قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى

اسحات ايماعامبەتوۆتىڭ نازارىنا!

جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەرگە ارنالعان وقۋلىقتار قاتەلىكتەردەن كوز اشپاي كەلە جاتقانى قۇپيا ەمەس! مۇنى جويۋعا ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى ىقىلاس تانىتپاۋدا. بۇلاي دەيتىن سەبەبىم، ەلىمىزدەگى عالىمدار مەن ۇستازدار مەرزىمدى ءباسپاسوز بەتتەرىندە مەكتەپتەرگە ارنالعان «قازاقستان تاريحى» وقۋلىعىندا ورىن العان كەمشىلىكتەر، قاتەلىكتەر جايلى قانشاما جازعانىمەن وعان بيلىك تاراپىنان نازار اۋدارىپ جاتقان ەشكىم جوق.

2018 جىلى 8 (7) سىنىپقا ارنالعان «قازاقستان تاريحى» وقۋلىعىنداعى (اۆتورلارى ز.ە. قابىلدينوۆ، ج.ن.قاليەۆا) قاتەلىكتەر جونىندە قانشاما ماقالالار جاريالاندى. وسىدان بىرنەشە اي بۇرىن يندەر اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى بيسەن اتالىقتىڭ «زاچەم ۋچەبنيك پو يستوري يسكاجاەت فاكتى» جانە ح. دوسمۇحامەدوۆ اتىنداعى اتىراۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، تاريحشى-عالىم امانگەلدى شامعونوۆتىڭ «وقۋلىقتاعى ولقىلىق – تاريحقا قيانات» دەگەن جاريالانىمدارىندا 8 سىنىپقا ارنالعان «قازاقستان تاريحىنداعى» قاتەلىكتەر تايعا تامعا باسقانداي ەتىلىپ كورسەتىلدى.

ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى بولىپ اسحات قاناتۇلى ايماعامبەتوۆ تاعايىندالعاندا كوكتەن ىزدەگەنى جەردەن تابىلعانداي اسەر العان تاريح ءپانىنىڭ مۇعالىمدەرى ەندى ەلىمىزدىڭ باس ۇستازى تاريحشى بولدى، «قازاقستان تاريحى» وقۋلىقتارىنداعى ولقىلىقتار ەندى جويىلاتىن شىعار دەپ ۇمىتتەندى. الايدا، بۇل ءۇمىت بيىل 2019 جىلى «اتامۇرا» باسپاسىندا جارىق كورگەن ز.ە. قابىلدينوۆتىڭ، م.د. شايمەردەنوۆانىڭ جانە ە.م. كۋركەەۆتىڭ اۆتورلىعىمەن 9 (8) سىنىپقا ارنالعان «قازاقستان تاريحى (حح عاسىردىڭ باسىنان ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس اياقتالعانعا دەيىن» اتتى وقۋلىعىن قولىمىزعا ۇستاعاندا سۋ سەپكەندەي باسىلدى. بۇرىن وقۋلىق جازىپ، قاتەلىكتەرگە جول بەرگەن اۆتورعا قايتادان وقۋلىق جازۋعا رۇقسات ەتىلگەنىنە تاريحشى مۇعالىمدەر اڭ-تاڭ قالدى.

اتالمىش وقۋلىقتىڭ مازمۇنى ديداكتيكا تالاپتارىنا ءارى عىلىمي نەگىزگە تىپتەن ۇيلەسپەيدى. ونى مەكتەپ وقۋشىلارىنا وقۋلىق رەتىندە ۇسىنۋعا مۇلدەم بولمايدى. وقۋلىقتا قاپتاعان قاتەلىكتەر، فاكتىنى بۇرماۋشىلىق كەڭىنەن ورىن العان. مۇنداي جايتكە تاريح ءپانىنىڭ مۇعالىمدەرى كوز جۇما المايدى. وقۋلىقتاعى قاتەلىكتەردى ءتىزىپ جازاتىن بولساق، 192 بەتتەن تۇراتىن بۇل وقۋلىقتىڭ كولەمىنەن دە ارتىپ كەتەتىن ءتۇرى بار. سوعان بايلانىستى ەڭ ورەسكەل قاتەلىكتەردى، عىلىمعا قيعاش كەلەتىن تۇستارىن عانا اتاپ وتكەندى ءجون ساناپ وتىرمىن.

1) ورەسكەل قاتەلىكتەر «حح عاسىر باسىنداعى قازاقستان» دەپ اتالاتىن تاراۋدان باستاپ ورىن العان. ماسەلەن، 11-بەتتە قازاقتاردىڭ اتىنان جوعارى بيلىك ورىندارىنا پەتيتسيا جولداۋ جايلى ايتىلىپ، مۇنداي پەتيتسيالار 1902-1903 جىلدارى جولدانا باستادى دەپ كورسەتىلۋى ورەسكەل قاتەلىك ءارى اۆتورلاردىڭ ءبىلىمىنىڭ تايازدىعىنىڭ ايعاقتايدى. سەبەبى، پاتشا وكىمەتى جوعارى بيلىككە پەتيتسيا جولداۋعا 1905 جىلى 18 اقپاندا رۇقسات بەردى. بۇل تاريحتا ىشكى ىستەر ءمينيسترى ا.بۋلىگين دايىنداعان رەسكريپت رەتىندە ءمالىم.

اۆتورلار وقۋشىلاردى شاتاستىرىپ، پەتيتسيالار 1902-1903 جىلدارى جولدانا باستادى دەپ ولارعا جالعان مالىمەت بەرىپ وتىرعانىن سەزىنبەيدى جانە ولاردىڭ ەرتەڭ جوعارى وقۋ ورنىنا ءتۇسۋ ءۇشىن تەستى قالاي تاپسىرادى دەگەن ماسەلەگە باستارىن اۋىرتپايدى دا.

وقۋلىق اۆتورلارى جوعارى بيلىككە پەتيتسيا تاپسىرۋ ناۋقانىنىڭ قالاي باستالعانىن بىلمەيتىن بولسا تاريحشى، اكادەميك مامبەت قويگەلديەۆتىڭ «الاش قوزعالىسى» اتتى كىتابىنىڭ 94-98 بەتتەرىن اشىپ وقىمايدى ما!؟ بۇل كىتاپتى مەكتەپ مۇعالىمدەرىنىڭ وقۋشىلارعا قوسىمشا مالىمەت الۋعا ۇسىنىپ كەلە جاتقانىنا شيرەك عاسىر بولدى عوي.

2) وقۋلىقتىڭ 14-بەتىندە «مۇستافا شوقاي دەپۋتات بولماسا دا ءىىى جانە ءىV مەملەكەتتىك دۋماداعى مۇسىلمان فراكتسياسىنىڭ قۇرامىنا كىرىپ، ونداعى مۇسىلمان وكىلدەرىنىڭ نازارىن قازاقتاردىڭ باستان كەشىرىپ وتىرعان اۋىر حالىنە اۋداردى» دەگەن پىكىر مۇلدەم قاتە. اۆتورلار بۇل جەردە وزدەرىنىڭ مۇستافا شوقايدىڭ قىزمەتىنەن بەيحابار ءارى مۇسىلمان فراكتسياسىنىڭ قانداي ۇيىم ەكەنىن بىلمەيتىندىگىن تانىتقان.

وقۋلىق اۆتورلارى مۇسىلمان فراكتسياسى پارلامەنتتىك فراكتسياسى ەكەنىن، ونىڭ قۇرامىنا كىرۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك دۋماعا سايلانۋ قاجەت ەكەنىن بىلمەيدى مە!؟ وقۋلىق اۆتورلارىنىڭ ءوزى عىلىمي، تاريحي كىتاپ وقىعان با ءوزى!؟...

مۇستافا شوقاي مەملەكەتتىك دۋماعا دەپۋتات بولىپ سايلانباعاندىقتان ەشقاشان مۇسىلمان فراكتسياسىنىڭ قۇرامىنا كىرمەگەن. ول تەك ءىV مەملەكەتتىك دۋماداعى مۇسىلمان فراكتسياسى جانىندا 1916 جىلى قۇرىلعان بيۋروعا مۇشە بولىپ كىرگەن. بۇل بيۋرو قوعامدىق نەگىزدە قۇرىلىپ، مۇسىلمان فراكتسياسىنا قولعابىس كورسەتۋدى ماقسات ەتىپ قويعان. مۇستافا شوقايعا دەيىن بۇل بيۋرونىڭ مۇشەسى ءا. بوكەيحانوۆ بولعان. ءا. بوكەيحانوۆ مايدانداعى تىل جۇمىسىنا الىنعاندارعا جاردەم كورسەتەتىن زەمگورعا قىزمەتكە كەتكەن سوڭ ونىڭ ورنىنا مۇستافا شوقاي بارعان.

ەندى وقۋلىقتاعى وسىنداي ورەسكەل قاتەلىكتى مەكتەپ مۇعالىمى جوندەۋ كەرەك پە؟ عالامتور بار كەزدە مۇنداي قاتەلىكتى اۆتورلارعا كەشىرۋگە بولمايدى. ويتكەنى، قازىرگى كەزدە مەكتەپ وقۋشىلارى اراسىندا الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى كەز-كەلگەن اقپاراتتى تەكسەرىپ وتىراتىن دارىندىلار بار ەكەنىن ەستەن شىعارماۋ كەرەك... دارىندى بالالار مۇنداي ورەسكەل قاتەلىكتى بايقاپ قويسا، ولارعا نە ايتامىز؟ الدە، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى سەنىپ تاپسىرعان، ش.ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ بىلدەي ديرەكتورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ز.ە. قابىلدينوۆ باستاعان اۆتورلار ۇجىمىنىڭ قاتەلىگى دۇرىس دەيمىز بە!؟

3) وسى 14-بەتتە وقۋلىق اۆتورلارى مەملەكەتتىك دۋمانىڭ مۇشەلەرىنىڭ اتى-ءجونىن دۇرىستاپ تا كورسەتە الماي وقۋشىلار مەن مەكتەپ مۇعالىمدەرىنە نەمقۇرايلىق تانىتىپ، بىلاي دەپ جازادى: «زاكاۆكازەلىك دەپۋتات ح. مامەدوۆ ءىىى مەملەكەتتىك دۋمانىڭ مىنبەرىنەن بۇكىل مۇسىلمان فراكتسياسىنىڭ اتىنان سويلەگەن سوزىندە رەسەيدىڭ ىشكى ايماعىنان شارۋالاردى قازاقستانعا جاپپاي قونىس اۋدارتۋدى توقتاتا تۇرۋعا شاقىردى».

تاريح پانىنەن 30 جىلعا جۋىق ساباق بەرىپ كەلسەم دە وقۋلىقتاردا مۇنداي بۇرمالاۋشىلىقتى، قاساقانا جالعان مالىمەت بەرۋدى العاش رەت كەزدەستىردىم. مەملەكەتتىك دۋما مۇشەلەرىنىڭ اراسىندا ح. مامەدوۆ دەگەن دەپۋتات بولعان ەمەس. عالامتور ارقىلى ىزدەستىرگەندە مەملەكەتتىك دۋمادا مۇشە بولعان كاۆكازدىق حاليل-بەك گادجي-بابا وگلى حاس-مامەدوۆ دەگەن باكۋ جانە ەليزاۆەتپول گۋبەرنيالارىنان سايلانعان ازەربايجان دەپۋتاتىن كەزدەستىرۋگە بولادى. اۆتورلار ايتقانداي ول «زاكاۆكازەلىك» دەپۋتاتتىڭ اتى-ءجونى مامەدوۆ ەمەس، ح.گ. حاس-مامەدوۆ ەكەنىن اڭعارامىز. وسى ح.گ. حاس-مامەدوۆ پاتشا وكىمەتىنىڭ قونىس اۋدارۋ ساياساتىنا ءىىى مەملەكەتتىك دۋمادا قارسىلىق بىلدىرگەن.

اۆتورلاردىڭ مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ اراسىندا وقۋلىقتاعى ءاربىر ءسوزدى، نۇكتەسى مەن ءۇتىرىن قويماي تەكسەرەتىندەر بار ەكەنىن ەسكەرمەي، «سوقىر تاۋىققا ءبارى بيداي» دەگەن ءپرينتسيپتى ۇستانىپ، وقۋلىق جازعانى قالاي!؟

4) وقۋلىقتاعى سوراقىلىقتىڭ ءبىرى «قازاقستانداعى 1916 جىلعى كوتەرىلىس» دەگەن پاراگرافتا ايقىن اڭعارىلىپ تۇر.

ز.ە. قابىلدينوۆ باستاعان اۆتورلار توبى 1916 جىلعى كوتەرىلىستىڭ تاريحي ماڭىزىن 24-بەتتە بىلايشا قاتە قورىتىندىلاعان: «قازاقتاردىڭ كوتەرىلىسكە جاپپاي قاتىسۋى اسكەري تاجىريبە جيناقتاپ، كەيىن الاش اسكەرىن قۇرۋ مەن 1918-1920 جىلدارداعى بولشەۆيكتەرمەن قارسىلاسۋىندا پايداعا استى».

امانگەلدى يمانوۆ باستاعان تورعايداعى كوتەرىلىسشىلەر بولشەۆيكتەر جاعىنا شىعىپ، الاشورداشىلارمەن كۇرەسكەن جوق پا!؟ كوتەرىلىسكە اتسالىسقان ءا.جانگەلدين كەڭەس وكىمەتىن ورناتۋدا بەلسەندىلىك تانىتقان جوق پا!؟ مۇنى ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ز.ە. قابىلدينوۆ قانداي دەرەگىنە سۇيەنىپ، تەرىسكە شىعارىپ وتىر.

5) اۆتورلار جالعان مالىمەتتەردى وقۋلىققا تىقپالاۋدا الدىنا جان سالمايدى ما دەپ قالاسىڭ! بۇلاي دەمەسكە امال جوق! ويتكەنى، وقۋلىقتىڭ 28-بەتىندە  «ولكەدە ۋاقىتشا وكىمەتتىڭ ورگاندارىن قۇرۋ» دەگەن تارماقشادا اۆتورلار وتىرىكتى شىلقيتىپ، «جەتىسۋدا – مۇحامەدجان تىنىشباەۆ، تۇركىستان ولكەسىندە – مۇستافا شوقاي ۋاقىتشا ۇكىمەتتىڭ كوميسسارى بولدى» دەپ كورسەتىپتى.

اۆتورلار ەشقاشان مۇحامەدجان تىنىشباەۆتىڭ جەتىسۋ وبلىسىنىڭ كوميسسارى بولماعانىن، مۇستافا شوقايدىڭ تۇركىستان ولكەسى كوميسسارى قىزمەتىنە قول جەتكىزە الماعانىن ەسكەرمەي وقۋشىلار مەن مۇعالىمدەردى شاتاستىرۋعا جول باستاعان.

6) وقۋلىقتىڭ 30-بەتىندەگى «ورىنبوردا 1917 جىلدىڭ ساۋىرىندە ولكەنىڭ بارلىق ايماعىنان دەلەگاتتار قاتىسقان قازاق سەزى ءوتتى. ونىڭ جۇمىسىنىڭ بارىسىندا قازاق قوعامىنىڭ اسا ماڭىزدى ماسەلەلەرىن شەشەتىن وبلىستىق قازاق كوميتەتتەرى قۇرىلدى» دەلىنگەن پىكىر تۇبىرىمەن قاتە.

1917 جىلى ساۋىردە ورىنبور قالاسىندا وتكەن سەزد قازاق سەزى دەپ ەمەس، تورعاي وبلىسى قازاقتارىنىڭ سەزى دەپ اتالادى. بۇل سەزدە قازاق كوميتەتتەرى قۇرىلماعان. وبلىستىق قازاق كوميتەتتەرى بۇل سەزگە دەيىن قۇرىلىپ، كەرىسىنشە ولار اقمولا، جەتىسۋ، سەمەي جانە ورال وبلىستارىنداعى قازاق سەزدەرىن وتكىزۋدى ۇيىمداستىردى. بۇل ماسەلەنى مامبەت قويگەلديەۆ جوعارىدا اتالعان ەڭبەگىنىڭ 214-237 بەتتەرىندە ناقتىلى تالداپ كورسەتكەن عوي. وسىنى ەسكەرمەي اۆتورلار ءۇستىرت پىكىر ءبىلدىرىپ، وزدەرىنشە وقۋلىققا «جاڭالىق» ەنگىزگەن.

7) ورەسكەل قاتەلىكتىڭ ءبىرى وقۋلىقتىڭ 35-بەتىندە كوزگە ۇرىپ تۇر. اۆتورلار «1917  جىلدىڭ جازىندا (21-26 شىلدە ارالىعىندا), ورىنبوردا وتكەن ءبىرىنشى جالپىقازاق سەزى  ۇلتتىق ساياسي «الاش» پارتياسىنىڭ قۇرىلعانىن جاريالادى» دەپ جازىپ، قاتە، جالعان مالىمەت بەرەدى.

ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ز.ە. قابىلدينوۆ باستاعان اۆتورلار توبى وسى ۋاقىتقا دەيىن ءبىرىنشى جالپىزاق سەزىندە قازاق ساياسي پارتياسىن قۇرۋ جونىندە شەشىم عانا قابىلداعانىن، ال «الاش» پارتياسىن قۇرۋ 1917 جىلدىڭ قازان ايىندا عانا جۇزەگە اسقانىن بىلمەيدى مە، الدە قاساقانا وقۋشىلاردى جاڭىلىستىرۋدى كوزدەگەن بە!؟

8) 38-بەتتە وقۋلىق اۆتورلارىنىڭ «الاش اۆتونومياسىنىڭ باسشىلارىنا كەڭەس وكىمەتى سەنىمسىزدىكپەن قارادى» دەگەن پىكىرىنىڭ وزىندە قاتەلىك، فاكتىنى بۇرمالاۋشىلىق بايقالىپ تۇر. اۆتورلار 1917 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا وتكەن ەكىنشى جالپىقازاق سەزىندە الاش اۆتونومياسىن جاريالاۋدى كەيىنگە قالدىرىلىپ، سول كۇيى ونى جاريالاۋ جۇزەگە اسپاي قالعانىن ەسكەرمەيدى. سوندىقتان اۆتورلار الاش اۆتونومياسى ەمەس، «الاشوردا ۇكىمەتى باسشىلارىنا كەڭەس وكىمەتى سەنىمسىزدىكپەن قارادى» دەپ جازۋى كەرەك ەدى.

9) وقۋلىقتىڭ 46-بەتىندە م. دۋلاتۇلى «ويان، قازاق!» اتتى كىتابى جايىندا ايتا كەلىپ، «ول قازاق دالاسىندا جاپپاي مەشىتتەر مەن مەدرەسەلەر اشۋدى، جاستارعا يسلام رۋحىندا تاربيە بەرۋدى جاقتادى» دەپ پىكىر ءبىلدىرۋ شىندىققا مۇلدەم سايكەس كەلمەيدى. م. دۋلاتۇلى «ويان، قازاقتا» قازاق دالاسىندا جاپپاي مەشىت اشىڭدار دەپ ايتقان ەمەس. مۇنى اۆتورلاردىڭ قيالدان شىعارعان، وزدەرىنشە اشقان «جاڭالىعى» دەپ قابىلداۋ كەرەك.

10) 60-بەتتە «1918 جىلى 25 مامىرداعى چەحوسلوۆاك كورپۋسى بۇلىگىنىڭ ۇلكەن اسەرى بولدى. بۇل ءىس جۇزىندە ازامات سوعىسىنىڭ باستالۋىن ءبىلدىردى» دەپ جالعان مالىمەت بەرىلگەن. ولار وسىلايشا سوڭعى كەزگە دەيىن وقۋلىقتار مەن وقۋ قۇرالدارىندا ازامات سوعىسى 1918 جىلدىڭ 23 اقپاندا باستالدى دەگەن پىكىردى تەرىسكە شىعارادى. «ۆيكيپەديانىڭ» وزىندە «ازامات سوعىسى 1918 جىلى 23 اقپاندا باستالدى دەپ ەسەپتەلەدى، بىراق ول 1918 جىلعا دەيىن-اق باستالىپ كەتىپ ەدى» دەپ جازىلعان. ەندى، نە ز.ە. قابىلدينوۆتىڭ وقۋلىعىنداعى قاتە مالىمەتكە سەنىپ، ازامات سوعىسى 1918 جىلى 25 مامىردا باستالعان دەپ ايتامىز با!؟

11)  وقۋلىقتىڭ 60-61 بەتتەرىندەگى «ومبىداعى ۋاقىتشا سىبىرلىك ۇكىمەت» دەپ اتالاتىن تارماقشاداعى قاتەلىكتەر وقۋشىلاردى جاڭىلىستىرىپ، ولاردى توپاستىققا يتەرمەلەيدى. اۆتورلار ۋاقىتشا ءسىبىر ۇكىمەتىنىڭ نە ەكەنىن بىلمەي اۋىزدارىنا كەلگەنىن جازعان. اۆتورلاردىڭ «ومبىدا ادميرال كولچاك باسقارعان ۋاقىتشا سىبىرلىك ۇكىمەت قۇرىلدى» دەۋىنىڭ ءوزى قاتە. ويتكەنى، ۋاقىتشا ءسىبىر ۇكىمەتىن كولچاك قۇرعان جوق! ول ۇكىمەت كولچاكقا دەيىن 1918 جىلى 28 قاڭتاردا قۇرىلعان. كولچاك ۋاقىتشا ءسىبىر ۇكىمەتىن قۇرۋشى ەمەس، ونى جويعان ادام! كولچاك ۋاقىتشا ءسىبىر ۇكىمەتىن بۇكىلرەسەيلىك ۋاقىتشا ۇكىمەت قۇرامىنا كۇشتەپ قوسىپ، ءوزىن جوعارعى بيلەۋشى دەپ جاريالاعان جوق پا!؟ وسىعان بايلانىستى 1918 جىلدىڭ 3 قاراشاسىنان باستاپ ۋاقىتشا ءسىبىر ۇكىمەتى تاريح ساحناسىنان كەتكەن جوق پا!؟ اۆتورلار وسىنى نەگە ەسكەرمەيدى!؟ وقۋلىقتى نەگە عىلىمي كىتاپتار وقىپ بارىپ جازبايدى!؟ ەڭ قۇرىعاندا «ۆيكيپەدياعا» نەگە قارامايدى!؟

12) وقۋلىقتاعى «الاشوردا ۇكىمەتىنىڭ قىزمەتى» دەگەن تارماقشادا سوراقىلىقتان دا اسىپ تۇسەتىن قاتەلىك جىبەرىلگەن. 65-بەتتە اۆتورلار «1917 جىلى جەلتوقساندا ورىنبوردا «الاش» پارتياسىنىڭ ەكىنشى جالپىقازاق سەزى ءوتتى» دەپ ابەستىكككە بارعان. ەكىنشى جالپىقازاق سەزى ەشقاشان دا «الاش» پارتياسىنىڭ سەزى بولماعانىن اۆتورلار قاپەرگە الماي، ونى «الاش» پارتياسىنىڭ سەزى دەپ كورسەتكەن. اۆتورلار، وسىلايشا وزدەرىن وقۋلىققا تاماشا ءبىر «جاڭالىق» ەنگىزدىك دەپ ساناي ما!؟ ۋا، حالايىق! بۇل، نە دەگەن «جاڭالىق»؟

وقۋلىقتىڭ ونە بويى تولعان قاتەلىك. بۇل قاتەلىكتەر وقۋلىقتىڭ العاشقى بولىمىندەگىلەر عانا. كەيىنگى بولىمدەردى وقىعاندا، قاتەلىكتەردەن ءسۇرىنىپ جىعىلاسىڭ! ول قاتەلىكتەردى الداعى كەزدە ءتىزىپ كورسەتەرمىن. ازىرگە، وسىنىڭ ءوزى دە كىتاپتىڭ سىن كوتەرمەيتىندىگىن اڭعارتسا كەرەك.

وقۋلىقتا كەتكەن قاتەلىكتەرگە كىم جاۋاپ بەرەدى!؟ وقۋلىق اۆتورلارى ما، الدە «اتامۇرا» باسپاسى ما؟ وقۋلىقتى باسپاعا ۇسىنعان ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى جاۋاپسىز قالا ما؟  بىز نەگە مەكتەپ وقۋشىلارىن قاتە وقۋلىقپەن وقىتۋىمىز كەرەك؟ كەش بولماي تۇرعاندا ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ز.ە. قابىلدينوۆ باستاعان، م.د. شايمەردەنوۆا مەن ە.م. كۋركەەۆ قوستاعان اۆتورلاردىڭ 9 (8) سىنىپقا ارنالعان «قازاقستان تاريحى» وقۋلىعىن مەكتەپتەردەن تەز ارادا جيناپ الىپ، وقۋشىلاردىڭ مۇددەسىن قورعاپ قالايىق، اعايىن!  ايتپەسە، وقۋشىلارعا وبال!

شامعون مۇساعاليەۆ،

تاريحشى، ۇستاز. 

قوسىمشا:Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى ەركىن اقپارات الاڭى. مۇندا وي جارىستىرىپ، پىكىر الماستىرۋعا اركىم قۇقىلى. الداعى ۋاقىتتا ماقالادا ەسىم-سويلارى اتالعان جەكەلەگەن ازاماتتار رەداكتسيامىزعا جاۋاپ بەرۋگە نيەتتى بولسا، ولاردىڭ دا پىكىرىن بەرۋگە ءازىرمىز.

Abai.kz