دەسترۋكتيزم، راديكاليزم، ەكسترەميزم شىندىعىندا بۇگىنگى قوعام ادامىنا پسيحولوگيالىق تۇرعىدان وتە تەرەڭ اسەر ەتۋدە. "پسيحولوگيالىق اسەر ەتەدى" دەگەن ءسوز تۇلعا، ءوزىنىڭ مەنىنەن كۇدىكتەنە باستايدى. كۇدىكتەنۋ ناتيجەسىندە، ول سىرتتان كەلگەن دايىن شابلوندارعا ەرىكسىز بەرىلەدى.

قازىرگى قۇران مەن سۋننادا بۋكۆاليستەردىڭ (حۋرۋفيلەر) قويعان شابلوندارى مىناداي: ادام دەگەن اداسادى، ادامنىڭ اقىلى باستى قۇندىلىق ەمەس، اقىل مەنەن اقيقاتتى ولشەۋ مۇمكىن ەمەس، سەبەبى سەن شەكتەۋلىسىڭ، ال ول شەكسىز الەم. سوندىقتان اقىلعا جۇگىنبەي، "اللا نە ايتسا سونى ورىنداۋ، سەنىڭ ماقساتىڭ قۇل بولۋ، قۇلشىلىعىڭدى سولاي سەزىنۋ". ول ءۇشىن قۇراندا، اياتتا قالاي ايتىلسا، سولاي قابىلداۋ كەرەك دەلىنىپ جاتىر. يمپەراتيۆتىك اياتتار قالاي دەسە، اللا سەن بىلاي دەيدى، ادام دەگەن قۇل بولۋ كەرەك، حاليفا بولۋ كەرەك. ول اللا، نە ايتسا سونى ورىنداۋ كەرەك. سەن ورىنداۋشىسىڭ، ويلانۋشى ەمەسسىڭ دەپ تۇر بۇل جەردە. مىنە، وسىنداي دايىن شابلوندار جاستارعا وتە وڭاي بەرىلىپ جاتىر.

مامانداردىڭ پىكىرىنشە، جالپى تەرىس ءدىني اعىمننىڭ جەتەگىندە جۇرگەن ازاماتتاردىڭ پورترەتىن الىپ قارايتىن بولساق، اۋىلدان شىققان 35 جاسقا دەيىنگى ورتاشا ءبىلىمدى ازامات. كاسىبى ─ ساۋدا.

بىرىنشىدەن، ءدىني ساۋاتسىزدىق. ءار ادامنىڭ بويىندا دىنگە، قۇدىرەتتى كۇشكە سەنۋ سەزىمى بولادى عوي. جاراتۋشىنى تانىپ-بىلۋگە دەگەن تالپىنىس، ىزدەنىس. وسى جولدا ادامدار كوپ جاعدايدا دۇرىس ۇستازداردىڭ قولىنا تۇسپەيدى. ءدىندى ينتەرنەتتەن ىزدەي باستايدى. ول جەردە سان ءتۇرلى ءدىني كونتەنت بار. كەيىن تەرىس اعىمداردىڭ ارتىنان ەرەدى.

ەكىنشىدەن، الەۋمەتتىك-تۇرمىستىق جاعدايدىڭ تومەن بولۋى. راديكالدانۋ، ءدىني اعىمدارعا كەتۋ دەگەنىمىز ەلىمىزدەگى الەۋمەتتىك جاعدايلارعا دەگەن قارسىلىق رەتىندە باعالاۋعا بولادى. جاستارىمىزدىڭ بويىنان وسىنى بايقايمىز. باسىندا كىرگەن ورتاسىن ء(دىني اعىمدى) قورعانىش سياقتى سەزىنەدى. ءسويتىپ راديكالدى يدەياعا ۇرىنادى.

ءۇشىنشى فاكتور ─ تۇرمەدەن شىققان ازاماتتار. تۇرمەدە بىرنەشە جىل وتىرىپ، جازاسىن وتەپ شىققانمەن، جات اعىمنىڭ جەتەگىنە كەتكەندەر بار.

تورتىنشىدەن، شەتەلدەن ءبىلىم الىپ كەلگەن ازاماتتار. ەرتەرەكتە شەتەلگە ءبىلىم ىزدەپ كەتكەن جاستار كوپ بولدى. سولار وقىپ كەلىپ، حانافي ءمازحابىنا قايشى دۇنيەلەردى تاراتتى. وزدەرى دە راديكالداندى، جاماعاتتى دا اداستىردى. ادامنىڭ پسيحولوگياسىنا ماڭىزدى ءرول وينايدى بۇل جەردە. ەندى ءبىرىنىڭ سىني ويلاۋ قابىلەتى بولماۋى مۇمكىن. ءبىلىم دەڭگەيى، وتباسىلىق تاربيەسىنە دە تىكەلەي بايلانىستى.

بالا ءدىندى اكەسىنەن ۇيرەنگەن دۇرىس. ءتىپتى مەشىتكە دە اكەسى ەرتىپ بارعانى ءجون. سيرياعا كەتكەندەردىڭ اڭگىمەسىن ەستىسەڭ، ەكسترەميزمدى كەيبىر مەشىتتەردەن "جۇقتىرعانىن" ايتادى. ساقتىقتا قورلىق جوق.

باۋىرجان كاريپوۆتىڭ 

Facebook-تەگى جازباسى

Abai.kz