وتكەندە ەلوردادا ازيا قالامگەرلەرىنىڭ العاشقى فورۋمى وتكەنىن بىلەسىزدەر. ازيا قۇرلىعىنىڭ قىرىققا جۋىق ەلىنەن جانە قازاقستاننىڭ ءار اۋماعىنان جيىلعان 300-گە تارتا قالامگەردىڭ بۇل باسقوسۋى جايلى ەل ىشىندە ءتۇرلى پىكىرلەر ايتىلدى. بۇل فورۋم بىزگە نە بەردى دەگەن جالپىنىڭ كوڭىلىندەگى جالقى سۇراققا ۇيىمداستىرۋشىلار، ياعني قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسشىلىعى جاۋاپ تا بەردى. دەسە دە ءبىز بۇگىن اقىن، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى نەسىپبەك ايتۇلىن سوزگە تارتتىق...

– ەلىمىزدە «ازيا ەلدەرى قالامگەرلەرىنىڭ ءى فورۋمى» ءوتتى. بۇل فورۋم 1973-جىلدان كەيىن ءوتىپ وتىرعان ازيا قۇرلىعىنداعى قالامگەرلەردىڭ باسىن قوسقان تۇڭعىش جيىن ەكەن. ەكەۋىندە دە بولدىڭىز. وسى ۇلكەن ەكى جيىننىڭ اراسىندا قانشالىقتى وزگەرىس، ءوسۋ بار؟ نەنى بايقادىڭىز؟

– بۇل فورۋم قالامگەرلەرگە ۇلكەن وي سالدى. قالعي باستاعان قاۋىمعا سىلكىنىس، سەرپىلىس تۋدىردى. ازيا جازۋشىلارىنىڭ باس قوسۋى بۇل جاي عانا جيىن ەمەس. بۇل فورۋمدى ەلىمىزدىڭ بايتاق، ادەبيەتىمىزدىڭ باي ەكەنىندىگىن ايعاقتايتىن حالىقارالىق قۇرىلتاي دەسەك تە بولادى. ويتكەنى ازيا جازۋشىلارىنىڭ 1-فورۋمىن ءبىز باستاپ وتىرمىز. فورۋمدا كەسەك سوزدەر، كەلەلى پىكىرلەر ايتىلدى. شەتتەن كەلگەن قوناقتاردى ايتار بولساق، ماعان وڭتۇستىك كورەيادان كەلگەن جازۋشىنىڭ، موڭعوليادان كەلگەن اقىننىڭ ءسوزى ۇنادى. ولار ازيانىڭ مادەنيەتى مەن ادەبيەتىنىڭ ەرەكشە ەكەنىن، الەمدىك كەڭىستىكتە الاتىن ورىنى وتە زور ەكەنىن، وزىنە ءتان بولمىسى بار كۇردەلى قۇرلىق ەكەنىن باسا ايتتى. ويتكەنى ازيادا كوپتەگەن ەلدەر بار. الىپ يمپەريالار وتىر. ولاردىڭ ءبىر-بىرىنە ۇقسامايتىن تەرەڭ تاريحى، قيلى تاعدىرى، تامىرى تەرەڭدە جاتقان ادەبيەتتەرى بار. ال، ءبىزدىڭ وزىمىزگە كەلەر بولساق، كەشەگى ۇلى اعالارىمىز ارامىزدا جۇرگەن قوس عابەڭ، ءىلياس ەسەنبەرلين، سافۋان، سىرباي، عافۋ، تۇمانباي، قادىر، مۇقاعالي، ءابىش، جۇمەكەن، سايىن، ساعي، ورالحان، قاليحان، رىمعالي، فاريزا، اقسەلەۋ تاعى باسقا كوپتەگەن اعالارىمىز بۇگىن جوق. ولار قارقاراداي ءتىزىلىپ وسى فورۋمدا وتىرسا، قاسقايىپ تۇرىپ ءوز ويلارىن ايتسا، قانداي عانيبەت بولار ەدى؟!... تاعدىر، ۋاقىت ونى كورۋگە جازبادى. قازىر ۋاقىت باسقا، قوعام باسقا. ادەبيەتتىڭ الدىنداعى مىندەت باسقا. ءبىزدىڭ تاراپىمىزدان سويلەگەن ولجاس اعامىز سالماقتى ويلار ايتتى. ولجاستىڭ قازاق ادەبيەتىنىڭ بۇگىنگى حال-احۋالى جانە حالتۋرا تۋرالى مەڭزەگەن استارلى سوزدەرى كوپتىڭ كوڭىلىنەن شىقتى. تالانتتى تانۋ، تالانتتى قالامگەرلەردى قادىرلەۋ ماسەلەسىن كوتەردى. ءبىزدىڭ قوعام اقىلدى ادامداردان گورى جالپاقشەشەيلەر مەن جاعىمپازداردى قولايلى كورەدى دەگەن وتكىر پىكىر ءبىلدىردى. تولەن ابدىكتىڭ ادەبيەت جونىندە ايتقان سوزدەرى دە وتە قۇندى بولدى. ماعان قاتتى ۇناعانى جازۋشى دۋلات يسابەكوۆتىڭ پوستمودەرنيزىمگە بەرگەن انىقتاماسى. بۇل ءوزى كوپتىڭ كوكەيىندە جۇرگەن وي ەدى. كەشەگى مۇقاعاليلار سونى بىلمەدى دەيسىڭ بە؟ ولار دا الەم ادەبيەتىن باعدارلاپ، بايىپتاپ وقىعان ارينە. بىراق كوزسىز ەلىكتەپ، سولىقتاماعان. تۋعان ادەبيەتتىڭ تەرەڭ تامىرىنان اجىراماي، تۋعان ءتىلدىڭ ۋىزىنا جارىپ، كاۋسار تۇنىعىنان قانىپ ىشە ءبىلدى. ادەبيەتىمىزدىڭ ۇلتتىق كەلبەتىن ساقتاي وتىرىپ، كوركەمدىك كوكجيەگىن كەڭەيتە ءتۇستى. دۋلات اعا ايتقانداي شىنىندا دا: «پوستمودەرنيزىمگە بوي ۇرۋ – ءوزىڭنىڭ تالانتىسىزدىعىڭدى جاسىرۋ». بۇل ءبىر ايتا جۇرەتىن ءسوز بولدى. ءار ادەبيەتتىڭ ءوز تەگى بار. ءبىز تەكسىز ادەبيەت جاساماۋىمىز كەرەك. ادەتتە ءبىز تەكتى ۇرپاق تاربيەلەۋىمىز كەرەك دەپ جاتامىز، ادەبيەت تە سونداي... تەكسىز ادەبيەت ول باسقاعا تەلىنگەن ادەبيەت. تۇلىپقا موڭىرەگەن سيىر سياقتى نارسە. سوندىقتان، اداسپاۋىمىز قاجەت. بىزدە اداسىپ جۇرگەن باۋىرلارىمىز وتە كوپ. ولار كەشەگى ماعجان، قاسىم، مۇقاعالي زامانىندا دا بولعان. ءالى دە بولادى. بىراق، ولاردىڭ تۇبىندە قايتا اينالىپ قارا ولەڭنىڭ ۇيىرىنە قوسىلاتىنىنا كۇمانىم جوق. «كۇپى كيگەن قازاقتىڭ قارا ولەڭىن، شەكپەن جاۋىپ وزىنە قايتارامىن» - دەپ مۇقاعالي بەكەر ايتپاعان.

سايىپ كەلگەندە، بۇل فورۋم ادەبيەت قانا ەمەس، مەملەكەتىمىز ءۇشىن دە ۇلكەن ابىروي بولدى. الەمدەگى مەملەكەتتەر ءبىر-بىرىمەن شارپىسىپ تۇرعان كەزەڭدە، ءوز ىشىمىزدە دە سان قيلى پىكىرلەر مەن كوزقاراستار قاقتىعىسىپ، دۇربەلەڭ تۋىپ تۇرعان شاقتا ەلوردادا ازيا قالامگەرلەرى جينالىپ الەمدىك دەڭگەيدە كەلەلى كەڭەس وتكىزىپ، پىكىر الماسۋى جاقسىلىقتىڭ نىشانى. فورۋمدى ۇيىمداستىرۋعا قولداۋ ءبىلدىرىپ، مۇرىندىق بولعان پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆقا، مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنە، قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسشىلعىنا شەكسىز العىسىمدى بىلدىرەمىن.

وتكەن عاسىردا ءانۋار ءالىمجانوۆ ۇيىمداستىرعان «ازيا، افريكا جازۋشىلارىنىڭ كونفەرەنتسياسىنان» كەيىن، ءبىز كورگەن ۇلكەن شارا وسى. قاراپ وتىرساق، 40 جىل مۇلگۋمەن كەلىپپىز. وداق ىشىندەگى ۇساق-تۇيەك، ءوزارا كيكىلجىڭ، تۇرمىستىق داۋ-دامايدىڭ اينالاسىنان شىعا الماپپىز. «ءىشىپ قويدىڭ، جەپ قويدىڭ» دەگەن ىرىڭ-جىرىڭ تارتىستىڭ توڭىرەگىندە ءجۇرىپپىز.

– ازيا فورۋمى بۇگىنگى جاھاندانۋ داۋىرىندەگى قالامگەرلەردىڭ قوعامداعى ورىنىن ايشىقتاي الدى ما؟

– جازۋشىلار وداعى ۇلتتىق ويدىڭ كوشباسشىسى بولۋى كەرەك. الايدا، بيلىكتە جۇرگەن كەيبىر شولاق ويلى شەنەۋنىكتەر اقىن-جازۋشىلار دەسە، اباي ايتقانداي «يت كورگەن ەشكى كوزدەنىپ» شىعا كەلەدى. اقىن-جازۋشىلار بيلىكتىڭ جاۋى ەمەس. كەرىسىنشە بيلىك ولارمەن ىمىراعا كەلىپ، پايدالى پىكىرلەرىنە قۇلاق اسسا نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى. قالامگەرلەر مەن اتقا مىنگەن ازاماتتاردىڭ ويلارى ءبىر جەردەن شىعىپ، كوپ تىلەگىن قاناعاتتاندىرعاندا بۇگىنگىدەي ارتىق ايعاي-شۋ بولماس ەدى.

مەن ءبىر نارسەدەن قورقام. ول بىزدەگى شەكتەن شىققان جەمقورلىق ماسەلەسى. تەلەگەي تەڭىز ۇلت بايلىعىن تالان-تاراجىعا سالعان ۇلى جەمقورلىق، قايتالاپ ايتام ۇلى جەمقورلىق، ءتۇپتىڭ تۇبىندە تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تۇبىنە جەتە مە دەپ قاۋىپتەنەمىن. پرەزيدەنت كەشە جولداۋىندا جەمقورلىقتىڭ جولىن كەسۋ كەرەك دەپ قاداپ ايتتى. باتىلدىقپەن ايتتى. الايدا، پرەزيدەنت جالعىز ءوزى جەمقورلىقتىڭ جولىن كەسە الا ما، جوق پا؟ بىزدەگى ۇلى جەمقورلىقتىڭ جولىن كەسۋ جالعىز باسشىنىڭ قولىنان كەلمەيدى. جازۋشىلار وسى تۇرعىدان ويلانۋىمىز كەرەك. بىزدەر، قالامگەرلەر وسى بىتىسپەس كۇرەستە پرەزيدەنتتىڭ قاسىنان تابىلعانىمىز ءجون. بۇل جەمقورلىقتان كوزىمىز اشىلماسا، مەملەكەتىمىزدىڭ بولاشاعى بۇلىڭعىر. مىنا تۇرىمىزبەن ەشقانداي مۇراتقا جەتە الماي قالۋىمىز مۇمكىن. مىنە، مەنى قاتتى تولعاندىراتىن ماسەلە وسى.

– جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ ايتقان «ادەبيەت – ۇلتتىڭ جانى» بولسا، ادەبيەتتىڭ جانى – ءتىل. «تۋعان ءتىلىن بىلمەسە، تۋعان ۇلىم جات ماعان!..» - دەدىڭىز ءسىز. جاقىندا پرەزيدەنتىمىز جولداۋىندا قازاق ءتىلىن باسا نازار اۋدارىپ، باسىمدىلىق بەرۋ جونىندە ايتتى. ويىڭىز قانداي؟

– بىزدەگى تولعاقتى ماسەلە – ءتىل ماسەلەسى. پرەزيدەنتىمىز: «قازاق ءتىلى – ۇلتارالىق ءتىل بولاتىن كۇن دە الىس ەمەس» دەدى. بۇل دا وتە باتىلدىقپەن ايتىلعان ءسوز. بۇل – قازاق ءتىلى قازىرگى قولدانىستاعى ورىس ءتىلىنىڭ دەڭگەيىنە جەتەدى دەگەن ءسوز. ويلانۋعا تۋرا كەلەدى. ءبىراز جىل بۇرىن 2020-جىلى ەلىمىز مەملەكەتتىك تىلدە تولىق سويلەيدى دەگەن دە ۋادەلەر بولعان. تاۋەلسىزدىك العالى شيرەك عاسىردان استى. باياعى جارتاس، ءبىر جارتاس. قىرۋار قارجى جۇمساپ ءتىل كوميتەتتەرىن قۇردىق، قانشاما اۋدارما جاسادىق، بارلىعى ناتيجەسىز بولدى. سوندىقتان مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسىن كوتەرەمىز دەسەك، مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەيتىن كادر، مەملەكەتتىك قىزمەتتە وتىرماۋى ءتيىس. سوندا عانا پرەزيدەنتىمىز ايتقان: «قازاق ءتىلى ۇلتارالىق ءتىل بولاتىن» كۇندى جاقىنداتا الامىز. مەن پرەزيدەنتتىڭ ءتىل ساياساتىن جولعا قويماق نيەتىنە وتە رازىمىن. لايىم ايتقانى كەلسىن. بىراق وسىنىڭ ورىندالۋىنا ءالى دە كۇدىكپەن قارايمىن. پرەزيدەنتكە سەنبەگەننەن ەمەس، مەن وسى ءوزىمىزدىڭ قازاقتارعا سەنبەيمىن. سايىپ كەلگەندە، ۇلتتىق يدەولوگيا بيىك تۇعىرعا كوتەرىلمەي، مەملەكەتتىك ءتىل ەشقاشان ءوز مۇراتىنا جەتە المايدى.

– الدا حاكىم ابايدىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويى كەلە جاتىر. ۇلتىمىزدى ۇلىقتايتىن، ۇرپاققا ونەگەسى مول وسى تويعا دايىندىعىمىز قانداي؟ ابايدى قانشالىقتى زەرتتەپ-زەردەلەپ كەلەمىز؟

– ايتالىق، كەشە ءلايلىم-شىراق دەگەن قىز بالا باستاپ، اباي ولەڭدەرىن وقۋ ەستافەتەسىن پرەزيدەنتىمىز قوستاپ، ۇلكەن ءبىر قۋانىشقا بولەدى. ابايدى ۇمىتىپ بارا جاتقانداي ەدىك، بۇل وتە دۇرىس باستاما بولدى. بىراق بىزدە ءبىر جامان ادەت بار، پرەزيدەنت ايتسا، ەلباسى ايتسا ءبورىنىڭ ارتىنداي شۋلايمىز. ال، ءوز بەتىمىزبەن ويلانىپ جاسايتىن شارۋالار تولىپ جاتىر ەمەس پە؟ مىسالى، ابايدىڭ كەلەر جىلى - 175 جىلدىعى. ونى حالىقارالىق – يۋنەسكو دەڭگەيىندە وتكىزەمىز دەپ جاتىرمىز. ءبارى دۇرىس. الايدا، وتكەندە قابىرعالى عالىم، ابايتانۋشى، مەنىڭ دوسىم تۇرسىن جۇرتباي: «اباي تويىن وتكىزۋ ءۇشىن قۇرىلعان مەرەيتويلىق كوميسسيانىڭ ىشىندە بىردە-ءبىر ابايتانۋشى، ابايدى بىلەتىن ادام جوق» - دەپتى. تۇرسىننىڭ قاۋىپ قىلاتىن ءجونى بار. ابايدى ءتۇسىنۋ ءۇشىن ۇلكەن ويشىلدار، ابايمەن كوزىن اشقان ادامدار، سول كوميسسيانىڭ ىشىندە بولۋ كەرەك قوي. ابايدىڭ رۋحاني الەمىن بىلاي قويعاندا، مۇرالارىنا، ەسكەرتكىشىنە قاتىستى كوپتەگەن ماسەلە بار. ەگەر مەن كوميسسيادا بولسام ايتار ەم. مىسالى، ابايدىڭ 150 جىلدىعىندا كەشەندى كەسەنەسىن جاسادىق. وتە اسىعىس جاسالعاندىقتان ابايدىڭ توپىراعى قول جەتپەس تەرەڭدىكتە قالدى. دەمەك، بۇل اباي كەسەنەسىنىڭ قۇرىلىسى تولىق اياقتالماعاندىعىن بىلدىرەدى. مۇنى كەسەنەنى جاساۋعا قاتىسقان، ارحيتەكتور سايىن نازاربەكوۆتىڭ ءوزى دە مويىنداپ وتىر. جوسپار بويىنشا كەسەنەنىڭ ءىشى ارقىلى اباي توپىراعىنا باراتىن ءدالىز جاسالۋى كەرەك بولاتىن. سايىننىڭ ايتۋىنشا ول جاسالماي قالعان. مەنىڭ قوزعاۋىممەن، اياقتالماي قالعان جۇمىستى اياقتايىق دەپ جوعارىعا س.نازاربەكوۆتىڭ وسىدان 10 شاقتى جىل بۇرىن جازعان حاتىنا ءالى كۇنگە جاۋاپ جوق.

ءوزىم اباي اۋىلىندا وسكەن بالا بولعاندىقتان ايتايىن، اباي تۋعان سىرت قاسقابۇلاق قالاي بولسا سولاي جاتىر. م.اۋەزوۆ جونىندە كىتاپ جازىپ، اباي جونىندە كوپتەگەن مالىمەتتەر بەرگەن جازۋشى كامەن ءورازاليننىڭ ءۇيىن مۋزەي جاساۋ سياقتى تولىپ جاتقان ماسەلەلەر جەتكىلىكتى. ونى سول جەردە تۋعان، بىرگە ءوسىپ، بىتە قايناسقان بىزدەر بىلەمىز. ت.جۇرتباەۆتىڭ كۇيىنىپ وتىرعانى دا سول. سوندىقتان مەنى قويشى، ت.جۇرتباەۆتى كوميسسياعا كىرگىزبەۋ دەگەن ۇلكەن ۇيات نارسە. بۇل ابايعا جان اشىماستىق. قالاي بولسا سولاي سەلقوس قاراۋشىلىق دەپ بىلەمىن. ابايعا ولاي كەلۋگە بولمايدى. ابايعا بايىپپەنەن، اقىلمەنەن كەلۋ كەرەك. ايتپەسە، ابايدىڭ ارۋاعى شامدانادى...

جاقسى، اباي تويىن تويلايىق، بىراق، اباي جالعىز ەمەس قوي. كاكىمبەك اقىن ايتقان: «قازاقتىڭ ىرىلەرى – ابايدىڭ ىنىلەرى» – ساكەن، ءىلياس، بەيىمبەتتىڭ تۋعانىنا دا بيىل 125 جىل تولىپ وتىر. بۇل الدىمەن جازۋشىلار وداعىنىڭ نازارىندا بولاتىن شارۋا. جازۋشىلار وداعى ازىرگە نە ىستەپ وتىر ونى انىق بىلمەيمىن.

– تۇلعالاردىڭ تويلارىن وتكىزۋ توڭىرەگىندە توقتالساڭىز. نەنى ەسكەرۋىمىز كەرەك؟ 

– ۇلى تۇلعالاردىڭ تويلارىن ءوزىنىڭ تۋعان اۋدانىندا، تۋعان وبلىسىندا وتكىزۋدى ادەتكە اينالدىرىپ الدىق. بۇل دۇرىس تا شىعار. الايدا، ۇلتقا قىزمەت ەتكەن مەملەكەتتىك قايراتكەرلەردى الدىمەن مەملەكەت استاناسىنىڭ تورىندە اسپەتتەۋىمىز كەرەك ەمەس پە؟ بۇل ۇلت ءۇشىن، ۇلتتىق يدەولوگيا ءۇشىن اۋاداي قاجەت اسا ماڭىزدى ماسەلە. ءىرى تۇلعالاردى ءار وبلىس، ءار اۋدانعا تىعىپ تويلاۋدى داعدىعا اينالدىرۋ ەلدىك، مەملەكەتتىك تۇتاستىعىمىزعا جىك سالاتىن، قازاقتى ىرىتۋگە سوقتىراتىن قاتەرلى قارەكەت. ءبىز تاۋەلسىزدىك جولىندا قۇربان بولعان ۇلى تۇلعالارىمىزدى، نەگە، ەلوردادا «تاۋەلسىزدىك سارايىندا»، بيىك مىنبەدەن سويلەپ تۇرىپ، ۇلكەن جينالىس جاساپ، مەرەيتويلارىن وتكىزبەسكە؟ سولاردى ۇلگى ەتە وتىرىپ، بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ بويىنا ۇلتجاندىلىقتى سىڭىرەمىز. ءتىپتى، كەشەگى كەڭەس ۇكىمەتى تۇسىندا د.قوناەۆتىڭ قاتىسۋىمەن مەملەكەتكە، ادەبيەتكە قىزمەت ەتكەن تۇلعالاردى قالاي ۇلىقتاعانىن كوزىمىزبەن كوردىك. ال، تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن ولاردىڭ ءبارىن بۇرىش-بۇرىشقا اپارىپ، ساي-سايعا قۋىپ تىقتىق. نە بولدىق؟ ءبىز سوندا تاۋەلسىزدىكتى كىم ءۇشىن الدىق؟ كوك بايراقتى نە ءۇشىن تىكتىك؟ ۇلت جونىندەگى ويلارىمىز، ۇلى تۇلعالارىمىز جونىندەگى سوزدەرىمىزدىڭ بارلىعى كوك بايراقتىڭ تۇبىندە ايتىلۋ كەرەك ەمەس پە؟ سوندا ەلىمىزدە تۇتاستىق، بىرلىك بولماي ما؟ ۇلتتىق يدەولوگيا وسىدان باستالماي ما؟ ەلدىڭ تۇتاستىعى ءۇشىن اسسامبلەيا دەگەن جاقسى، بىراق ۇلتتىڭ تۇتاستىعىن قايدا قويامىز؟.. مىنا تۇرىمىزبەن بىزدە قانداي ۇلتتىق تۇتاستىق بولماق؟

– ۇلت الدىنداعى قالامگەرلەردىڭ مىندەتى قانداي؟

– ۇلت تاعدىرى تۋرالى ويلار كەشەگى ازيا فورۋمىندا دا كەڭىنەن ءسوز بولدى. ۇلتتى امان ساقتاپ قالۋ جولىنداعى كۇرەستە قازاق قالامگەرلەرى دە ءبىراۋىزدى بولۋى ءتيىس. بيلىك حالىقتى تىڭداۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. «جەل سوقپاسا، ءشوپتىڭ باسى قيمىلدامايدى» - دەپ حالىق بەكەر ايتپايدى. مىناۋ اكىم-قارالاردىڭ كوبى زيالى قاۋىممەن سويلەسۋدەن ۇركەدى، زيالى قاۋىمدى كەيدە وزدەرى شاپقا تۇرتەدى... ول دۇرىس ەمەس.

حالىقتان بيىك تەك قۇداي عانا. بيلىك – حالىقتىڭ قىزمەتشىسى. ويتكەنى، بيلىكتى حالىق ءوز قولىنان سايلايدى. سوندىقتان، بيلىك حالىققا ادال قىزمەت ەتىپ، كوپتىڭ سەنىمىنەن شىعۋعا مىندەتتى. حالىق قاي زاماندا بولسىن بيلىكتىڭ ۇستەمدىگىنە، زورلىق-زومبىلىققا كونە المايدى. حالىق پەن بيلىك ءبىر-بىرىمەن ءتىل تابىسىپ، ءبىر مامىلەگە كەلگەندە عانا مەملەكەتتىڭ مەرەيى ۇستەم بولماق!

«ادەبيەت پورتالى»

سۇحباتتاسقان: ارمان شەريزات

Abai.kz