ەردوعان استانادا. ميانما گەنوتسيدى مەن مۇعالىمدەردىڭ قۋدالانۋى
ءسويتىپ قازاقستانعا تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعان كەلدى. ول ەلوردادا وتەتىن يسلام ەلدەرى سامميتىنە قاتىسادى. سامميت وتەردەن ءسال ەرتە كەلگەن ەردوعان قازاق كوشباسشىسىمەن كەزدەسىپ، بىرقاتار ماسەلەلەردى تالقىلادى.
بۇل رەجەپ تايىپ ەردوعانىڭ قازاقستانعا ءبىرىنشى مارتە كەلۋى ەمەس. پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتى ەرەكشە قۇرمەتتەيدى. «تۇركى ەلدەرىنىڭ اقساقالى» دەپ ايدارلى ات تاعىپ، ارقاسىنان قاعىپ ءجۇر.
ەردوعاننىڭ ەلىمىزگە كەلۋى تۋرالى قوعامدا ءتۇرلى پىكىرلەر ايتىلىپ، جازىلىپ جاتىر. دەيتۇرعانمەن، ەردوعاننىڭ قازاقستانعا كەلۋىندەگى باستى ميسسيا قانداي؟ تۇرىك پرەزيدەنتى بۇل جولى دا قازاق-تۇرىك ليتسەيلەرىن جابۋدى، تۇركيا بيلىگىنىڭ قۇزىرەتىنە تاپسىرۋدى سۇراي ما؟ الەد باسقا جايتتاردى ءسوز ەتپەك پە؟ تۇركيا پرەزيدەنتىنىڭ بۇگىنگى ساياسي پورترەتى قانداي؟ ءبىز، مىنە، وسى ماسەلەلەرگە توقتالامىز.
ميانماداعى گەنوتسيد پەن تۇركياداعى قۋدالاۋ
«Dailysabah.com» اگەنتتىگىنىڭ اقپاراتىنا سۇيەنسەك، تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعان قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆپەن ميانماداعى قاندى قىرعىندى تالقىلايدى.
«پرەزيدەنت رەجەپ تايىپ ەردوعان پرەزيدەنت نازارباەۆپەن ميانماداعى جانتۇرشىگەرلىك جايتتى جانە گۇلەننىڭ تەررورلىق ۇيىمىمەن (FETÖ) بىرلەسىپ كۇرەسۋدى تالقىلاماق»، دەپ جازادى تۇرىك باسىلىمى.
ءيا، ميانما بيلىگى روحيندجا مۇسىلماندارىن قۋعىن-سۇرگىنگە سالىپ، اقىرىندا 400-دەن استامىن ءولتىرىپتى دەگەن اقپارات جاريا بولىسىمەن، تۇركيا پرەزيدەنتى ميانماداعى جان تۇرشىگەرلىك وقيعانى گەنوتسيد دەپ تانيتىنىن اشىق جەتكىزدى. مايانما وداعىمەن كورشىلەس قونىستانعان بانگلادەش بيلىگىنەنەن روحيندجالىقتارعا بوسقىن رەتىندە باسپانا بەرۋدى سۇراپ، بۇل ءۇشىن اقى تولەۋگە ءازىر ەكەنىن دە ايتتى.
بۇۇ-نىڭ ءوزى ءبىر اۋىز «ءلام-ميم» دەمەي، تىلدەرىن تىستەپ وتىرعاندا ەردوعانىڭ بۇل «ەرلىگى» حالىقارالىق باق-تا قىزۋ تالقىلانىپ جاتتى.
مىنە، «تheguardian.com» باسىلىمى جازدى. تۇركيانىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مەۆلۇت چاۆۋشوگلى بانگلادەش بيلىگىنە قاراتا ايتقان سوزىندە روحيندجا مۇسىلماندارىن قابىلدايتىن بولسا، شىعىندى تۇركيا وتەۋگە ءازىر دەگەندى جەتكىزدى.
روحيندجادا 120 مىڭداي ادام بار. ولارعا ميانما بيلىگى ازاماتتىق بەرگەن جوق. بوسقىن دا ەمەس. بىراق، بوسىپ ءجۇر. ولاردى بانگلادەش بيلىگى شەكاراسىنان كىرگىزسە، اقىسىن شىن مانىندە ەردوعان تولەي مە؟ بۇل دا قىزدى-قىزدىمەن ايتىلعان ءسوز بولۋى ابدەن مۇمكىن.
انىعىندا تۇركيا پرەزيدەنتىنىڭ ءوزىن مۇسىلمانداردىڭ قامقورشىسى وبرازىندا كورسەتۋى – يسلام مەملەكەتتەرى ىشىندە ليدەرلىككە ۇمتىلىس دەپ باعالاۋعا ابدەن بولادى.
ايتپاقشى، ميانمادا «بەيبىت» باسقارۋشىسى اۋن سان سۋ چجي ەلدەگى قۋدالاۋدى، قىرعىندى ءتۇسىندىرىپ، باق-قا پىكىر ءبىلدىردى.
«Bۆس.com» اقپاراتىنا سەنسەك، نوبەل سىيلىعىن العان ميانما باسشىسى تەلەفون ارقىلى رەجەپ تايىپ ەردوعانمەن سويلەسىپ،ۇكىمەت راكحاين شتاتىنداعى ءار ادامدى قورعاپ وتىرعانىن ايتا كەلىپ بىلاي دەيدى:.
- ادامي قۇقىقتاردان ايىرىلۋ، دەموكراتيالىق تۇرعىدا قورعاۋ دەگەندەردىڭ نە ەكەنىن ءبىز ءبىر كىسىدەي، ءتىپتى، كوبىنەن جاقسى بىلەمىز. سوندىقتان دا ءبىز ەلدەگى بارلىق ادامداردىڭ قۇقىعى قورعالۋىن، ساياسي عانا ەمەس، الەۋمەتتىك جانە ادامي تۇرعىدا قورعالۋىن قاداعالايمىز. (سان سۋ چجي: Ms Suu Kyi is quotedassaying: "We know very well, more than most, what it means to be deprivedof human right sand democratic protection).
سونداي-اق، اۋن سۋ چجي ەلدەگى جايتتارعا قاتىستى الەمدىك باق-تا دەزينفورماتسيا جاسالىپ جاتقانىن دا ءمالىم ەتتى.
بۇل رەجەپ تايىپ ەردوعان مىرزا مەن نوبەلى بار باسشىنىڭ اراسىندا بولعان اڭگىمە.
راس، ەردوعانىڭ جوعارىداعى جاساعان قادامى قالتقىسىز-اق. ال ناقتى ارەكەت قانە؟ ونى ۋاقىتتىڭ ەنشىسىنە قالدىردىق.
دەگەنمەن، ادىلدىگىن ايتساق، ميانميدەگى قان-قاساپتى ءدىني الاۋىزدىقتان گورى ەتنوسارالىق قاقتىعىسقا جاتقىزعان دۇرىس بولار. سەبەبى، اراكانداعى الاۋىزدىق ەكى تاراپتىڭ جەرگە تالاسىنان باستالعان. ءبىز ميانمي بيلىگىن اقتامايمىز. قارۋلى بيلىك پەن بۋدديست-تەرروريستەردىڭ قۋدالاۋىنا روحيندجا حالقى ۇشىرادى. وسى جەردە ەردوعان مۇسىلمانداردى قۇتقارۋشى كەيىپتە جالت ەتە قالدى.
قۋدالاۋ دەمەكشى پارادوكس. ميانمي مۇسىلماندارىن قۇتقارۋشى رەجەپ تايىپ ەردوعان تۇركيا مۇسىلماندارىن نەگە قۋدالاۋدا؟
تايىپ ەردوعان 2016 جىلعى «توڭكەرىستەن» كەيىن 100 مىڭنان استام ادامدى قىزمەتىنەن قۋىپ، ونداعان مىڭ تۇرىك ازاماتىن تۇرمەگە جاپتى. ولارعا تاعىلعان ايىپ – ەردوعان بيلىگىنە قارسى شىعۋ، توڭكەرىس جاساۋ. قازىرگى تاڭدا بيلىكتى توڭكەرىپ تاستاي الماعان توڭكەرىستەن كەيىنگى تازالاۋ پروتسەسسى كەزىندە تۇركيا بارلاۋ قىزمەتىنىڭ 87 قىزمەتكەرى جۇمىستان شىعارىلدى. ونىڭ 52-سىنە قاتىستى قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. تاعى 141 قىزمەتكەرگە قاتاڭ سوگىس جاريالاندى.انكارانىڭ شەشىمىمەن 100 مىڭنان استام پوليتسيا، اسكەر جانە مەملەكەت قىزمەتكەرى جۇمىستان شىعارىلدى.كۇنى بۇگىندە تۇركيا تۇرمەلەرىندە 17 مىڭ ايەل، 568 بالانىن وتىرعان كورىنەدى. بۇل ناقتى دەرەك. 17 مىڭ ايەلدىڭ توڭكەرىسكە قانداي قاتىسى ءبار؟بىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىندە 15 مىڭ 200 ادام جۇمىستارىن توقتاتۋعا بۇيرىق الدى. ال جەكەمەنشىك ۇيىمداردا 21 مىڭ مۇعالىم قىزمەتتىك ليتسەنزيالارىنان ايرىلدى.ىشكى ىستەر مينيسترلىگى، ورتالىق جانە پروۆينتسيالىق ۇيىمدارىندا بارلىعى 8 مىڭ 777 ادام قىزمەتتەرىنەن الاستاتىلدى.جوعارى سوتتىڭ (يارگىتاي) 140 جانە مەملەكەتتىك كەڭەس (دانىشتاي) 48 مۇشەسى جونىندە دە تەرگەۋ باستالدى. 2 مىڭ 745 سۋديا, اكىمشىلىك سوت پەن پروكۋرورعا قاتىستى دا قاماۋعا الۋ شەشىمى شىعارىلدى.
جوعارىداعى تسيفرلاردان نەنى اڭعاردىق؟ بۇلار ەردوعان افتوريتاريزمىنە قارسى شىققاندار. قارا تىزىمدەگىلەر. ەڭ قىزىعى – مۇسىلماندار. گەنوتسيدپەن قۋعىن-سۇرگىنگە جانى قاس ەردوعان ءوز ەلىندە وسىنشاما ادامدى قۋدالاۋ ساياساتىن كۇنى بۇگىنگە دەيىن جالعاستىرىپ كەلەدى. سوندا، ەردوعان مۇسىلمانداردى قورعاۋشى ما، الدە كەرىسىنشە مە؟
تۇرىك ليتسەيىندەگى تۇرىكتەردى قۋدالاۋ ساياساتى
ميانميگە ورالايىق، مۇندا 20 جىلدان بەرى جۇمىس جاساپ كەلە جاتقان «تۇرىك ليتسەيلەرى» بار. ءيا، ەردوعان تۇنگى تۇسىندە «ازىرەيىل» كەيىپىندە كورەتىن - فەتحۋللاح گۇلەنىڭ قاتىسى بار دەيتىن تۇرىك ليتسەيلەرى.
«HORIZON International school» (قازاقشاعا قوتارساق، كوكجيەك حالىقارالىق مەكتەبى بولادى) دەپ اتالاتىن بۇل مەكتەپتەردە تۇرىك ازاماتتارى وقىتۋشىلىقپەن اينالىسقان.
«Frontiermyanmar.net» سايتىندا «HORIZON» مەكتەبىنە تۇرىك وپپوزيتسياسىمەن بايلانىسى بار دەگەن كۇدىك بويىنشا تەكسەرۋ جۇرگىزىلگەنى جازىلدى. ءميانميدىڭ ءبىلىم مينيسترلىگى ارىز جازىپ، «تەرروريستىك توپپەن بايلانىسى بار» دەگەن كۇدىك بويىنشا تەكسەرىس جاسالعان (Alleged links to ‘terrorist organisations’ prompted the Ministry of Education to file a case against the international school for not having a licence, even though it is not eligible for a school licence under Myanmar law.The case appears to stem from the international school’s alleged links to Turkey’s opposition movement.)
مىنە، گاپ قايدا جاتىر. تۇرىك وپپوزيتسياسىمەن بايلانىسى بار دەگەن كۇدىكتى انكارا ايتىپ، ميانمي بيلىگى تەكسەرىس جاسايدى.
سول «Frontiermyanmar.net» سايتى «2016 جىلعى تۇركياداعى بولماي قالعان توكەرىستەن كەيىن ميانمي پوليتسياسى تەكسەرىس جاساعان.بۇل وقيعادان كەيىن (2016 جىلعى توڭكەرىس ارەكەتىن ايتىپ وتىر) ەردوعان ساياسي وپپونەنتتەرىن، اسىرەسە اقش-تا تۇراتىن فەتحۋللاح گۇلەنمەن بايلانىسى بارلاردى قۋدالاي باستادى» ، دەپ جازادى (The investigation was launched by Myanmar police shortly after a failed coup against Turkish President Recep Tayyip Erdogan in July 2016. The coup attempt prompted Erdogan to launch a massive crackdown on political opponents, particularly those linked to Fethullah Gülen, a US-based cleric.).
ول ول ما، «turkeypurge.com» سايتى تاراتقان اقپاراتتا، ەردوعان بيلىگى گۇلەنمەن بايلانىسى بار دەگەن 120 مىڭداي ادامدى تۇتقىنداعانى جازىلدى (Turkey has already detained more than 120,000 people over their alleged or real ties to the movement at home before spreading its crackdown to overseas.). Movement– قوزعالىس دەپ وتىرعانى (FETÖ) بولسا كەرەك. وسى تۇستا ايتا كەتۋ كەرەك، بىلتىرعى جىلعى بولماي قالعان «توڭكەرىس» كارتيناسىنان كەيىن تۇركيادا «دابىل» رەجىمى ءالى الىنعان جوق. تۇركيا بيلىگىندەگى كوپ قادام كونستيتۋتسيا ەمەس، قاۋلى ارقىلى جۇزەگە اسىرىلىپ كەلە جاتىر.
تۇرىك (مۇسىلمان) مۇعالىمدەرىنىڭ جانايقايى
ميانمي بيلىگىمەن كەلىسىمگە كەلگەن رەجەپ تايىپ ەردوعاننىڭ ىقپال ەتۋىمەن تۇرىك وقىتۋشىلارى تۇركياعا دەپورتاتسيالاندى. ال وندا مۇعالىمدەر تۇرمەگە قامالۋدا. بۇل ميانميدەگى مۇعالىم مۇحاممەد فۋركان سوكمەن. مۇحاممەدتىڭ جانايقايىن وزدەرىڭىز تىڭداڭىزدار: https://turkeypurge.com/teacher-detained-in-turkey-after-forcibly-returned-from-myanmar-thailand
«وسى ءبىر تاماشا مەرەكەنىڭ كۇنىندە انامنان ايىرىلىپ قالدىم. توپىراق سالۋعا مۇمكىندىك بەرمەگەن زالىمدارعا راببىمنىڭ قاھار اتىن ايتامىن!». بۇل دا باسساۋعالاپ جۇرگەن تۇرىك مۇعالىمى احمەت چاكىردىڭ «فەيسبۋك» جەلىسىندەگى جازباسى.
ءيا، رەجەپ تايىپ ەردوعاننىڭ قازاقستانعا ءار كەلۋىندەگى باستى ميسسياسى قازاق-تۇرىك ليتسەيلەرىن جابۋ، ونداعى تۇرىك مۇعالىمدەرىن قۋدالاۋ ەكەنىن ەكىنىڭ ءبىرى بىلەدى. ويتكەنى، ەردوعان مىرزا ءار كەلگەنىندە وسى ماسەلەنى ءسوز ەتەدى.
ءتىپتى، پرەزيدەنت نازارباەۆ بۇل وقۋ ورىندارىن تەكسەرۋدەن وتكىزەتىنىن، ەگەر قازاقستان زاڭىنا قارسى قانداي دا ءبىر بەلگى انىقتالاتىن بولسا، دەرەۋ جاۋىپ تاستايتىنىن ايتقان. ناتيجەسىندە، «تەكسەرىس جاسالىپ، قازاقستان زاڭىنا قايشى ەش ارەكەت انىقتالماعانىن، وقۋ قر ءبىلىم مينيسترلىگى باعدارلاماسى بويىنشا جۇرگىزىلىپ جاتقانىن» ايتتى ("سوگلاسنو پروۆەدەننوي نامي پروۆەركە، نيكاكيح كازاحستانسكيح زاكونوۆ وني نە نارۋشالي. پروگرامما وبۋچەنيا سوستاۆلياەتسيا نا وسنوۆە ۋچەبنوي پروگراممى مينيستەرستۆا وبرازوۆانيا رك", - سكازال نازارباەۆ.»). بۇل تۋرالى «timeskz.kz» جازدى.
ونىڭ ۇستىنە، قازىر بۇل مەكتەردىڭ اتاۋى وزگەرتىلدى. «ءبىلىم» يننوۆاتسيالىق مەكتەپتەرى. قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە قارايدى. قازاق-تۇرىك مەكتەپتەرىنىڭ نەگىزىن قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن تۇركيانىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى تۇرعىت وزال بىرگە قالاعان ەدى. قازاقستاننىڭ ءبىلىم بەرۋ ىسىنە ەلەۋلى ۇلەس قوسقان بۇل مەكتەپتەرگە ەردوعاننىڭ شۇيلىگۋىن تۇرىك ليتسەيلەرىن ەردوعاننىڭ اتىشۋلى ۇلى ءبىلال ەردوعان باسقاراتىن «مااريف» قورىنىڭ مەنشىگىنە وتكىزۋ ارەكەتىمەن بايلانىستىرۋعا بولادى.
بىرنەشە ايدان بەرى، قتل-دەگى ء(بىلىم جانە يننوۆاتسيا ليتسەيلەرى) ۇستازداردىڭ باسىنا تۇسكەن قيىن جاعدايلار تۋرالى ارداگەر ۇستاز، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى ساۋلە مەشىتبايقىزى جازدى (http://abai.kz/post/58750).
وسىدان تۋرا 1 جىل بۇرىن رەجەپ تايىپ ەردوعان مەن نۇرسۇلتان نازارباەۆ كەزدەستى. سول كەزدەسۋدە ەلباسى «قازاقستاندا جۇمىس ىستەپ تۇرعان مەكتەپتەر – ءبىزدىڭ مەملەكەتتىڭ مەكتەپتەرى. بۇل مەكتەپ وقۋشىلارى قازاق، ورىس، اعىلشىن جانە تۇرىك تىلدەرىندە ءبىلىم الادى. مەكتەپتەردە جۇمىس ىستەيتىن وقىتۋشىلاردىڭ 90 پايىزى قازاقستان ازاماتتارى جانە تەك 8-9 پايىز وقىتۋشىلار تۇركيادان بالالارىن وقىتۋ ءۇشىن كەلەدى.
ول مەكتەپتەردە ءبىلىم بەرۋ ساپاسى وتە جوعارى. ءبىلىم الاتىن 9 مىڭ بالانىڭ بىرنەشە مىڭى الەمدىك وليمپيادا، بايقاۋلاردىڭ جەڭىمپازدارى، ولاردىڭ بارلىقتارى ۋنيۆەرسيتەتتەرگە تۇسەدى» دەدى.
ەندەشە، تۇركيا پرەزيدەنتىنىڭ قازاقستاننىڭ مەنشىگىندەگى مەكتەپتىڭ ءبىلىم جۇيەسىنە قول سۇعۋى قالاي؟
قازىرگى تاڭدا تۇركيا پرەزيدەنتى جۇرگىزىپ وتىرعان سىرتقى ساياساتقا توقتالساق، تۇركيامەن تاتۋ ساياسات ۇستانىپ وتىرعان ساناۋلى مەملەكەتتىڭ ءبىرى – كاتار. ەۋروپا وداعىمەن ەكىجۇزدى ساياسات ۇستانادى. 2006-2007 جىلدارى ەۋروپاعا ينتەگراتسيا جاساپ كوردى. دەموكراتيالىق جولعا تۇسۋگە تىرىستى. ەكونوميكالىق، قۇقىقتىق رەفورمالار جاسادى. قازىر ەردوعان ەۋرازيالىق ينتەگراتسياعا اۋىستى.
رەسەيمەن ەكىباستان الاۋىز بولىپ كەلدى. اراداعى ۇشاق داۋىنان كەيىن پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ بىتىمگەرلىمەن تىنىشتالدى.
اقش-تۇركيا قارىم-قاتىناسى قىرىقپىشاق. اسىرەسە، اقش 2013 جىلعى جەمقورلىق وپەراتسياسىنا قاتىسى بار رەزا زاررابتى قاماپ، ەردوعاننىڭ ەڭ سەنىمدى ادامدارىنىڭ ءبىرى، تۇركيانىڭ ەكس-ەكونوميكا ءمينيسترى مەحمەت زافەر چاگلايانعا قاتىستى نيۋ يوركتىڭ وڭتۇستىك وكرۋگىنىڭ پروكۋراتۋراسى قىلمىستىق ءىس قوزعادى. تۇرىك-يران كاسىپكەرى رەزا زارراب پەن تۇركيالىق 9 شەنەۋنىك اسا ءىرى كولەمدە اقش اقشاسىن تۇركيا ارلىقى يرانعا اۋدارۋمەن اينالىسقان. بۇل ءۇشىن مەحمەت زافەر قوماقتى سىياقى الىپ وتىرعان.
ال رەجەپ تايىپ ەردوعان بولسا، بۇل ىسكە قاتىستى مالىمدەمە جاساپ، «اقش جاقتان بۇل ىسكە قاتىستى وتە جاعىمسىز يىستەر سەزىلىپ جاتىر. بۇل جەردە مەن اشىق ايتامىن، ەسكى ەكونوميكا مينيسترىمىزگە تاعىلعان بۇل ايىپ، بۇكىل تۇركيا جۇرتىنا تاعىلعان ايىپ» ("Burada bizim eski ekonomi bakanımıza yönelik atılan bu adımı açık söylüyorum ben Türkiye Cumhuriyeti'ne yönelik bir adım olarak değerlendiriyorum. Şahsına yönelik bir iddiayı ortaya koyabilmiş değiller" dedi.). دەدى (http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/siyaset/819330/Erdogan_dan_Zafer_Caglayan_aciklamasi__Cok_pis_kokular_geliyor.html).
«Cumhuriyet.com.tr» تاراتقان بۇل اقپاراتتا ەردوعان مىرزانىڭ اقش ايىبىن ساياسي دەپ باعالاعان.
كاسىپكەر رەزا زاررابقا يرانمەن كەلىسىم جاساپ، تۇركيا ساياساتكەرلەرىنە پارا ۇسىنىپ، باسەكەلەستەرىن تىقسىرىپ وتىرعان دەگەن ايىپ تاعىلعان. زاررابتىڭ پاراسىن العاندار قاتارىندا تۇركياداعى ەڭ ءىرى «Halkbank»-ءتىڭ باس ديرەكتورى بولعان سۇلەيمان اسلان، ەكس-ەكونوميكا ءمينيسترى زافەر چاگلايان، ءىىم ءمينيسترى بولعان مۋاممار گۇلەر، ەۋرينتەگراتسيا ءمينيسترى بولعان ەگەمەن باگىش بار. اقش بۇل ازاماتتاردىڭ «جەمقورلىق وپەراتسياسى» كەزىندە اشكەرەلەنگەنىن ايتتى. ءدال سول جەمقورلىق وپەراتسياسى مەن «ۇلكەن پارا» ىسىندە ەردوعاننىڭ ۇلى ءبىلال ەردوعاننىڭ دا ەسىم-سويى ەلگە بەلگىلى بولعان.
بۇل تۋرالى ءتىپتى، تۇركيانىڭ حالىقتىق-رەسپۋبليكالىق پارتيا (سنر) جەتەكشىسى كىلىچداروگلى مالىمدەمە جاساپ، تۇركيا بيلىگىن ايىپتادى.
«اياق كيىم قورابىنا جاسىرىلعان دوللارلار كىمنىڭ ۇيىنەن تابىلدى؟ ەسەپتىك ماشينالار كىمنىڭ ۇيىنەن تابىلدى؟ كىناسىز ادامداردىڭ با؟ جوق، سەندەردىڭ ۇيلەرىڭدە بولدى. وزدەرىڭنىڭ لاس ىستەرىڭ اشكەرە بولعان سوڭ، تازالاۋ وپەراتسياسىن باستادىڭدار. سەندەر ەسە قايتارىپ جاتىرسىڭدار»، دەپ تۇركيا بيلىگىن ايىپتادى.
تۇركيا بيلىگى گەرمانيامەن دە تاتۋ-ءتاتتى دەي المايمىز. رەجەپ تايىپ ەردوعان مىرزا، الداعى بولاتىن گەرمانياداعى سايلاۋدا، ونداعى تۇرىك ازاماتتارىنا ۇندەۋ جاساپ، «ءبىزدىڭ دۇشپاندارىمىزعا داۋىس بەرمەڭدەر» دەگەندى ايتتى.
بۇل رەجەپ تايىپ ەردوعاننىڭ سىرتقا ساياسي جۇرىستەرىنىڭ ءبىرسىپىراسى عانا. تۇراقتى ەمەس. بۇل جاعىن دا ەسكەرگەن ابزال. وسىنداي سىرتقى ساياساتى بار مەملەكەتكە، تۇركيا ەمەس، ەردوعان ساياساتىنا سەنۋگە بولا ما، جوق پا؟
ءتۇيىن. تۇيىندەۋ سىزدەن بولسىن. قازاق پەن تۇرىكتىڭ تۋىس ەلدەر ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن العاش بولىپ مويىنداعان تۇرىك جۇرتىندا «78 ميلليون قازاق» بار ەكەنىن ەردوعان دا، داۆۋتوگلى دا ايتتى. قازاقستان-تۇركيا اراسىنداعى ەكونوميكالىق احۋال كوز تولتىرارلىق ەمەس، ارينە. 26 جىلدا سىرتقى ساۋدا اينالىمى – 3,5 ميللياردتان اسقان جوق.
ال رۋحاني بايلانىس كوپ قىزىعارلىقتاي ەكەنى شىندىق. قوس ەلدىڭ اراسىنداعى مادەني-رۋحاني بايلانىس كۇن ساناپ نىعايىپ كەلەدى.
ال ساياسي بايلانىسقا توقتالساق، وتكەن جىلعى تۇركيا-رەسەي جانجالىنا بىتىمگەرلىك ايتىپ، ءدۇرداراز بولعان ەكى ەلدى تاتۋلاستىرعان – پرەزيدەنت نازارباەۆ. بۇنى ەردوعاننىڭ ءوزى ايتقان. رەجەپ تايىپ ەردوعان قازاق كوشباسشىسىن اعا تۇتادى.
«Oncevatan.com.tr» سايتى بىلتىر «تۇركيا-رەسەي داۋىنداعى نازارباەۆتىڭ ءرولى» اتتى ماقالا جاريالادى. وندا قازاقستاندى «ازيانىڭ جارقىراعان جۇلدىزى» دەپ سيپاتتاي كەلە، تۇركى الەمى مەن جاھاندىق ساياساتتىڭ شەبەر ساياساتكەرى رەتىندە دەپ باعا بەردى. تۇرىك-ورىس قاتىناسىن جاقسارتۋىنداعى رولىنە ارناۋلى توقتالعان گازەت، قر پرەزيدەنتىن «الەمنىڭ ەڭ بەلسەندى 10 ليدەرىنىڭ اراسىندا» دەپ جازدى.
ارامىز تاتۋ. سالەمىمىز ءتۇزۋ. وسى اتموسفەرانى بۇزاتىن رەجەپ تايىپ ەردوعاننىڭ جازعىز قالاۋى – قازاق-تۇرىك مەكتەپتەرى. گۇلەنمەن جاۋلاستىق ەردوعاننىڭ حالىقارالى قساياساتتاعى بەدەلىنە ۇلكەن داق ءتۇسىرىپ جاتقانى انىق. وعان ەڭ ءبىرىنشى ەردوعانىڭ ءوزى كىنالى ەكەنى تاعى انىق.
رەجەپ تايىپ ەردوعان ۇلكەن ساياسي قادامداردى ەڭسەرىپ، تۇركيانىڭ پارلامەنتتىك باسقارۋىن پرەزيدەنتتىك باسقارۋعا اۋىستىرىپ، پرەمەرلىكتەن پرەزيدەنتتىككە وتكەن اككى ساياساتكەر. قىزبا قاندى. بۇرق-سارق ەتىپ قايناپ، تاسىپ الاتىنى تاعى بار. دەيتۇرعانمەن، ول ساياساتكەر.
«ەردوعاننىڭ تاريحي ۇلكەن ميسسياسى بار ەدى، ول كەزىندە قۋدالاۋعا تۇسكەن يسلام ءدىنىن اتاتۇرىكتىك يدەيامەن قابىستىرىپ، تۇركيانىڭ جاڭا زامانداعى جاڭا مودەرنيزاتسياسىن جاساعان ەكىنشى ءاتاتۇرى كبولاتىن مۇمكىندىگى بار ەدى. شىنىنايتۋ كەرەك، ءدال بۇگىن جۇرگىزىپ جاتقان ساياساتى، بيلىك قۇمارلىعى، وزىنەن باسقانى ادام ساناماۋى، بيلەۋشى تاپتىڭ مونوپولياسىن ورناتۋ ساياساتى جالعاسا بەرسە، تۇركيا زامان كوشىنەن 20-30 جىلعا كەشىگىپ قالۋى عاجاپ ەمەس. ول بولاشاقتا جاڭا توڭكەرىسكە، بۇگىنگىدەي ول جاساندى نەمەسە كۇماندى ەمەس، شىنمانىندەگى ۇلكەن توڭكەرىسكە اپارۋى مۇمكىن»دەيدى قازاق ساياساتكەرى ايدوس سارىم.
بۇل رەجەپ ەردوعانعا بەرىلگەن ساياسي باعا. ال ءبىز تەك مىنانى ايتقىمىز كەلەدى. رەجەپ تايىپ ەردوعان ميانمي مۇسىلماندارىن قورعايتىنىن ايتتى. ءبىز تۇرىك مۇعالىمدەرىن بەيبەرەكەت قۋدالاۋدان اراشالاۋدى ءجون سانايمىز. ويتكەنى بۇل ادامگەرشىلىكتىڭ ءىسى.
نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى
Abai.kz
https://frontiermyanmar.net/en/horizon-in-hot-water-over-alleged-links-to-turkish-opposition
https://turkeypurge.com/teacher-detained-in-turkey-after-forcibly-returned-from-myanmar-thailand
https://timeskz.kz/17386-nazarbaev-poobeschal-erdoganu-proverit-tureckie-licei-v-kazahstane.html
http://www.oncevatan.com.tr/guncel/turkiye-rusya-barisinda-nazarbayevin-rolu-2-h95150.html
