(ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ب.جۇماعۇلوۆتىڭ قۇلاعىنا التىن سىرعا)

جارتاسقا باردىم،

كۇندە ايعاي سالدىم....

اباي

حا - حا! بۇل مەنىڭ زىعىردانىم قايناپ، اششى زاپىران شىعارا ىزالانا كۇلگەنىمنىڭ قاعاز بەتىنە تۇسكەندەگى ءتۇرى. نەگە ىزا قىسىپ وتىر دەيسىز عوي جاس تالاپكەر، ياعني شالاقازاق تىلىمەن ايتقاندا ابيتۋريەنت، مەن ايتاتىن، سەن تىڭدا.

(ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ب.جۇماعۇلوۆتىڭ قۇلاعىنا التىن سىرعا)

جارتاسقا باردىم،

كۇندە ايعاي سالدىم....

اباي

حا - حا! بۇل مەنىڭ زىعىردانىم قايناپ، اششى زاپىران شىعارا ىزالانا كۇلگەنىمنىڭ قاعاز بەتىنە تۇسكەندەگى ءتۇرى. نەگە ىزا قىسىپ وتىر دەيسىز عوي جاس تالاپكەر، ياعني شالاقازاق تىلىمەن ايتقاندا ابيتۋريەنت، مەن ايتاتىن، سەن تىڭدا.

وقۋعا تۇسكىن كەلە مە؟ پوجالىستا، مىلقاۋ ەمتيحانعا، ياعني تەست تاپسىرۋعا دايىن بولىڭىز. ءتورت پاننەن 50-دەن جوعارى ۇپاي جيناساڭىز بولعانى اقشاڭىزدى تولەپ ينستيتۋت پەن ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ بىرىنە ستۋدەنت بولىپ قىلجيا الاسىز. ال، 120 ۇپايدان 50 ۇپاي جيناي الماي قالساڭىز تاعى دا بەتىڭىزدەن وتىڭىز شىعىپ ۇيالىپ، نەمەسە تاۋىڭىز شاعىلۋدىڭ قاجەتى جوق. ونداي سۋ ميلارعا دا مەملەكەت قارايلاسقان. جۋرناليستيكا، مۋزىكا، سۋرەت سالۋ، دەنە شىنىقتىرۋ سياقتى ماماندىقتاردان شىعارماشىلىق ەمتيحان تاپسىرىپ «ونەرلى» نەمەسە «سپورتشى» ستۋدەنت اتانىپ شىعا كەلۋىڭىزگە ابدەن بولادى. ءان دەپ ءان ايتپادىم، نەمەسە تۋعالى اياڭداعاننان باسقا جۇگىرىپ كورمەۋىم-اۋ دەپ قاپا جەمەڭىز. ءوزى دە بالا جيناي الماي وتىرعان جوعارى وقۋ ورىندارى ءسىزدى، مارتەبەلى تالاپكەر، اياق-قولىڭىزدى جەرگە تيگىزبەي اۋەلەتىپ، شىعارماشىلىق ەمتيحاڭىزدا ەڭ جوعارى 50 ۇپايدى قورجىنىڭىزعا سالىپ بەرەدى. سونىمەن، «ەرىنبەگەن ەتىكشى، ۇيالماعان ولەڭشىنىڭ» كەرى كەلىپ  ءتورت جىل تيتىقتاپ ءجۇرىپ قولىڭىزعا جۋرناليست، مۋزىكانت، سپورتشى، سۋرەتشى دەگەن ديپلوم الىپ شىعاسىز. قالعان ماماندىقتار دا وسىنىڭ ار جاق بەر جاعى. ءوز اتىن دۇرىس جازا الماسا دا اقى تولەپ وقيتىنداردىڭ ورنى بولەك. اقىسىن تولەسە بولدى، «الدىڭا كەلسە اتاڭنىڭ قۇنىن كەش» دەگەندەي اۋديتوريادا قالقيىپ وتىرعانىنا ءتاۋبا دەپ كەلەسى كۋرسقا كوشىرە بەرەسىز. كەلەسى كۋرس دەمەكشى ەكىنشى كۋرستا ستۋدەنت بىتكەننىڭ ءبارى مەمەلەكەتتىك ارالىق باقىلاۋدا (ماب), شالاقازاقشا ايتقاندا پگك-دا ءبىلىمىن سىنايدى. وسىنداعى ءبىلىم دەڭگەيى ارقىلى قۇرمەتتى ءبىزدىڭ مينيسترلىك جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىلىم بەرۋ بەدەلىن انىقتايدى. پگك-دان تومەن كورسەتكىش كورسەتكەن ءبىلىم وردالارىنىڭ ءبىر جىل بويى كوزدەرگە كوك شىبىن ۇيمەلەپ، كوميسسيادان كوز اشپايدى.

سول سەبەپتى ستۋدەنتتىڭ پگك تەستىنەن جوعارى ۇپاي جيناۋىنا ستۋدەنتتەن بۇرىن وقۋ  ورنىنىڭ ءوزى  مۇددەلى. جالپى ناقتى ءىستى كورسەتۋدەن جالاڭ ۇران مەن جاعىمسىز اراكەتتەرگە جاقىنداۋ باسشىلىق كوكتەمدە بولاتىن پگك-عا سوناۋ قارا كۇزدەن دايىندالادى. 2-كۋرستىڭ ستۋدەنتتەرى انايى «قامقورلىققا» الىنىپ، الگى تاپسىراتىن ءتورت ءپاننىڭ تەستىنە دايىندالۋعا كىرىسەدى. زاڭعا تومپاڭ كەلسە دە ساباقتان كەيىن الگى بەيشارالاردى الىپ قالىپ، قيناپ التى اي بويى تەست جاتتاتادى. بەيىمبەت ءمايليننىڭ «تۇيەباي» اڭگىمەسىن وقىعان بولساڭىز، سونداعى نادان مولدانىڭ بالالارعا ساباق جاتتاتقانىن ەلەستەتەدى. بۇلاردى وقىتاتاتىن مۇعالىمگە دە اقى تولەنبەيدى. كونبەگەندەر مىنا داعدارىس كەزىندە قالامسابىن تىستەپ كوشەدە قالارى ءسوزسىز. نەسىن ايتاسىڭ ارنايى كەستە قۇرىلىپ ساباق جۇرگىزىلەدى. مەملەكەتتىك تەست تاپسىراتىن «قۇرمەتتى 2-كۋرستىقتارعا» كوشە سىپىرۋ، اعاش ەگۋ، كونتسەرت كويۋ، قوعامدىق جۇمىستارعا ارالاسۋ، بوسانىپ قالۋ سياقتى جۇمىستار مەن «سىلتاۋلارعا» تيىم سالىنادى. ءسال-ءپال بوساڭسىپ، بۇرانداپ جۇرگەندەرگە قۇرىق سالىنىپ، وعان كونبەي بۇلقىنعاندار مەمەلەكەتتىك كوميسسياعا دەيىن وقۋدان شىعارىلىپ، كوزى قۇرتىلادى. ءسويتىپ پگك-عا امان جەتكەندەرى كوكتەمدە تەست تاپسىرادى-اۋ ايتەۋىر. وزدەرى تاپسىرمايدى، تاعى بەيشارا جالاقىسىز جارتى جىل دايىنداعان ءپان مۇعالىمدەر كومەكتەسەدى. قالاي دەيسىز عوي! قىزىقتىڭ كوكەسى مىنە وسىندا.

مينيسترلىك جىبەرگەن ءتورت-بەس كوميسسيانى بىرنەشە جوعارى وقۋ ورىندارى اياعىنان تىك تۇرىپ كۇتىپ الادى. ىشپەگەنىن ىشكىزىپ، كيمەگەنىن كيگىزىپ دەگەندەي ءبىر سوزبەن ايتقاندا اۋزىنان اق مايىن اعىزىپ قويادى. تەكسەرۋشى جاقتىڭ  اۋزىن العاننان كەيىن ءوز «بارباروسساسىن» ىسكە قوسادى.

تەست بولاتىن كۇنى تاڭ ءسارى ساعات التىدان تەست شەشە الادى-اۋ دەگەن ءبىلىمپاز مۇعالىمدەردى جيناپ، تاسادا تۇرعان قۋىقتاي اۋديتوريا، يا بولماسا قويما، شەبەرحاناعا توعىتادى. ول وزدەرىنىڭ تىلىندە «بۋنكەر» دەپ اتالادى. ساعات توعىزدا تەست باستالعان ۋاقىتتا الدىن-الا سۇرىپتالىپ دايىندالعان كەزەكشى مۇعالىمدەر ستۋدەنتتىڭ الدىنداعى تەست كىتاپشاسىن اكەپ، الگى شەبەرحاناعا توعىتىلعان ءبىلىمپاز مۇعالىمدەرگە جەتكىزەدى. ولار تەستى شەشىپ قايتا جىبەرەدى. ايتار اۋىزعا وڭاي  كورىنگەنمەن تاڭعى التىدان الپىس ادام توعىتىلعان اياداي بولمەدەگى الاساپىراندى كورسەڭىز، گورباچەۆتىڭ كەزىندەگى اراقتىڭ وشىرەتى ادىرەم قالادى. «قۇرمەتتى 2-كۋرستىقتاردان» كەلگەن تەستى شەشۋدە قازاقتىڭ الاۋىزدىعى الدىڭنان شىقپاسا تاعى قىزىقسىز. كەزەكشى مۇعالىم مەن تەست شەشەتىن مۇعالىم ءوز تانىسىن، ءوز ماماندىعىن، ءوز فاكۋلتەتىن الدىمەن ۇشپاققا نەگە شىعارماسقا. كەلىسپەۋشىلىك، قىرعيقاباقتىڭ اياداي بولمەدە ايعاي-شۋ مەن جاعا جىرتىسۋعا دەيىن جەتەدى. ارينە، پودۆالداعى سۇرەڭ جوعارىدا شىبىن قاعىپ جۇرگەن مارتەبەلى كوميسسيانىڭ قۇلاعىنا جەتپەيدى. جەتكەن كۇننىڭ وزىندە «كورەر كوزىم كورمەستەي بولدى» دەپ كۇنىن وتكىزۋشى كوميسسيا الگى جاندارمەن توپتىڭ ەسىگىن قاعۋعا قۇلىقسىز. «ءۇي قاماقتا» ساعات التىدان سارىلا توسىپ، ەندى ايعاي-سۇرەڭنىڭ ىشىندە قيقۋلاپ، تەست شەشىپ وتىرعان ءپان مۇعالىمدەرىنەن سىرتتا جاۋشى بوپ شاپقىلاعان كەزەكشى وقىتۋشىلاردىڭ دا جاعدايى الىس كەتە قويماعان. ۇزىنى بار، قىسقاسى بار، ارىعى بار، تولىعى بار تەست تاسۋ وپەراتسياسىندا كوميسسيانىڭ كوزىنە تۇسپەي قالتىرىس-قالتىرىسقا تىعىلىپ، ەتاجدان-ەتاجعا شابۋدا. بۇل ۋاقىتتا كوميسسيا قايدا دەيسىز عوي؟ ءار جەردىڭ ءدال وسىنداي وقۋ ورىندارىنىڭ وقىتۋشىلارىنان قۇرىلعان كوميسسيا  كەلگەلى ۇلكەن  كۇتىمنەن باستارى اينالىپ، ماڭگىپ قالعان. تىم ءپرينتسيپشىل اساۋلارىنىڭ ءوزى بۇيداعا كوندىگىپ، توراعانىڭ ايتقانىنان شىقپايتىنداي جۋاسىعان. جۋاسىماعاندارىنىڭ ول جاقتاعى باسشىلارىنا ءبىز جاقتاعى باسشىلاردىڭ تەلەفون سوعىپ يلايلاعا ءتۇسىرۋى قيىن دەيسىڭ بە، ءتايىرى. ستۋدەنتتەردى جايعاستىرىپ، تەستى تاراتقان كوميسسيا ءبىراز دەم الۋ ءۇشىن كۇتۋشى توپپەن ءبىر كابينەتكە شايعا كىرەدى. ءار جەردىڭ ەرەكشەلىگى، انا جەردە  انانى، مىنا جەردە مىنانى تانيسىز با دەگەن سياقتى تاتىمسىز اڭگىمە سوعىپ، شاي سوراپتاپ، تۇنگى قوناقتان كەيىن «باس جازىپ» دەگەندەي ۋاقىت ۇتتىرادى. سىرت كوزگە ۇيات بولماسىن دەپ، رەيتكە شىعىپ، تەكسەرىپ قويادى، اندا-ساندا. كەرىلىپ، كەكىرىنىپ تويدان شىققانداي ماڭعاز كوميسسيانى كورگەن كەزەكشىلەر بۇرىش-بۇرىشقا تىعىلىپ، جەر تاپپاعانى پارتانىڭ استىنا كىرىپ اۋرەگە تۇسەدى. ارانىڭ ۇياسىنداي شۋلاپ جاتقان «ءۇي قاماققا» جاۋشى كەلىپ، قاي جاۋاپ دۇرىس دەگەنگە قىزىلكەڭىردەك بولىپ تالاسىپ جاتقان ءپان مۇعالىمدەرىنىڭ اپتىگىن باسىپ، ءبىراز ۋاقىتقا تىنىشتاندىرادى. تەكسەرگەن بوپ ەسكەرتۋلەر جاساپ كوميسسيا كەزەكتى شايعا كىرگەندە، كەزەكشىلەر قايتا اتقا قونادى. قوينى-قونىشىنا كىتاپشالاردى تولتىرىپ العان ەگدە مۇعالىمنىڭ ءسۇرىنىپ قۇلاپ، دەنى-قارنى اقتارىلىپ جاتقانىن كوز الدىڭىزعا كەلتىرىڭىزشى. مەملەكەتتىك تەست سۇراقتارىن ادەيى وسى «قىزمەتكە» ارنايى كيگەن كەڭ كوپتىنىڭ ىشىنە تىقپالاي، سۇرىنە-قابىنا باعىتىن جوعالتپاي ەڭپەڭدەي جونەلدى. سونشالىقتى بەيشارا مۇسكىنگە تۇسكەن مۇعالىمنىڭ قيمىلىنا اۋديتوريادا وتىرعان ستۋدەنتتەر قارىق.  جالپى تەست تاپسىرىپ وتىرعان ستۋدەنتتەردىڭ قاباعى قيسايىپ، ۇرەيلەنىپ، يا بولماسا قىسىلىپ وتىرعانى نەكەن-ساياق. اۋكەسى سالبىراپ، ەنتىگە جەتكەن كەزەكشى مۇعالىمىنە «ماعان جەتپىس ۇپايدان اسىرىپ اكەلسەڭىز بولعانى» دەپ زاكاز بەرىپ، قالامسابىن پارتاعا سوققىلاپ، شالجيىپ وتىرعانى.

سونىمەن، پگك-نىڭ ناتيجەسى ونى تاپسىرعان 2-كۋرس ستۋدەنتتەرىنىڭ ەمەس، الاساپىران اسىعىستا، «ءۇي قاماقتا» تەست سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرگەن مۇعالىمدەردىڭ ءبىلىمى دەپ ءبىلىڭىز.

....ءبىراز ۋاقىت بولدى الگى مۇعالىمدەر ءۇي قاماقتان شىعىپتى. ولارعا كومەككە سوتكا (تيلەپوندى ايتام) كەلىپتى. ەندى ۇيىڭىزدە وتىرىپ، اگەنت ارقىلى سوتكاعا تۇسىرىلگەن تەستى شەشىپ بالاڭىزعا كومەك بەرىپ قارىق بولا الاسىز. ءدال كەشەگى ەنت-ءڭىزدىڭ 100 پايىزدان اسىپ جىعىلۋى سول سوتەكەڭنىڭ ارقاسى. جالپى ءبىزدىڭ كوك بايراقتى ەلىمىز پرەزيدەنتىمىز تىلگە تيەك ەتكەن يننوۆاتسيالىق دامۋدىڭ ناتيجەسىن كورسەتىپ-اق جاتىر. ءبا-رە-كەل-ءدى!!! اقىماق الەم جاساسىن!!!

ادەتتىڭ قاسقىرى

"اباي-اقپارات"