ەۋرازيا كىندىگىندەگى ەلدەر
توتاليتارلىق جۇيە تاڭعان تاريحي بۇرمالاۋلاردان ايىعۋ ءۇشىن...
سارسەنبى كۇنى الماتىدا ەۋرازيا كەڭىستىگىندەگى تاريحي-مادەني مۇرالاردىڭ ارعى-بەرگىسىن قوزعاپ، وسى جولدا قوردالانعان ماسەلەلەردى وركەنيەتتەر ۇنقاتىسۋى ارقىلى تارقاتۋعا تالپىنعان "تاريحي-مادەني مۇرانىڭ وركەنيەتتەر ديالوگىنداعى ءرولى" اتتى حالىقارالىق عىلىمي-تەوريالىق كونفەرەنتسيا ءوز جۇمىسىن اياقتادى.
وڭتۇستىك استاناداعى "الاتاۋ" شيپاجايىن پىكىرتالاس الاڭىنا اينالدىرعان ەكى كۇندىك باسقوسۋدا قوزعالعان كەلەلى ۇسىنىستار، پايىمدى پىكىرتالاستار از بولعان جوق. حالىقارالىق كونفەرەنتسيا جۇمىسىنا اقش، اۆستريا، كانادا، فرانتسيا، قىتاي، يتاليا، ءۇندىستان، ۇلىبريتانيا، شۆەيتساريا، چەحيا، رەسەي، ليتۆا، ەستونيا سياقتى مەملەكەتتەر مەن كورشى ەلدەردىڭ 200-دەن استام بەلگىلى قوعام قايراتكەرلەرى مەن عىلىمي-شىعارماشىلىق زيالى قاۋىم وكىلدەرى قاتىستى.
توتاليتارلىق جۇيە تاڭعان تاريحي بۇرمالاۋلاردان ايىعۋ ءۇشىن...
سارسەنبى كۇنى الماتىدا ەۋرازيا كەڭىستىگىندەگى تاريحي-مادەني مۇرالاردىڭ ارعى-بەرگىسىن قوزعاپ، وسى جولدا قوردالانعان ماسەلەلەردى وركەنيەتتەر ۇنقاتىسۋى ارقىلى تارقاتۋعا تالپىنعان "تاريحي-مادەني مۇرانىڭ وركەنيەتتەر ديالوگىنداعى ءرولى" اتتى حالىقارالىق عىلىمي-تەوريالىق كونفەرەنتسيا ءوز جۇمىسىن اياقتادى.
وڭتۇستىك استاناداعى "الاتاۋ" شيپاجايىن پىكىرتالاس الاڭىنا اينالدىرعان ەكى كۇندىك باسقوسۋدا قوزعالعان كەلەلى ۇسىنىستار، پايىمدى پىكىرتالاستار از بولعان جوق. حالىقارالىق كونفەرەنتسيا جۇمىسىنا اقش، اۆستريا، كانادا، فرانتسيا، قىتاي، يتاليا، ءۇندىستان، ۇلىبريتانيا، شۆەيتساريا، چەحيا، رەسەي، ليتۆا، ەستونيا سياقتى مەملەكەتتەر مەن كورشى ەلدەردىڭ 200-دەن استام بەلگىلى قوعام قايراتكەرلەرى مەن عىلىمي-شىعارماشىلىق زيالى قاۋىم وكىلدەرى قاتىستى.
جاھاندانۋ ۇدەرىسىندە توعىسىپ جاتقان وركەنيەتتەر ۇنقاتىسۋىن ءسوز ەتكەندە، الدىمەن كەشەگى وتارشىل ساياسات تاڭعان تاريحي بۇرمالاۋشىلىقتار ءسوز بولماي قالۋى مۇمكىن ەمەس ەدى. جانە بۇل باسقوسۋدى قازاقستان مەن رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك جانە قوعامدىق ۇيىمدارى بىرلەسىپ وتكىزىپ جاتقاندا وسى ماسەلەلەردەن اينالىپ وتە الماسىمىز انىق-تىن. كەشەگى توتاليتارلىق رەجىم رەسەيدىڭ ءوزىن دە از اداستىرماعانى بەلگىلى. وعان قوسا قازىر تاۋەلسىزدىگىن كەشە العان ورتالىق ازيا ەلدەرى دە جاڭا تاريحىن جاساۋدا بۇرمالاۋشىلىقتارعا جول بەرىپ وتىرعاندىعىن ەشكىم جوققا شىعارمايدى. كەشەگى وتارشىلدىق ساياساتتان باستاپ، بۇگىنگى تاۋەلسىزدىك تاڭىندا ورىن العان وسى ولقىلىقتاردى رەتتەپ، ءتۇپتىڭ-تۇبىندە شىنايى مامىلەگە كەلۋگە ۇمتىلعان جيىننىڭ جاماعاتقا، تاريحقا بەرەتىنى از ەمەس. مۇنداي بىرلەسىپ اتقارعان تىرلىكتەر قازىردىڭ وزىندە ناتيجەسىز ەمەس. كورشى مەملەكەتتەردىڭ مۇراعاتتارىندا جاتقان قازاقتىڭ تاريحي مۇرالارى وتانىمىزعا ورالىپ جاتىر.
وعان قوسا ەلىمىزدەگى مادەني ساياسات جانە ونەرتانۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ەرلان سايىروۆ وسى باسقوسۋ بارىسىندا: "بۇگىندە قازاق مادەنيەتى جادىگەرلەرىنىڭ 60 پايىزى ءارتۇرلى سەبەپتەرمەن رەسەيدىڭ مۇراجايلارىندا شوعىرلانعان. ولاردى قازاقستانعا، جەرگىلىكتى ۇلتقا كورسەتۋ ءۇشىن جادىگەرلەردىڭ ءوزىن اكەلمەسەك تە، ولارعا عىلىمي تۇرعىدا تۇسىنىكتەمە بەرىپ، قازاق، ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىندە ەڭبەكتەر جاريالاۋدىڭ ماڭىزى زور. مۇنىڭ ءوزى قازاقتىڭ مادەنيەتىن حالىقارالىق دەڭگەيگە شىعارۋدىڭ ءبىر تەتىگى بولىپ تابىلادى. وسىنداي جوبالاردى ءبىز رەسەيدىڭ مۇراجايلارىمەن بىرلەسىپ قولعا الىپ وتىرمىز", دەگەن بولاتىن. اتالمىش ينستيتۋت ديرەكتورىنىڭ ايتىپ وتىرعانى ءجاي ءسوز ەمەس. بىلتىردان بەرى "ەگەمەن قازاقستان" وسى ينستيتۋتتىڭ بىرقاتار جوبالاردى جۇزەگە اسىرىپ، تۇساۋكەسەرىن جاساعانىن ىقىلاسپەن جاريالادى.
رەسەي مەملەكەتتىك دۋماسىنىڭ دەپۋتاتى سەرگەي سمەتانيۋك قازاقستاننىڭ باستاماسىمەن قولعا الىنىپ جاتقان وركەنيەتتەر مەن ءمادەنيەتتەردىڭ ۇنقاتىسۋىن وڭىنان باعالاپ: "مادەني ۇندەستىكتىڭ ءمانى زور. ءبىز 1991 جىلدى ەستە ساقتاپ قالدىق. ءدال سول جىلدارى قازاقستان پرەزيدەنتى بۇرىنعى كەڭەستىك كەڭىستىكتەگى تولقۋلارعا تولى قيىن جاعدايدى رەتتەۋدىڭ العاشقى باستاماشىلارىنىڭ ءبىرى بولدى. ءبىز تمد ەلدەرىن قۇرۋ تۋرالى قۇجاتقا قول قويدىق. بۇل شىن مانىندە سول كەزدە جارىپ شىققان ۇلكەن باستاما ەدى. ءبىز بۇگىن دە قازاقستان اۋماعىندا جۇزەگە اسىپ جاتقان يگى باستامالارعا سۇيسىنە قارايمىز", دەدى.
حالىقارالىق ءماجىلىس اياسىندا "مادەني مۇرا" ۇلتتىق باعدارلاماسى - ەۋرازيانىڭ جاڭاشىل الەۋمەتتىك-گۋمانيتارلىق جوباسى" اتتى دوڭگەلەك ۇستەل جينالعانداردىڭ قىزىعۋشىلىعى مەن مۇددەلىلىگىن كورسەتتى. بۇل باسقوسۋدىڭ باستى مىندەتى دە اتالمىش جوبانى حالىقارالىق دەڭگەيدە ناسيحاتتاۋ، جارنامالاۋ بولاتىن. دوڭگەلەك ۇستەل ءوزىن-ءوزى اقتادى. ەلىمىزدەگى شىعىستانۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى مەرۋەرت ابۋسەيىتوۆا جۇرگىزگەن ءدوڭگەلەك ۇستەل اينالاسىنان وسى ءتىرلىككە ورتاق عالىمدارىمىز تابىلدى.
كونفەرەنتسيانىڭ اشىلۋ بارىسىندا قر مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى مادەنيەت كوميتەتىنىڭ توراعاسى ارمان قىرىقباەۆ: "ەلدىڭ كوكەيىنەن شىعىپ جۇرگەن جوبانىڭ ءبىرى - "مادەني مۇرا" باعدارلاماسى. ونى ناسيحاتتاۋدىڭ ءبىر جولى وسىنداي القالى جيىندار. بۇل شارا ەلىمىزدىڭ مادەني ومىرىندەگى ايتۋلى وقيعا. ءبىز "وركەنيەتتەر ديالوگى" الەمدىك قوعامدىق فورۋمىنىڭ وكىلدەرىنە ىنتىماقتاستىق قارىم-قاتىناسى ءۇشىن ءوز ريزاشىلىعىمىزدى بىلدىرەمىز", دەگەن بولاتىن.
جالپى، حالىقارالىق جيىندا ايتىلعان ۇسىنىستار از بولعان جوق. ماسەلەن، "م.اۋەزوۆ قورىنىڭ" ديرەكتورى مۇرات اۋەزوۆ كەشەگى "جىبەك جولى بويىنداعى اڭگىمەلەر" سىندى جيىنداردى جاڭعىرتۋ ماسەلەسىن كوتەرسە، اقىن ولجاس سۇلەيمەنوۆ الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە جەر تاعدىرىنا جاۋاپتىلار كلۋبىن قۇرۋ تۋرالى ۇسىنىس بىلدىرگەن-ءدى. قوعام قايراتكەرى بيوسفەرانى ءبۇلدىرىپ، جەر-انانى ايىقپاستاي جارالاساق، اپاتتىق جاعدايدى ءوز قولىمەن جاساعان ادامزاتقا تاريح تا، مادەنيەت تە كەرەك بولماي، باس اماندىعىن كۇيتتەپ كەتەتىنىن مەڭزەپ وتىرعان بولار. مۇنان دا بولەك جيىننىڭ قارارىنا ەنگىزىلەتىن، كوپشىلىك قۇلاق اسۋعا ءتيىستى ۇسىنىستار از ەمەس. قازىرگى كۇندەرى مادەني ساياسات جانە ونەرتانۋ ينستيتۋتى حالىقارالىق عىلىمي-تەوريالىق كونفەرەنتسيا كوتەرگەن ماسەلەلەردى رەتتەپ، جيناقتاپ، ولاردان ءجوندى ناتيجەلەر شىعارۋعا كىرىسىپ تە كەتتى.
ايناش ەسالي، الماتى
«ەگەمەن قازاقستان» گازەتى 13 ماۋسىم 2009 جىل
