قازاقستان پرەزيدەنتى

قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ،

قر ىشكى ىستەر ءمينيسترى

ەرلان تۇرعىمباەۆتىڭ نازارىنا!

اپتا اۋىس-تۇيىسپەن باستالدى. ءبىرلى-جارىم كىسى كرەسلو اۋىستىرىپ، لاۋازىم-قىزمەت الدى. ەندى بىرەۋلەرى قىزمەتتەن قۋىلدى. قۋىلعاندا دا، سوگىس الىپ، سىيسىز كەتتى. سەنىمنەن ايىرىلدى. ول –شىمكەنتتىڭ ەندىگى ەكس-اكىمى عابيدوللا ءابدىراحىموۆ.

پروگنوزيكتەر «پالەن كەلەدى دە، تۇگلەن كەلەدى» دەپ پال اشىپ، پىتىرا شاشىپ وتىرعاندا ءابدىراحىموۆ اكىمدىگىنىڭ ەكى شىلبىر، ءبىر تىزگىنىن ۇستاۋ ەكس-سەناتوردىڭ ەرلان (ايتاحانوۆ) دەيتىن ۇلىنا جۇكتەلدى. جاڭا اكىم ايتاحانوۆتى قالالىق اكتيۆپەن تانىستىرۋعا ءپا جەتەكشىسى قىرىمبەك كوشەرباەۆ ارنايى بارعان. اكتيۆتىڭ القا-قوتانى جيىلعان جەردە قىرىمبەك ەلەۋۇلى ەكس-اكىمنىڭ ەرسى قىلىقتارى تۋرالى ءسوز ەتتى. «بيلىك سەنىمىنەن ايىرىلدى» دەدى. سوزدەن ءسوز شىعارىپ، ىلىكتەن سىنىق ىزدەدى دەمەڭىزدەر، بۇل كوشەرباەۆتىڭ ءوز ءسوزى.

«مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆ اتاپ وتكەندەي، قازىر ەڭ باستىسى - حالىق پەن بيلىك اراسىنداعى ديالوگ. عابيدوللا ءابدراحىموۆ ەلىمىزدىڭ باسشىلىعى تاراپىنان قولداۋعا يە بولىپ، سەنىمگە يە بولعانىن جاقسى بىلەسىزدەر. ول ەلىمىزدەگى ەڭ جوعارى جانە جاۋاپتى لاۋازىمدارىنا تاعايىندالدى. وكىنىشكە قاراي، ول مۇنى جەتكىلىكتى تۇردە تۇسىنبەدى. بۇل مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا قايشى كەلەدى، جالپى العاندا، بيلىكتىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرەدى. بۇگىندە ابدىراحىموۆقا كورسەتىلگەن ساياسي سەنىم تۇگەسىلدى»، دەدى ول.

عابيدوللا ءابدىراحىموۆ

قىرىمبەك كوكە كوشەرباەۆتىڭ «مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا قايشى» دەگەندە مەڭزەپ وتىرعانى، ءابدىراحىموۆتىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى الگىبىر بەينە جازباسى ەدى. عابەكەڭ لوندون بارىپ، قولىندا ءدىني مازمۇنداعى كىتابى بار، قىمبات قوناق ءۇيدىڭ قاسىندا تۇرعان بويى ەلدەگى اعايىنعا ءھام «اعالارىنا» سالەم جولداعان ەدى. ونىسى الەۋمەتتىك جەلىدە اجەپتاۋىر تالقى بولدى. ءازىلدىڭ ارتىستەرى ءاتىرىن سەپكەندەي ادەمى ءتاسىلىن تاۋىپ، استارلاپ ايتتى. الەمجەلىنىڭ اككى بىلەرمەندەرى ءابدىراحىموۆتىڭ الگى ارەكەتىن سىندادى، راس. وسىدان كەيىن-اق، عابەكەڭ اكىم قىزمەتىنەن الىندى.

ايتكەنمەن، پرەزيدەنت اكىمشىلىگىن باسقاراتىن قىرىمبەك كوكە كوشەرباەۆتىڭ جاڭاعى سوزدەرى ەل-حالىقتىڭ قولداۋىن تاپتى دەپ جانە ايتا المايمىز. سەبەبى، «ەل-جۇرتى ەسىم-سويىن بىلمەيتىن، بىلمەك تۇگىلى اشىق مىنبەرلەردەن توبە كورسەتپەيتىن، توبىق جۇتقان ادامداي تىمىرايعان بويى «سەن تيمەسەڭ، مەن تيمە» دەپ جاتقان كەي اكىمدەردەن ءابدىراحىموۆتىڭ كوشى ىلگەرى ەدى» دەگەن جۇرت «عابيدوللانى قايتارىڭدار» دەگەن اكتسيا باستاپ كەتتى.

«ەڭ باستىسى حالىق پەن بيلىك اراسىنداعى ديالوگ بولسا، عابيدوللا سول ديالوگتى جاساۋعا تىرىسىپ جۇرگەن اكىمدەردىڭ ءبىرى ەدى. ەڭ باستىسى ول قاتەلىك جاساۋدان قورىقپايتىن. ەل-حالىقتىڭ اراسىندا جۇرگەن اكىم ەدى. اكىم بولعان سوڭ، حالىق ونىڭ ءوزىن دە، ءسوزىن دە تالقىلايدى. ءاجۋالايدى، سوگەدى. ال كەيبىرىن ىشتەي جاقسى كورەدى. بىراق، عابيدوللانى ۇنىتپايتىن شىمكەنتتىك كەمدە-كەم. عابيدوللانىڭ كەزىندە شىمكەنتتىڭ شىنىمەن جاستار قالاسى دەگەن ەپوستاسى اشىلدى. قالانىڭ ءيميدجى كوتەرىلدى. قالا زامانعا ساي كوپشىلىكتەن كوش ىلگەرى دامىپ جاتقان قالاعا اينالدى» دەپ جازدى بەلگىلى بلوگەر سادىق شەرىمبەت.

ءادىلىن ايتۋ پارىز. كەشەلى-بەرگى ءابدىراحىموۆ تۋرالى سول جاقتاعى ەل-جۇرتتىڭ پىكىرلەرىن شولىپ وتىرىپ، وعان دەگەن ەلدىڭ ەرەكشە ىقىلاسىن (ونىڭ ەل ىشىندەگى سيمپاتياسىن) كورۋگە بولادى. سونىمەن، ءابدىراحىموۆ كىمنىڭ سەنىمىنەن ايىرىلدى؟ حالىقتىڭ با، الدە استانا جاقتاعى اق جاعالىلاردىڭ با؟ بىزشە بولسا ەكىنشىسى اقيقاتقا كوبىرەك سايادى. سەبەبى، ءبىز ەل-حالىققا تىم جاقىن جۇرگەن ازاماتتاردىڭ استانانىڭ اياۋسىز قاھارىنا ۇشىراپ قالىپ جاتاتىنىن العاش رەت كورىپ وتىرعان جوقپىز، راس.

وسى ورايدا سىزدەردىڭ ەسىڭىزگە اتىراۋ وبلىستىق پوليتسيا دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى بولعان ايان دۇيسەمباەۆتىڭ قىزمەتىنەن قالاي بوساعانىن سالا كەتەيىك.

بيىل وتان قورعاۋشىلار كۇنى قارساڭىندا، 6 مامىر كۇنى ايان دۇيسەمباەۆ «گەنەرال-مايور» شەنىن تاقتى. ول بۇل اتاقتى باسقا-باسقا ەمەس، پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ ءوز قولىنان العان ەدى. وسىدان كەيىن ەل-جۇرتى ەلگە ەڭبەگى سىڭگەن ازاماتقا قۇرمەت كورسەتىپ، ات مىنگىزگەن. شىندىعىندا، ول كىسى الگى اتتى سۇراپ مىنگەن جوق. ەل-حالىق قۇرمەتتەپ مىنگىزگەن ەدى. مەمقىزمەتكەر اتقا ءمىنىپ، سۋرەتكە تۇسكەن. كەيىن بەلگىلى بولعانداي، ول الگى ەل-جۇرتى سىيلاعان اتتى سول جەردە-اق، وزگە ءبىر اۋىلداسىنا سىيعا تارتقان. الايدا، پوليتسەيدىڭ اتقا مىنگەن ءساتىن سۋرەتكە ءتۇسىرىپ ۇلگەرگەن اككىلەر الەۋمەتتىك جەلىگە تاراتىپ، اقىرى قىزمەتىنەن قۋىلدى. وسىلاي ەل-جۇرتقا سىيلى بولعان گەنەرال اتقا ءبىر ءمىنىپ سۋرەتكە تۇسكەنى ءۇشىن-اق بالەنباي جىلعى ەڭبەگى ەسكەرۋسىز قالدى.

تۋراسىن ايتقاندا، ءابدىراحىموۆ سەكىلدى دۇيسەمباەۆ تا ەل-حالىقا ءبىرتابان جاقىن جۇرگەن، حالىقپەن بارىنشا ديالوگ ورناتۋعا بەيىمدى ءھام بەيىلدى ازاماتتاردىڭ ساپىنان ەدى. ونسىز دا ەل ىشىندە سۇيەۋدەي سۇيكىمى جوق، ءا، دەگەنگە الىمجەتتىك جاساپ، ۇردا-جىقتىق قىلۋعا جاقسى تاربيەلەنگەن ىشكى ىستەر مينيسترلىگى قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءبىرلى-جارىم بەدەلى بولسا، ول وسى دۇيسەمباەۆتار ەدى عوي...

ماحامبەت ابيستوۆ

وتكەندە الەۋمەتتىك جەلىدە بالاعات سوزدەرى تاراپ كەتكەنى ءۇشىن ىشكى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ماحامبەت ابيستوۆ تا قىزمەتىنەن قۋىلدى. ول ارنايى مالىمدەمە جاساپ، بالاعات سوزدەردى كوپ ادام جوق جەردە ايتقانىن، سولاي بولا تۇرا پوليتسەيلەردىڭ ابرويى ءۇشىن قىزمەتىنەن كەتكەنىن ايتتى. ءبىزدىڭ ويىمىزشا اتقا مىنگەن گەنەرالدىڭ دا، ابيساتوۆتىڭ دا ءدال بۇلاي قىزمەتتەن قۋىلۋى دا سول حالىقشىل پوزيتسياسىنان بولسا كەرەك... ايتپەسە، اتقا ءمىنۋ ايىپ پا ەدى؟  اعايىنى القالاپ، حالقى قۇرمەتتەگەن ۇلعا ات مىنگىزۋ قازاقتىڭ بايىرعىدان بەرگى بۇزىلماس سالتى ەمەس پە ەدى؟ اتقا ءمىنىپ، اعايىننىڭ العىسىن الۋ –تۇرعىمباەۆ پوليتسياسىنا تاپشى بولىپ تۇرعان قۇرمەت وسى ەمەس پە ەدى؟

ءبىز سالىستىرىپ ايتايىق، 2016 جىلدىڭ ماۋسىمىندا ايدىڭ كۇنى امانىندا اقتوبەدەگى اعايىن قان كوردى، قازا كوردى. تاكپىرشىلەر تەراكت جاسادى. ەكى بىردەي قارۋ-جاراق دۇكەنىنە، ارتىنان اسكەري بولىمشەگە شابۋىل جاسادى. بەيبىت 4 تۇرعىن مەن 3 سارباز جان ءتاسىلىم ەتتى. سول جولعى سويقاننان ۇزىن-ىرعاسى 25 ادام قازا تاپتى، 22 ادام جاراقات الدى. بۇكىل ەل بويىنشا قارالى كۇن جاريالاندى. قاۋىپتىڭ سارى دەڭگەيى ورناتىلدى.

نەمەسە 2016 جىلدىڭ شىلدەسىندە الماتىدا تەراكت بولدى. قاسكويلەر پوليتسيا بولىمشەسىنە، ىشكى ىستەر بولىمىنە شابۋىل جاسادى. 6 ادام ءولىپ، 8 ادام جاراقات الدى.

ارىگە بارماي-اق، كۇنى كەشەگى ارىستاعى اپاتتى ايتايىق. اسكەري بولىمشەنىڭ قارۋ-جارىق قويماسىندا جارىلىس بولدى. ءبىزدى ايتپاعاندا، الەمدىك اقپارات دابىل قاققان سول ءبىر شەتىن وقيعادان 3 ادام قازا تاپتى. 100-دەن استامى ءتۇرلى دارەجەدەگى دەنە جاراقاتىن الدى. سولاردىڭ تەڭ جارىمى اۋرۋحانالارعا جاتقىزىلدى. ارىستاعى 80 پايىز تۇرعىن ءۇي قيرادى. وبلىس بويىنشا توتەنشە جاعداي جاريالاندى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءوزى بارىپ، ەل-حالىقپەن كەزدەستى. رەسپۋبليكا حالقى جىلۋ جينادى. اپات ماششستابى اۋىر بولدى.

سالىستىرىپ ايتايتار بولساق، ءدال وسى جەردە پارادوكس تۋىندايدى. ونداعان ادامدىڭ ءومىرىن جالماعان، جۇزدەگەن ادامعا ماتەريالدىق ءھام مورالدىق شىعىن اكەلگەن وسى وقيعالارعا جاۋاپتى تۇلعالار جاۋاپقا تارتىلدى ما؟ جوق. كەشەگى ارىس اپاتىنا بىردەن-ءبىر جاۋاپتى دەگەن مينيستر ەرمەكپاەۆتىڭ ءوزى «بۇل تابيعي اپات» دەدى، ءتانالماي.

ادامي فاكتوردان بولعان اپاتتارعا جاۋاپتى ازاماتتار جاۋاپقا تارتىلماعاندا، حالىق پەن بيلىكتىڭ سەنىمىنەن ايىرىلماعاندا، اعايىننىڭ العىسىن الىپ، اتىنا مىنگەن دۇيسەمباەۆتار مەن الەۋمەتتىك جەلىدە «سالەم» جولداعان ءابدىراحىموۆتاردىڭ سەنىمنەن ايىرىلۋى پارادوكس ەمەس پە؟

ءاپ-ادەمى جۇمىس ىستەپ جۇرگەن اكىم مەن اتىراۋ وڭىرىنەن شىققان العاشقى «گەنەرالعا» حالقى قۇرمەت كورسەتكەنى ءۇشىن، قىزمەتىنەن قۋىلۋى قانشالىقتى ادىلەتتى ەكەنىن جوعارىداعى مىسالدارعا قاراپ ءوزىڭىز ساراپتاي جاتارسىز...

ءتۇيىن

قوش! الەۋمەتتىك جەلىدە تاراعان ءبىر ساتتىك سۋرەت، ياكي بەينە-تاسپا ءۇشىن قىزمەتتەن قۋىلۋ قانشالىقتى ادىلەتتى؟ ءابدىراحىموۆ پەن دۇيسەمباەۆتىڭ مىسالىنا قاراپ وتىرىپ، ءبىزدىڭ مەملەكەت تىزگىنىن ۇستاعان ازاماتتار حالىققا جاعامىن دەپ اسىعىس قادام جاساپ وتىرعان جوق پا؟ ون ءتورت وبلىس، ءۇش مەگاپوليست اكىمدەرىنىڭ ىشىندەگى ءابدىراحمانوۆتىڭ شوقتىعى اجەپتاۋىر بيىك ەدى. ونى قىزمەتتەن قۋدىق. ءابدىراحمانوۆتى قويشى، اتقا مىنگەنى ءۇشىن-اق ايىپتى بولعان دۇيسەمباەۆتاي مامان ءىىم-نە كەرەك-اق ەدى. الەۋمەتتىك جەلىدەگى ەرىككەن بىرەۋلەردىڭ سوزىنە بولا ول ازاماتقا دا وبال جاسادىق. ال، وسىندايدا حالىق كوكەيىندە «اقتوبە مەن الماتىداعى تەراكتىلەر مەن ارىستاعى وقيعالاردان كەيىن نەگە ەشكىم جاۋاپقا تارتىلىپ، قىزمەتتەن بوسامايدى؟» دەگەن زاڭدى ساۋال تۋادى.

ول سۇراققا ءسىز جاۋاپ بەرىپ كورىڭىزشى...

نۇرزات توعجان

Abai.kz