قاسىم-جومارت توقاەۆ رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ شاقىرتۋىمەن جىل سايىن وتەتىن «ۆالداي» حالىقارالىق پىكىرتالاس كلۋبىنىڭ XVI پلەنارلىق سەسسياسىنا قاتىستى. الەمنىڭ ونداعان ەلىنەن كەلگەن بەدەلدى ساياساتكەرلەر مەن بەلگىلى ساراپشىلاردىڭ، قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ باسىن قوسقان بيىلعى فورۋم عالامدىق گەوساياساتتاعى شىعىستىڭ ءرولى تاقىرىبىنا ارنالدى.

مەملەكەت باسشىسى شاراعا قاتىسۋشىلاردىڭ الدىندا سويلەگەن سوزىندە قازاقستان تاريحي جانە گەوگرافيالىق ورنالاسۋ جاعىنان شىعىسپەن دە، باتىسپەن دە  بايلانىس ورناتقانىن اتاپ ءوتتى.

– ءبىز يسلامدىق، كونفۋتسياندىق جانە شىعىسحريستياندىق وركەنيەتتەردىڭ توعىسىندا ورنالاسقانبىز. ۇلى جىبەك جولى، التىن وردا، ەۋرازيالىق ءومىر سالتى قازاقتاردىڭ مادەني كودىنىڭ نەگىزگى بولشەگىن قۇرايدى،– دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، «ازيا عاسىرى» دەگەنىمىز، بۇل – حالىقتىڭ ءوسۋ قارقىنى، جالپى ىشكى ءونىم، ساۋدا، ونەركاسىپ جانە جوعارى تەحنولوگيالىق ءوندىرىس.

– 2018 جىلى الەمنىڭ ەڭ تابىستى 500 ءىرى كومپانياسىنىڭ 210-ى ازيالىق بولعان. ازيا كومپانيالارى تسيفرلىق تەحنولوگيالار سالاسىندا الەمدەگى كوشباسشىلاردىڭ ءبىرى سانالادى. بۇل قۇرلىقتاعى ەلدەر عالامدىق جالپى ىشكى ءونىمنىڭ 50 پايىزىن قامتاماسىز ەتىپ، حالىقارالىق ساۋدا مەن ينۆەستيتسيالاردى ىنتالاندىرۋدا،– دەدى مەملەكەت باسشىسى.

بايانداما بارىسىندا عالامدىق جانە ايماقتىق دامۋدىڭ وڭ تەندەنتسيالارىمەن قاتار، سىن-قاتەرلەرى دە ايتىلدى. قاسىم-جومارت توقاەۆ كورەي تۇبەگى، وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزى، كاشمير، اۋعانستان، يەمەن، سيريا، پالەستينا-يزرايل قاقتىعىس ايماعى، يران ماسەلەسى سەكىلدى كوپتەگەن ايماقتاعى قاقتىعىس وشاقتارى گەوساياساتتاعى «باياۋ جارىلاتىن ميناعا» اينالعانىن ايتتى.

قازاقستان پرەزيدەنتى ايماقتاعى نەگىزگى ەلدەردىڭ اراسىنداعى ءبىر-بىرىنە دەگەن سەنىم تاپشىلىعى، «قىرعي-قاباق سوعىس» ەلەمەنتتەرىنىڭ قايتا باس كوتەرۋى، قاقتىعىستار، سانكتسيالار مەن سەنىمسىزدىكتەرگە جەتەلەيتىنىن اتادى.

– ازياداعى قاۋىپسىزدىكتى بولشەكتەۋگە قاتىستى ءتيىمدى فورمۋلالار ىزدەۋ قاجەت. بۇگىندە ءارتۇرلى ەكىجاقتى اليانستار، ايماقتىق جانە سۋبايماقتىق ينستيتۋتتار «ساياسات كورپەسىن» وزدەرىنە تارتۋدا. قىتاي حالقى ايتپاقشى، ازيادا «ءبىر كورپەنىڭ استىندا جاتىپ، ءارتۇرلى ءتۇس كورەدى»،– دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستان 2020-2022 جىلدارى ازياداعى ءوزارا ىقپالداستىق جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەسكە توراعالىق ەتۋ بارىسىندا وزگە دە كوپجاقتى ينستيتۋتتارمەن بايلانىستى كۇشەيتۋدى جوسپارلاپ وتىرعانىن ءمالىم ەتتى.

قازاقستان باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، كليماتتىڭ وزگەرۋى دە كۇن تارتىبىندەگى وزەكتى ماسەلە بولىپ قالا بەرمەك.

– عالامدىق جىلىنۋ مۇزداقتاردىڭ ەرۋىن، شولەيتتەر مەن توپىراقتىڭ قۇنارسىزدانۋىن جىلدامداتىپ جىبەرەدى. وسىعان بايلانىستى ازياداعى قاقتىعىستار تازا اۋىز سۋ كوزدەرىن باقىلاۋعا قاراي ويىسۋى مۇمكىن. ال بۇل – ورتالىق ازيا ايماعىنداعى تۇراقسىزدىق تۋدىرۋى ىقتيمال ماسەلەنىڭ ءبىرى ەكەنى بەلگىلى،– دەپ مالىمدەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسى قاقتىعىستاردىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا وزگە مەملەكەتتەرمەن جانە حالىقارالىق ۇيىمدارمەن جۇيەلى جانە بىرلەسكەن جۇمىس جۇرگىزۋدى دۇرىس دەپ سانايتىنىن ايتتى.

سونىمەن قاتار، قازاقستان ەاەو اياسىندا كونسترۋكتيۆتى جۇمىستى جالعاستىرا بەرمەك.

– كونيۋنكتۋرانىڭ ناشارلاۋىنا بايلانىستى تۋىنداعان قيىندىقتارعا قاراماستان، ءبىزدىڭ ۇجىمدىق بىرلەستىگىمىز بەدەلدى ەكونوميكالىق ۇيىمعا اينالىپ كەلەدى. بۇعان ۇيىمنىڭ ساۋدا ارىپتەستىك جەلىسىنىڭ سينگاپۋردان سەربياعا دەيىنگى كەڭىستىكتى قامتۋى ايقىن دالەل،– دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

ەلىمىزدىڭ بىتىمگەرشىلىك ماسەلەسىندەگى ۇستانىمىن ايتا كەلە، پرەزيدەنت قازاقستاننىڭ ايماقتىق قاقتىعىستاردى رەتتەۋدە ءادىل اراعايىندىقتى جاقتايتىنىن ايتتى. مەملەكەت باسشىسى تاياۋ شىعىس ءۇشىن، ونىڭ ىشىندە، سيريا بويىنشا استانا پروتسەسىندە  ومىرشەڭ شەشىمدەر ىزدەستىرۋگە دايىن ءارى قولداۋعا ءازىر ەكەنىن مالىمدەدى. قازاقستان سوڭعى ايلاردا شيەلەنىسىپ كەتكەن اۋعانستانداعى جاعدايدى باقىلاۋدا ۇستايدى جانە كومەكتەسۋدى جالعاستىرا بەرەدى.

مەملەكەت باسشىسى قازاقستاننىڭ ارقاشان قارۋسىزدانۋ مەن سىندارلى ديپلوماتيانى جاقتايتىنىن اتاپ ءوتتى.

– قاۋىپسىزدىك پروبلەمالارىن شەشۋدە ۇجىمدىق كوزقاراستاردى ساراپقا سالاتىن الاڭ ەكەنىن دالەلدەگەن ازياداعى ءوزارا ىقپالداستىق جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەس زور ءرول اتقارۋى مۇمكىن. وسى فورۋمدى تولىققاندى ۇيىمعا اينالدىرۋ ماسەلەسىن تالقىلايتىن ۋاقىت كەلدى،– دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

باياندامادا قازاقستان قازىرگى زاماننىڭ سىن-قاتەرلەرىنە توتەپ بەرۋ قىزمەتىن جالعاستىرا بەرەتىنى ايتىلدى.

– قاۋىپسىزدىكتىڭ سان قىرلى قاتەرلەرىن كەشەندى تۇردە شەشپەي، ازيانىڭ ەكونوميكالىق عاجايىبىن جۇزەگە اسىرۋ مۇمكىن ەمەس. ۇجىمداسىپ ارەكەت ەتپەسەك «ازيانىڭ دامۋ عاسىرىنىڭ» ورنىنا بۇكىل عالامعا كەسىرى تيەتىن كومەسكىلەنگەن «ازيانىڭ كۇڭگىرت كۇندەرىنە» تاپ بولۋىمىز مۇمكىن،– دەدى پرەزيدەنت.

قاسىم-جومارت توقاەۆ باتىستىڭ ءوزارا ءىس-قيمىلىنسىز شىعىستا ءتيىمدى قاۋىپسىزدىك ارحيتەكتۋراسىن قالىپتاستىرۋ مۇمكىن ەمەس دەپ سانايدى. وسى ورايدا، ول قازاقستاننىڭ اوسشك مەن ەقىۇ ۇيىمدارىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن بىرىكتىرۋ تۋرالى ۇسىنىسىن ەسكە سالدى.

– ءبىزدىڭ ايماقتاعى ورتاق جۇمىسىمىزدىڭ نەگىزگى باعىتى تەرروريزم جانە ەكسترەميزممەن، ۇيىمداسقان قىلمىسپەن، زاڭسىز ميگراتسيامەن، ەسىرتكى تاسىمالىمەن كۇرەس بولۋى ىقتيمال. ال ادامي كاپيتالدى دامىتۋ، مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ ۇزدىك ۇلگىلەرىن ەنگىزۋ، يننوۆاتسيالىق مۇمكىندىكتەردى جەتىلدىرۋ، سۋ رەسۋرستارىن ءتيىمدى ءارى تەڭدەي پايدالانۋ – ءبىزدىڭ جاسامپازدىق جولىنداعى دامۋىمىزدىڭ باستى باعدارى بولۋى ءتيىس،– دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پلەنارلىق سەسسيا بارىسىندا رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين، يوردانيا كورولى ءىى ابداللا، ءازىربايجان پرەزيدەنتى يلحام اليەۆ، فيليپپين پرەزيدەنتى رودريگو دۋتەرتە ءسوز سويلەدى.

Abai.kz