«وبششاگتىڭ» جيناعان اقشاسىمەن دايىندالعان داستارحاننىڭ ەڭ قادىرلى قوناعى - دەپۋتاتتار

قازاقستاندا نەگىزگى زاڭ شىعارۋشى ورگان – ءماجىلىس. وندا 107 دەپۋتات جۇمىس جاسايدى. التىنشى شاقىرىلىمداعى وسى سەسسيانى قالعىپ-مۇلگىپ، ءىلىنىپ-سالىنىپ ءجۇرىپ وتكەرگەن دەپۋتاتتار قازىر دەمالىسقا شىققان. ءال-دارمەنى جەتكەندەر ەل-ەلدى ارالاپ جۇرگەن كورىنەدى. قايسى ءبىر قارىق قىلىپ ءجۇر دەيسىز؟.. «دەپۋتات كەلە جاتىر» دەگەندى ەستي سالا دەدەك قاعىپ دايىندالعان جەرگىلىكتى باسشىلار ۇيىمداستىرعان ءفورمالدى كەزدەسۋلەر ەرتەڭ ەسەپ بەرۋگە كەرەك. فورماتى دا جاتتاندى.  اۋەلى، كاسىپورىن، زاۋىتتى ارالايدى. سوسىن ءبىر مەكتەپتىڭ اكت-زالىندا نەمەسە مادەنيەت ءۇيىنىڭ زالىندا جىلدار بويى جينالىستان قالمايتىن "ساياسي ومىردە وتە بەلسەندى" ءجۇزى تانىس جۇرتپەن كەزدەسەدى. زالعا كەلگەن جۇرت تا تاجىربەلى عوي، باسى ارتىق سۇراقپەن كوپ مازالامايدى. ءسويتىپ، «وبششاگ» جيناعان اقشاعا دايىندالعان داستارحاننىڭ ەڭ قادىرلى قوناعى بولادى. بۇل بۇعان دەيىن جىلدار بويى قالىپتاسقان فورمات. اگاراكي، بۇلاي بولماعان بولسا، تاعى كانە؟!

دەمالسىن، ارينە. وسى جولى 91 زاڭدى جانە زاڭ جوباسىن قاراپ، تالقىلاپ، تۇزەتىپ، بەكىتىپ سەناتتىڭ قاراۋىنا جىبەرگەن ەكەن. ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ باستاماشىلىق ەتۋىمەن قارالعان قۇجات سانى – 8. پرەزيدەنتتىڭ باستاماشىلىق ەتۋىمەن قارالعان قۇجات سانى – 2. سوندىقتان دا، "قاتتى شارشاعان" ولاردىڭ دەمالىسى دا زاڭدى.

ەندى ازدان سوڭ،  ۇش ايلىق ۇزاق دەمالىسىن ءبىتىرىپ، وقۋشىلار التىن-ۇيا مەكتەبىنە ورالدى. قۇدايا تاۋبە، وتكەن وقۋ ماۋسىمىندا بەسىنشى سىنىپ وقىعاندار التىنشى سىنىپقا كوشەدى، التىنشى وقىعاندار جەتىگە جىلجيدى. سول وقۋشىلارمەن جاعالاسا ءبىزدىڭ دەپۋتاتتارىمىز دا جازعى دەمالىستان قايتادى. بىراق، سىنىبى وقۋشىلارداي وسپەيدى. باياعىداي قاجەت كەزدە قول كوتەرىپ، ايتپەسە دىمبىلمەس وقۋشىداي اۋزىن بۋىپ وتىرعانى. وسىلاي ء"وز پارتالارىنا" قونجيادى. سول پارتاداعىلاردىڭ، ياعني وسى 107 كىسىنىڭ ىشىندە زەينەت جاسىنان اسىپ كەتكەندەرى كوپ ەكەن.  ەندى سول جايلى جازايىق.

40-قا تولماعان نەبارى جەتى-اق دەپتۋتات بار 

ناقتى فاكتى – 40-قا تولماعان، قىزۋ جۇمىسقا قازىر-اق دايىن تۇرعان دەپۋتاتتاردىڭ سانى نەبارى 7 ەكەن. ەڭ جاس دەپۋتات - گەننادي شيپوۆسكيح. بيىل 29 جاستا.

ال 40-تان اسىپ، 50-گە تاياعانداردان 15 ادام. 50-دەن اسقان 45 ادام بولسا، 60-تان اسقان 6 دەپۋتات بار ەكەن.

ولاردىڭ كىم ەكەنىمەن ءجىتى تانىسامىن دەگەنگە مىنە، ءتىزىمى:

40 جاسقا دەيىنگىلەر:

گەننادي شيپوۆسكيح – 29 جاستا

ءاليا ساپاروۆا – 34 جاستا

نارينە ميكاەليان – 35 جاستا

سەرىك ساپيەۆ – 35 جاستا

سنەجاننا يماشەۆا – 37 جاستا

ماقتيار ماكەن – 37 جاستا

باقىتگۇل حامەنوۆا – 37 جاستا

40-50 جاس ارالىعىندا:

مۇرات تەمىرجانوۆ – 41 جاستا

بەرىك وسپانوۆ – 42 جاستا

ارتۋر پلاتونوۆ – 44 جاستا

سەرگەي سيمونوۆ – 45 جاستا

ايقىن قوڭىروۆ – 46 جاستا

ماگەررام ماگەرراموۆ – 47 جاستا

پەتر شاراپاەۆ – 47 جاستا

يۆان كليمەنكو – 48 جاستا

ايزادا قۇرمانوۆا – 48 جاستا

اسىلبەك سماعۇلوۆ – 48 جاستا

گۇلنار بيجانوۆا – 49 جاستا

انار جايىلعانوۆا – 49 جاستا

گلەب ششەگەلسكي – 49 جاستا

ولگا شيشيگينا – 50 جاستا

ساپارحان وماروۆ – 50 جاستا

50-60 جاس ارالىعىندا:

ءابدىروۆ نۇرلان  – 57 جاستا

ابساتيروۆ كەڭەس – 59 جاستا

جامبىل احمەتبەكوۆ – 57 جاستا

ساپار احمەتوۆ – 53 جاستا

ەرلان بارلىباەۆ – 51 جاستا

ءابدىماناپ بەكتۇرعانوۆ – 60 جاستا

مارات بوپازوۆ – 55 جاستا

امانگەلدى داۋرەنباەۆ – 51 جاستا

نۇرلان دۋلاتبەكوۆ – 56 جاستا

ابزال ەراليەۆ – 58 جاستا

قۇدايبەرگەن ەرجان – 59 جاستا

مۇحتار ەرمان – 55 جاستا

دانيا ەسپاەۆا – 57 جاستا

قوجاحان جاباعيەۆ – 58 جاستا

امانجان جامالوۆ – 58 جاستا

ناتاليا جۇمادالداەۆا – 53 جاستا

سەرگەي زۆولسكي – 55 جاستا

پاۆەل كازانتسەۆ – 58 جاستا

بالايىم كەسەباەۆا – 52 جاستا

ەۆگەني كوزلوۆ – 58 جاستا

مەرۋەرت قازبەكوۆا – 57 جاستا

ءۋاليحان قاينازاروۆ – 59 جاستا

ساكەن قانىبەكوۆ – 52 جاستا

فاحريددين قاراتاەۆ – 55 جاستا

ارمان قوجاحمەتوۆ – 51 جاستا

سەرىك قۇسايىنوۆ – 54 جاستا

بەيبىت مامراەۆ – 61 جاستا

مانسۇرحان ماحامبەتوۆ – 53 جاستا

قانات مۋسين – 52 جاستا

كارىباي مۇسىرمان – 61 جاستا

دارحان مىڭباي – 56 جاستا

ايگۇل نۇركينا – 52 جاستا

ءجاميلا نۇرمانبەتوۆا – 54 جاستا

نۇرلان نىعماتۋلين – 56 جاستا

ۆاسيلي ولەينيك – 62 جاستا

جانات وماربەكوۆا – 57 جاستا

ساكەن وتەباەۆ – 52 جاستا

شاۆكات وتەمىسوۆ – 55 جاستا

ازات پەرۋاشەۆ – 51 جاستا

مەيرام پىشەمباەۆ – 59 جاستا

البەرت راۋ – 58 جاستا

نۇرتاي سابيليانوۆ – 56 جاستا

سەرىك سەيدۋمانوۆ – 61 جاستا

باقىتبەك سماعۇل – 58 جاستا

الەكساندر سۋسلوۆ – 58 جاستا

يۋري تيموششەنكو – 56 جاستا

بەكبولات تىلەۋحان – 52 جاستا

يرينا ۋنجاكوۆا – 54 جاستا

شاكير حاحازوۆ – 60 جاستا

تاراس حيتۋوۆ – 54 جاستا

گالينا بايماحانوۆا – 54 جاستا

 

ماجىلىستەگى زەينەتكەرلەر:

رومان كيم – 63 جاستا

ميحايل چيريكوۆ – 64 جاستا

ومارحان وكسىكباەۆ – 64 جاستا

اسقار بازارباەۆ – 64 جاستا

ەرسۇلتان بەكتۇرعانوۆ – 66 جاستا

باقىتجان ەرتاەۆ – 66 جاستا

ءبايدىلدا جىلقىشيەۆ – 66 جاستا

ساۋىتبەك ءابدىراحمانوۆ – 67 جاستا

جانات جاراس – 67 جاستا

احمەت مۇرادوۆ – 67 جاستا

اباي تاسبولاتوۆ – 67 جاستا

جەكسەنباي دۇيسەباەۆ – 68 جاستا

شايماردان نۇرىموۆ – 68 جاستا

سەرىك ۇمبەتوۆ – 68 جاستا

ۆلاديمير بوجكو – 69 جاستا

قابيبوللا جاقىپوۆ – 69 جاستا

باقتىقوجا ىزمۇحامبەتوۆ – 70 جاستا

تۇرعىن سىزدىقوۆ – 71 جاستا

قۋانىش سۇلتانوۆ – 73 جاستا

ۆلاديسلاۆ كوسارەۆ – 81 جاستا

وزدەرى جازاتىن زاڭعا وزدەرى باعىنباي ما؟

ايەلدەر 58 جاستا زەينەتكە شىعۋى ءتيىس. وسى ۋاقىتقا دەيىن ەرلەر 63-كە تولعاندا، ايەلدەر 58 جاسىندا زەينەتكە شىعىپ جۇرسە، قازىر انالارىمىزدىڭ زەينەت جاسى جىل سايىن التى ايعا ۇزارىپ وتىراتىن بولدى. ءسويتىپ 2027 جىلى ەرلەر مەن ايەلدەردىڭ زەينەتكە شىعۋ جاسى تەڭەسەدى.

يرينا سميرنوۆا – 58 جاستا

زاۋرەش امانجولوۆا – 60 جاستا

قۇرالاي قارەكەن – 60 جاستا

تاتيانا ياكوۆلەۆا – 60 جاستا

زاعيپا باليەۆا – 60 جاستا

گۇلنار يكسانوۆا – 60 جاستا

يرينا ارونوۆا – 61 جاستا

گۇلميرا يسيمباەۆا – 61 جاستا

سۆەتلانا بىچكوۆا – 61 جاستا

ايسينا مايرا – 62 جاستا

ەكاتەرينا نيكيتينسكايا – 63 جاستا

گۇلجان قاراقۇسوۆا – 68 جاستا

قازاقستاندا زاڭ بار. «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا زەينەتاقىمەن قامسىزداندىرۋ تۋرالى» زاڭ. 2013 جىلعى 21-ماۋسىمداعى № 105-V زاڭ. وندا قر ازاماتتارىنىڭ زەينەتكە شىعۋ جاسى جانە ءتارتىبى تايعا تاڭبا باسقانداي انىق جازىلعان.

ەرلەر ءۇشىن زەينەتكەرلىك جاس 63 جاس، ايەلدەر ءۇشىن – 58 جاس 6 اي. "قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا زەينەتاقىمەن قامسىزداندىرۋ تۋرالى" قر زاڭىنىڭ 11 بابىنا سايكەس ايەلدەر ءۇشىن زەينەتكەرلىك جاسى 2027 جىلعا دەيىن 10 جىل ىشىندە جىل سايىن 6 ايعا كوتەرىلەدى.

ايەلدەردىڭ زەينەتكەرلىك جاسىنىڭ كەزەڭ-كەزەڭمەن كوتەرىلۋى:

2018 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ - 58,5 جاسقا تولعاندا;

2019 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ - 59 جاسقا تولعاندا;

......

2027 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ - 63 جاسقا تولعاندا.

وسىلايشا، بۇل 1960-1964 ج. ج. تۋعان ايەلدەرگە قاتىستى بولادى.

مىنە، جوعارىدا زاڭعا سۇيەنىپ ايتايىق. قازىر ۋاقىتشا دەمالىسقا كەتكەن دەپۋتاتتاردىڭ ىشىندە زەينەت جاسىنا شىقسا دا، قىزمەت جاساپ جۇرگەندەر بار. ولار سوندا قازاقستان زاڭىنا، ياعني وزدەرى جازاتىن زاڭعا باعىنباي ما؟ ەندى سولاردىڭ اتتارىن اتاپ، تۇستەرىن تۇستەپ جازايىق.

اۋەلى ەرلەر جايلى ايتساق، 63 جاسقا تولىپ، ءالى دە دەپۋتاتتىق قىزمەت جاساپ جۇرگەن 20 ادام بار.

لەنيننىڭ دەنەسىن جوقتاعان - ۆلاد اتا

ماجىلىستەگى ەڭ ەگدە دەپۋتات ۆلاديسلاۆ كوسارەۆ ەكەن. سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە شىقتى بيىل. كارى سۇيەك كوممۋنيست سايلاۋدىڭ سانىن كورگەن. قايسىبىر جىلى تۇلەن ءتۇرتتى مە، جوق تۇسىندە كورىپ، شوشىپ وياندى ما، ايتەۋىر ەشكىم كەرەك قىلماعان كوسەمنىڭ قاڭقا سۇيەگىن قازاق جەرىنە اكەلۋ تۋرالى ۇسىنىس ايتقان. قازان توڭكەرىسىنىڭ 100 جىلدىعىندا. ماسكەۋدىڭ كرەملىندە جاتقان پرولەتاريات كوسەمى لەنيننىڭ مۇردەسىن اكەلەيىك دەگەندى وسى ۆلاد اتا ماجىلىستە كوتەرگەن.  ءدال سول جىلى دۋما داۋرىعىپ، «كرەملدە جاتقان قاڭقانىڭ كوزىن قۇرتايىق» دەپ باستاما كوتەرگەندە، «سەندەرگە كەرەك بولماسا، بىزگە كەرەك» دەپ وزەۋرەگەن. كەيىن ماسكەۋ لەنيندى كرەملدە قالدىردى.

قازاق حانى كەڭەسارىنىڭ باس سۇيەگىن ەلگە قايتارۋ ماسەلەسىندە ء"لام-ميم" دەمەگەن، كەشەگى كەيكى باتىردىڭ باسىن ەلگە جەتكىزەردە جاق اشپاعان كوسارەۆ ەدى عوي بۇل.

ايتا بەرسەك، 73 جاسقا كەلگەن قۋانىش سۇلتانوۆ، 70-تەن اسقان باقتىقوجا ىزمۇحامبەتوۆ پەن تاعى ءبىر كوممۋنيست تۇرعىن سىزدىقوۆ، ولاردىڭ وكشەسىن باسىپ جەتكەن بوجكو مەن ۇمبەتوۆ، جاقىپوۆتار جايلى دا ءار ءتۇرلى اڭگىمە ءورىپ ءجۇر. بۇلار كەزىندە ەداۋىر قىزمەتتە بولىپ، پەنسياعا شىققان سوڭ كوڭىل جىقپاستىقپەن تاعايىندالعاندار.

ايتپاقشى، 2015 جىلى تۇرعىن سىزدىقوۆ كوممۋنيستەردىڭ اتىنان پرەزيدەنتتىك دوداعا تۇسكەن. 145 756 ادامنىڭ نەمەسە سايلاۋشىلاردىڭ 1,61 پايىز داۋىسىن العان. وعان دەيىن تۇرعىن سىزدىقوۆتىڭ ەسىم-سويى ەلگە بەلگىسىز ەدى. ەل باسقارامىن دەپ ەكىلەنگەندە، ەڭ قۇرىعاندا ءتورت جىلدا ءبىر رەت توبەسىن كورسەتەتىن جارماحان تۇياقباي قۇرلى داۋىس جيناي الماعان. ول دا فاكت.

ال دەپۋتاتتىق كرەسلودا وتىرعان زەينەتكەر اپالاردىڭ ىشىندە ەڭ ەگدەسى قاراقۇسوۆا ەكەن. 68 جاستا. زەينەتكەر دەپۋتات اپالاردىڭ سانى – 12. يرينا سميرنوۆا 58-گە ەندى تولادى. كومۋنيستەردىڭ پارتيالىق ءتىزىمى ارقىلى 2016 جىلدىڭ ناۋرىزىندا ماجىلىسكە كىرگەن. 1960-جىلى 21 شىلدەدە قىرعىزدىڭ ىستىق كولىندە تۋعان.  دەمەك، 21-جەلتوقسانعا دەيىن دەپۋتاتتىق قىزمەتىن جالعاستىرا بەرۋىنە ەش كەدەرگى جوق. جەلتوقساننىڭ 21-كۇنى يرينا حانىم 58,5 جاسقا تولادى.

ال الپىستان اسقان 11 دەپۋتات حانىمنىڭ زاڭدى بەلشەدەن باسقانى انىق. ەنگىزىلگەن وزگەرىسكە سايكەس، الپىستاعى اپالار دەپۋتاتتىق قىزمەتتى تەك 2021 جىلدىڭ 1-قاڭتارىنان كەيىن عانا جالعاستىرا الادى. وكىنىشكە وراي، ول كەزدە  60-تاعى اپالار 63-كە تولادى. ءسويتىپ، 2027-جىلعا دەيىن جۇمىس جاساۋ مۇمكىندىگىنە يە بولادى. ال يرينا ارونوۆا باستاعان 61 جاستان اسقان اپالار تولىق زەينەت جاسىنا جەتكەندىكتەن دەپۋتاتتىق كرەسلولارىن بوساتۋلارى كەرەك بولادى. ويتكەنى زاڭ بارىمىزگە ورتاق.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz