تاياۋدا ەگيپەتتىڭ ارنايى قىزمەت ورنىنىڭ ادامدارى «ال-ازحار» ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىپ جاتقان 198 ستۋدەنتتى ۇستاپ قاماپ تاستادى. قامالعانداردىڭ اراسىندا قازاق جاستارى دا بار. جاستارعا ناقتى قانداي ايىپ تاعىلعانى ءالى كۇنگە بۇلىڭعىر. ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن بىلمەك بولعان اقپارات وكىلدەرىنە مىسىرداعى قازاقستان ەلشىلىگى ماندىتىپ جاۋاپ بەرە العان جوق.
كەيبىر دەرەك كوزدەرىنە جۇگىنسەك، رەسەيدىڭ تۇرمەلەرىندە ەكى مىڭعا جۋىق قازاق ازاماتى ايىبىن وتەپ جاتقان كورىنەدى.
جالدىق سيپاتتاعى بايقوڭىردا  رەسەي ميليتسياسى قازاق پوليتسياسىن ساقتىق شارالارىنا ارالاستىرمايتىن بولىپتى. بۇل تۋرالى رەداكتسيامىزعا بايقوڭىرداعى ءتىلشىمىز حابارلاپ وتىر.
رەسەيدەگى نەوناتسيستەردىڭ قولىنان قازا تاپقان قازاقتىڭ ورىمدەي قىز-جىگىتتەرىنىڭ ارتى سۇراۋسىز قالىپ بارادى.
Cىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ن. ابىقاەۆ «وزدەرى كىنالى» دەپ مالىمدەگەن نۇكىس قالاسىنداعى (وزبەكستان رەسپۋبليكاسى) تەرگەۋ يزولياتورىندا وتىرعان ازاماتتارىمىزدىڭ قىلمىستىق ىستەرى اشىق دالەلدەنبەستەن سوتتالىپ كەتەتىن سياقتى. ال ولاردىڭ تۋىسقاندارى بولسا، اقش پرەيزدەنتى وباما مەن رف پرەزيدەنتى مەدۆەدەۆتەن اراشا سۇراپ حات جازۋدا. نەگە؟ سەبەبى...
(تالقى فورۋمعا شىققان تاقىرىپقا بايلانىستى كلۋب مۇشەلەرى مەن جالپى وقىرمان  مىنانداي ەلەكتروندى پوشتالارعا: abai-akparat@mail.ru, dauren-kuat@mail.ru, asarimov@mail.ru  جازىپ جىبەرۋلەرىنە بولادى.)

تاياۋدا ەگيپەتتىڭ ارنايى قىزمەت ورنىنىڭ ادامدارى «ال-ازحار» ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىپ جاتقان 198 ستۋدەنتتى ۇستاپ قاماپ تاستادى. قامالعانداردىڭ اراسىندا قازاق جاستارى دا بار. جاستارعا ناقتى قانداي ايىپ تاعىلعانى ءالى كۇنگە بۇلىڭعىر. ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن بىلمەك بولعان اقپارات وكىلدەرىنە مىسىرداعى قازاقستان ەلشىلىگى ماندىتىپ جاۋاپ بەرە العان جوق.
كەيبىر دەرەك كوزدەرىنە جۇگىنسەك، رەسەيدىڭ تۇرمەلەرىندە ەكى مىڭعا جۋىق قازاق ازاماتى ايىبىن وتەپ جاتقان كورىنەدى.
جالدىق سيپاتتاعى بايقوڭىردا  رەسەي ميليتسياسى قازاق پوليتسياسىن ساقتىق شارالارىنا ارالاستىرمايتىن بولىپتى. بۇل تۋرالى رەداكتسيامىزعا بايقوڭىرداعى ءتىلشىمىز حابارلاپ وتىر.
رەسەيدەگى نەوناتسيستەردىڭ قولىنان قازا تاپقان قازاقتىڭ ورىمدەي قىز-جىگىتتەرىنىڭ ارتى سۇراۋسىز قالىپ بارادى.
Cىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ن. ابىقاەۆ «وزدەرى كىنالى» دەپ مالىمدەگەن نۇكىس قالاسىنداعى (وزبەكستان رەسپۋبليكاسى) تەرگەۋ يزولياتورىندا وتىرعان ازاماتتارىمىزدىڭ قىلمىستىق ىستەرى اشىق دالەلدەنبەستەن سوتتالىپ كەتەتىن سياقتى. ال ولاردىڭ تۋىسقاندارى بولسا، اقش پرەيزدەنتى وباما مەن رف پرەزيدەنتى مەدۆەدەۆتەن اراشا سۇراپ حات جازۋدا. نەگە؟ سەبەبى...
(تالقى فورۋمعا شىققان تاقىرىپقا بايلانىستى كلۋب مۇشەلەرى مەن جالپى وقىرمان  مىنانداي ەلەكتروندى پوشتالارعا: abai-akparat@mail.ru, dauren-kuat@mail.ru, asarimov@mail.ru  جازىپ جىبەرۋلەرىنە بولادى.)

قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياساتى قانشالىقتى كوپۆەكتورلى دەسەك تە، حالىقارالىق دەڭگەيدە ەلىمىز ءوزىنىڭ ۇلتتىق ۇپايىن ساقتاۋمەن قاتار، ءوز ازاماتتارىنىڭ قۇقىن تولىققاندى قورعاپ وتىرۋى ءتيىس. رەسەيمەن ارادا ءالى دە تۇيتكىلدى ماسەلەلەر بارشىلىق. ارينە، بۇگىنگى تاڭدا رەسەي-بەلارۋس-قازاقستان كەدەن وداعى ءىس جۇزىندە جۇزەگە اسۋدىڭ ءسال-اق الدىندا تۇرعاندا، قازاق پەن ورىس ديپلوماتياسىنا قاياۋ تۇسىرەتىن بايقوڭىر ماسەلەسى، سكينحەدتەر قولىنان قازا تاپقان قازاق ازاماتتارىنىڭ سۇراۋسىز قالۋى، ت.ب. پروبلەمالار كەيىنگە شەگەرىلگەن سايىن ۋشىعا تۇسەدى. ال جەرگىلىكتى حالىق بيلىكتەن بۇل تۇيتكىلدەردىڭ شەشىلۋىن تالاپ ەتەدى.

ال ەگيپەت پەن وزبەكستانداعى قازاق ازاماتتارىنىڭ نەگىزسىز تەرگەۋ يزولياتورلارىنا توعىتىلۋى قازاقستاننىڭ جاڭا پروبلەمالاردىڭ «كوكجيەگىندە» تۇرعانىن بايقاتادى. بۇگىندە الەمدە قازاقتىڭ تابانى تيمەگەن جەر جوق. جانە سىرتتا جۇرگەن ءاربىر قازاق ازاماتى ەگەردە ونىڭ باسىنا قاۋىپ تونسە، ونى قۇتقارىپ، ءدىن امان ساقتاپ قالاتىن مەملەكەتى بارىن سەزىنىپ ءجۇرۋى ءتيىس. قازاقستان وزگە دە ەلدەر سياقتى الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە نەگىزسىز ايىپتالىپ نەمەسە باسى داۋعا قالىپ جاتقان ءاربىر ازاماتىن قورعاۋعا مىندەتتى. بۇل - ءاربىر قازاقستان ازاماتىنا بەرىلگەن كونستيتۋتسيالىق كەپىلدىكتەر. بۇل ورايدا شەتەلدە تۇتقىندالعان ازاماتتاردى سوتقا دەيىن قورعاۋشىلارمەن قامتاماسىز ەتىپ، ماسەلەنىڭ انىق-قانىعىن انىقتاۋ، ونىڭ تۋعان-تۋىستارىنا ءتيىسىلى مالىمەتتى جونەلتىپ، باق-تارعا ناقتى اقپارات بەرۋ دە ءتيىسىلى مەملەكەتتىك قۇرىلىمداردىڭ موينىندا. ول قازاقستان ازاماتى ما، ونى قازاق مەملەكەتى قورعاۋى كەرەك. ال «وزدەرى كىنالى ەكەن» دەپ قول سەرمەي سالۋ، ارينە، قۇزىرلى مينيسترلىكتەرگە ابىروي اكەلمەيدى. كەرىسىنشە، ءدال وسىنداي ادامي فاكتورلار ءتيىستى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ بەدەلىنە قاياۋ ءتۇسىرىپ، جالپى حالىقتىڭ بيلىككە دەگەن سەنىمىن ازايتادى. ەلدىڭ نارازىلىعىن تۋعىزادى. حالىقارالىق بەدەلىمىزگە دە نۇقسان كەلتىرەدى. ماسەلەن، وتكەندە رەسەي فرانتسۋزعا تۇرمىسقا شىعىپ، اجىراسقاننان سوڭ بالاسىنان ايرىلعان ورىس ايەلىنىڭ مۇددەسىن قالاي قورعادى؟! سوندا فرانتسۋز زاڭدارى اكە جاعىن قولداپ، بالانى فرانتسۋز ازاماتىنا بەرسە، رەسەي ورىس ايەلىن قولداپ، بالانى انا جاعىنا بەرۋدى ۇيعارادى. مىنە، بۇل ءاربىر مەملەكەتتىڭ ءوز ازاماتىن قورعاۋ ارەكەتى! ال ءوز ازاماتتارىمىزدىڭ وزگە ەلدەردىڭ زاڭدارىمەن سوتتالىپ كەتۋىن كۇتۋىمىز مەملەكەتتىگىمىزگە سىن. كىنالى مە، جوق پا، قازاقستان مەملەكەت رەتىندە ءوز ازاماتتارىمىزدى قورعاۋدا ءوز تالاپتارىن قويا ءبىلۋى كەرەك. سوندا عانا مەملەكەتكە سەنىم مول بولادى.

كامشات تاسبولاتوۆا.

ءوز ازاماتتارىن قورعاي الماعان مەملەكەتتەن نە قايىر؟ تۋعان حالقىن قورعاي المايتىن ادامنىڭ وتكەن تاريح تۋرالى جازعانى قىزىق ەكەن. (تاريحقا قاتىستى «تىرناقالدى» شىعارماسىن «abai.kz» سايتى سويىپ سالدى) تاريحتى جازاتىن ادامدار بار. تاريحتى تۇگەندەۋ ابىقاەۆتىڭ مىندەتى ەمەس. ول انا وزبەكتىڭ اباقتىسىندا زار جىلاپ جاتقان، ەگيپەتتە ەڭىرەپ جۇرگەن قازاق جىگىتتەرىنە اراشا ءتۇسسىن. سوندا ونىڭ اتى تاريحتا جاقسى قىرىنان قالاتىن شىعار. ال بولاشاق ۇرپاق ونىڭ مىنا ارەكەتى ءۇشىن بەتىنە تۇكىرەدى.

كەنەسارى.

ەليميزدين مىنبەدەگى اتكامىنەرلەرى مەرسەدەسمىنەر بولعان سوڭ اشىنعان حالىق قايتپەك؟ وزگە ەلدىڭ ەلباسىنا مۇڭ شاعىپ كاعىنىپ پا قازاق ەلى، ەگەر ءوز ەلىنەن پانا-قورعان تاپسا. ەح، قازاعىم مايىرىلماس قىلىشسىڭ دەپ ماقتاۋشى ەدىك....شورت سىنىپ كەتپەسەڭ بولعانى. جات ەلدە جۇرگەن قازاق قاۋىمىن بىلاي قويعاندا ءوز جەرىندە جۇرگەن قازاقتى دا قوزىداي كوگەندەپ تاپا-تال تۇستە اكەتىپ جاتىر. ال ءبىز تەك شاتپاككا شەبەرمىز... سوزبەن ءىس بىتپەيدى، ىسكە كىرسەيىك.

نارتاي سارسەنگاليەۆ

ءدال مۇنداي جاعدايدا قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر ۆەدوموستۆوسىنىڭ قانداي قيمىل-قارەكەت جاساۋى كەرەكتىگىنەن حابارسىز ەكەنمىن. بىراق، ءبىر نارسەنى مەنىڭ بيساياسيتۇسىنىگىم باياعىدان بىلەتىن ەدى: زاڭ بۇزدىڭ با، سازاڭدى ال! مەملەكەتتىڭ باستى قۇندىلىعى بولىپ تابىلاتىن ونىڭ ازاماتتارىنىڭ قۇقى بۇزىلدى ما، جازاسىن مەملەكەت بەرۋ كەرەك. ەش بولماعاندا، قورعاۋى، قامقور بولۋى ءتيىس ەمەس پە ەدى! «اباي.كز» تاراتقان اقپاراتقا جۇگىنسەك، الاباعاننىڭ ارعى جاعىنداعى وتانداستارىمىزدىڭ اۋ-جايى دا، ولارعا قاتىستى مەملەكەتتىڭ ۇستانىمى دا انىق ەمەس، ەگەر ازاماتتاردىڭ سول مەملەكەتتىڭ زاڭىن بۇزعاندىعى دالەلدەنسە، ابىقاەۆتىكى ءجون بولماي قايتەدى؟ ارينە، «قازاقستاندا ادام ساناۋلى» (التىنبەك سارسەنبايۇلىنىڭ ايتقانى – ق.م.), قانداستارمىزدى جاتقابىرعادا جاتقىزىپ قويۋعا بولماس، بىراق، ءبىر نارسەنى تۇسىنۋگە تىرىسايىق تا: شەتەلدىك ازاماتتارعا مەملەكەتتىڭ زاڭدارىن بەلىنەن باسىپ جۇرۋگە قازاقستاندا عانا مۇمكىندىك بەرىلگەن!!!
ءاسىلى، شەتەلدەگى ءىستى قازاقتاردىڭ تاعدىرىنا ابىقاەۆ ەمەس، نازارباەۆ ارالاسۋى كەرەك سياكتى… ەگەر ەلباسىن ەل ءىشىنىڭ اماندىعى ەلەڭ قىلمايتىنداي جاعدايعا جەتكەن بولساق، وبامادان قازاقستاندا قازاق تىلىنە ۇستەمدىك الىپ بەرۋدى، مەدۆەدەۆتەن مۇناي يگەرىپ جاتقان قىتايلاردى تارتىپكە سالىپ بەرۋدى قوسا سۇرايىق تا… قارسىلىق بار ما؟

قالماحانبەت مۇقامەتقالي

وسى ماسەلەگە قاتىستى قوعامدىق ۇيىمداردى ۇيىمداستىرىپ، مالىمدەمە جاساتۋ جاعىن قاراستىرىپ كورسەك قالاي بولادى؟ پىكىر ايتىپ قانا وتىرماي ناقتى ىسكە كوشسەك دەگەنىم عوي. قالاي ويلايسىڭدار؟

دارمەن سمايىل

تاۋمەندىكتى «تارك ەتكەن» قازاقستان ءوز ازاماتتارىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن قورعاۋدا پالەندەي  العا شىعا قويعان جوق. ءبىز اشقان ءپالساپا ەمەس، بۇرىننان سولاي-تۇعىن. بۇل رەتتە بيلىگىمىزدىڭ و باستان قيالاپ العان ساياسي تراەكتورياسى سىزىن بەرمەي قويمايدى. الەمدىك ارەناداعى اتاعىمىزدى جايۋ ءۇشىن ەقىۇ-عا، يسلام ليگاسى سەكىلدى ۇيىمدارعا مۇشە بولۋ، ونىمەن قويماي، توراعا بولۋ ءبىر بولەك تە، جەكە-دارا ازاماتتارىمىزدىڭ قۇقىن قورعاۋ – ءبىر بولەك. ەكىنشى ماسەلە بويىنشا ءبىزدىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ تاباندىلىق كورسەتپەي، ىنجىقتىققا باراتىنى وكىنىشتى-اق... كۇلكىڭ كەلەدى. ءسىم «ەگەر تۇتقىنعا تۇسسەڭ، سەن مەنى، مەن سەنى تانىمايمىن» دەگەن ەسكى شپيوندىق سەرتكە ادال سياقتى. نۇكىستەگى، كايردەگى سوڭعى وقيعالار – وسىنىڭ دالەلى. مارات ءتاجين ەردەن تۇسپەي، شەت ەل ارالاپ، شومىشتەپ بەدەل جيناپ جۇرگەندە، ازاماتتارىمىزدىڭ وباما مەن مەدۆەدەۆكە ارا ءتۇسۋ تۋرالى حات جازۋلارى وسى تىرلىگىن «ەش قىلادى». وسىنى تۇسىنسە نەتتى...

وركەن كەنجەبەكوۆ

باۋىرلار، قولدارىڭدا تولقۇجاتتارىڭ بار ما؟ بار بولسا ونىڭ العاشقى بەتىن اشىپ وقىڭدارشى. وندا بىلاي دەپ جازىلعان: «پاسپورت قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەنشىگى بولىپ تابىلادى، ال ونىڭ يەسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قورعاۋىندا بولادى». ورىسشاسىن وقيىق: «پاسپورت ياۆلياەتسيا سوبستۆەننوستيۋ رەسپۋبليكي كازاحستان، ا ەگو ۆلادەلەتس ناحوديتسيا پود زاششيتوي رەسپۋبليكي كازاحستان». اعىلشىن تىلىندە دە وسى جولداردىڭ دالمە-ءدال اۋدارماسى بەرىلگەن. قىسقاسى، قازاقستان وكىمەتى ءوز ەلىنىڭ ازاماتتارىنا بەرگەن ۋادەسىن ورىنداۋعا قاۋقارسىز بولىپ وتىر. بۇل وكىمەت حالىققا وتىرىك ايتىپ، حالىقتىڭ تاعدىرىن اياققا تاپتاۋمەن عانا كەلەدى. نۇكىستە جاتقان جىگىتتەردىڭ باسىنداعى حال سونىڭ ءبىرى عانا. ولاردىڭ وزبەكستان زاڭىمەن سوتتالىپ، جازالارىن سول جاكتا وتەرى داۋسسىز. مەنى ويلاندىراتىنى Ҁ «ەرتەڭ ولار ەلگە كىم بولىپ كەلەدى؟» - دەيتىن سۇراق. راسىندا ولار ەلگە كىم بولىپ كەلەدى؟ وتانىم، ەلىم، اعايىن جۇرتىم دەپ كەلەدى مە؟ الدە، «سەندەردىڭ ءدىنىڭ باسقا، نيەتىڭ حارام، قۇدايىڭ بولەك» دەپ كەلە مە؟ مۇنىڭ ءبارىن بىلاي قويعاندا ولاردىڭ امان ساۋ ەلگە ورالۋىنا مۇددەلى بىرەۋ بار ما؟ مەنىڭشە، ولاردىڭ وتابىسى مەن از عانا توپ قانا وسى ساۋالعا جاۋاپ ىزدەپ الاڭداپ وتىرعان سياقتى.

ساردار بەك.

قازاقستان ايۋدى القىمىنان الاتىن، قاسقىردىڭ قۇيرىعىن بۇتىنا قىستىراتىن كۇيدە ەمەس. دەگەنمەن، ءبىربىرىن كورە المايتىن قازاق دەپ ءوزىمىزدى ءوزىمىز كەمسىتكەنمەن، جاۋ جاعادان العاندا جۇمىلا قالاتىن قاسيەتىمەن ۇلانعايىر دالانى ساقتاپ قالعانىن ۇمىتپايىق.
ال ەندى قازاقتىڭ تاعدىرىنا قول سىلتەگەن مينيسترلىكتەگىلەردىڭ ءوزىن ورىندارىنان الىپ تاستاۋ قاجەت. نەمەسە اق-قاراسى انىقتالماي، اباقتىعا قامالعان قانداستارىمىزدى وزبەكتىڭ تۇرمەسىندە شىرىتكەنشە، شىنىمەن ايىپتى بولسا ءوز توپىراعىندا جازاسىن وتەتسىن...
قالماعانبەت دۇرىس ايتادى، جەر بەتىندە جاتجۇرتتىقتار تالتاڭدايتىن ءبىر-اق جەر بار قازاقستان دەگەن. الىستى ايتپاعاندا، وعان عاسىر جوباسى - «بولاشاق» زاۋىتىندا شەتەلدىك مەردىگەرلەر مەن جەرگىلىكتى قازاق جۇمىسشىلارى اراسىندا ءجيى قاقتىعىس بولىپ تۇراتىنىن مىسال ەتسەك تە جەتكىلىكتى. «قازاقستاندا جوق» دەگەن سىلتاۋمەن كەلگەن شەتەلدىكتەردىڭ ىشىندە اعاشتى تەمىردەن ايىرا بىلمەيتىندىگىنە قاراماستان، «شەبەر» اتاعىمەن بريگادا باسقارىپ، قازاق جۇمىسشىلارىن ءبىر شىبىقپەن ايداپ جۇرگەندەرى بارىن ايتىپ شاعىناتىندار بار. ءتىپتى، سوڭعى كەزدە سىنىقتى سىلتاۋ ەتىپ، بىرىنەن سوڭ ءبىرىن جۇمىستان شىعارىپ جىبەرۋ فاكتىسى جۋىردا تاعى قايتالاندى.
قىسقاسى، بۇل جاعداي ءوزىن ءجۋرناليسپىن دەپ جۇرگەندەردىڭ (ارينە، وزبەكياداعىلار) مەملەكەت قايراتكەرى اسقاروۆتى قورعاپ قالعان نۋري مۋفتاح سەكىلدى مىقتىلىعىن كورسەتەر جەرى.

ارال بايجىگىتوۆ