءىس بويىنشا تەرگەۋشى دميتريەنكو اقىننىڭ جۇبايى زىليحا مەن بەيىمبەت مايليننەن دە جاۋاپ العان. بىراق، ولاردىڭ جاۋابىندا ىلگەك بولارلىق ەشتەمە جوق. سوعان قاراماستان اقىن نكۆد كوميسسياسى مەن كسرو پروكۋراتۋراسىنىڭ 1938 جىلعى 11 اقپانداعى شەشىمىنە سايكەس كەڭەس ۇكىمەتىنە قارسى جانە شپيوندىق قىزمەتى ءۇشىن اتۋ جازاسىنا كەسىلىپ، ۇكىم سول جىلى ناۋرىزدىڭ 19-ى كۇنى ورىندالعان.

اقىنعا تاعىلعان ايىپ مۇلدە دالەلدەنبەگەن. ال ونىڭ ءوزىنىڭ مويىنداۋىنا كەلەتىن بولساق، تەرگەۋ كەزىندە ءبايدىلدين، سەيدالين جانە باسقا 14 ادامدى شپيوندىققا تارتتىم دەسە دە كەيىنگى تەكسەرىستەر كورسەتكەندەي، مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك ورگاندارىندا، مۇراعاتتاردا جوعارىدا ەسىمدەرى اتالعان ادامداردىڭ شەتەلدىك بارلاۋمەن بايلانىستا بولعانىن ايعاقتايتىن قۇجاتتار جوق بولىپ شىقتى. ول ول ما، كسرو جوعارعى سوتى اسكەري القاسىنىڭ شەشىمىمەن اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن بوكەيحانوۆتىڭ وزىنە دە شپيوندىق جاسادى دەگەن ايىپ تاعىلماعان. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ماعجان جۇماباەۆتىڭ تاعدىرىنىڭ قايعىلى اياقتالۋىنا اكەلىپ سوققان ۇكىم ازاپ پەن مازاققا توزە الماي مورت سىنعان اقىننىڭ ءوز مويىنداۋىنا عانا نەگىزدەلگەن. سول كەزدەگى زاڭدىلىقتىڭ، سوتتىڭ سىيقى وسى بولسا، وعان نە شارا؟! الماعايىپ زاماندا حالقى اقىننان وسىلاي ايرىلعان ەدى.

قايعى-قاسىرەتكە، ازاپقا، مۇڭعا تولى سول جىلدار سياقتى اقىننىڭ حالقىنا قايتا ورالۋى دا وڭايعا سوقپاعان سياقتى.  1959 جىلدىڭ تامىز ايىندا قوزعالعان №4998-ءشى ءىس وسىعان كوز جەتكىزەدى. بۇل ءىستىڭ قوزعالۋىنا بىردەن-ءبىر سەبەپشى بولعان ادام - اقىننىڭ جارى زىليحا. ء"ولى ريزا بولماي، ءتىرى بايىمايدى" دەگەن ەمەس پە، قاپىلىستا ايرىلىپ قالعان اسىلىنا ادال اتىن قايتارۋدى ءومىر مۇراتىنا اينالدىرعان زىليحا شەشەي تالاي تابالدىرىقتى توزدىرىپ، تالاي جوعارى مارتەبەلى مىرزالارعا حات جولداعان. سونداي حاتتىڭ ءبىرى كسرو مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ توراعاسى ن. س. حرۋششەۆكە جولدانادى. ماسكەۋدەن وسى حاتقا بايلانىستى ناقتى نۇسقاۋ العان قازاق كسر مينيسترلەر كەڭەسى جانىنداعى مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتى ماعجان ءىسىن قايتا قاراۋعا ءماجبۇر بولادى. زىليحا شەشەي وسى كوميتەتتىڭ تەرگەۋ ءبولىمىنىڭ باستىعى ن. پ. لوۆياتينگە دە حات جازىپ، (بۇل حات تا ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان ىستە تىگىلگەن) ماعجاننىڭ جازىقسىزدان جازىقسىز اتىلىپ كەتكەنىن، تۇرمەدەن شىققاننان كەيىن قوعامداعى وزگەرىستەرگە كوزقاراسى مۇلدە وزگەرگەنىنە يلاندىرماق بولدى. سونىڭ ايعاعى رەتىندە اقىننىڭ تۇرمەدەن بوساپ كەلگەننەن كەيىن جازعان ءبىر شۋماق ولەڭىن كەلتىرەدى.

"وسى بەتىم - اق نيەتىم، كەلدىم باستاپ،

جانىمنان بار جارانى سىلىپ تاستاپ.

ەڭبەكشى ەل اشۋى ۇشان، مەيىرىمى مول،

جانىمدى تارتتىم  ساعان جالاڭاشتاپ."

ءبىر ءسات شەگىنىس جاساپ، وسى جولدارعا تەرەڭىرەك ۇڭىلەيىكشى. اقىن ءوزىنىڭ قاتەلىگىن، اداسقانىن مويىنداپ تۇرعان جوق پا. تۇرمەدە ويمەن تالاي جىل وڭاشا قالعان اقىن نەگە جانىنان جوق جارانى سىلىپ تاستايدى. ءيا، بۇل شاراسىزدىقتان تۋعان جولدار ەدى.

ول قۋعىن-سۇرگىننىڭ دۇلەي كۇشىن تۇرمەدەن شىققانان كەيىن، ءتىپتى، كۇشتى سەزىنگەن. قايدا بارسا دا جابۋلى قاقپا، مەڭىرەۋلىك. سەنىڭ كىم ەكەنىڭدى بىلەتىندەر سەلت ەتپەيدى. نە ىستەۋ كەرەك؟ اجالدىعا ءبىر ءولىم بارى انىق قوي. ال جۇرەكتى تولقىتقان جىردى الا كەتۋگە بولا ما. ءوزىن ولىمگە قيسا دا، ولەڭىن قيماعان اقىن تىعىرىقتان جول ىزدەگەن بولۋى كەرەك. ءسابيت مۇقانوۆتىڭ 1936 جىلعى 27 قازاندا ماعجان جۇماباەۆقا جولداعان حاتى دا وسىنى دالەلدەيدى.

"27. ح. 1936 جىل.

الماتى.

قۇرمەتتى ماعجان، جازۋشىلار ۇيىمىنا جازعان ارىزىڭىزدى دا، مەنىڭ ەلدەگى ادرەسىمە جازعان حاتىڭىزدى دا الدىم. پراۆلەنيە مۇشەلەرىنە وقىدىم. ولار دا، مەن دە شىن ىقىلاسپەن سوۆەت ادەبيەتىنە قاتىناسامىن دەگەن سوزدەرىڭىزدى، بەرگەن ۋادەڭىزدى قارسى الامىز، شىندىعىنا سەنەمىز.

ادامشىلىق ار ۇياتى بار كىسى وسىلاي بولۋعا ءتيىس. ءوزىڭىز ايتقانداي ادام بالاسىن باقىتقا جەتكىزەتىن جالعىز جول كوممۋنيست پارتياسىنىڭ جولى.

سىزبەن جولىعىپ سويلەسكەندە دە مەن ايتتىم عوي: ەگەردە ءوزىڭىز شىن نيەتپەن سوۆەت ادەبيەتىنە قىزمەت ەتەم دەسەڭىز جازۋىڭىزعا ەشكىم بوگەت بولمايدى دەپ. سول ءسوزىم ءالى دە ءسوز. بۇل پىكىرگە باسقا جولداستار دا قارسى ەمەس. بۇل حاتتا مەن جالپى ءسوزدى قويا تۇرىپ، ءسىزدىڭ ەكى سۇراعىڭىزعا جاۋاپ بەرەيىن.

1. جازۋشىلار ۇيىمىنا سوۆەت ادەبيەتىنە قالامىمەن ەڭبەك سىڭىرگەن كىسى الىنادى. ءبىز ءسىزدىڭ قاتالىقتان قايتتىم دەپ جازعان حاتىڭىزعا سەنەمىز. بىراق، كوپشىلىك الدىنا دۇرىس قالامىڭىزدان شىققان كوركەم ءسوزىڭىزدى ۇسىنعانشا، ولەڭدەرىڭىز باسىلعانشا ۇيىمعا مۇشە بولۋدى ۋستاۆ كوتەرمەيدى. بۇل سوزگە ءسىز رەنجۋگە ءتيىستى ەمەسسىز.

ۋستاۆ - ۇيىمنىڭ ءتارتىبى. ءتارتىپ دەكلاراتسيادان ءىستى جاقسى كورەدى. جازۋىڭىزدى بەتكە قاقپايمىز. سوۆەت پلاتفورماسىندا وتىرىپ جازعان ءسوزىڭىزدى باسامىز. سودان كەيىن ۇيىمعا مۇشەلىك ماسەلەسى وزىنەن-ءوزى شەشىلەدى.

2-ءشى. قىزمەتىڭىز، ۇيىمنىڭ سىزگە كومەگى تۋرالى. الدىمەن قىزىلجاردا تۇرساڭىز دا، ا-اتاعا كەلسەڭىز دە ىقتيار وزىڭىزدە بولسىن. مۇندا كەلەمىن دەسەڭىز ءسىزدى بەتكە قاعاتىن كىسى جوق. قايدا تۇرساڭىز دا جازۋعا كەرەكتى جاعدايدى جاساتۋعا بولادى. بىراق، بۇل رەتىندە ماعان حابار بەرىڭىز.

قىزىلجاردا سويلەسكەندە ايتتىم عوي: جازۋعا بەلسەنە كىرىسۋ، سوۆەت ادەبيەتىنە قىزمەت ەتۋ جۇمىسىنىڭ تەتىگى كوبىنەسە وزىڭىزدە دەپ، ەگەردە شىن نيەتپەن سوۆەت ادەبيەتىنە اتسالىسساڭىز ءسىزدى بەتكە قاعاتىن، بۇرىن پالەن بولىپ ەدىڭ دەيتىن كىسى بولمايدى. پرولەتارياتتىڭ راقىمى مول. ول قورعاي دا بىلەدى. جارىلعاي دا بىلەدى. بىراق، پرولەتاريات ءسوز ەمەس، ءىستى جاقسى كورەدى.

قۇرمەتتى سالەممەن

ءسابيت."

مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتى ماعجان جۇماباەۆتى اقتاۋعا بايلانىستى ءىستى كوپ سوزباي نۇكتەسىن قويىپ بەرگەن. ءسويتىپ، 1938 جىلعى ايىپتاۋ جوققا شىعارىلدى. دەسەك تە، اقىن بۇل جولى دا تولىق اقتالمايدى.

وقىرماندارعا تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن، تاعى ءبىر قۇجاتقا جۇگىنەيىك. "قازاق كسر مينيسترلەر كەڭەسى جانىنداعى مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ا. ارىستانبەكوۆ جولداسقا

ءسىزدىڭ 1959 جىلعى 10 جەلتوقسانداعى №3/1866 قاتىناس قاعازىڭىزعا بايلانىستى قازان رەۆوليۋتسياسىنا دەيىن جانە كەيىن جارىق كورگەن شىعارمالارىنىڭ، جىرلارىنىڭ، روماندارىنىڭ، ماقالالارىنىڭ، وچەركتەرىنىڭ جانە اۋدارما شىعارمالارىنىڭ يدەيالىق باعىتى تۋرالى قورىتىندى جاساۋ ءۇشىن ماعجان جۇماباەۆتىڭ شىعارماشىلىعىمەن تانىسۋ ماقساتىمەن قازاق كسر عىلىم اكادەمياسىنىڭ ءتىل جانە ادەبيەت ينستيتۋتى مەن قازاقستان جازۋشىلار وداعى عالىمدار مەن جازۋشىلار ەسەبىنەن توپ قۇرعانىن حابارلايمىز.

توپقا كىرگەندەر:

1. تاجىباەۆ ءا. - توراعا.

2. دۇيسەنباەۆ ي. - ادەبيەتتانۋشى، توراعانىڭ ورىنباسارى.

3. احمەتوۆ عالىم - اۋدارماشى.

4. جانعالين م. - اۋدارماشى.

5. ىسمايىلوۆ ە. - ادەبيەتشى.

6. ماۋلەنوۆ س. - اقىن."

بۇل قۇجاتقا قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ حاتشىسى ءا. تاجىباەۆ قول قويعان. ەندى وسى توپتىڭ تىندىرعان ىسىنە توقتالايىق. توپ بۇل جايىندا 1960 جىلعى مامىردىڭ 19-ىندا "وتە قۇپيا" تۇردە مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنە بىلاي دەپ حابارلاعان. "سىزدەردىڭ وتىنىشتەرىڭىز بويىنشا جازۋشىلار مەن ادەبيەتشىلەردىڭ ءبىر توبى 1938 جىلى سوتتالعان ماعجان جۇماباەۆتىڭ ادەبي مۇراسىمەن ءۇستىرت تانىسىپ شىقتى... ارتىندا قالعان جىرلارىنا كەلەتىن بولساق، تۇتاس العاندا ءوزىنىڭ يدەيالىق نەگىزىندە بۋرجۋازيالىق-ۇلتتىق، دەمەك كونتررەۆوليۋتسيالىق سيپاتتا بولعان." وسىلاي ارنايى قۇرىلعان توپ 1938 جىلى نكۆد قىزمەتكەرلەرى ويلاپ تاپقان ايىپتى جارتىلاي دالەلدەپ تاستاعان. تەك بۇل ارادا باسىن اشىپ ايتا كەتەتىن ءبىر ماسەلە، جوعارىداعى توپ ازىرلەگەن قورىتىندى قۇجاتقا قازاقتىڭ بەلگىلى اقىنى سىرباي ماۋلەنوۆ قول قويماپتى. اقىننىڭ زەرتتەلگەن ماسەلەگە جەكە كوزقاراسى بولعان-اۋ دەپ قالدىم. ايتپەسە، ول كەزدە مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ تاپسىرماسىن ورىنداماۋعا كىمنىڭ ءداتى شىداپ، باتىلى بارعان. ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا وت پەن وقتىڭ اراسىندا بولىپ تالاي رەت ولىممەن بەتپە-بەت كەلگەن اقىن ارىنان اسا الماعان-اۋ، ءسىرا. بىزدىڭشە ونىڭ باسقا سەبەبى بولۋى مۇمكىن ەمەس.

اقىرى نە كەرەك، اقىن ومىرىنە قاتىستى وسى جايلاردى وزەك ەتە وتىرىپ، كولەمدى ماقالا جازدىم. ول "سولتۇستىك قازاقستان" گازەتىندە جاريالاندى. وسىدان كەيىن بۇل جايدى بۇكىل رەسپۋبليكا جۇرتشىلىعىنىڭ بىلگەنى ءجون عوي دەگەن ويمەن جارتى ساعاتتىق راديوحابارىن جاسادىم. ول ىلە رەسپۋبليكالىق ەفيردەن بەرىلدى. ول كەزدە مەن رەسپۋبليكالىق راديونىڭ سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنداعى مەنشىكتى ءتىلشىسى ەدىم. حاباردى ءبىراز ادام ەستىپتى. بەلگىلى جازۋشى ءالجاپپار ابىشەۆ "مادەنيەت جانە تۇرمىس" (قازىرگى "پاراسات") جۋرنالىنا ۇسىنعان كولەمدى ماقالاسىندا ماعجان جۇماباەۆتىڭ سوتتالۋى مەن اقتالۋىنا قاتىستى جاڭا جايلاردى راديودان ەستىگەنىن، جانى تۇرشىككەنىن ايتىپ، ونى 1960 جىلى جارىق دۇنيەگە شىعارماعانداردىڭ قالاي جەر باسىپ جۇرگەنىنە تاڭدانىس ءبىلدىرىپتى.

وسىدان كەيىن مەن قايتادان ماعجان تاقىرىبىن قاۋزاۋعا كىرىستىم. "سولتۇستىك قازاقستاندا" جاريالانعان ماقالانى تولىقتىرىپ، رەسپۋبليكالىق باسىلىمداردىڭ بىرىنە ۇسىنۋعا ۇيعاردىم. ءوستىپ جۇرگەندە الماتىعا جول ءتۇستى.بۇل كەزدە ماعجان ءومىرىنىڭ بىزگە بەيمالىم بەتتەرى ءالى باسپا بەتىن كورە قويعان جوق-تى. سودان دا بولار، رەداكتسياداعىلار: "ماقالانى باسايىق، تەك جازۋشىلار وداعىنىڭ توبىنا قاتىستى جەرىن الىپ تاستاڭىز", - دەدى. مەن بۇعان كەلىسە المادىم.

وسىدان كەيىن وبلىستىق دەڭگەيدە بولسىن، رەسپۋبليكا كولەمىندە بولسىن بارلىق باسىلىمدار دەرلىك، ماعجان تۋرالى ماقالالاردى جاريالاي باستادى. مەن شامام كەلگەنشە ولاردىڭ بىردە-ءبىرىن قالت جىبەرمەۋگە تىرىستىم. بىراق، مەملەكەت قاۋىپسىزدىگى كوميتەتىندە ساقتالعان № 3884 ىسپەن تانىسقانداردىڭ بىردە-ءبىرى ءا. تاجىباەۆ باسقارعان كوميسسيانىڭ تۇجىرىمى تۋرالى جۇمعان اۋىزدارىن اشقان ەمەس. سودان با ەكەن، كۇنى بۇگىنگە دەيىن ماعان ماعجان شىندىعى تولىق ايتىلماعانداي بولادى دا تۇرادى.

بالكىم، 1960 جىلى م. جۇماباەۆتىڭ ءىسىن قايتا قاراعاندا كوميسسيانى سول كەزدەگى جازۋشىلار وداعىنىڭ حاتشىسى ءا. تاجىباەۆ باسقارماعاندا، ءبىز اقيىق اقىنمەن وتىز جىل ەرتە كەزدەسەر مە ەدىك، كىم ءبىلسىن. ويتكەنى، ءابدىلدانىڭ ەجەلدەن ماعجانعا جۇلدىزى قارسى بولعان. 1927 جىلدىڭ وزىندە ول:

"ماعجانداي ىزدەمەيمىن قورقىت كورىن،

قوبىزبەن سارنامايمىن سۇراپ ءولىم.

كەزبەيمىن ەسۋاس بوپ  ەن دالانى،

قۋاتتى ورىس، قازاق ەڭبەكشى ەلىم.

كور دە اۋلاق، ءوز باسىمنان ءولىم دە اۋلاق،

كورسەتەم ماعجاندارعا كوردىڭ ءتورىن" - دەپ ء(ا. تاجىباەۆ "جاڭا ىرعاق" 1934, 28-29 بەتتەر) ءوز ۇكىمىن شىعارىپ قويعان. راس، وسىنداي ءۇزىلدى-كەسىلدى ءسوز ايتقاندا ءا. تاجىباەۆتىڭ نەبارى 18 جاستا بولعانىن، البىرت جۇرەكتىڭ الىپ-ۇشپا مىنەزىنىڭ جەتەگىندە كەتۋى مۇمكىندىگىن دە ەسكەرۋ كەرەك شىعار. بىراق،  ءا. تاجىباەۆ كەيىن عىلىمي ديسسەرتاتسيا قورعاعاندا ماعجان شىعارماشىلىعىنا كوزقاراسىن وزگەرتكەن جوق. "... پەسسيميزم - دۇنيەدەن تورىعۋ، تابىت پەن كوردەن باسقانى كورمەۋ، ءولىم كۇيىن عانا ەستۋ، قانداي تىلدە جازىلسا دا، ءسيمۆوليزمنىڭ ورتاق اۋرۋى. ءولىپ بارا جاتقان كاپيتاليزممەن بىرگە ءولۋ بەلگىسى. ماعجان وسى توپتا، وسى تاپتا" - دەپ جازدى ول. ء(ا. تاجىباەۆ. بەس تومدىق شىعارمالار جيناعى. 4-توم، 68 بەت. الماتى، 1981.) وسىنداي سوزدەردەن كەيىن ماعجانعا ونىڭ جۇرەگى قايدان ءجىبىسىن. بۇل ارادا  ءا. تاجىباەۆ ماعجاندى، ماعجاننىڭ پوەزياسىن تۇسىنبەي كەتتى دەسەك، ارينە، قاتەلەسكەن بولار ەدىك. ءتۇسىندى. ويتكەنى، ناق سول جىلدارى (1929 ج.) مۇحتار اۋەزوۆ: "بۇگىنگى كۇننىڭ بار جازۋشىسىنىڭ ىشىنەن كەلەشەككە بوي ۇرىپ، ارتقى كۇنگە انىق قالۋعا جارايتىن ءسوز - ماعجان ءسوزى" دەپ جازعانى وعان دا ءمالىم بولاتىن.

ماعجان تاقىرىبىنا قالام تارتقانداردىڭ ءبارى دە ماعجاننىڭ قازاق پوەزياسىنداعى ابايدان كەيىنگى جاڭاشىل اقىن ەكەنىن مويىندايدى. بىراق، ونىڭ شىن باعاسىن كەزىندە جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ بەرگەن. ونىڭ سوزىمەن ايتساق، "ماعجان ولەڭدى مۋزىكاعا اينالدىرعان، دىبىستان سۋرەت تۋعىزعان، سوزگە جان بىتىرگەن، جاڭا ولشەۋلەر شىعارعان اقىن".

وسىدان بىرەر جىل بۇرىن پەتروپاۆلدا رەسپۋبليكا كىتاپحانا قىزمەتكەرلەرىنىڭ القالى جيىنى ءوتتى. وعان سول كەزدە الماتىداعى ورتالىق كىتاپحانانىڭ ديرەكتورى بولعان مۇرات اۋەزوۆ تە قاتىستى. ۇلىنىڭ ۇرپاعى، التىننىڭ سىنىعى، سان-قىرلى ازامات مەنى قاتتى قىزىقتىردى. "قالاي كەزدەسەم، تىلدەسەم" دەگەن وي مازالاي بەردى. ورايىن كەلتىرىپ وسى ويىمدى بىلدىرگەنىمدە مۇرات مۇحتارۇلى كوپ ويلانباستان كەلىسىمىن بەردى.

قوناق ءۇيدىڭ تىنىش بولمەسىندە وڭاشا وتىرمىز. مۇرات مۇحتارۇلىن ءدال وسىلاي جاقىننان تۇڭعىش كورۋىم. ءجۇزى وتە جىلى، سابىرلى، ءجۇرىس-تۇرىسى ماڭعاز. بىراق، نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، مەندە قوبالجۋ جوق. ءوزىم كۇندە كورىپ، كۇندە ارالاسىپ جۇرگەن ازاماتتاي، ونىڭ ءار قيمىلىن باعىپ جايباراقات وتىرمىن.

- اڭگىمەمىزدى باستايمىز با؟  - دەدى ول سالدەن سوڭ كۇلىمسىرەپ.

مەن ءوزىمنىڭ ءبىرازدان بەرى قازاقتىڭ ۇلى اقىندارىنىڭ ءبىرى ماعجان  جۇماباەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا قاتىستى جايلاردى جيناستىرىپ جۇرگەنىمدى، وسى باعىتتا اڭگىمە وربىتكىم كەلەتىنىن ايتتىم.

- سۇراي بەرىڭىز، مەن دايىنمىن، - دەدى ول تاعى دا كۇلىمسىرەپ.

- ءسىزدىڭ اكەڭىز، قازاقتىڭ ۇلىلىعىن بۇكىل الەمگە تانىتقان قالامگەر مۇحتار اۋەزوۆ ماعجان تۋرالى قانداي وي ايتقانىن بىلەتىن شىعارسىز. ول كىسى "ابايدان كەيىن ماعجاندى سۇيەمىن. ەۆروپالىعىن، جارقىراعىن، اشەكەيىن سۇيەمىن. قازاق اقىندارىنىڭ قارا قوردالى اۋلىندا تۋىپ، ەۆروپاداعى مادەنيەتپەن سۇلۋلىق سارايىنا بارىپ، جايلاۋى جاراسقان ارقا قىزىن كورىپ سەزگەندەي بولامىن... بۇگىنگى كۇننىڭ بار جازۋشىسىنىڭ ىشىنەن كەلەشەككە بوي ۇرىپ، ارتقى كۇنگە انىق قالۋعا جارايتىن ءسوز ماعجاننىڭ ءسوزى" - دەمەپ پە ەدى. وسى سوزدەر ارقىلى مۇقاڭ ماعجاندى ابايدان كەيىنگى بار اقىن-جازۋشىلاردان جوعارى قوياتىنىن اڭعارتاتىن سياقتى. ماعجاننىڭ قازاق ادەبيەتىندەگى ورنى تۋرالى ءسىز نە ويلايسىز؟

- ماعجان - ۇلى اقىن. ونى ۇيالماي، قىزاراقتاماي ۇلى دەۋىمىز كەرەك. سان عاسىرلىق تاريحى بار ۇلتتىق ادەبيەتىمىزدىڭ شەجىرەسىندە ابايدان كەيىن، ءتىپتى، كەي پوزيتسيالاردا ابايمەن قاتارلاسىپ كەتەتىن اقىندى ۇلى دەمەگەندە نە دەيمىز؟! ماعان، اسىرەسە، ماعجاننىڭ ليريكاسى قاتتى ۇنايدى. جاستايىمنان سول ولەڭدەردى جاتتاپ ءوستىم دەسەم ارتىق ايتقاندىعىم ەمەس.

- ماعجان ولەڭدەرىن زامانداستارىنىڭ وقىعانىن بىلەمىز. ال ءسىزدىڭ بۋىننىڭ ونىمەن ەرتە تانىسۋعا مۇمكىندىگى بولعان جوق قوي...

- دۇرىس ايتاسىز. مەنىڭ جاس كەزىمدە ماعجاننىڭ ولەڭدەرىن بىلاي قويعاندا، ونىڭ كىم ەكەنىن بىلەتىندەر شامالى بولاتىن. ءبارى مەنىڭ انام فاتيما مەن زىليحا شەشەيدىڭ تانىستىعىنان باستالدى. مەنىڭ انام - فاتيما قازاقتىڭ بەلگىلى اقىنى ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ جارى بولعان. بەرتىن ماعجاننىڭ جەسىرى زىليحا ەكەۋى ءجيى ارالاسىپ تۇردى. العاشىندا "بۇل كىم؟" دەپ سۇراعانىمدا: "قازاقتا ماعجان جۇماباەۆ دەگەن اقىن بولعان، سول كىسىنىڭ جارى" - دەگەن. سوسىن مەنى قىزىقتىرا تۇسكىسى كەلە مە، ءىلياس (جانسۇگىروۆ) «ماعجاننىڭ ليريكاسى مەنىكىنەن كۇشتىرەك" دەپ وتىرۋشى ەدى" دەگەندى قوسىپ قويادى. ماعجان مەنىڭ ومىرىمە وسىلاي ەندى. ءسويتىپ، زىليحا شەشەي ءبىزدىڭ ۇيگە كەلگەندە اينالشىقتاپ، ماڭايلارىنان شىقپايتىن بولدىم. ءبىر-بىرىنە مۇڭدارىن شاعىپ، ۇيلەرىنە قايتاردا زىليحا شەشەيدى شىعارىپ سالۋ دا مەنىڭ مىندەتىمە اينالدى.

وسىلاي كۇندەر ءوتىپ جاتتى. ماعجاننىڭ ءبىراز ولەڭدەرىن جاتتاپ الدىم. ول ولەڭدەر ماسكەۋدە وقۋدا جۇرگەنىمدە مەنىڭ ءوزىم تەڭدەس زامانداستارىم اراسىندا بەدەلىمنىڭ جوعارى بولۋىنا كومەكتەستى. ويتكەنى، ول كەزدە مەن قازاقشاعا شورقاق ەدىم. بىراق:

جەر جۇزىنە ەر اتاعىم جايىلعان،

جان ەمەسپىن وتتان،  سۋدان تايىنعان.

قايراتى مەن  قاندىبالاق قىرانمىن،

كۇن بولعان جوق جاۋدان جۇرەك شايىنعان، - دەپ ماعجاندى سۋدىراتا جونەلگەنىمدە ءبارى اۋىزدارىن اشىپ قالاتىن.

كەيىن جازۋشىلار وداعىندا قىزمەت ىستەپ جۇرگەنىمدە زىليحا اپايمەن بىرنەشە رەت كەزدەستىك. ولجاس بار، ءبارىمىز اقشا جيناپ، زىليحا اپايعا ماعجاننىڭ ولەڭدەرىن ماشىڭكەگە باستىرىپ، تۇپتەۋگە كومەكتەستىك.

- ماعجان جىرلارى جارتى عاسىر بويى وقۋشىسىنىڭ قولىنا تيگەن جوق. ءسىز قالاي ويلايسىز. ونىڭ جالپى قازاق پوەزياسىنىڭ دامۋىنا اسەرى بولدى ما؟

- ءسوز جوق، كەرى اسەر بولدى. ماعجان - ۇلى تۇلعا. اباي ۇلتىمىزدىڭ جازبا ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاسا، ماعجان قازاق پوەزياسىنىڭ جاڭا باعىتىن ايقىنداعان ەدى. ەگەر ونىڭ جىرلارى جارتى عاسىر بويى جابۋلى جاتپاعاندا بىزدە قادىر مىرزاليەۆ، تۇمانباي مولداعاليەۆ سىندى مىقتى اقىندار الدەقايدا كوپ بولار ەدى.

- نەگە قادىر مىرزاليەۆ، نەگە تۇمانباي مولداعاليەۆ؟..

- باسقالار دا بار عوي. بۇلاردى اتاپ وتىرعانىم،  ەكەۋى دە ماعجان ولەڭدەرىنەن ەرتە سۋسىندادى، ويتكەنى زىليحا قۇراستىرعان جيناقتار ولاردىڭ قولدارىنا جۇرتتان بۇرىن ءتيدى. يرانبەكتىڭ دە جاقسى اقىن ەكەنىنە ەشكىمنىڭ داۋى جوق. عابباس قابىشەۆتان ءبىر كىتاپتى ول دا العان، بىراق، قايتارعان جوق.

- حالىق اراسىندا كەزىندە ماعجاننىڭ ەڭبەكتەرىن پايدالانىپ كەتكەن ادەبيەتشىلەر كوپ بولدى. اقىننىڭ اقتالۋىنا قارسىلىق بىلدىرگەندەر دە سولار، - دەگەن ءسوز بار. وسى جايىندا ءسىز نە ايتار ەدىڭىز؟

- حالىق ايتسا قالت ايتپايدى. ول راس. مەن قازىر اتىن اتاپ، ءتۇسىن تۇستەمەي-اق قويايىن، كەزىندە ول جايىندا ءبىراز اڭگىمەنى قۇلاعىم شالعان.

- ال ءابدىلدا تاجىباەۆتىڭ ماعجانعا سونشالىقتى شۇيلىگۋىنە نە سەبەپ بولدى ەكەن؟

- بۇگىندە ارامىزدا جوق ادام تۋرالى ايتۋ دا قيىن. بىراق، سۇراعىڭدى تۇسىنەمىن. ءبىز بۇل جايدى وراپ وتپەۋگە ءتيىسپىز.  ودان ساباق الۋىمىز، ەندىگى جەردە قايتالانباۋىنا قول جەتكىزۋىمىز كەرەك. مەنىڭ بىلەتىنىم، ابەكەڭ ءوزىنىڭ قاتەلىگىن ءتۇسىندى. "بۇل مەنىڭ دە، مەنى تاربيەلەپ، سويلەتكەن اعالارىمنىڭ دا كەشىرىلمەيتىن كۇناسى" دەپ جازۋى وسىنىڭ دالەلى. ءابدىلدا تاجىباەۆتىڭ ماعجاننىڭ 1988 جىلى شىققان جيناعىنا العىسوز جازعانىن بىلەسىز. مىنە، وسى العىسوزدىڭ توڭىرەگىندە قانشاما اڭگىمە كوتەرىلدى. بىلە بىلسەڭىز، بۇل دا ابەكەڭ ءۇشىن كۇناسىن جۋدىڭ ءبىر جولى ەدى. ايتپەسە، ءابدىلدا تاجىباەۆ ماعجاندى تۇسىنبەدى، باعالاي المادى دەپ ايتۋعا بولمايدى. بەرتىن وڭاشادا ماعجاندى وقىپ، وقىعان سايىن ەگىلىپ جىلاعانىن ايتىپ جۇرگەندەر بار عوي. ءبىز وسىلاي توپشىلايمىز. ابەكەڭنىڭ ءوزى ەشكىمگە ءتىس جارىپ، سىرىن اشقان ەمەس. ءبارىن وزىمەن بىرگە الا كەتتى.

ماعجان تۋرالى اقىننىڭ جاقىن تۋىستارى عادىلشا قاھارمانوۆ، بەرتىن قايتقان ءبيبىزايىپ اپاي دا كوپ اڭگىمە ايتقان. شوتا رۋستاۆەليدىڭ "جولبارىس توندى جيھانگەز" پوەماسىن اۋدارىپ اتى شىققان قازاقتىڭ بەلگىلى اقىنى حامزا ابدۋللينگە دە كەزدەسكەن سايىن قولقا سالىپ، كوپ جايعا قانىققانىم بار. اسىرەسە، حامزەكەڭ ماعجاننىڭ ولەڭدەرىن جاتقا ايتىپ، شابىتتانىپ كەتۋشى ەدى. سوسىن "ماعجان پايعامبار عوي، پايعامبار!" دەپ ورنىنان قوزعالماي، ويعا باتىپ ۇزاق وتىراتىن. بۇگىن ماعجان شىعارماشىلىعىمەن ەتەنە تانىسقاننان كەيىن ونىڭ ايتقاندارىنا اينا-قاتەسىز سەنەسىڭ.

ماعجان - شىن مانىندە پايعامبار!!!

"اباي-اقپارات"