الەمدىك مەملەكەتتەر قاۋىمداستىعىنىڭ الىپ مۇحيتىندا بيىك تە اساۋ تولقىندارعا باتىل قۇلاش ۇرعان تاۋەلسىز قازاقستان مەملەكەتىنىڭ شيرەك عاسىرداعى سىرتقى ساياساتى، جاھاندىق كولەمدەگى باتىل ارەكەتتەرى، مۇقالماس كۇش-جىگەرى جانە ەرەن ەڭبەكتى تالاپ ەتەتىن اۋقىمدى ىستەرى تولايىم تابىستارمەن ەرەكشەلەنىپ كەلەدى.

دۇنيەجۇزىلىك قوعامداستىقتىڭ بەلدى دە بەدەلدى مۇشەسى رەتىندە بەك تانىلعان قازاقستان قازىرگى كەزەڭدە قارا قازانى بۇرق-سارق قايناپ جاتقان قاتپارى قالىڭ، قۇپياسى مول حالىقارالىق احۋالدى سىرتتان باقىلاۋشى سالعىرت كورەرمەن ەمەس، قاۋىرت تىرلىكتىڭ قاق ورتاسىندا جۇرەتىن بەلسەندى ويىنشىسىنا اينالدى.

ەلىمىزدىڭ سىرتقى ساياساتتاعى كوپباعىتتىلىق ۇستانىمىنا سايكەس، ديپلوماتيالىق قۇرالدار ارقىلى الەمنىڭ ىقپالدى كۇشتەرى اراسىنداعى تەڭدىكتى ساقتاي وتىرىپ، ءتول ستراتەگيالىق مۇددەلەرىمىزدى ىلگەرىلەتۋدىڭ ىلكىمدى مىندەتىن اتقارۋ ساتىمەن جۇزەگە اسىرىلدى. مۇنداي جەتىستىگىمىزدىڭ ءتۇپ قاينار كوزى وسىناۋ ءدۇبىرلى دۇنيەدە تۋعان حالقىنىڭ تالاپ-تىلەگى مەن ءۇمىت-مۇراتىن ءاردايىم قاپىسىز سەزىنە بىلەتىن پرەزيدەنت ن.نازارباەۆتىڭ بۇگىنگىنى بايىپپەن باعامداۋىمەن بىرگە، كەلەشەككە ۇدايى ءجىتى كوز جىبەرىپ وتىراتىن سايىپقىران سۇڭعىلالىعىنىڭ ارقاسىندا دەپ بىلەمىز. ولاي بولسا، ءاربىر جىلدىڭ جەمىستى ساتتەرىن سارالاۋ وتانىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى كۇنىمەن ورايلاسۋى، البەتتە، بۇگىندە اعا بۋىنعا اينالعان جىگەرلى جاستارىمىزدىڭ لۇپىلدەگەن جاس جۇرەكتەرى جالىنداي جارقىراعان جەلتوقسانمەن ۇندەسۋى وزىندىك زاڭدىلىقتاي كورىنەدى.

شىنىندا، الەم ۇزدىكسىز وزگەرەدى، داميدى نەمەسە، بۇگىندە كورىنىپ وتىرعانداي، تەرەڭ داعدارىستارعا ۇشىرايدى. الايدا كەمەل كەلەشەككە بەت تۇزەگەن ەلىمىزدىڭ ماۋەلى ماقساتى – حالىقارالىق احۋالدىڭ اۋانىن سەرگەك باقىلاپ، وعان دەر كەزىندە بەيىمدەلۋ عانا ەمەس، قايتا باتىل ارالاسىپ، ۇلتتىق، ەلدىك مۇددەلەرىمىزگە ساي كەلەتىندەي باعىتقا بۇرۋ جانە باسقارۋعا ۇمتىلۋ بولىپ تابىلادى. ناقتى ىستەرىمىز كورسەتىپ وتىرعانىنداي، بۇل ءبىزدىڭ قولىمىزدان كەلەدى.

ءسوزىمىزدىڭ جارقىن دالەلدەرىنىڭ باسىندا قازاقستاننىڭ 2017-2018 جىلدارى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى ەمەس مۇشەلىگىنە سايلانۋىن ايتۋىمىز لازىم. تمد ەلدەرى اراسىنان العاشقى بولىپ (رەسەي قك تۇراقتى مۇشە), اتالعان جوعارى مارتەبەگە جەتكەن قازاق ەلى ءوز قىزمەتىندە دۇنيەجۇزىلىك قوعامداستىقتىڭ نازارىن ورتالىقازيالىق ايماقتىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىنە اۋدارۋعا، الەمدە يادرولىق قارۋسىز بەيبىتشىلىك ورناتۋدى جاقىنداتۋ سىندى ادامزاتتىق اۋقىمداعى ۇلكەن مۇراتتاردى الدىعا قويدى. جاۋاپتى قىزمەتىندەگى ءبىرىنشى جىلدىڭ العاشقى قورىتىندىلارى كوزدەلگەن مىندەتتەمەلەردىڭ ەلەۋلى ىلگەرىلەگەندىگىن اڭعارتتى. ەڭ باستىسى، الدىمىزدا بارىنشا سىندارلى ءسات – اتالعان مارتەبەلى ۇيىمداعى الداعى جىلدىڭ باسىنداعى توراعالىق قىزمەتىمىزدى جوعارى دەڭگەيدە اتقارىپ، الەم مەملەكەتتەرى قاۋىمداستىعىنىڭ الدىندا ابىرويىمىزدى بەكەمدەي ءتۇسۋ بولماق.

ەلوردامىز تورىندە 2017 جىلعى 10 ماۋسىم مەن 10 قىركۇيەك ارالىعىندا وتكىزىلگەن حالىقارالىق مامانداندىرىلعان «استانا «ەكسپو-2017» كورمەسى بايتاق جۇرتىمىزدىڭ ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارا بىلگەن بىرتۇتاستىعىنىڭ ارقاسىندا تابىستى جۇزەگە اسىرىلۋى – قازاق ەلىنىڭ جاس تا بولسا جاھاندىق اۋقىمداعى جاسامپاز ىستەردى قايمىقپاي اتقارا بىلەتىندىگىن جارقىراتا كورسەتتى. وسىناۋ مارتەبەلى ءىس-شاراعا دۇنيەجۇزىنەن 115 ەلدىڭ، 22 حالىقارالىق ۇيىمنىڭ قاتىسۋىنا قول جەتكىزۋدە وتاندىق سىرتقى ساياسات ۆەدومستۆوسىنىڭ ورتالىق اپپاراتى مەن ەلدەن، تۋعان ورتادان جىراقتا الەمنىڭ ءار تۇكپىرىندە ەڭبەكتەنىپ جۇرگەن كاسىبي قىزمەتكەرلەرىنىڭ تولاسسىز اتقارعان اۋقىمدى جۇمىسى ايرىقشا باعالاۋعا ابدەن لايىق.

كورمە ەلىمىزدى الەم جۇرتشىلىعىنا جاقىنىراق تانىستىرۋعا، دەمەك تۋريستىك سالانىڭ جاندانۋىنا، ىسكەرلىك بايلانىستاردىڭ ۇدەۋىنە مول ۇلەس قوستى. قازاق جۇرتىنىڭ باتىستىق وركەنيەت قۇندىلىقتارىن قاپىسىز مەڭگەرۋىمەن قاتار، شىعىس مۇسىلمان الەمىنىڭ ايتۋلى مۇشەسى بولا وتىرىپ، اراداعى كۇردەلى دە نازىك بايلانىستى قولايلى ارتىقشىلىققا اينالدىرۋ شەبەرلىگىن پاش ەتۋدە. ويتكەنى ەۋرازيالىق تاريحي تامىرلاستىقتان باستاۋ الاتىن رۋحاني ۇندەستىك، مادەني، ەتنيكالىق جاقىندىق فاكتورلارىنىڭ وزەكتىلىگى سىرتقى باعىتىمىزدى ءبىر ءسات نازاردان تىس قالعان ەمەس.

ولاي دەيتىنىمىز، ازياداعى ءوزارا ءىس-قيمىل جانە سەنىم شارالارى كەڭەسى ۇدەرىسىنىڭ باستاماشىسى رەتىندە وسىناۋ ماڭىزدى فورۋمنىڭ 25 جىلدىق قىزمەتىنىڭ جەمىستى ناتيجەلەرگە باستاۋىن جالعاستىرۋدا.

اتالعان ارنانىڭ زاڭدى جالعاسىنداي، استانا قالاسىندا 2017 جىلعى 10-11 قىركۇيەكتە ۇيىمداستىرىلعان عىلىم جانە تەحنولوگيالار جونىندەگى يسلام ىنتىماقتاستىعى ۇيىمىنىڭ ءبىرىنشى ءسامميتى مۇسىلمان الەمىنىڭ ساياسي، عىلىمي ومىرىندەگى ايرىقشا ءماندى وقيعاعا اينالدى. جيىندا قازاقستان باسشىسىنىڭ  “ۇلكەن جيىرمالىققا” بالاما رەتىندە «الدىڭعى قاتارلى يسلام مەملەكەتتەرىنىڭ جيىرمالىعىن» قۇرۋ تۋرالى جاريالاعان ۇسىنىسى الەم جۇرتشىلىعى نازارىنا ءىلىندى.

پرەزيدەنتتىڭ مۇسىلمان الەمىنىڭ كەلەشەك تاعدىرى تۋرالى عالامدىق ويعا قوسقان زياتكەرلىك ۇلەسى بارىنشا ايقىن. ول الەمدىك ساياساتكەرلەر اراسىنان ءبىرىنشى بولىپ مۇنداي تۇعىرلى تاقىرىپتى كەڭ اۋقىمدا جانە اشىق تالقىلاۋعا باستادى.

وسىناۋ ىزگى نيەتتىڭ ايقىن بەلگىسىندەي، بۇگىندە تاياۋ-شىعىس ەلدەرىندە شىرعالاڭنىڭ شەشىمىن تابۋ، اسىرەسە سيرياداعى قاسىرەتتى اپاتتى توقتاتۋعا شاقىرعان «استانا پروتسەسىنە» ادامزات اتاۋلى ۇلكەن ءۇمىت ارتىپ وتىرعانىن ايتار ەدىك. راسىندا، ءال-فارابي بابامىزدىڭ اسىل سۇيەگى جاتقان، بەيبارىس سۇلتانداي ارىسىمىزدىڭ وشپەس مۇراسى قالعان شام ەلىمەن ءدىني باۋىرلاستىق قانا ەمەس، تاريحي، رۋحاني تامىرلاستىعىمىزدىڭ تەرەڭدىگىنەن دە بولار، ءسىرا، بۇگىندە قيساپسىز زارداپ شەككەن سيريالىقتاردىڭ ءۇمىت-تىلەگى عاسىرلار ءجىبى جالعاپ تۇرعان قاسيەتتى سارىارقا دالاسىندا ورىندالىپ، اق تۇيەنىڭ قارنى جارىلاتىن كۇن دە الىس ەمەستەي كورىنەدى.

ءيا، ايبىندى بابالارىمىزدىڭ تارلان تۇلپارلارىنىڭ كەزىندە جارتى الەمگە جەتكەن تۇياقتارىنىڭ ءدۇبىرى انىق ەستىلىپ تۇرعان كارى تاريحسىز قازىرگىنى تارازىلاۋ، بۇگىنگىنى باعالاماي بولاشاققا باعدار جاساۋدىڭ، قازىرگى وركەنيەت تورىنە ۇمتىلۋدىڭ مۇمكىن ەمەستىگى انىق. بايتاق جۇرتىمىزدىڭ قانداي قيىندىقتاردى بولماسىن ەڭسەرىپ، جاسامپازدىقپەن العا باسا بەرەتىنى كۇمان تۋعىزبايدى.

قازىرگىدەي باسەكە مەن باقتالاستىق سالدارىنان ءسات سايىن جۇتاپ بارا جاتقان جەر شارىنىڭ استى-ءۇستى بايلىعىنا جانتالاسقان جويقىن تالاس داۋىرىندە، ەڭ باستىسى، ەلىمىز ازاماتتارىنىڭ ءبىر-بىرىنە سەنىمدىلىگى، ءبىلىم مەن بىلىكتىلىككە بەكىنگەن جەكە بەلسەندىلىك، توزىمدىلىك پەن پاتريوتيزم، وتانعا، ۇلتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سىندى قاسيەتتى ۇعىمداردى قاستەرلەپ نىعايتا بەرۋ اسا ماڭىزدى. قازاق حالقى ۇزاق عاسىرلىق عۇمىرىندا قورشاعان ورتاسىنا، سىرتقى دۇنيەگە كەڭدىك پەن كەمەڭگەرلىك، سابىرلىق پەن ساليقالىلىقتىڭ ءاردايىم جوعارى ۇلگىسىن تانىتىپ كەلە جاتقاندىعى حاق.

مىنەكي، بۇل ورايدا نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ ۇلتتىق دامۋىمىزدىڭ كۇرەتامىرلى جايتتارىن ايقىن انىقتاعان ماڭىزدى باعدارلامالىق قۇجات ماعىناداعى «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسىندا سانامىز ىسىمىزدەن وزىق تۇرۋى، ءتىپتى ول ساياسي جانە ەكونوميكالىق دامۋدى تولىقتىرىپ قانا قويماي، ولاردىڭ وزەگىنە اينالاتىنىن تۇجىرىمداعانى ومىرشەڭ وزەكتىلىگى كۇن سايىن ارتا تۇسۋدە. ويتكەنى بۇگىندە سىرتقى جانە ىشكى جاعىمسىز فاكتورلاردىڭ سالدارىنان كەرەگەسى شايقالىپ، قازانى توڭكەرىلىپ، شاڭىراعى ورتاعا ءتۇسىپ جاتقان بىرقاتار ەلدەردىڭ، انىعىندا، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق، تۇرمىستىق جاعدايلارى تومەن بولماعاندىعى ءمالىم. بۇل ءۇردىس ءتىپتى يسپانيا مىسالىنداعى باقۋاتتى ەۋرپالىق ەلدەردى شارپىعانىنا كوز جەتۋدە. مۇنداي قاسىرەتتى جايتتاردىڭ ءتۇپ-توركىنىنە ۇڭىلگەندە، ەلدىڭ ەلدىكتەن ايىرىلۋىنىڭ باستى سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى – ۇلتتىق بىرلىكتىڭ، ۇلىستىق تۇتاستىقتىڭ، ءبىر بەت – ءبىر ءجۇز قاعيداسىنىڭ قالىپتاسپاعاندىعىنان تۋىنداعانى اڭعارىلادى. سوندىقتان باسقا سالالارداعى جاڭعىرۋ قۇر جاڭعىرىققا اينالماۋى ءۇشىن، ەڭ الدىمەن ۇلتتىق كودىڭدى ساقتاي ءبىلۋدىڭ كۇن تارتىبىندەگى باستى ماسەلەگە اينالعانى اقيقات. ال، ۇلتتىق كودىڭنىڭ وزەگى، اسىرەسە قازاق حالقى ءۇشىن، البەتتە، قاسيەتتى دە قاستەرلى انا تىلىندە تۇرعاندىعى اسپانداعى ايداي اقيقات.

بۇل ورايدا مەملەكەت باسشىسىنىڭ جارلىعىمەن قازاق ءتىلىنىڭ لاتىن الىپبيىنە ءوتۋى – ءبىزدىڭ قوعامىمىزدىڭ حالىقارالىق قاۋىمداستىققا كىرىگۋ ۇدەرىسىن جەدەلدەتۋ مەن وڭايلاتۋدىڭ ۇلى مۇددەسىن كوزدەگەن كورەگەندىك قادام ەكەندىگى كامىل.

مىنەكي، سوندىقتان دا جاڭارۋ مەن جاڭعىرۋ جولىنا تۇسكەن قازاق ەلىنىڭ الدىندا قازىرگى زامان تالابىنا ساي دەموكراتيالىق قۇندىلىقتاردى نىعايتۋ، ساياسي-ەكونوميكالىق، مادەني جانە عىلىمي الەۋەتتى ەسەلەۋ، رۋحاني قۋاتتى ارتتىرۋ جولىمەن ىشكى تۇراقتىلىق پەن كەلىسىمدى كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ، سىرتقى الەمگە ۇلتتىق بىرلىگىمىز بەن تاستاي تۇتاستىعىمىزدى مويىنداتا وتىرىپ، بەيبىتشىلدىگىمىزدى بايان ەتۋ بۇگىنگى جانە بولاشاق ۇرپاقتاردىڭ باستى پارىزى بولىپ قالا بەرمەك.

مۇحتار كارىباي، قازاقستاننىڭ تاجىكستانداعى ەلشىلىگىنىڭ  كەڭەسشى-ۋاكىلى

Abai.kz