مۇحتار شاحانوۆ

جەلتوقسان الاڭى 

ءسال ايالداپ، تاعزىم ەتپەي بۇل الاڭنان وتپەڭدەر…

جەلتوقساندا ىزعىرىقتان تiتiركەنiپ كوك پەن بەل،

بۇل جەر، قالقام، اسقاق رۋح جارىلىسى وتكەن جەر،

قايتا ويانعان ۇلت نامىسى قىزىل قانعا بوككەن جەر،

ەرتە ەسەيگەن ارۋ قىزدى شاشتان سۇيرەپ، تەپكەن جەر،

جاتتى مۇندا ەستەن تانىپ، كۇزگە اينالعان كوكتەمدەر…

الاڭ شەتiن قورشاپ تۇرعان شىرشالارعا الا كوك،

جاس ءبۇلدiرشiن، سەزiمiڭدi جانار ەتiپ قاراپ ءوت.

سول ارادان ساتقىندىق تا ەلەستەيدi قارا بەت،

قارا بەتتiڭ كوبi بۇگiن دارا تۇلعا، دارا بەت.

جاس ءبۇلدiرشiن، مۇز قۇرسانعان شىرشالارعا قاراپ ءوت،

زامانىڭنىڭ جەڭiسi مەن جەڭiلiسiن ساناپ ءوت.

ۇلتتىڭ باعى جانار ما ەكەن حاس تۇلپارى، نارى جوق،

ال بiرەۋلەر نامىسى جوق، جiگەر، قاۋقار، قارى جوق

كەمسiتپەكشi “جەلتوقساننىڭ جالاڭ اياقتارى” دەپ.

جوق!!! كەشەگi سىن ساعاتتا كوكiرەگiندە جانىپ وت،

تۇرعان سولار اياز سورعان قىزىل بەتتiڭ ارى بوپ،

ءداۋiرiنiڭ تاۋىعىنا شاشىلماعان تارى بوپ.

تiرلiكتەگi ءار iسiڭنiڭ جاڭعىرىعى بولادى،

بۇل تابيعي جاسىرىن زاڭ وزگەرiسسiز قالادى،

سول زاڭعا ساي سەنi باقىت نە سور iزدەپ تابادى.

…دۇنيەنi ءدۇر سiلكiنتكەن جاس تولقىننىڭ سانالى

داڭقىن ەشكiم، ەشكiم بۇركەي الماس.

ونى دا ەسكە سالادى،

جەلتوقساننىڭ باس الاڭى، قايسار رۋح الاڭى.

***

ىقىلاس وجايۇلى

جادىمدا قالعان – جەلتوقسان...

جۋعانمەن جىلدار جىلىسى مۇزداعى قاندى،
قىزدارىمىزدىڭ كوزىندە مۇز قالدى.
بويىمدى قارىتىپ سوعاتىن جەلتوقسان جەلى،
جۇرەگىمدى تاعى ءبىر سىزداتىپ الدى.

تولقىندار تالاي سوعادى جاعانى ۇرىپ،
كەتپەيدى وتكەن وقيعا تارالىپ ۇمىت.
بوداۋىن ۇزبەك بوتاداي بۇلقىنعان سوندا،
تۇسىمە كەيدە كىرەدى جارالى جىگىت.

ومىردەن مىناۋ كەلەمىن الاسىمدى الىپ،
تۇسكەندە سوناۋ ەسىڭە قالاسىڭ نالىپ.
قىرشىن قىزداردىڭ كوزىمدە ەلەسى تۇرار،
وتىرعاندارى بالانىڭ بالاسىن باعىپ.

توپ جارىپ شىعار، ال ءبىرى شارۋاسىنا نىق
قىزعاندا از-كەم دوسىمەن داۋلاسىپ انىق.
جۇرەتىن ەدى-اۋ جىگىتتەر بولعاندا ەسەن،
جورعاسىن ءمىنىپ، قولىنا قاۋعاسىن الىپ.

مۇز توڭعان قايتا كوزدەرى اشىلدى بۇلاق،
وكىنىشتى كۇننىڭ وكپەسى باسىلدى بىراق.
جاڭا الاڭداعى ەسكەرتكىش جادىمدى قوزعاپ،
الدىنا كەلىپ باس ءيدىم جاسىمدى بۇلاپ...

تاس ءمۇسىن قاشاۋ، ارينە عاسىرعا مۇرا،
بۇل ەلدىكتىڭ قۇرمەتى اسىلدارىنا.
كەپتەرلەرگە ءدان سەۋىپ شاپقىلاپ جۇرگەن،
باقىتتى بولسىن بالعىندار، قاسىمدا مىنا!

***

ىرىسبەك دابەي

الاڭداعى وي

قالىڭ ەلىم، قازاعىم،

جاسقا تولىپ جانارىڭ.

ۇرەي بيلەپ ەسىرگەن،

سۇلاپ جاتىر الاڭىم.

جەلتوقسانىڭ جەلىككەن،

جەلى سۇيىپ تۇر ءۇنسىز.

ەركىندىكپەن ەڭسەگەي

كوككە اسىلعان جالاۋىم.

شاشىن جايىپ جىلايدى،

ءبىر ەلەستىڭ سۇلباسى

ازاتتىعىمدى اڭساعان،

كوك ءبورىنىڭ تۇلعاسى.

جەتى باستى جالماۋىز

جەرگە كىرىپ كەتكەن دەپ.

مىنبەلەردەن سويلەيدى،

اۋىق-اۋىق ءبىر باسى.

ۇل-قىزىمنىڭ تۇڭىلگەن

وبالى مەن ساۋابى.

ەلدىگىمنىڭ ەرتەڭگە

ايتار جالعىز جاۋابى.

تالىقسىعان ءبىر ءۇندى

ەستىپ جاتىپ ويانام.

قوبىزىمنىڭ كەتەدى

مۇڭعا تولىپ شاناعى.

مۇقمىن بولىپ تۋىلىپ،

كارىپ بولىپ شوقىندىم.

جاتىرىندا جالعاننىڭ

جادىگوي بوپ جەتىلدىم.

كۇنىم ءۇشىن كۇلىك جەپ،

الاڭعاسار كۇن كەشپەي.

اتوي سالىپ الاڭدا

ولمەگەنىمە وكىندىم.

ەركەك توقتى قۇرباندىق

ەكەندىگىن ۇعىنباي،

باس سۇيەكپەن قان ىشكەن

عاسىرلاردا تۋىلماي

ءدىلىم توزىپ، ءتىل شايناپ،

ءوز وزىمنەن جەرىدىم.

ورتكە ورانعان كەشەگى

رۋحىممەن جىلىنباي.

قۇتىلعانىم وسى ما،

باستا قارعىس قۇرساۋىم.

مەن وتىرمىن تاستاعى

تاريحىما مۇڭ شاعىپ.

***

ۇلاربەك نۇرعالىمۇلى 

جەلتوقسان الاڭىنداعى جىر 

ۇجدانىمدى ۇلتان ەتپەك تابانعا،
قارعىس ايتىپ قان سوقتالى زاۋالعا.
اينالىپ ءجۇر قازاقتىڭ كەڭ اسپانىن،
ۇلى ەرلىكتىڭ سىيماس جىرى قاعازعا.

ەي، نامىستىڭ نايزاعايداي ۇلدارى،
قىزىل ءتىلىن قىلىش ەتكەن قىزدارى!
قاندى تاريح قالشيىپ تۇر ماڭگىگە،
جانارىندا - جەلتوقساننىڭ ىزعارى.

نە كوردىڭ سەن قارا جۇلدىز، قارا اسپان،
قان جۇتتىڭ با سەن دە قايسار قازاقتان.
ورىمدەي قىز ولمەس ەرلىك جىرى بوپ،
ساعان قاراي رۋحى ۇشىپ باراتقان.

جەر بەتىندە جەڭىس العان بەلەستەر -
ەسىل بابام ەرلىك قىلعان ەگەستەر…
جەلتوقساندا قايتا شاۋىپ باسىنا،
بۋىرقانعان بابام قانى ەمەس پە ول!

وۋ، مەنى كىم دەيسىڭ؟!
قارسى الدىمدا حاس جاۋىمنىڭ قاڭقاسى،
قوس قولىمدا قوبىلاندىنىڭ بالتاسى.
ازىعىما اق انامنىڭ مالتاسى،
ازۋىمدا نايزا تاۋدىڭ جاڭقاسى.
قونىسىما كوز قىزارتقان قالماقتىڭ،
قانجىعاما باسىن بەردى قانشاسى.
تۇلپارىنىڭ تۇياعىمەن سىزىلعان،
قازاقتىڭ باي دالاسىنىڭ كارتاسى.

ەي، ۇلى الاڭ، لاڭدى الاڭ!
وزەن شايىپ، وتە المايتىن قاندى الاڭ.
قارا جەردەن ءشولى قانعان سەنسىڭ-اۋ،
قان مەن جاسقا ءالى ءشولى قانباعان.

سۇراپ الىپ سۇرقى كەتكەن ايدان نۇر،
ازاتتىققا ارپالىسقان مايدان بۇل.
قۇرمەت ساعان، جەلتوقساندىق بوزداقتار،
وشپەيتىن جىر بۇل- الاڭعا ويعان جىر!

سولمايتىن گۇل، بۇل الاڭعا قويعان گۇل،
سولمايتىن گۇل ويسىزداردى ويلاندىر.
ورىسشالاپ قالا قىزى قارقىلداپ،
ءبىر-بىرىنە قار لاقتىرىپ ويناپ ءجۇر…

كىم بار ەندى تاعدىرىنا ۇڭىلەر،
بوساماعان بولات جۇرەك، ءسىرى قول.
جالعىز ءوزى جاتتاپ ءجۇر مە ىشىنەن،
تاس تۇرمەنىڭ جازىپ بولىپ جىرىن ول؟
قاتال ۋاقىت زاۋلاپ بارا جاتىر-اۋ،
ادىلەتتى ءالى ىزدەپ ءجۇر تىرىلەر.

و، جەلتوقسان اجداھامەن الىسقان،
سوعان جانى جىگەرىڭدى جانىتساڭ.
قايراتتاردىڭ رۋحىن ايت الدىمەن،
جەر بەتىندە قاي قازاققا جولىقساڭ.

جاسىل شاردا قازاق دەگەن اتىممەن،
قاناتتاسىپ ۇشىپ بارام عاسىرمەن.
جەلتوقساندا جاۋاپ بەرگەم جاھانعا،
بوداندىققا باعىنبايتىن باسىممەن!

Abai.kz