ء(سابيت مۇقانوۆتىڭ ەستەلىگىنەن)

ساكەن وسەك ايتۋدى بىلمەيتىن كىسى ەدى. ونىڭ بىرەۋدى بىرەۋگە شاعىستىرعانىن نەمەسە بىرەۋدى سىرتىنان كىنالاعانىن ەستىگەن دە، كورگەن دە كىسى جوق. نە ايتقىسى كەلسە دە ول بەتىنە ايتاتىن. كولگىرسۋ، جالپاقتاۋ دەگەندى بىلمەيتىن. وسەكشىنىڭ ءمىنىن تۋرا بەتىنە باساتىن...

ءبىر كورمە كىسىگە ساكەن تاكاپپار سياقتاناتىن ەدى. كەيبىرەۋگە سويتەتىنى راس تا بولاتىن. ۇلكەنسۋدى ول قاتتى ۇناتپايتىن. ەگەر بىرەۋدەن ونداي مىنەز سەزسە، يا ۇناتپايتىن بىرەۋى بولسا، كەكىرەيە قالاتىن.

ۇناتپايتىن ادامىمەن ساكەن سويلەسپەيتىن، ارالاسپايتىن. ۇناتاتىنا دا سيرەك ارالاساتىن. ءوزى ۇناتاتىن بىرەۋمەن كەزدەسە قالسا، ۇزاق ماجىلىستەسۋدى جاقسى كورەتىن. ونداي شاقتا بايسالدى كەڭەس قوزعاۋدى ۇناتپاي، ءازىل، قالجىڭ، ساۋىق سياقتى كوڭىل كوتەرەرلىك ىستەرمەن عانا وتىراتىن.

ساكەن ءوز جانىنان اڭگىمە ايتۋعا شورقاق بولاتىن. ول تەك قىسقا، كۇلكىلى كەڭەستى عانا ايتاتىن. سوزگە شەشەن ەمەس تە. اۋىزشا اڭگىمەلەرى ۇرت، دوعال، كەسەك كەلەتىن. بىراق سونداي سوزدەرى وتە تاپقىر، وتكىر بولاتىن. تىم ادەمى سويلەگەندى جاراتپايتىن. قاراپايىم، ماعىناسى اشىق ءسوزدى جاقسى كورەتىن...

ساكەن اسا بالاجان ادام ەدى. ۇلكەندەرگە «كىسىكيىكتەۋ» ول، بالا كورسە جاناسا، جۇعىسا كەتەتىن. تۋعان ءىنىسى ءماجيتتىڭ جيرەن شاشتى بالالارىن ەمىرەنە قۇشاقتاپ وتىرعانىن تالاي كوردىك. ءوزى دە، ءىنىسى دە قارا شاشتى ساكەن نەمەرەلەرىنىڭ جيرەن شاشتىعىن ارعى اتالارىنا تارتقان دەپ تۇسىندىرەتىن.
1936 جىلى وزىنەن ايان دەيتىن ۇل تۋىپ، سونداعى قۋانىشىن ماعان ۇزاق قىلىپ جازعانى بار. 1937 جىلدىڭ كوكتەمىندە تۋعان ۇلىمنىڭ اتىن مەن بوتاجان دەپ قويدىم. سودان كەيىن ءبىزدىڭ ۇيگە ءبىر كەلگەنىندە جاس نارەستەنى الدىنا الىپ وتىرىپ: «اتى كىم؟» دەدى ساكەن. مەن: «بوتاجان» دەگەندە، كۇلىپ: «بۇزاۋجان دەپ نەگە قويمادىڭ؟» دەدى.

بالانى ساكەن يىسكەۋشى ەدى دە، سۇيمەۋشى ەدى. نەگە دەسەڭ، ءومىرى كىسى ءسۇيىپ كورگەن جوقپىن دەيتىن.

– ايەلدى شە؟

– ونى دا...

ساكەن تازالىقتى اسا جاقسى كورەتىن. «بىرەۋدىڭ ۇيىنە قىدىرىستاپ بارايىن دەمەيمىن-اۋ، شاقىرۋسىز بارسام جيناقى كەزىنە ۇشىراسپاي، بىلىعىپ جاتقانىن كورىپ، ەكىنشى رەت ول ۇيگە بارۋىم قيىن» دەيتىن.

ادەمى نارسەنى ساكەن جاقسى كورۋشى ەدى. سوۆەتتىك قۇرىلىستىڭ العاشقى كەزىندە فينانس ناركومى بولعان سوكولنيكوۆتىڭ ايەلى، بەلگىلى جازۋشى گالينا سەرەبرياكوۆا 1933 جىلى ساكەندى موسكۆادا ۇيىنە قوناققا شاقىرىپ، ادەمى قوبديشا سىيلادى. سول ۇيدەن شىعا بەرە ساكەن قاعازعا وراعان قوبديشانى اشىپ، تولعان ايدىڭ ساۋلەسىنە توستى دا: «وسىنداي كوركەم نارسەنى ۇستاعان ايەلدىڭ ساۋساعىنا قول تيۋ قانداي راحات!» دەدى. ساكەن سول سياقتى ءساندى نارسەنى كوبىرەك جيناۋعا تىرىساتىن ەدى.

استى ساكەن تاڭداپ، ءدامدىسىن عانا ىشەتىن. تىڭقيا تويۋدى ۇناتپايتىن.
ساكەن اسا ۋادەشىل بولاتىن. ۋادەلى ءىسىن بۇلجىتپاي، كەزىندە ورىندايتىن. ەكى ءسوز ايتپايتىن.

ادەبيەتتە نەمەسە باسقا ماسەلەلەر جونىنەن ايتىس-تارتىسقا ول سيرەك قاتىناساتىن. قاتىناسقان جينالىستاردىڭ كوبىندە ەگەر بىرەۋ قىتىعىنا تيمەسە سويلەمەيتىن. جازباشا بولماسا، اۋىزشا ايتىسقا شورقاق بولاتىن. ادال سىنعا اشۋلانبايتىن. ارام سىننىڭ ءبىرازىنا جاۋاپ بەرمەيتىن.

قۇلتولەۋ مۇقاش، ەسكى البوم

Abai.kz