سۋرەت ازاتتىق راديوسىنىڭ سايتىنان الىندى

جاقىندا  «جىبەك جولى» باسپاسىنان قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى، مادەنيەتتانۋشى مۇرات اۋەزدىڭ  «ءدىلىم»  اتتى كىتابى جارىققا شىقتى. مۇندا اۆتوردىڭ ءار  جىلدارداعى ماقالالارى، ءتۇرلى باسىلىمدارعا بەرگەن سۇحباتتارى، حالىقارالىق جانە رەسپۋبليكالىق سيمپوزيۋم-كونفەرەنتسيالاردا جاساعان باياندامالارى مەن سويلەگەن سوزدەرى، ايتقان وي-پىكىرلەرى  بەرىلگەن.

كىتاپتاعى ارنايى جۇيەمەن توپتاستىرىلعان ماقالالار مەن سۇحباتتارىندا  اۆتور  ەلىمىزدەگى قوعامدىق، ساياسي جانە الەۋمەتتىك ماسەلەلەر، مادەني جانە ادەبي ۇدەرىستەر، قازىرگى الەمدەگى گەوساياسي جاعدايلار، جاھاندانۋ پروتسەسىنىڭ جاي-كۇيى مەن ماڭىزدى جاقتارى جايىندا وقىرماندى ەلەڭ ەتكىزەتىن تىڭ وي-پىكىر بىلدىرەدى. ولاردىڭ نەگىزگى مازمۇنىن اۆتوردىڭ: «تىلدەن دە، دىننەن دە ايرىلىپ قالا جازداپ، قايتا ورالعان كەزدەرىمىز بولدى، ءالى دە كەزدەسەدى. ال دىلدەن شە؟! ودان ايرىلۋ مۇلدەم مۇمكىن ەمەس، تەك سول ءدىل ساۋلىعى، ءدىل تازالىعى، ءدىل بەرىكتىگى ارقىلى عانا جەكە تۇلعا، دەربەس ۇلت، تاۋەلسىز مەملەكەت رەتىندە ساقتالىپ قالدىق»، – دەگەن تۇجىرىمىنان ايقىن اڭعارۋعا بولادى.

كىتاپتىڭ كىرىسپە بولىمىندەگى «ەنكيديادا»، «ءۇش ارىس»، «قاينار كوز» اتتى ماقالالاردا قالامگەر ادامزات بالاسىنىڭ دامۋ تاريحى،  ونداعى ەكى ستيحيا – كوشپەلىلىك پەن وتىرىقشىلىقتىڭ بىرلىگى مەن قاراما-قايشىلىعى، ونىڭ قازاق دالاسىنداعى كورىنىسى، كوشپەلىلەر الەمى،  ونىڭ جالپىادامزاتتىق دامۋداعى ءرولى مەن ورنى، تۇركى حالقىنىڭ، قازاقتاردىڭ تەرەڭنەن تامىر تارتاتىن  مادەنيەتى تۋرالى  پالسافالىق تۇرعىدا وي تۇيەدى. جالپى، بۇل ءۇش ىرگەلى ماقالا كىتاپ لەيتموتيۆى ىسپەتتى، ويتكەنى ولارعا ارقاۋ بولعان وي-پايىمدار مەن تۇجىرىمدار كىتاپتىڭ  ءون بويىنا وزەك بولىپ ءورىلىپ وتىرادى.

كىتاپتىڭ «اينالايىن، اق بۇلاق» اتتى ءبىرىنشى بولىمىندە  اۆتور اكەسى مۇحتار اۋەزوۆ پەن اناسى فاتيمانىڭ ءومىرى، ولاردان العان ءتالىم-تاعىلىمى، ءبىر شاڭىراقتىڭ استىندا تاربيەلەنگەن باۋىرلارى، ءوز ۇرپاقتارى جايىندا اڭگىمەلەيدى. اۋەزوۆ الەمىنىڭ ءالى دە تولىققاندى زەرتتەلمەگەنىنە نازار اۋدارادى. «الەم كىندىگى» بولىمىندە  قازاق زيالىلارىنىڭ توتاليتارلىق مەملەكەتتەگى تاعدىرى،  «پايعامبارلار ءداۋىرى» جانە ءبىزدىڭ دىنىمىزدەگى كەيبىر ەرەكشەلىكتەر، تاڭىرشىلدىك قاعيداسى، «الاتاۋدان – التايعا» دەگەن كىتاپ كەرۋەنىمەن ساپارى، قازاقتىڭ مادەني ومىرىندەگى قوجالار ميسسياسى تۋرالى وي تولعايدى.  «جول كورمەك»، «ساداقتىڭ ۇشقان وعىنداي...»، «جەتى قىردان استىڭ با»، «جوعارىدان اعاتىن وزەندەردى ءبىل!»،   « ەڭكۋ-ەڭكۋ جەر شالماي» بولىمدەرىندە حالقىمىزدىڭ مادەنيەتى مەن ونەرى، ءتىلى، تاۋەلسىزدىك، ۇلتتىق رۋح پەن ۇلتتىق مۇددە ماسەلەلەرى، ەلارالىق ساياساتتاعى ۇستانىم،  شىعىس تاريحى، اراب-تۇركى جانە قىتاي-قازاق قارىم-قاتىناستارى، بۇل ورايدا  شەشىمىن  تابۋى  ءتيىس پروبلەمالار جان-جاقتى ءارى وتكىر قوزعالادى.  «جايساڭ دا ءجۇر جانىڭدا» بولىمىندە ءوزى پىكىرلەس، مۇراتتاس بولعان ا. سۇلەيمەنوۆ، گ. بەلگەر، ي. قاراقۇلوۆ، د. يسابەكوۆ سىندى قازاق ادەبيەتى مەن مادەنيەتىنىڭ كورنەكتى وكىلدەرى تۋرالى سىر شەرتەدى.

جيناق اۆتوردىڭ   «تامشى، بۇلاق!» دەگەن جۇرەكجاردى ەسسەسىمەن قورىتىندىلانادى. دانا كونفۋتسيدىڭ بىلىمگە اپارار ءۇش جول رەتىندە ويلانىستاردى، تولعانىستاردى، تاجىريبەنى اتاعانىن ەسكە الىپ، ءوزىنىڭ ءومىر بويى وسى ۇلكەن جولدىڭ ءۇش تارماعىمەن دە ءجۇرىپ كەلە جاتقانىن، بۇل جولىنا  ادىل جانە ءدىل ۇستانىمدارىن باعدارشام ەتەتىن  ايتادى. ەگەر ەلىنە، ۇلتىنا تامشىداي بولسا دا سەبى تيسە، ءدىلىنىڭ ارقاسى ەكەنىن تەبىرەنە مويىندايدى، بويىنا وسى قاسيەتتى دارىتقان ۇلتتىق تامىرىنا ريزاشىلىعىن بىلاي دەپ بىلدىرەدى: «...ۇلكەن جولدىڭ ايرىعىندا تۇرىپ، ءدىلىمنىڭ دىڭگەگىن سۋسىنداتقان اق بۇلاعىمنان تامشىلاپ اققان سافتاي تازا سۋىنىڭ ءاربىر تامشىسىنان اينالايىن دەگىم كەلەدى».

كىتاپ ويلى، قوعامدىق-ساياسي جانە مادەني-ەستەتيكالىق تەرەڭ تۇجىرىمدارعا، پىكىر-پايىمدارعا باي، وتە مازمۇندى شىققان. تاۋەلسىز  قازاق ەلى بەلىن بەكەمدەپ، ەڭسەسىن تىكتەپ، ماڭگىلىك ەل بولۋعا بەت بۇرعان تۇستا، حالقىمىزدىڭ ءوزىنىڭ الەمدىك قاۋىمداستىقتاعى ورنى مەن ءرولىن،   جاھاندانۋ ۇدەرىسىندە ۇلت رەتىندە ساقتالىپ قالۋداعى مىندەتى مەن پارىزىن  تەرەڭ سەزىنىپ، تۇيسىنۋگە سەبى تيەر بۇل كىتاپتىڭ  قالىڭ وقىرمان قاۋىمعا، سونىمەن قاتار ەل تىزگىنىن ۇستاپ وتىرعان ازاماتتارعا اسا پايدالى بولارى ءسوزسىز.

بالجان حابدينا

Abai.kz