وتكەندە پارلامەنت سەناتىندا كوشى-قون ماسەلەسىنە ارنالعان القا-قوتان جيىن ءوتتى. جوعارعى پالاتا دەپۋتاتتارى قىتاي ازاماتتارىنا تۇرمىسقا شىققان قازاق قىزدارى تۋرالى ماسەلە كوتەرىپ، دابىل قاقتى. سەناتور نۇرتورە ءجۇسىپ شەتەلدىكتەرگە ازاماتتىق بەرۋ ءىسىن قايتا قاراستىرۋ كەرەك ەكەنىن العا تارتىپ، قۇزىرلى مينيسترلىك وكىلىن سۇراققا الدى.

نۇرتورە ءجۇسىپ، قر سەنات دەپۋتاتى:

– وتكەندە الماتى وبلىسىنىڭ ەلدى مەكەندەرىن ارالاعاندا مىناۋ ەرەنقابىرعانى جايلاعان ەلدەن كەلىپ، ءبىزدىڭ قازاق قىزدارىنا ۇيلەنىپ، ازاماتتىق الىپ جاتىر دەگەن ماسەلە وتە وتكىر قويىلدى، قاتتى ايتىلدى. وسىنداي جولمەن قانشا شەتەلدىك ازاماتتىق الدى؟ وسىنىڭ ءتىزىمى مەن ناقتى سانى بار ما؟ – دەدى سەناتور.

ال، ىشكى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى مارات قوجاەۆ شەت ەلدىكتەردىڭ قازاق قىزىنا ۇيلەنگەننەن كەيىن ازاماتتىق الۋىنا تىيىم سالاتىن زاڭ جوق ەكەنىن ايتتى.

مارات قوجاەۆ، ىشكى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى:

– بىزدە تىيىم سالاتىن زاڭ جوق. ەندى ءبىزدىڭ قىزدارىمىز تۇرمىسقا شىعا ما، جوق پا، ول جەكە باستىڭ شەشىمى عوي. ءبىزدىڭ ەسەبىمىز بويىنشا، شەتىنەن بارلىعى شىعىپ جاتقان جوق. ءيا، اراسىنان كەزدەسەدى، – دەدى قوجاەۆ.

ونىڭ سوزىنشە، قازاق قىزىنا ۇيلەنگەن شەتەلدىك بەس جىلدان كەيىن قازاقستان ازاماتتىعىن الا الادى. ونىڭ تۋىستارىنا دا سونداي مۇمكىندىك بەرىلەدى.

– ول جاقىن تۋىستارىنا عانا قاتىستى. ءيا، بەلگىلى ءبىر ۋاقىتتان كەيىن ونداي مۇمكىندىك بەرىلەدى، – دەدى كوميتەت وكىلى.

سونداي-اق، قوجاەۆ قازاقستان ازاماتتىعىن العان شەتەلدىكتەردىڭ ناقتى سانىن جازباشا تۇردە بەرەتىنىن ايتتى. سەبەبى، ول مالىمەتتەردى ادىلەت مينيسترلىگىنەن الۋ قاجەت ەكەن.

ال، سەناتور مۇرات باقتيارۇلى بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىندە ازاماتتىق مۇلدە بەرىلمەيتىنىن ايتىپ، ماسەلەنىڭ ساياسي جاعىنا ءمان بەرۋ كەرەكتىگىن ەسكەرتتى.

مۇرات باقتيارۇلى، قر سەنات دەپۋتاتى:

– بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىندە ازاماتتىقتى مۇلدەم بەرمەيدى. بۇل – ۇلكەن، كوكەيتەستى ماسەلە. ءبىزدىڭ كورشىمىز عوي. سوندىقتان ابايلاۋ كەرەك، زەردەلەۋ كەرەك. ساياسي جاعى دا بار, – دەدى سەناتور.

تاقىرىپتى تالداۋ. قازاقستاندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعى تۋرالى» ارنايى زاڭ بار. 1991 جىلى قابىلدانعان زاڭ.

سونىڭ 16-بابىنىڭ 1) تارماعىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىندا زاڭدى نەگىزدە كەمىندە بەس جىل تۇراقتى تۇراتىن نە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارىمەن كەمىندە ءۇش جىل نەكەدە تۇراتىن ادامدار قابىلداناتىن بولادى» دەپ جازىلىپتى.

ال اتالعان باپتىڭ 2) تارماعىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسى ازاماتتارىنىڭ iشiندە جاقىن تۋىستارىنىڭ بiرi - بالاسى (ونىڭ iشiندە اسىراپ العان بالاسى), جۇبايى (زايىبى) جانە اتا-اناسىنىڭ بiرەۋi (اسىراپ الۋشىسى), اپا-قارىنداسى، اعا-iنiسi, اتاسى نەمەسە اجەسi بار، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا تۇراقتى تۇرۋ ماقساتىمەن كەلگەن، بۇرىنعى وداقتاس رەسپۋبليكالاردىڭ ازاماتتارى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تۇرۋ مەرزiمiنە قاراماستان، قابىلداناتىن بولادى» دەپ، جازىلعان.

دەمەك، ۇلتىنا قاراپ جاتقان ەشىم جوق، «بۇرىنعى وداقتاس رەسپۋبليكالاردىڭ ازاماتتارى» ءبىر تۋىسى بولسا بولعانى، قازاقستان ازاماتتىعىن تۇرۋ مەرزىمىنە قاراماي-اق الا بەرەدى ەكەن.

شەكارانىڭ شەتىندە جۇرگەن قانى ءبىر قانداستارىمىزدى شاقىرىپ بولا الماي جاتقاندا، زاڭنىڭ شەتەلدىك وزگە ۇلت وكىلدەرىنە مۇنشا دارحاندىق تانىتۋى كوپتىڭ كوڭىلىن كۇپتى ەتكەنى جاسىرىن ەمەس.

Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى قۇرىلعان وسى ون جىلدىڭ ىشىندە كۇن تارتىبىنەن تۇسىرمەي كەلە جاتقان ەكى تاقىرىپ بولاتىن بولسا، سونىڭ ءبىرى - قازاق كوشى-قونى. اقىن، قوعام قايراتكەرى اۋىت مۇقيبەك Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىندا قانداستارعا ازاماتتىق بەرۋدى جەڭىلدەتۋ كەرەكتىگىن ايتىپ، كۇنى بۇگىنگە دەيىن 100-دەن اسا ماقالا جازدى. قانداستاردىڭ ازاماتتىق الۋىنا قاتىستى پارلامەنتتەگى زاڭ جوبالارىنىڭ تالقىلاۋلارىنا قاتىستى. جۇمىس توبىندا ءجۇرىپ بىرنەشە ماڭىزدى ۇىنىستار ەنگىزۋگە كوپ كۇش سالدى.

وسى رەتتە ءبىز قر پرەزيدەنتى جانىنداعى ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ مۇشەسى، بەلگىلى قوعام قايراتكەرى اۋىت مۇقيبەككە حابارلاسىپ، ءارى-بەرىدەن سوڭ مەملەكەتىشىلىك قاۋىپسىزدىككە قاتەر توندىرەرلىك بۇل ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن سۇرادىق.

اۋىت مۇقيبەك، ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ مۇشەسى:

- بۇل جەردە تەك قىتاي ازاماتتارى دەپ بولشەكتەۋگە كەلمەيدى. شەت ەل ازاماتتارى دەپ بارلىعىن بىراق ايتۋ كەرەك.

بىزدە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 1991 جىلعى 20 جەلتوقسانداعى № 1017-XII زاڭىنىڭ 16-بابىنىڭ «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىندا زاڭدى نەگىزدە كەمىندە بەس جىل تۇراقتى تۇراتىن نە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارىمەن كەمىندە ءۇش جىل نەكەدە تۇراتىن ادامدار قابىلداناتىن بولادى» دەگەن تارماعى بار.

مەن وسى باپتاعى «بەس جىل» دەگەندى «ون بەس جىل»، «ءۇش جىل» دەگەندى «ون جىل» دەپ وزگەرتۋدى ۇسىندىم. بۇل ۇسىنىسىمدى قازىر ماجىلىسكە اپارىپ وتكىزەمىن. ماجىلىستە تالقىلانىپ جاتقان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە حالىقتىڭ جۇمىسپەن قامتىلۋى جانە كوش-قون ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى»  زاڭىنىڭ اياسىندا جۇمىس توبىنىڭ تالقىسىنا سالدىرۋ ءۇشىن دەپۋتات كارىباي مۇسىرماننىڭ اتىنا ارنايى حات جازىپ، تىركەتتىم. ءارى قاراي پارلامەنت شەشىم قابىلدايدى.

بۇل وزەرىس – ۇلتتىڭ ساپاسىن ساقتاۋ جانە مەملەكەت قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن كەرەك دەپ ويلايمىن.

سول ءۇشىن، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن العىسى كەلەتىن وزگە ۇلت وكىلدەرىنە تالاپتى كۇشەيتۋ كەرەك.

نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى

Abai.kz