اقىلدى كىتاپتاردان بارلىق ۋاقىتتا دا ويدىڭ كەنىشىن تاباسىڭ. كوپ جاعدايدا، ونداي كوركەم دۇنيەلەردە شىعارمانىڭ سىرتقى فابۋلاسىنىڭ اتقاراتىن قىزمەتى شامالى. اۆتوردىڭ كىتابىندا قانداي قۇپيانىڭ جاسىرىنعانىن ءبىلۋ ءۇشىن ونىڭ ىشكى الەمىنە تەرەڭىرەك ءۇڭىلۋ كەرەك.

1951 جىلى نوبەل سىيلىعىن يەلەنگەن شۆەد جازۋشىسى پەر لاگەركۆيستىڭ «ەرگەجەيلى» رومانىن وقىپ شىققاننان كەيىن، وسى شىندىققا تاعى دا كوزىم جەتە ءتۇستى.

شىعارما اۆتورىنىڭ ەرگەجەيلىسى نيەتى جامان - جەكسۇرىن كەيىپكەر. سۇيكىمسىز ەرگەجەيلى ارقىلى جازۋشى نەنى كورسەتكىسى، قانداي ويدى ايتقىسى كەلدى؟ باس كەيىپكەردىڭ ادام سۇيەرلىك قىلىعى جوق قۇبىجىق ەكەنىن عانا ما؟ ەگەر وسىلاي عانا ويلاساڭىز قاتتى قاتەلەسەسىز. شىندىعىندا «ەرگەجەيلى» رومانى ادام جانىندا قانداي بۇزاقى ويلاردىڭ «قاينارى» ءومىر ءسۇرۋى مۇمكىن ەكەنىن سۋرەتكەرلىك شەبەرلىكپەن جەتكىزگەن - اللەگوريالىق تۋىندى.

دۇنيە جاراتىلعاننان بەرى ادام جانىنىڭ قاراڭعى تۇكپىرىندە نەشە ءتۇرلى زۇلىمدىقتاردىڭ، قاتىگەزدىكتەردىڭ، ەكىجۇزدىلىكتەردىڭ ءومىر ءسۇرىپ كەلە جاتقانى جاسىرىن ەمەس. ەڭ قورقىنىشتىسى ءبىز ءجۇز جەردەن ادامگەرشىلىكتى دارىپتەسەك تە مىنا جالعاندا ويى قورتىق ەرگەجەيلىلەردىڭ جولى بولىپ، اسىعى الشىسىنان ءتۇسىپ كەلەدى. سوزىمىزگە سەنبەسەڭىز، بيلىك باسىنداعى اتقامىنەرلەردىڭ، رەسمي، ساياسي، مادەني مەكەمەلەرگە باسشىلىق ەتىپ وتىرعان شەندىلەردىڭ، ءباسپاسوزدىڭ قۇلاعىن ۇستاعان رەداكتورلاردىڭ كىم ەكەنىنە ويشا كوز جۇگىرتىپ كورىڭىز – ەرگەجەيلىلەر داۋرەنىنىڭ ءجۇرىپ تۇرعانىنا كوڭىلىڭىزدە ەش كۇدىك قالمايدى. ءتىپتى، ەڭ كيەلى ادەبيەت پەن مادەنيەتتىڭ ەرگەجەيلىلەردىڭ ەن-جايلاۋىنا اينالعانىنا قاي زامان.

لاگەركۆيستىڭ رومانىنداعى وقيعالار شەكسىز بيلىكىڭ شىڭىنا جەتىپ، ادام تاعدىرىن ويىنشىق قۇرلى كورمەيتىن قوجايىندارعا قىزمەت ەتىپ جۇرگەن ەرگەجەيلىنىڭ اتىنان باياندالادى. شىعارمانى وقي وتىرىپ، تەرەڭىنە سۇڭگىگەن سايىن ءوز ىشىڭدە ءومىر ءسۇرىپ، وقتىن-وقتىن ادام جانىنىڭ قاراڭعى تۇكپىرىنەن سىرتقا باسىن شىعارىپ قوياتىن ەرگەجەيلىنى جازباي تانىعانداي بولاسىڭ.

شىعارماعا تەرەڭىرەك ءۇڭىلىپ، شىندىقتىڭ توپىراعىن قازا تۇسسەڭىز، اقيقاتىندا ەرگەجەيلىنىڭ ءوز قوجايىنىنىڭ قىزمەتشىسى ەمەس، قايتا كەرىسىنشە، ونىڭ وي-ساناسىنا قۇرىق سالىپ، ۇستەمدىگىن جۇرگىزىپ وتىرعان مىرزاسى ەكەنىنە كوزىڭىز جەتەدى. ول ءوز قوجايىنىنىڭ اششۋ-ىزاسىن تۋعىزىپ، قىلمىسقا يتەرلەمەلەسە قاتتى قۋانادى. بىرتە-بىرتە ءوز ءىس-ارەكەتىنىڭ وپاسىزدىعىن تۇسىنگەن قوجايىن ەرگەجەيلىدەن قورقا باستايدى. ال، شىندىعىندا ول ءوزىنىڭ ناعىز بولمىسىن تانۋدان، ءوز ىشىندە جاسىرىنعان شىندىقتى اشۋدان ۇرەيلەنەدى. ويتكەنى، «ادەمى» ويلاردىڭ ىشىنە جاسىرىنعان زۇلىمدىق، كوزگە كورىنىپ تۇرعان جاۋىزدىقتان ءجۇز ەسە قاۋىپتى. وكىنىشكە قاراي، ءوز ىشىمىزدە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ەرگەجەيلىنى اۋىزدىقتاۋعا، ونىڭ ءوز زۇلىمدىعىن جۇزەگە اسىرۋىنا جول بەرمەۋگە ءبىز جىلدان-جىلعا دارمەنسىز بولىپ بارامىز. ءتىپتى، كەيدە ادام بالاسى ءوز تۋىندىسىن جاساۋعا قاتتى اۋەستەنىپ، ونىڭ ادامزات بالاسىنا قانشالىقتى زارداپ شەككىزۋى مۇمكىن ەكەنىن پايىمداي الماي، «ەرگەجەيلى دانىشپاندىعىن» اقىلعا جەڭگىزە الماي قالاتىنى وتىرىك ەمەس قوي.

پەر لاگەركۆيستىڭ حح عاسىردىڭ ءولىاراسىندا باسىن كوتەرىپ كەلە جاتقان زۇلىمدىق پەن زورلىق-زومبىلىققا قارسى جازعان «ەرگەجەيلى» رومانىندا اقىل-ويىڭا ازىق بولاتىن دۇنيەلەر كوپ. وتە كوپ.

لاگەركۆيست – عاجايىپ سۋرەتكەر! ال، ءستيلىنىڭ جەڭىلدىگى مەن ويناقىلىعى قانداي كەرەمەت. ءار سويلەمدى قۇرۋداعى زەرگەرلىگى، ويدى سىعىمداپ بەرۋدەگى شەبەرلىگىن سوزبەن جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس.

روماننىڭ سوڭعى بەتىن جاپقاننان كەيىن قازاقستان قوعامىنداعى شىندىقتى شۆەد جازۋشىسىنىڭ رومانىنان كورگەندەي اسەر الىپ، كوڭىلىم قۇلازىپ «ەرگەجەيلىلەر ەلىن» تاستاپ، باسقا ءبىر مەملەكەتكە كەتىپ قالعىم كەلەدى. بىراق، قايدا باراسىڭ؟ ءبىز سياقتى «ەرگەجەيلىلەردىڭ» كىمگە كەرەگى بار؟

امانگەلدى كەڭشىلىكۇلىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى جازباسىنان

Abai.kz