بۇگىن، 12 ءساۋىر – عىلىم قىزمەتكەرلەرى كۇنى. وسى كۇننىڭ قارساڭىندا «الەۋمەتتىك-گۋمانيتارلىق زيالى قاۋىم وكىلدەرى مەملەكەتتىڭ قولداۋىنا يە بولىپ وتىر ما؟» دەگەن سۇراق توڭىرەگىندە ءبىر-ەكى اۋىز ءسوز جازعىمىز كەلەدى.

ءبىز عىلىمي زەرتتەۋلەردى گرانتتىق قارجىلاندىرۋ جونىندەگى كونكۋرستارعا جانە ءبىلىم-عىلىم سالالارىنداعى باسقا دا بايقاۋلارعا بۇعان دەيىن دە ۇنەمى قاتىسىپ كەلە جاتىرمىز.

الايدا، عىلىمي جوبالارعا قارجى بولەتىن ۇلتتىق عىلىمي كەڭەسكە مۇشە بولعان ادامدار عىلىمعا قاراستىرىلعان مەملەكەتتىك عىلىمي قارجىلاي گرانتتاردى ءوز-وزدەرىنە ءبولىپ الىپ كەلەدى.

2015-2017, 2018-2020 جىلدارعا ارنالعان عىلىمي زەرتتەۋلەردى گرانتتىق قارجىلاندىرۋ بويىنشا كونكۋرستىڭ ناتيجەسىنە كەزىندە كوپشىلىك عىلىمي قاۋىم نارازىلىق ءبىلدىرىپ، عىلىمي گرانتتارعا ارنالعان بايقاۋدىڭ سوڭى ۇلكەن داۋ-دامايعا ۇلاسقانىن ۇمىتا قويعان جوقپىز.

ونىڭ باستى سەبەبى – كونكۋرستا جەڭىپ شىققان، ياعني ءتيىستى ۇلتتىق عىلىمي كەڭەستەردىڭ وڭ شەشىمىنە يە بولعان كوپتەگەن عىلىمي جوبالاردىڭ عىلىمي جەتەكشىلەرى – سول ۇلتتىق عىلىمي كەڭەستەردىڭ قۇرامىنا ەنگىزىلگەن ءمۇيىزى قاراعايداي، بەلگىلى ءبىر لاۋازىمداردا وتىرعان ادامداردىڭ وزدەرى، انىقتاپ ايتقاندا، مەملەكەتتىك ءبىلىم جانە عىلىم مەكەمەلەرىندە ءىرى-ءىرى قىزمەتتەردىڭ تۇتقالارىن ۇستاپ وتىرعان، تىرەگى مىقتى تۇلعالاردىڭ وزدەرى بولاتىن.

سوندا بۇعان قاراپايىم عىلىمي قاۋىم: «بۇلاردىڭ كونكۋرستى وزدەرى ۇيىمداستىرىپ، وعان وزدەرىنىڭ جەتەكشىلىكتەرىمەن جاسالعان عىلىمي جوبالاردى ۇسىنىپ، اقىر اياعىندا وزدەرىنىڭ جوبالارىن وزدەرى جەڭىمپاز ەتىپ شىعارعاندارى قالاي؟» - دەپ تاڭ قالىپ، نارازىلىق بىلدىرگەن ەدى.

الايدا، ۇلتتىق عىلىمي كەڭەستەردىڭ مۇشەلەرى وزدەرىنىڭ قولدارىن وزدەرى قالاي كەسسىن؟

ەلباسىمىزعا دەيىن ارىز-شاعىمدارىن جولداپ، جان-جاققا حات جازعان عالىمدار شۋلاپ-شۋلاپ قويدى.

ال قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ عىلىم كوميتەتى نارازىلىق بىلدىرگەن عالىمداردى: «عىلىمي زەرتتەۋلەردى گرانتتىق قارجىلاندىرۋعا ارنالعان كونكۋرسقا ۇسىنىلعان عىلىمي جوبالاردىڭ بارلىعىن بىردەي قارجىلاندىرۋعا قارجى جوق»، - دەگەن سىلتاۋمەن شىعارىپ سالىپ، كەرىسىنشە، جۇرتتى شۋلاتقان سول جوبالاردى ودان ارى قاراي قارجىلاندىرۋدى جالعاستىرىپ كەلەدى.

بيىلعى جىلى وسىنداي وزەكتى ماسەلەلەر بويىنشا مىناداي جۇمىس توپتارىنىڭ:

- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى عىلىم كوميتەتىندە جانە وعان باعىنىستى ۇيىمداردىڭ قىزمەتىندە سىبايلاس جەمقورلىق تاۋەكەلدەرىن سىرتقى تالداۋ جونىندەگى;

- «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ ءبىلىمدى جانە عىلىمدى قولداۋ مەن دامىتۋعا باعىتتالعان ءىس-شارالاردى جەتىلدىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا جۇمىس توپتارىنىڭ قۇرامىندا جۇمىس ىستەپ، قۇزىرەتتى مەملەكەتتىك ورگاندارعا ءبىراز ۇسىنىستارىمىزدى جەتكىزدىك.

2018 جىلعى 26 شىلدە كۇنى «نۇر وتان» پارتياسى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ماۋلەن ساعاتحانۇلى اشىمباەۆ ەلىمىزدىڭ عىلىم جانە ءبىلىم سالاسىنداعى وتكىر ماسەلەلەردى الەۋمەتتىك جەلىدە اشىق جازىپ، وزدەرىنىڭ وي-پىكىرلەرى مەن ۇسىنىستارىن جاريالاپ جۇرگەن ءبىر توپ عالىمداردى ارنايى شاقىرىپ، كەزدەسۋ وتكىزدى.

«نۇر وتان» پارتياسى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ماۋلەن اشىمباەۆتىڭ قابىلداۋىندا بەلگىلى عالىم-ارىپتەستەرىمىزبەن بىرگە ءبىز دە بولدىق.

بۇل كەزدەسۋدە:

- 2018-2020 جىلدارعا ارنالعان عىلىمي زەرتتەۋلەردى گرانتتىق قارجىلاندىرۋ جونىندەگى كونكۋرستى وتكىزۋ كەزىندە ۇلتتىق عىلىمي كەڭەستەر مۇشەلەرىنىڭ عىلىمعا ارنالعان قارجىنى وزدەرىنىڭ جوبالارىنا ءبولدىرىپ العانى;

- لايىقتى عىلىمي جوبالاردى كونكۋرستان وتكىزبەي تاستاپ، بۇرمالاۋشىلىق ءىس-ارەكەتتەر جاساعانى;

- وسىعان بايلانىستى عالىمداردىڭ نارازىلىق تانىتقانى;

- بۇل جونىندە ەلباسىمىزعا حات جازعان عالىمداردىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە قاراستى عىلىم كوميتەتىنىڭ سول كەزدەگى ءبىرىنشى باسشىلارى تاراپىنان قۋدالاۋعا تۇسكەنى;

- تاعى دا باسقا ماسەلەلەر تۋرالى ەگجەي-تەگجەيلى ءسوز بولدى.

وسىعان بايلانىستى «نۇر وتان» پارتياسى جانىندا گرانتتىق قارجىلاندىرۋدى قوسا العاندا عىلىمدى قولداۋ مەن دامىتۋ شارالارىن جەتىلدىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا جۇمىس توبى قۇرىلدى.

ءبىز وسى جۇمىس توبىنىڭ 2018 جىلعى 4 قىركۇيەك، 24 قازان كۇندەرى وتكىزىلگەن وتىرىستارىنا قاتىسىپ، «عىلىم تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2011 جىلعى 18 اقپانداعى № 407-IV زاڭىنىڭ 9-شى بابىنا (جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ عىلىمي قىزمەتى) جانە 10-شى بابىنا (زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتى) تولىقتىرۋلار مەن وزگەرىستەر ەنگىزۋدى ۇسىندىق.

وسى ۇسىنىسىمىزدى بۇگىن تاعى دا قايتالاعىمىز كەلىپ وتىر.

وزدەرىڭىزگە بەلگىلى، ەلىمىزدىڭ «عىلىم تۋرالى» العاشقى زاڭى 2001 جىلعى 9 شىلدەدە قابىلدانعان ەدى.

ءوز باسىمىز جوعارى ءبىلىم سالاسىندا قىزمەت ىستەپ كەلە جاتقان 25 جىلدان بەرى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ عالىمى رەتىندە عىلىمعا قاتىستى نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەردىڭ قانداي دا ءبىر اسەرىن نەمەسە ىقپالىن سەزىنگەن ەمەسپىز.

ءبىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى، عىلىم كوميتەتى، باسقا دا مەملەكەتتىك ۋاكىلەتتى ورگاندار، ءتىپتى ءوزىمىز قىزمەت ىستەيتىن ل.ن. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ باسشىلارى تاراپىنان عالىم نەمەسە گۋمانيتارلىق زيالى قاۋىم وكىلى رەتىندە ەشقانداي دا قولداۋ كورگەن ەمەسپىز، جاسالىپ جاتقان قانداي دا ءبىر جاعدايدى دا بايقاماپپىز.

پروفەسسور-وقىتۋشىلارعا تەك ستۋدەنتتەر مەن ماگيسترانتتارعا وتكىزگەن كۇندەلىكتى ساباقتارىمىز ءۇشىن عانا جالاقى بەرىلەدى.

جوعارىدا ايتىلعانىنداي، 2015-2017 جانە 2018-2020 جىلدارعا ارنالعان عىلىمي زەرتتەۋلەردى گرانتتىق قارجىلاندىرۋ جونىندەگى كونكۋرستارعا بىرنەشە رەت عىلىمي جوبالارىمىزدى ۇسىندىق.

الايدا، ءبىزدىڭ عىلىمي جوبالارىمىزعا ساراپشىلار جوعارى بالل قويسا دا، گرانت جەڭىپ العان ەمەسپىز.

سونىمەن بىرگە ۋنيۆەرسيتەت باسشىلارى جىل سايىن پروفەسسور-وقىتۋشىلاردىڭ ءوز قاراجاتتارى ەسەبىنەن جاريالاعان عىلىمي ەڭبەكتەرىنىڭ ءتىزىمىن جانە كوشىرمەلەرىن جيناپ الادى دا، ولاردى جوعارى وقۋ ورىندارىنا عىلىمي جۇمىستار ءۇشىن جانە باسقا ادامداردىڭ ۇتىپ العان گرانتتارىنا بولىنگەن مەملەكەت قارجىسىنىڭ جۇمسالعانىنا ەسەپ تاپسىرۋ ءۇشىن پايدالانادى.

وسىعان بايلانىستى «عىلىم تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2011 جىلعى 18 اقپانداعى № 407-IV زاڭىنىڭ 9-شى بابىنا:

«جوعارى وقۋ ورىندارى ءوزىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرلەرىنە عىلىمي قىزمەتپەن اينالىسۋىنا قاجەتتى بارلىق قولايلى جاعدايلاردى جاساۋعا مىندەتتى.

جوعارى وقۋ ورىندارىندا قىزمەت ىستەيتىن عالىمداردىڭ اۋديتوريالىق جۇكتەمەلەرى ولاردىڭ عىلىمي قىزمەتپەن شۇعىلدانۋىنا كەدەرگى كەلتىرمەۋگە ءتيىس.

جوعارى وقۋ ورىندارىندا قىزمەت ىستەيتىن عىلىمي قىزمەتكەرلەردىڭ عىلىمي قىزمەتپەن اينالىسۋىنا قاجەتتى جاعدايلاردىڭ جاسالۋىنا جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىرىنشى باسشىلارى تىكەلەي جاۋاپتى بولادى»، - دەگەن تولىقتىرۋ ەنگىزۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيمىز.

وسىنداي تولىقتىرۋلار «عىلىم تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2011 جىلعى 18 اقپانداعى № 407-IV زاڭىنىڭ 10-شى بابىنا دا ەنگىزىلۋى قاجەت.

تاعى ءبىر وزەكتى ماسەلە – جوعارى وقۋ ورىندارى پروفەسسور-وقىتۋشىلارىنىڭ عىلىمي-زەرتتەۋلەر جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە ۋاقىتى دا، مۇمكىندىگى دە، مەملەكەت تاراپىنان ەشقانداي قولداۋ دا جوق!

ۇكىمەتىمىز بەكىتكەن «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ءبىلىم بەرۋدى جانە عىلىمدى دامىتۋدىڭ 2016-2019 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسىندا» ىرگەلى جانە قولدانبالى زەرتتەۋلەردىڭ كەشەندى جانە پراكتيكالىق ناتيجەلىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ عىلىمي الەۋەتى ءتيىمدى پايدالانىلاتىنى جازىلعان.

جوعارى وقۋ ورىندارىندا عىلىمي الەۋەت دەگەن بار ما ءوزى قازىر؟ كىمدى الداپ وتىرمىز؟

پروفەسسور-وقىتۋشىلاردىڭ ستۋدەنتتەرگە ساباق بەرۋدەن قولدارى بوسامايدى. تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن اۋديتوريالاردا جۇرەمىز.

جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ عالىمدارىنا دەكاناتتىڭ لابورانتتارىنان باستاپ رەكتوراتتاعى ساباق كەستەسىن تۇزەتىن قاتارداعى قىزمەتكەرلەرگە دەيىن بارلىعى باستىق.

قيت ەتسە، پروفەسسور-وقىتۋشىلاردىڭ ۇستەرىنەن لابورانتتار مەن ادىسكەرلەر دەرەۋ ارىز-شاعىم جازىپ، رەكتورلار مەن پرورەكتورلارعا، دەكاندارعا جەدەل تۇردە جەتكىزىپ تۇرادى.

ال ءۇش جىلدا ءبىر-اق رەت وتكىزىلەتىن عىلىمي جوبالارعا مەملەكەتتىك گرانتتار بەرۋ كونكۋرسىندا تەك قانا ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسى مەن عىلىم كوميتەتىنىڭ باسشىلارىنا جاقىن جۇرگەن ادامداردىڭ عانا عىلىمي جوبالارى جەڭىمپاز دەپ تانىلىپ، قاراجات سوندايلارعا عانا بولىنەدى.

وسىنداي جۇيەدەن كەيىن جوعارى وقۋ ورىندارىندا عىلىم قالاي داميدى؟

عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىن وركەندەتەمىز دەگەن ماقساتپەن «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ءبىلىم بەرۋدى جانە عىلىمدى دامىتۋدىڭ 2016-2019 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسى» بويىنشا ميلليونداعان، ميللياردتاعان قاراجات ءبولىنۋ ۇستىندە.

عىلىمعا بولىنگەن سول قارجى قايدا كەتىپ جاتىر؟

وسىنداي وزەكتى سۇراقتار عىلىم كوميتەتىن باسقارىپ وتىرعان ادامداردى ويلاندىرا ما ەكەن، ءوزى؟

عىلىم كوميتەتىن باسقارىپ وتىرعان ادامدار ەلباسىمىزدىڭ «ماڭگىلىك ەل»، «رۋحاني جاڭعىرۋ»، «تۋعان جەر» باعدارلامالارىن، تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىزدىڭ يدەيالارىن، عىلىم سالاسىن تامىر-تانىستىق، رۋشىلدىق، جەرلەستىكتىڭ قۇربانىنا اينالدىرىپ وتىر.

عىلىم سالاسىن ارى دا، قولى دا تازا ادامدار باسقارۋى كەرەك.

شەتەلدىك بازالارداعى جۋرنالدارعا ماقالا جاريالاۋ تالابىن قوعامدىق-گۋمانيتارلىق عىلىم سالاسى بويىنشا الىپ تاستاۋ قاجەتتىگى - وزدەرىنىڭ ۇلتتىق نەگىزدەگى ەڭبەكتەرىن قازاق تىلىندە جازاتىن عالىمداردى كوپتەن بەرى تولعاندىرىپ جۇرگەن ماسەلە ەكەنى قۇپيا ەمەس.

وسى ماسەلەنى بۇگىن، 2019 جىلعى 19 اقپان كۇنى "نۇر وتان" پارتياسىنان سايلانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتارىمەن بىرگە وتكىزىلگەن "نۇر وتان" پارتياسى سايلاۋالدى باعدارلاماسىنىڭ ء"بىلىم بەرۋ" باعىتى بويىنشا پارتيالىق كوميسسياسىنىڭ وتىرىسىندا ارنايى كوتەردىك.

عىلىمي ەڭبەكتەر بويىنشا ماقالالاردى شەتەلدىك بەدەلدى باسىلىمداردا جاريالاۋدى گۋمانيتارلىق عىلىمنىڭ ۇلتتىق مازمۇنى باسىم سالالارىنان تالاپ ەتۋ ەلىمىزدەگى گۋمانيتارلىق باعىتتاعى عىلىمنىڭ دامۋىن كەنجەلەتۋگە الىپ كەلىپ وتىر.

اتاپ ايتساق، قازاق ءتىلى، قازاق ادەبيەتى، وتان تاريحى، ۇلت ەتنولوگياسى، قازاق جۋرناليستيكاسى، تۇركىتانۋ، تاعى باسقا تاقىرىپتار بويىنشا جازىلعان PhD دوكتورىنىڭ ديسسەرتاتسيالارىن قورعاۋ جانە پروفەسسور، قاۋىمداستىرىلعان پروفەسسور عىلىمي اتاقتارىن الۋ ءۇشىن شەتەلدىك بازالارعا كىرەتىن جۋرنالدارعا عىلىمي ماقالا شىعارۋدى مىندەتتەۋ مۇلدەم ورىنسىز.

شەتەلدىك جۋرنالدار تازا ۇلتتىق سيپاتتاعى عىلىمي ىزدەنىستەرگە قىزىقپايدى، ونداي ماقالالاردى جاريالاۋعا قۇلىقسىز، بۇل تاقىرىپتارداعى ماقالالاردى باعالاۋعا بىلىكسىز.

شەتەلدىك عالىمداردىڭ قازاقتىڭ ادەبيەتىن، ءتىل ونەرىن، مادەنيەتىن، تاريحىن، ەتنولوگياسىن، باسقا دا سالالاردى جەتكىلىكتى دارەجەدە ءبىلۋى وتە قيىن.

سول سەبەپتى گۋمانيتارلىق عىلىمنىڭ ۇلتتىق مازمۇنى باسىم سالالارى بويىنشا پروفەسسور جانە قاۋىمداستىرىلعان پروفەسسور عىلىمي اتاقتارىن الۋعا ۇمىتكەر عالىمداردان وزدەرىنىڭ عىلىمي ەڭبەكتەرىن شەتەلدىك بەدەلدى باسىلىمداردا جاريالاۋ تالابىن الىپ تاستاۋ كەرەك.

بۇل ماسەلە قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ماجىلىسىندەگى «نۇر وتان» پارتياسى فراكتسياسىنىڭ مۇشەلەرى ق. سۇلتانوۆ ا. تاسبولاتوۆ، ە. بەكتۇرعانوۆ ءا. بەكتۇرعانوۆ جانە ت.ب. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر-ءمينيسترى ب.ءا. ساعىنتاەۆقا ارناپ 2018 جىلعى 19 جەلتوقساندا جاريالانعان دەپۋتاتتىق ساۋالىندا ارنايى ايتىلعان ەدى.

الايدا ۇكىمەت باسشىسىنىڭ وسىناۋ دەپۋتاتتىق ساۋالعا بەرگەن رەسمي جاۋابىندا شەتەلدىك بازالارداعى جۋرنالدارعا ماقالا جاريالاۋ تالابىن قوعامدىق-گۋمانيتارلىق عىلىم سالاسى بويىنشا الىپ تاستاۋ قاجەتتىگى جونىندەگى ۇسىنىس قولداۋ تاپپاي وتىر.

ال گۋمانيتارلىق عىلىم سالاسىنىڭ عالىمدارى ۇكىمەت پەن ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ مۇنداي جاۋاپتارىنا مۇلدەم ريزا ەمەس.

سول سەبەپتى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنەن شەتەلدىك بازالارداعى جۋرنالدارعا ماقالا جاريالاۋ تالابىن قوعامدىق-گۋمانيتارلىق عىلىم سالاسى بويىنشا الىپ تاستاۋدى تالاپ ەتكەنىمىز ءجون.

عىلىمي ورتادا قالىپتاسىپ وتىرعان بۇگىنگى احۋالعا پرەزيدەنتىمىز، ۇكىمەتىمىز بەن مەملەكەتتىك ۋاكىلەتتى ورگاندار ەرەكشە نازار اۋدارۋى ءتيىس.

مىرزانتاي قوجابايۇلى جاقىپ, ل.ن. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى جۋرناليستيكا جانە ساياساتتانۋ فاكۋلتەتى تەلەراديو جانە قوعاممەن بايلانىس كافەدراسىنىڭ دوتسەنتى (of Associate Professor), فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى (PhD), نۇر-سۇلتان قالاسى

Abai.kz