تاراز وڭىرىندە تۋىپ-وسكەن اسا تالانتتى شاحماتشى قىز ءبيبىسارا اساۋباەۆا 2016 جىلى رەسەي اسىپ، سول ەلدىڭ اتىنان جارىستارعا قاتىسا باستاعانىن بىلەمىز. بۇعان سپورتشىنىڭ اناسى ليانا تاڭجارىقوۆا مەن قازاقستان شاحمات فەدەراتسياسى اراسىنداعى داۋ سەبەپ بولدى. سول كەزدە بارلىق باق وسى ۋاجگە سەنىپ، وسىلاي دەپ اقپارات تاراتقان ەدى. ءارى ليانا تاڭجارىقوۆانىڭ ارىزى بويىنشا قازاقستان شاحمات فەدەراتسياسى اۋىر سىنعا قالدى. سودان بەرى ءۇش جىلعا جۋىق ۋاقىت ءوتتى. ەندى باعامداساق ءبارى ءبىز ويلاعانداي وڭاي ەمەس سەكىلدى…

وتكەن اپتادا وتاندىق اقپارات قۇرالدارى ءبيبىسارا اساۋباەۆانىڭ قازاقستانعا قايتا ورالاتىنىن جارىسا جازدى. سپورتشى قايتادان ءوز ەلىنىڭ اتىنان باق سىناۋعا شەشىم قابىلداعان ەكەن. قازاقستان شاحمات فەدەراتسياسىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى شاحماتشىنىڭ ەلگە ورالۋىنا قاجەتتى قۇجاتتار دايىندالىپ جاتقانىن مالىمدەدى.

«7 اقپان كۇنى قشف پرەزيدەنتىنە سپورتشىنىڭ مەنەدجەرى حابارلاسىپ، ونىڭ قازاقستان شاحمات فەدەراتسياسىنا ورالۋ جايىنداعى ءوتىنىشىن جەتكىزدى. رەسەيدىڭ شاحمات فەدەراتسياسى دا بۇعان كەلىسىمىن بەرگەن. قشف ءوز كەزەگىندە سپورتشىنىڭ ەلگە ورالۋىنا قاجەتتى قۇجاتتار مەن ءوتىنىش جىبەردى. جۋىق ارادا حالىقارالىق شاحمات فەدەراتسياسى شەشىم قابىلدايدى دەپ ۇمىتتەنەمىز»، - دەدى قشف اتقارۋشى ديرەكتورى يرينا گريششەنكو.

شىنىن ايتقاندا ءبيبىسارانىڭ رەسەيگە كەتۋىنە ونىڭ اناسى ءارى مەنەدجەرى ليانا تاڭجارىقوۆا اسا بەلسەندىلىك تانىتقان. سول كەزدە بار بولعانى 12 جاستاعى ءجاسوسپىرىم ءۇشىن شەشىم قابىلداپ، ءومىر جولىن وزگە ارناعا سالعان ءوز اناسى ەندى قىزىن جەتەلەپ قايتىپ كەلىپ وتىر. ءبىز بۇل جەردە قارشاداي قىزدىڭ قادامىن اڭدىپ، كىنا ارتقالى وتىرعان جوقپىز. بىراق وسى ءۇش جىلدىق سالپاڭداۋدىڭ استارىندا ۇلكەن سىر جاتىر ما دەپ ويلايمىز…

ءبيبىسارا اساۋباەۆا

ءاۋ باستا ليانا تاڭجارىقوۆا قشف-نى كىنالاپ، شۋ شىعارعاندا وعان شىن سەندىك. سەبەبى، ادىلدىك اركەز ۇستەمدىك قۇرا بەرمەيتىن قازاقستان سپورتىندا تانىسى جوق تالانتتاردى شەتكە قاعۋ ادام تاڭعالاتىن ءىس ەمەس ەدى. اساۋباەۆا دا وسىنداي ادىلەتسىزدىككە ۇشىرادى دەپ ويلادىق. «ءبيبىسارانى قازاقستان چەمپيوناتىنان شەتتەتتى، شاكىرتاقىسىن تولەمەدى»، - دەگەن تاڭجارىقوۆانىڭ جانايقايى بۇل ويىمىزدى شىڭداي تۇسكەن.

سول كەزدەگى داۋ-دامايدى ءبىر ەسكە الا كەتەيىك. 2016 جىلى قىركۇيەكتە ليانا تاڭجارىقوۆا Zakon.kz-گە سۇحبات بەرىپ، قشف ءبيبىسارانى قازاقستان چەمپيوناتىنا قاتىستىرماعانىن، ءارى 2016 جىلى قاڭتاردان باستاپ شاكىرتاقى تولەمەگەنىن ايتقان.

ال بۇعان جاۋاپ رەتىندە قشف ءدال سول قىركۇيەك ايىندا تۇسىنىكتەمە بەردى. قشف اتقارۋشى ديرەكتورى يرينا گريششەنكونىڭ ايتۋىنشا، 2016 جىلى 12 اقپان كۇنى قشف اتىنا ليانا تاڭجارىقوۆا حات جازىپ، بيبىساراعا تولەنەتىن اي سايىنعى شاكىرتاقىنى 33 مىڭ تەڭگەدەن 55 مىڭ تەڭگەگە جوعارىلاتۋدى سۇراعان. ل.تاڭجارىقوۆا حات سوڭىندا تالابىنا قوسىلماسا، فەدەراتسيادان كەتەتىندىگىن مالىمدەگەن.

يرينا گريششەنكو سپوتشىنىڭ اناسىنا ءدال سول اقپان ايىندا حابارلاسىپ مامىلەگە كەلگەندەرىن ايتادى. الايدا، 30 مامىر كۇنى ل.تاڭجارىقوۆادان قىزىنىڭ «باسقا فەدەراتسياعا اۋىسۋىنا بايلانىستى» قشف قاتارىنان شىعارۋ تۋرالى ءوتىنىشى كەلىپ تۇسكەن. تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى، ل.تاڭجارىقوۆانىڭ ءوزى 2012 جىلدىڭ قاڭتارىنان باستاپ «ۇلتتىق شتاتتىق كوماندا جانە سپورتتىق رەزەرۆ ديرەكتسياسىندا» شاحماتتان باپكەر بولىپ قىزمەت ىستەگەن كورىنەدى.

وسىنشا داۋ-دامايمەن رەسەي اسقان جاس سپورتشىنىنىڭ ول جاقتاعى جولى داڭعىل بولدى دەي المايمىز. سولتۇستىكتەگى كورشىمىز قارشاداي قىزعا قوناقجايلىلىق تانىتا العان جوق. الدىمەن، 2017 جىلى رەسەيلىك باپكەر ەۆگەني سولوجەنكين ءبيبىسارانى الاياق دەپ ايىپتادى. ناقتىراق ايتقاندا، ونى ەلەكتروندى قۇجاتتار مەن گروسسمەيستەرلەردىڭ كەڭەسىن تىڭدادى دەپ كىنالاعان.

2017 جىلى قىركۇيەك ايىندا ەۆگەني سولوجەنكين شاحماتشى ءبيبىسارا اساۋباەۆا الەم چەمپيوناتىندا ەلەكتروندى نۇسقاۋشى قولداندى دەپ ايىپتادى. وسى ىسكە بايلانىستى 2018 جىلى مامىر ايىندا ماسكەۋدە وتكەن سوتتا كۋاگەر نەستەروۆ بۇل ايىپتاۋدىڭ ويدان قۇراستىرىلعانىن مالىمدەدى. ونىڭ ايتۋىنشا، اساۋباەۆانىڭ اتالعان چەمپيوناتتاعى قارسىلاسى ليزا سولوجەنكينا اكەسى ەۆگەني سولوجەنكين وتىرىك ايتقانىن مويىنداعان. بىراق جاس سپورتشىعا جالا جاپقان باپكەر ۇلكەن جازاعا تارتىلعان جوق.

قىزىن الىپ، رەسەيگە كوشكەن ليانا حانىمنىڭ وكىنىشتەن وزەگىن ورتەگەن تاعى ءبىر جاعداي 2018 جىلى ورىن الدى. سول جىلى ماۋسىم ايىندا ليانا تاڭجارىقوۆا قىزىنىڭ تاعدىرىنان الاڭداپ، دابىل قاقتى. بۇعان سەبەپ، بەلگىسىز پەدوفيل جاس شاحماتشىعا پورنوگرافيالىق سۋرەتتەرى بار حات جىبەرىپ، قورقىتقان.

گرۋزيانىڭ باتۋمي قالاسىندا وتكەن الەم چەمپيوناتىندا ءبيبىسارا الەمنىڭ ەكس-چەمپيونى الەكساندر حاليفمانمەن كەزدەسەدى. بىرنەشە كۇننەن كەيىن جاس سپورتشىنىڭ اتىنا حات كەلىپ تۇسكەن. حاتتا پورنوگرافيالىق جۋرنالدىڭ پاراعى بولعان، ول سۋرەتتە ءبىر توپ جىگىت كىشكەنتاي قىزدى زورلاپ جاتقانى بەينەلەنگەن. بۇدان دا سوراقىسى، حات كونۆەرتىندە قولدانىلعان مۇشەقاپ سالىنعان. وسىدان-اق، جات جۇرتتىڭ تالانتتى جەتكىنشەكتى ماڭدايىنان سىيپاي قويماعانىن بىلۋگە بولادى.

بوتەن ەلدە ءجۇرىپ وسىنداي قىسىمدارعا ۇشىراعان ءجاسوسپىرىم ەندى ەلگە ورالماق. ءوز بالاسىن وزەكتەن تەپپەيتىن قازاق 14 جاستاعى جاس سپورتشىنى قۇشاق جايا قارسى الاتىنى ءسوزسىز. وزگە ەلدىڭ اتىنان جارىستاعا قاتىسقانى ءۇشىن وعان ەشكىم كىنا ارتپايتىنى دا انىق. الايدا بىزگە ءبيبىسارانىڭ بوتەن ەلگە كەتۋى مەن باعلان مايلىباەۆ ءىسىنىڭ ءبىر بايلانىسى بارداي كورىنەدى.

ءبارىمىز بىلەتىندەي، قر پرەزيدەنتى اكىمشىلىگى باسشىسىنىڭ بۇرىنعى ورىنباسارى باعلان مايلىباەۆ مەملەكەتتىك قۇپيانى جاريالاعانى ءۇشىن 2017 جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا بەس جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسىنا كەسىلگەن بولاتىن. وعان قر قك 185 «مەملەكەتتىك قۇپيانى زاڭسىز جيناۋ، تاراتۋ، جاريا ەتۋ» بابىنىڭ 1 جانە 3-بولىگىمەن كوزدەلگەن قىلمىستى جاسادى دەگەن ايىپ تاعىلعان.

باعلان اساۋبايۇلى مايلىباەۆ — جامبىل وبلىسىنىڭ تۋماسى. مەملەكەتتىك قىزمەتتە راكەتانىڭ جىلدامدىعىمەن جوعارى كوتەرىلگەن ازامات. قازۇۋ-جىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن بىتىرگەن سوڭ 1998 جىلى رف پرەزيدەنتىنىڭ جانىنداعى رەسەي مەملەكەتتىك قىزمەت اكادەمياسىنىڭ ساياساتتانۋ جانە ساياسي باسقارۋ كافەدراسىنىڭ اسپيرانتۋراسىن اياقتاعان. اراعا التى جىل سالىپ، قر پرەزيدەنتى ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ جەتەكشىسى قىزمەتىنە، جەتى جىلدان كەيىن پرەزيدەنتى اكىمشىلىگى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى لاۋازىمىنا قول جەتكىزگەن. قىزمەتتە راكەتانىڭ جىلدامدىعىمەن كوتەرىلدى دەپ وسىنى ايتىپ وتىرمىز.

ەل پرەزيدەنتىنە ەڭ جاقىن جۇمىستا ءجۇرىپ، مەملەكەتتىڭ قۇپيالارىن ماسكەۋگە تاسىعان مايلىباەۆ قالاي تەز وسسە، سولاي تەز قۇلادى. ءتىپتى، ءوزىنىڭ قولعا الىناتىنىن ارنايى قىزمەتتىڭ شەندى قىزمەتكەرلەرى كابينەتىنە كەلىپ، قاماۋعا الۋ وردەرىن كورسەتكەندە ءبىر-اق بىلگەن دەسەدى. دەسە دە، اقورداداعى باستى قارسىلاستارىن رەسەيدىڭ ىقپالىمەن ىعىستىرىپ، مۇمكىندىگىنشە بيىك مانساپقا جەتكىسى كەلگەن مايلىباەۆ ءوز تاعدىرىنىڭ ەكى ءجۇزدى قىلىش ۇستىندە تۇرعانىن بولجاماۋى مۇمكىن ەمەس. سول ءۇشىن ول «ءىسىم تەرىسكە اينالسا، تۇبىندە تۇراعىم ماسكەۋ بولدى» دەپ ويلاۋى ءسوزسىز. وسى ويدىڭ جەتەگىندە وتباسىن الدىن-الا رەسەي اسىرىپ جىبەرۋى قيسىنعا كەلەدى. ماسكەۋ مەن استانانىڭ ارا-قاتىناسى وتە جاقىن. قازاق شەنەۋنىگى ءۇشىن وتباسى قازاقستاندا تۇرسا دا، رەسەيدە تۇرسا دا كەلىپ-كەتەرى جوق.

ال باعلان مايلىباەۆتىڭ رەسەي ءۇشىن ىستەگەن قىزمەتى قانداي قۇپيا بولسا، وتباسى جايلى مالىمەتتەر دە سونداي قۇپيا. ونىڭ ايەلى، بالا-شاعاسى جايلى اقپارات جوقتىڭ قاسى. سايكەسىنشە، ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان شاحماتشى ءبيبىسارا اساۋباەۆانىڭ اكەسى جايلى مالىمەت تا مۇلدە قول جەتىمسىز. جامبىل وبلىسىنان شىققان ۆۋندەركيند-اساۋباەۆانىڭ جانىندا ۇنەمى جوعارىدا اتى كوپ اتالعان اناسى ليانا تاڭجارىقوۆا عانا جۇرەدى.

ەندى اتى-جوندەرىندەگى ۇقساستىق پەن تۋعان جەرىنىڭ بىردەي بولۋىنا جانە وزگە دە سايكەستىكتەرگە قاراپ ءبيبىسارا اساۋباەۆانىڭ اكەسى باعلان اساۋبايۇلى دەپ ەسەپتەسەك، وقيعا بىلاي ءوربۋى مۇمكىن:

جوعارىدا ايتقانىمىزداي، ماسكەۋگە جۇمىس ىستەپ جۇرگەن مايلىباەۆ ساقتىق ءۇشىن وتباسىن رەسەيگە جىبەرۋدى ويلايدى. ول ءۇشىن ادىلەتسىزدىككە ۇشىراپ، امالسىز ەلدەن كەتكەندەي بولۋ تابىلعان اقىل ەمەس پە؟. وسى ماقساتتا پرەزيدەنت اكىمشىلىگى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى سالاۋاتىمەن مايلىباەۆ ءوزى نۇسقاۋ بەرىپ، ءبيبىسارانىڭ شاكىرتاقىسىن توقتاتۋىنا، جارىستان شەتتەتۋىنە بولادى. نەمەسە ونىڭ ساياسي قارسىلاستارى شىنىمەن قىزىنا قىسىم جاساۋى مۇمكىن. مەيلى قالاي بولماسىن، اساۋباەۆانىڭ رەسەي اسۋىنا وسى داۋ جەتكىلىكتى بولدى. بۇعان قوسا ەل اراسىندا «قشف تالانتتى شاحماتشىنى شەتكە قاعىپ، ونىڭ وزگە ەلگە كەتۋىنە سەبەپ بولدى» دەگەن ءسوز قالدى. "ەكى جەپ بيگە شىعۋ" دەگەن وسى بولسا كەرەك.

باعلان مايلىباەۆتى قر ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ قىزمەتكەرلەرى 2017 جىلدىڭ 12 قاڭتارىندا قولعا الدى. ماۋسىم ايىندا بەس جىلعا سوتتالدى. ال 2018 جىلى اقپان ايىنىڭ باسىندا ليانا تاڭجارىقوۆا قىزىنىڭ رەسەي ازاماتتىعىن العىسى كەلەتىنىن ايتىپ جار سالدى. ءتىپتى تولقۇجاتتى رەسەي پرەزيدەنتى ءپۋتيننىڭ ءوزى تابىستاعانىن قالايتىندارىن جەتكىزدى. الايدا اراعا تۋرا ءبىر جىل سالىپ، بيىل اقپان ايىنىڭ باسىندا قازاقستانعا قايتا ورالىپ وتىر.

قاراپ وتىرساڭىز، مايلىباەۆ استانادا ماي شەلپەكتىڭ ۇستىندە وتىرعاندا اساۋباەۆانى اتتاي قالاپ الدىرعان رەسەيلىك تاراپ 2017 جىلى قىركۇيەك ايىنان باستاپ قىزعا قىرىن قاباق تانىتتى. ول جايلى ءبىز جوعارىدا جازدىق. وسى جەردە سول جىلى ماۋسىم ايىندا مايلىباەۆ سوتتالعانىن تاعى دا ايتا كەتەيىك. مۇمكىن سايكەستىك شىعار…

ءسوز سوڭىندا ايتارىمىز، ءبيبىسارانىڭ قازاقستانعا قايتىپ كەلگەنى ءبىز ءۇشىن جاعىمدى جاڭالىق. ول — حالىقارالىق شاحمات فەدەراتسياسىنىڭ تاريحىندا تۇڭعىش رەت نەبارى جەتى جاسىندا FIDE-ءنىڭ شەبەرى اتانعان سپورتشى. اسا دارىندى. وكىنىشتىسى ءۇش جىل ءسال بۇرالاڭ جولدى ءجۇرىپ ءوتتى. ەلگە ورالعان تالانتتى سپورتشى ەندى ساياساتتىڭ قۇربانى بولماسا دەيمىز.

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz