وزگەلەر ءۇشىن ستۋدەنت توڭكەرىسشىل، پروگرەسشىل قاۋىم بولسا، قازاق ءۇشىن ساندا بار، ساناتتا جوق قاۋىم. سايلاۋ تاياعاندا عانا «ەسكە تۇسەتىن» سول «جۇرتتىڭ» جوعالتقان جەتى جوعى بار ەكەن...

1. ءپاتريوتيزمنىڭ جوقتىعى

قازىرگى جاھاندانۋ داۋىرىندەگى جاستارىمىزعا وتە قاجەت وتانسۇيگىشتىك، مەملەكەتشىلدىك قاسيەتتەردىڭ جوعالىپ بارا جاتقانىنا ءىشىڭ قان جىلايدى.

مەملەكەتتىك رامىزدەردىڭ نىشاندارىنا ناسيحاتتىڭ جوقتىعى دا ەلدىگىمىزگە سىن بولىپ تۇر. ەلتاڭبانىڭ ءار بولشەگى نەنى بىلدىرەتىنىن ساۋالناما بارىسىندا جاستارىمىزدىڭ 70 پايىزى بىلمەيتىنى جاعاڭدى ۇستاتادى. شەتەلدەردە مەملەكەتتىك ءانۇران شىرقالعاندا قولدارىن جۇرەكتەرىنە قويىپ بىرگە شىرقايدى ەكەن. ءانۇران دەمەكشى، جاقىندا بىرنەشە ءجاسوسپىرىمنىڭ ۇيالى تەلەفونىنان قازىرگى ءانۇرانىمىزدىڭ remix-ءىن ەستىپ، ايران-اسىر بولدىق. ال بۇعان نە دەرسىز؟

2. قازاق تىلىنە قۇرمەتىنىڭ جوقتىعى

وزگەلەر ءۇشىن ستۋدەنت توڭكەرىسشىل، پروگرەسشىل قاۋىم بولسا، قازاق ءۇشىن ساندا بار، ساناتتا جوق قاۋىم. سايلاۋ تاياعاندا عانا «ەسكە تۇسەتىن» سول «جۇرتتىڭ» جوعالتقان جەتى جوعى بار ەكەن...

1. ءپاتريوتيزمنىڭ جوقتىعى

قازىرگى جاھاندانۋ داۋىرىندەگى جاستارىمىزعا وتە قاجەت وتانسۇيگىشتىك، مەملەكەتشىلدىك قاسيەتتەردىڭ جوعالىپ بارا جاتقانىنا ءىشىڭ قان جىلايدى.

مەملەكەتتىك رامىزدەردىڭ نىشاندارىنا ناسيحاتتىڭ جوقتىعى دا ەلدىگىمىزگە سىن بولىپ تۇر. ەلتاڭبانىڭ ءار بولشەگى نەنى بىلدىرەتىنىن ساۋالناما بارىسىندا جاستارىمىزدىڭ 70 پايىزى بىلمەيتىنى جاعاڭدى ۇستاتادى. شەتەلدەردە مەملەكەتتىك ءانۇران شىرقالعاندا قولدارىن جۇرەكتەرىنە قويىپ بىرگە شىرقايدى ەكەن. ءانۇران دەمەكشى، جاقىندا بىرنەشە ءجاسوسپىرىمنىڭ ۇيالى تەلەفونىنان قازىرگى ءانۇرانىمىزدىڭ remix-ءىن ەستىپ، ايران-اسىر بولدىق. ال بۇعان نە دەرسىز؟

2. قازاق تىلىنە قۇرمەتىنىڭ جوقتىعى

جاسىراتىنى جوق، كوپتەگەن جوعارى وقۋ ورىندارىنا باس سۇقساڭىز، دالىزدەگى اڭگىمەلەردىڭ رەسمي تىلدە ءوربىپ جاتقانىنا كوز جەتكىزۋ قيىن ەمەس. انىقتامالىق كىتاپتاردىڭ، ماماندىققا قاتىستى وقۋلىقتاردىڭ دەنى ورىس تىلىندە. وعان شالاجانسار اۋدارمالاردى قوسىڭىز. بارىنەن دە قاراكوزدەرىمىزدىڭ انا تىلىنە دەگەن وگەيلىگى جۇرەگىڭە تىكەندەي قادالادى ەكەن. مىسالى، ءبىر جىلدارى «بولاشاق» باعدارلاماسىمەن مۇحيت اسىرعان «قايماقتارىمىز» «ەگەر قازاقستاندا قازاق ءتىلى مارتەبەگە يە بولىپ، پاتشالىق قۇرار بولسا، ءبىز ەلگە قايتۋدان باس تارتامىز» دەپ، ءدوڭ-ايبات تانىتقانى دا ەل ەسىندە. «ۆۋندەركيند» دەپ دارىپتەگەن بەتكە ۇستارلارىمىز وسىلاي دەگەن سوڭ، «بولاشاققا» جارىعان ەكەنبىز دەگەن سۋىق وي كەلەدى ەكەن. ۇكىمەت بۇل ماسەلەنى رەتتەمەسە «پريۆەت» «سالەممەن» سالەمدەسپەيتىن شىعار.

3. ستۋدەنت ستاتۋسىنىڭ جوقتىعى

بۇگىنگى كۇنى «مادەنيەتتى قايىرشىلارىمىزدىڭ» ماسەلەلەرى قانشالىقتى شەشىلۋدە؟ ستۋدەنتتەر قاۋىمى ءوزىنىڭ زاڭدى قۇقىعىن ءبىلىپ، پايدالانىپ ءجۇر مە؟ «ءبىلىمدى ۇرپاق - ۇلتتىق بايلىق دەپ جاتامىز؟ ال سول «ۇلتتى بايىتۋعا» تالپىنىپ جۇرگەن وسپىرىمدەرىمىزگە ءبىز نە بەرۋدەمىز؟ مىسالى، كەرەكۋدە عانا ەمەس، ەلىمىزدىڭ كوپتەگەن قالالارىندا قوعامدىق كولىكتەردە ستۋدەنتتىك جەڭىلدىكتەر جوق. ەگەر ەلۋ پايىز جەڭىلدىكپەن جۇرەر بولسا، ول دا ستۋدەنت قالتاسى ءۇشىن كومەك بولار ەدى. اسحانالاردا دا «ىزدەنۋشىلەر» ءۇشىن ستۋدەنتتىك جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلماعان. مەملەكەتتىك ورىنداردا تەاتر بولا ما، كىتاپحانا بولا ما، ستۋدەنتتىڭ ستاتۋستارى ساقتالسا...

4. پاراقوردىڭ قاتارىندا جوقتىعى

سىبايلاس جەمقورلىق جونىندە جوعارى وقۋ ورىندارىمىزدىڭ الدىڭعى «جۇلدەلى ورىندارعا» نىق بەكىنىپ، «قارسىلاستارىنان» «قارا ءۇزىپ» كەتكەنىن ويلاساق، دابىل قاعارلىقتاي جاعداي. ءبىلىم قۋعان ورەندەرىمىز قاي اعاسىنىڭ «ستاۆكاسى» قانشالىقتى، قاي اپايى قانشاعا دەيىن باعالايتىنىن دۇكەندەگى ناننىڭ باعاسىنداي بەسكە بىلەدى. سودان دا بولار، ايدىنداعى اققۋداي بەس دەگەن باعا كەز-كەلگەن كەششە ستۋدەنتتىڭ «زاچيوتكاسىندى» ناپولەون سولداتىنداي شۇبىرىپ ءجۇر. ستۋدەنت ساباعىنان قالماي كەلىپ جۇرسە، بىلىمىنە سەنىمدى بولسا نەگە پارا بەرسىن دەگەن وي دا قىلاڭ بەرەدى. «تاياقتىڭ ەكى ۇشى بار». ۇستازداردىڭ جاعدايىن جاساسا پارانى الار ما ەدى، الماس پا ەدى؟ «پارانى الۋشى دا، بەرۋشى دە كۇناھار» ەكەندىگىن ۇمىتپايىق.

5. جاعدايىنىڭ جوقتىعى

ءوزى جاس بولسا، ءوزى ستۋدەنت بولسا، قايبىر شەكەسى شىلقىپ ءجۇر دەيسىز. قازاق جاستارىن ءبىرىنشى كەزەكتە قينايتىن باسپانا ماسەلەسى. اۋىلدان كەلگەن قاراكوزدەردىڭ باستى ءۇمىتى - ءوزى وقيتىن وقۋ ورداسىنىڭ جاتاقحاناسى. پاۆلودار وبلىستىق ستاتيستيكا دەپارتامەنتىنىڭ مالىمەتى بويىنشا 2008-2009 وقۋ جىلىندا 58817 ستۋدەنت تىركەلگەن ەكەن. مىسالى ايماقتاعى ءىرى جوعارى وقۋ ورنى س. تورايعىروۆ اتىنداعى پمۋ-دە 12 مىڭداي ستۋدەنت ءبىلىم الادى ەكەن. ال جاتاقحانادا 364 ستۋدەنت تۇرادى. التى جارىم مىڭداي ستۋدەنتى بار پاۆلودار مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ جاتاقحاناسىندا بەس جۇزدەي ستۋدەنت قونىستانعان. ماسەلە مە؟ ماسەلە! ورىن جوق بولعان سوڭ امالسىز پاتەر جالداپ تۇرۋعا تۋرا كەلەدى. تاماعىنا، كيى-كەشەگىنە، ءجۇرىپ-تۇرۋىنا دا قارجى كەرەك. سودان كوپشىلىگى اتا-اناسىنا سالماق سالمايىن دەپ، تۇنگى جۇمىستارعا شىعادى. (قىلمىسقا ۇرىنىپ قالاتىندارى  دا بار.) تۇنىمەن جۇمىستا بولىپ، ەرتەڭىندە قالعىپ مۇلگىپ وتىرعان ستۋدەنت، جوعارى وقۋ ورنىنان جوعارى ءبىلىم الىپ شىعادى دەپ ايتا المايسىز. ونىڭ ۇستىنە وقۋ اقىلارى دا جىل ساناپ وسە تۇسۋدە. قازاقستان بويىنشا ءبىلىم الىپ جاتقانداردىڭ 75-80 پايىزى اقىلى بولىمدە وقيدى ەكەن. سوندا اتا-اناسى ماردىمسىز جالاقىسىنا (اتا-اناسى جۇمىس ىستەسە) بالاسىنىڭ  وقۋ اقىسىن تولەي مە، الدە نەسيەسىن جابا ما؟ قايتپەك كەرەك؟

6. ديپلومنىڭ كەرەگى جوقتىعى

پاۆلودار وبلىسى بويىنشا بىلتىرعى جىلى جوعارى وقۋ ورىندارىن 6467 ستۋدەنت بىتىرگەن ەكەن. كوللەدجدەردى 7519 ورەن ءتامامداسا، كاسىبي ليتسەيلەردەن 3071 شاكىرت ءبىلىم الىپ شىققان. ال ولاردىڭ بارلىعىنىڭ جۇمىس تاۋىپ ورنالاسا قويعاندارى دا نەعايبىل. پاۆلودار قالالىق جۇمىسپەن قامتۋ بولىمىنە 713 تۇلەك جۇمىس ىزدەپ بارسا، ونىڭ 583-ءى كاسىپ تابا العان. ال جوعارىداعى 7519-دان قالعان سان 5754 دەگەن تسيفردى كورسەتىپ تۇر.

تىسقاققان، ەڭبەك وتىلدەرى ونداعان جىلداپ سانالاتىن مامانداردىڭ ءوزى، ەكى قولعا ءبىر كۇرەك قاعيداسىمەن باسقا سالالاردا ەڭبەك ەتىپ جۇرگەندە، كۇنى كەشە بىتىرگەن «سارىاۋىز بالاپانداردىڭ» جاعدايلارى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. قوس ديپلومى بارلاردىڭ جۇمىسسىز وتىرعانى جاڭالىق بولۋدان قالدى. قيىندىقتان جول تابار ما ەكەنسىڭ الاش ۇلانى؟

جوعارىداعى التى جوقتان كەيىن قورىتىندى وزىنەن-ءوزى شىعىپ تۇر.

7. ستۋدەنتتىڭ ەشكىمگە كەرەگى جوقتىعى

احمەت بايتۇرسىنۇلى «بالام دەيتىن جۇرت بولماسا، جۇرتىم دەيتىن بالا قايدان بولسىن»- دەگەن ەكەن.

قوعامنىڭ بۇگىنگى بىلىنبەيتىن دەرتى - ەرتەڭگى جازىلمايتىن اۋرۋىنا ۇلاسسا قايتەمىز؟

پاۆلودار قالاسى

http://masa.kz/article/view/id/172