جاقىندا استانا جانە الماتى قالاسىندا قازاق-اۆستريا ەلدەرiنiڭ اراسىنداعى بيزنەس سالاسىنا قاتىستى فورۋم ءوتتi. فورۋم بارىسىندا ەكi ەلدiڭ ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناسىنا بايلانىستى بiرنەشە قۇجاتتارعا قول قويىلدى. بۇل جيىنعا ەكونوميكا ماسەلەسiنەن گورi قۇقىقتىق پروبلەمالاردىڭ سۇراعىنا جاۋاپ iزدەگەن ازاماتتار كوپ بولدى. 2007 جىلى "نۇر بانكتiڭ" توپ-مەنەدجەرi قىزمەتiن اتقارعان جولداس تەمiراليەۆ پەن ايبار حاسەنوۆ iز-ءتۇزسiز جوعالىپ كەتكەنi بەلگiلi. قازاقستان پرەزيدەنتiنiڭ بۇرىنعى كۇيەۋ بالاسى راحات اليەۆتiڭ قاتىسى بار ءدال وسى شۋلى وقيعاعا ءالi كۇنگە نۇكتە قو­يىلعان جوق. ارمانگۇل قاپاشەۆا ۆەنادا جاتىپ، ءوزiن وپپوزيتسيونەر رەتiندە كورسەتۋگە جانتالاسىپ جۇرگەن راحات اليەۆتەن وسىعان دەيiن جولداس تەمiراليەۆ پەن ايبار حاسەنوۆتەرگە قاتىستى ەشقانداي مالiمەت الا المايدى. ءدال وسى فورۋمعا ارنايى بارىپ، قازاقستانعا قاندى قول قىلمىسكەردi قايتارماي وتىرعان اۆستريا ەلiنە وكپە-نازىن ايتىپ، تالاپ قويعان ارمانگۇل قاپاشەۆانى اڭگiمەگە تارتتىق.

- قازاق-اۆستريا بيزنەسi فورۋمىنا بارۋداعى نەگiزگi ماقساتىم اۆستريا ەلiنەن كەلگەن ازاماتتارمەن پiكiر الماسۋ بولدى. قازاقستاننان قاشىپ كەتكەن قىلمىسكەردi ءوز ەلiندە قىزعىشتاي قورىپ وتىرعان ۆەنا بيلiگiنiڭ ارەكەتiن نەمەن تۇسiندiرەتiندiكتەرiن بiلگiم كەلدi. ءۇش جىلدان بەرi ەلiنە قايتارۋ تۋرالى قانشاما ۇسىنىستار مەن تالاپتار ءتۇسiپ جاتسا دا، راحات اليەۆتi اۆستريانىڭ قازاقستانعا نەلiكتەن قايتارماي وتىرعاندىعىن سۇرادىم.

- قانداي جاۋاپ الدىڭىز؟

جاقىندا استانا جانە الماتى قالاسىندا قازاق-اۆستريا ەلدەرiنiڭ اراسىنداعى بيزنەس سالاسىنا قاتىستى فورۋم ءوتتi. فورۋم بارىسىندا ەكi ەلدiڭ ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناسىنا بايلانىستى بiرنەشە قۇجاتتارعا قول قويىلدى. بۇل جيىنعا ەكونوميكا ماسەلەسiنەن گورi قۇقىقتىق پروبلەمالاردىڭ سۇراعىنا جاۋاپ iزدەگەن ازاماتتار كوپ بولدى. 2007 جىلى "نۇر بانكتiڭ" توپ-مەنەدجەرi قىزمەتiن اتقارعان جولداس تەمiراليەۆ پەن ايبار حاسەنوۆ iز-ءتۇزسiز جوعالىپ كەتكەنi بەلگiلi. قازاقستان پرەزيدەنتiنiڭ بۇرىنعى كۇيەۋ بالاسى راحات اليەۆتiڭ قاتىسى بار ءدال وسى شۋلى وقيعاعا ءالi كۇنگە نۇكتە قو­يىلعان جوق. ارمانگۇل قاپاشەۆا ۆەنادا جاتىپ، ءوزiن وپپوزيتسيونەر رەتiندە كورسەتۋگە جانتالاسىپ جۇرگەن راحات اليەۆتەن وسىعان دەيiن جولداس تەمiراليەۆ پەن ايبار حاسەنوۆتەرگە قاتىستى ەشقانداي مالiمەت الا المايدى. ءدال وسى فورۋمعا ارنايى بارىپ، قازاقستانعا قاندى قول قىلمىسكەردi قايتارماي وتىرعان اۆستريا ەلiنە وكپە-نازىن ايتىپ، تالاپ قويعان ارمانگۇل قاپاشەۆانى اڭگiمەگە تارتتىق.

- قازاق-اۆستريا بيزنەسi فورۋمىنا بارۋداعى نەگiزگi ماقساتىم اۆستريا ەلiنەن كەلگەن ازاماتتارمەن پiكiر الماسۋ بولدى. قازاقستاننان قاشىپ كەتكەن قىلمىسكەردi ءوز ەلiندە قىزعىشتاي قورىپ وتىرعان ۆەنا بيلiگiنiڭ ارەكەتiن نەمەن تۇسiندiرەتiندiكتەرiن بiلگiم كەلدi. ءۇش جىلدان بەرi ەلiنە قايتارۋ تۋرالى قانشاما ۇسىنىستار مەن تالاپتار ءتۇسiپ جاتسا دا، راحات اليەۆتi اۆستريانىڭ قازاقستانعا نەلiكتەن قايتارماي وتىرعاندىعىن سۇرادىم.

- قانداي جاۋاپ الدىڭىز؟

- وكiنiشكە قاراي، ەشقانداي. راحات اليەۆكە قاتىستى سۇراقتارىم مەن پiكiرiمدi اۆستريا ازاماتتارى تىڭدادى. بiراق، جاۋاپ بەرە المادى. مۇنداي ماسەلەلەرمەن قۇقىق سالاسىنىڭ ماماندارى اينالىسۋى كەرەك دەگەن سىرعىتپا جاۋاپپەن شەكتەلدi. ماسەلەن، الماتىدا وتكەن فورۋمدا اۆستريانىڭ الماتىداعى وندiرiستiك-ساۋدا پالاتاسىنىڭ وكiلi ميحاەل ميۋللەر، ەكونوميكا پالاتاسىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتi ريحارد شەنسونمەن سويلەستiم. وكiنiشكە قاراي، اۆستريالىقتار ساياسي ماسەلەلەرمەن اينالىسپايتىندىعىن ايتتى. سولاي دەي تۇرا اۆستريا مەملەكەتiنiڭ سوتى تاۋەلسiز دەگەندi تiلگە تيەك ەتتi. بۇل ازاماتتاردىڭ پiكiرiنە قاراعاندا، اليەۆكە بەكiتiلگەن كۇزەتتiڭ دە قانداي دا بiر نەگiزi بار كورiنەدi.

- قازاقستاندا راحات اليەۆتەن جاپا شەككەندەر از ەمەس. وسى كۇنگە دەيiن قاشقىن كۇيەۋ بالانىڭ اتىن ەستiسە، ازا بويى قازا بولاتىندار بار. سونداي جاپا شەككەندەرگە "تاعدىر" قورى قانداي كومەك بەرۋدە؟ -

- قوردىڭ جۇمىسى دوڭگەلەپ كەتتi دەپ ايتا المايمىن. وعان سەبەپ: جاۋاپ بەرۋشi قىلمىسكەردi ەلگە قايتارا الماعاندىقتان دەپ بiلەمiن. ۆەنادا جاتىپ، ءوزiن ەشقانداي قىلمىسقا قاتىسى جوق وپ­پوزيتسيو­نەر ەتكەن راحات اليەۆ قازاقستانعا ورالمايىنشا، باستاعان iستەرiمiزدiڭ شەشiمiن تابۋى ەكiتالاي. قاشقىن كۇيەۋبالانى قالايدا قازاقستانعا قايتارۋ ءۇشiن قولدان كەلگەنiن جاساپ جاتىرمىز.

- دەموكراتيالىق باعىتتى ۇستانعان ەلدەردiڭ قاتارىنا ەنەتiن اۆستريا بيلiگiنiڭ قىلمىسكەرگە قورعان بولعانى قالاي؟

- مەنiڭشە، بۇل ماسەلەنiڭ استارىندا قىرۋار قارجىنىڭ قۇدiرەتi جاتىر. قازاقستاننان ۆەناعا اعىلعان اقشامەن قازاقستاننىڭ قىلمىسكەرiنە اينالعانداردىڭ جەكە كۇزەتi بەكiتiلiپ، ەركiن ءجۇرiپ تۇرۋىنا جاعداي جاسالعان. وسىدان كەيiن-اق دەموكراتيانىڭ دا ەكiنشi جاعىمسىز جاعى بارىن اڭعارۋعا بولادى. اقشا مەن دەموكراتيا بiر ارنادا توعىسپايدى. ويتكەنi, ۆەنانىڭ قۇقىققورعاۋشىلارىن دەگەنiنە كوندiرەرلiكتەي، راحات اليەۆتە باسقالاي كۇش بولۋى مۇمكiن ەمەس.

- بۇگiنگi بيلiك قىلمىسكەر كۇيەۋبالانى ۇمىتا باستاعان سىڭايلى. ونى ەلگە ورالتۋ ءۇشiن قانشا ارەكەت جاساعانىمەن، ءالi كۇنگە شىبىق سىندىرعان جوق.

- اۆستريا ەلiنiڭ ادiلەت مينيسترi كلاۋديا بانديون-ورتنەردiڭ اتىنا قازاقستان پرەمەر-مينيسترi كارiم ءماسiموۆتiڭ جەكە كەپiلدەمە حاتى جiبەرiلدi. راحات اليەۆتiڭ باس قاۋiپسiزدiگi تولىق ساقتالاتىنى جونiندە ايتىلعان بۇل حاتتىڭ دا تيگiزگەن پايداسى بولمادى. وسىدان كەيiن-اق ونىڭ (ر.اليەۆتiڭ - م.ح.) قازاقستان مەن اۆسترياداعى سالماعىن تارازىلاي بەرiڭiز.

- بالكiم، اۆستريا بيلiگi اليەۆتiڭ قازاق ساياساتىنا قاتىستى سوزدەرiنە سەنگەندiكتەن ونى ساياسي قۇربان كورەتiن شىعار؟

- جوق. بiرiنشiدەن، اليەۆتi "ساياسي قۇربان" دەۋگە كەلمەيدi. نەگە دەيسiز عوي. "نۇر بانكتiڭ" توپ-مەنەدجەرلەرiنiڭ جوعالىپ كەتۋiنە بايلانىستى داۋ ۋشىعىپ بارا جاتقان تۇستا، ول ۆەناعا باس ساۋعالاپ كەتتi. ەگەر راسىندا ساياساتكەر بولسا، وسى وقيعاعا دەيiن نەگە ءوزiنiڭ ۇستانىمدارىن بiلدiرمەدi. مەنiڭشە، مۇنىڭ بارلىعى الدىن الا قۇراپ-پiشiلگەن iس.

- اليەۆكە قاتىستى قازاق بيلiگi "ۇكiم" شىعاردى. قاش­قىن كۇيەۋ ەلگە ورالعاندا نە وزگەرەدi?

- ماعان راحات اليەۆتiڭ جولداسىم جونiندە شىندىقتى ايتىپ، ونىڭ قايدا ەكەنi تۋرالى مالiمەت بەرگەنi ماڭىزدى. باسقا قىلمىستىق ارەكەتتەرiن زاڭ ورىندارى اشكەرەلەيتiن شىعار، بالكiم.

- سامميت جاقىنداپ قالدى. قازاقستانداعى اتى بار زاتى جوق دەموكراتيانىڭ ەلەسiنە شەتەلدiكتەر كۋا بولاتىن كۇن جاقىن. وسى سامميتكە قاتىسۋشىلار وسىنداي قىلمىستىق وقيعالار توڭiرەگiندە ءسوز قوزعاپ، سۇراق تاستاۋى مۇمكiن بە؟

- جوق. سەنiم جوق. اۆستريا ەلiنiڭ دەموكراتياسى بەس ساۋساقتاي بەلگiلi بولىپ قالدى. ماسەلەن، شەشەنستاننىڭ بiر وپپوزيتسيونەر ازاماتى اۆستريادان ساياسي باسپانا سۇراپ، قورعاۋىن ءوتiنiپتi. بiراق، سول شەشەن وپپوزيتسيونەرi كوپ ۋاقىت وتپەي، كiسi قولىنان قازا تاپتى. ەندi وسى وقيعا مەن بiزدiڭ وپپوزيتسيونەرسىماقتىڭ ارەكەتiن سالىستىرىپ كورiڭiز. سوسىن، باسقا ەمەس، ءدال ۆەنادا راحات اليەۆتiڭ تۇراقتاپ قالۋىنىڭ وزiنەن كوپ نارسەنi اڭعارا بەرiڭiز. ونىڭ ۇستiنە لوندونعا باعىتىن وزگەرتپەك بولعان ارەكەتiنەن تۇك شىقپادى. ۆەناعا قايتا ورالدى. وسىدان-اق اۆستريادا دەموكراتيانىڭ قانداي دەڭگەيدە ەكەنiن سالماقتاپ كورiڭiز.

- الداعى ماقساتىڭىز قانداي؟

- قازiرگi ساياسي جۇيە تۇرعاندا، قانداي دا بiر ماقسات قويۋدىڭ ءوزi قيىن. بiراق كۇرەستi توقتاتپايمىن. بiر جاقسىلىقتىڭ بولاتىنىنا سەنەمiن.

- اڭگiمەڭiزگە راقمەت.

اڭگiمەلەسكەن - مەرۋەرت حۋساينوۆا.

«جاس الاش» گازەتى