ءدىن، يسلامتانۋ سالاسى ەلىمىزدە جاڭادان دامىپ كەلە جاتقاندىقتان، عىلىم الەمىندەگى جاڭالىقتارعا دا ۇلەس قوسۋعا مۇددەلى. وسى ورايدا، قازاقستانداعى ءدىني ءبىلىم بەرەتىن جالعىز جوعارى وقۋ ورنى نۇر-مۇباراك ەگيپەت يسلام مادەنيەتى ۋنيۆەرسيتەتى رەسپۋبليكالىق عىلىمي قاۋىمداستىقتا وزىندىك نەگىزگى جانە سەنىمدى ورىنعا يە بولىپ ۇلگەردى.

قازاقستان يسلام الەمىنەن اجىراپ قالعان ۋاقىت ارالىعىندا تەك شاريعي عىلىمنان عانا ەمەس، العاشقى ساۋات اشۋ دەڭگەيى مەكتەپتەرىنەن دە قول ءۇزىپ قالعانى بەلگىلى. سوندىقتان تاريحى 14 عاسىر تەرەڭدە جاتسا دا، يسلامتانۋ سالاسىن تاۋەلسىز ەلىمىزدە حالقىمىزدىڭ تاريحي تانىمى مەن سالت-ساناسىنا ساي جاڭادان عىلىمي نەگىزدە قالىپتاستىرۋ نۇر-مۇباراك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ەنشىسىنە بۇيىرعانى راس. وعان «يسلامتانۋ» ماماندىعىن ەلىمىزدەگى ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسى مەن مەملەكەتتىك ستاندارتقا ەنگىزىپ، ماماندىق بويىنشا عىلىمي جاڭالىقتاردى، وقۋلىقتار مەن وقۋ قۇرالدارىن، وقۋ-ادىستەمەلىك باعدارلامالاردى وقۋ پروتسەسىنىڭ اينالىمىنا ەندىرگەنىن دالەلگە كەلتىرۋگە بولادى. كورشىلەس ەلدەردىڭ ءدىني وقۋ ورىندارى ۋنيۆەرسيتەتىمىزدەن عىلىمي ادىستەمەلىك قولداۋ مەن كەڭەس سۇراپ وتىرعانىن ەسكەرىپ، نۇر-مۇباراك ۋنيۆەرسيتەتىن بۇل سالادا تەك ەلىمىزدە عانا ەمەس ورتا ازيادا كوشباسشى ەكەنىن ۋاقىت كورسەتۋدە.

ۋنيۆەرسيتەتتىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ ساياساتى مەن باعىتتارىنىڭ تاڭداۋ نەگىزدەرىندە ەلدەگى ءدىني مامانداردىڭ عىلىمي دەڭگەيى مەن ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ، ەلىمىزدەگى ءدىني تۇتاستىق پەن قاۋىپسىزدىكتى، دىندەرارالىق تاتۋلىق، ءداستۇرلى يسلام مادەنيەتى مەن ۇلتتىق سالت-ءداستۇردى ۇيلەستىرۋ، شەتەل تىلدەرىن وقىتۋ سەكىلدى ماقساتتار قويىلعان. وسىنداي ماڭىزدى ماقساتتارعا جەتۋدە ۋنيۆەرسيتەتتەگى عىلىمي جۇمىستار عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعى، پروفەسسورلىق-وقىتۋشى قۇرامى، دوكتورانتتار، ماگيسترانتتار جانە ستۋدەنتتەر ارقىلى ىسكە اسىرىلادى. ۋنيۆەرسيتەتتە اتقارىلىپ جاتقان عىلىمي زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ نەگىزگى سيپاتتارى:

· يسلامتانۋ باعىتىندا ىرگەلى عىلىمي زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ;

· حانافي مازھابى جانە ماتۋريدي سەنىم مەكتەبىنىڭ عىلىمي مۇرالارىن زەرتتەپ، زەردەلەپ، قوعامداعى وزەكتىلىگىن عىلىمي تۇرعىدا نەگىزدەۋ;

· يسلام عىلىمدارى بويىنشا ىرگەلى ەڭبەكتەردى مەملەكەتتىك تىلگە اۋدارۋ، ادەبيەتتەر مەن ماتەريالدارعا ساراپتامالار جاساۋ;

· ءدىني راديكاليزم مەن ەكسترەميزم قۇبىلىسىن عىلىمي تەولوگيالىق جانە قۇقىقتىق تۇرعىدان تالداۋ، الدىن الۋ جانە وڭالتۋ باعىتى بويىنشا كەڭەس بەرۋ;

· زاماناۋي ەتنوۇلتتىق قارىم-قاتىناستاردىڭ ءدىني-كونفەسسيالىق اسپەكتىلەرى، ەلىمىزدەگى ءدىن ماسەلەسى، ءدىني تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋگە اتسالىسۋ;

· ءبىلىم بەرۋ ارقىلى وقىتۋ مەن تاربيەلەۋ بىرلىگى ۇستانىمىن جۇزەگە اسىرۋ، تىلدەردى وقىتۋ ادىستەمەسىن جەتىلدىرۋ باعىتىندا ىسكە اسادى.

اتالعان عىلىمي باعىتتار بويىنشا ۇدەرىستە عىلىمي ماقالالار جارىق كورىپ، دوكتورلىق ديسسەرتاتسيالار قورعالۋدا. دوكتورلىق ديسسەرتاتسيالارعا توقتالساق: ق.قۇرمانباەۆ «حۋسامۋددين ءاس-سىعناقي ەڭبەكتەرىندەگى «ۋسۋل ءال-فيقھ» ءىلىمىنىڭ لينگۆيستيكالىق نەگىزدەرى» (2015ج), ن.انارباەۆ «ورتا عاسىرلىق حانافي عالىم ءابۋ-ل قاسىم ءال-ءفارابي//الفاريابيدىڭ (؟-1210) «حاليساتۋ-ل حاقا’يق» تراكتاتىنداعى مورالدىقەتيكالىق نورمالار: ءمانى مەن ماڭىزى» (2016ج), ا.اكيمحانوۆ «ءابۋ مانسۋر ءال-ءماتۋريديدىڭ يمان ماسەلەلەرىنە قاتىستى ۇستانىمى («كيتاب ءات-ءتا’ۋيلات» اتتى ەڭبەگى نەگىزىندە)» (2016ج), ق.مامبەتباەۆ «حانافي ءمازھابىندا حاديستەردى قابىلداۋ ولشەمدەرى جانە ونىڭ فيقھي تارماق ماسەلەلەرگە اسەرى» (2016ج), م.يساحان «622 جىلى قابىلدانعان «ءمادينا كونستيتۋتسياسىنىڭ مەملەكەتتىلىگىنىڭ پايدا بولۋ جانە قالىپتاسۋ كەزەڭىندەگى ورنى» (2016 ج), ماناباەۆ ب. «ورتالىق ازيا مۇسىلمان قۇقىعى تاريحىندا ʻالي يبن مۇحاماد ءال-ءيسبيدجابيدىڭ (535/1141 ق.ب.ج.) ورنى مەن ماڭىزدىلىعى» (2017ج), ت.ب. اتى اتالعان زەرتتەۋشىلەردەن دوتسەنت ق.قۇرمانباەۆ ۋنيۆەرسيتەتتىڭ پرورەكتورى قىزمەتىن اتقارسا، قالعان PhD دوكتورلار دا كافەدرا مەڭگەرۋشىسى، ديسسەرتاتسيالىق كەڭەستىڭ حاتشىسى، دوتسەنت وقىتۋشى قىزمەتتەرىن اتقارىپ، ۋنيۆەرسيت قابىرعاسىندا عىلىمي زەرتتەۋلەرىن ودان ارى دا جالعاستىرىپ جاتىر.

بۇل تاقىرىپتا ۋنيۆەرسيتەت جانىنداعى ءابۋ حانيفا اتىنداعى عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىنا ەرەكشە توقتالىپ وتسەك. 2011 جىلى جەلتوقسان ايىندا قۇرىلعان ورتالىقتى ف.ع.د.،پروفەسسور ش.ت.كەرىم باسقارادى. ورتالىق نۇر-مۇباراك ەگيپەت يسلام مادەنيەتى ۋنيۆەرسيتەتى قىزمەتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى بويىنشا كەشەندى زەرتتەۋلەردىڭ ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋشى، سونداي-اق وقۋ ورنىنىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ، باسپا جۇمىستارىن ۇيلەستىرەتىن جانە ۇيىمداستىراتىن قۇرامدى ءبىر بولىگى. وسى ۋاقىتقا دەيىن ۋنيۆەرسيتەتتە ۇيىمداستىرىلعان ءداستۇرلى «يسلامتانۋ جانە اراب فيلولوگياسى ماسەلەلەرى» اتتى كونفەرەنتسيا ماتەريالدارى جيناعىنىڭ 17 تومى شىققان بولسا، ورتالىقتىڭ جۇمىسى اياسىندا بىرنەشە عىلىمي ەڭبەكتەر مەن اۋدارمالار جارىق كوردى. اتاپ ايتار بولساق: ق.قۇرمانباەۆتىڭ اۆتورلىعىندا: «حاديس ءىلىمى»، «قۇران ىلىمدەرى»، «يسلامداعى ادام قۇقىقتارى»، ا.اكيمحانوۆتىڭ «ءابۋ مانسۋر ءال-ماتۋريدي جانە ونىڭ «يمان» ماسەلەلەرىنە قاتىستى عىلىمي تۇجىرىمدارى»، ج. ساندىباەۆتىڭ «ءابۋ حاميد ءال-عازاليدىڭ «احلاق» ءىلىمى»، ق.جولدىبايۇلىنىڭ «حانافي حاديس ءادىسناماسى» مونوگرافيالارى جارىق كوردى. ونىڭ تىسىندا يمام ءابۋ حانيفانىڭ شىعارمالارى جيناعى قازاق تىلىنە اۋدارىلىپ، «يمام اعزام تاعىلىمى» دەگەن اتپەن باسىلىپ شىقتى. ءسابۋنيدىڭ «ماتۋريدي اقيداسى»، الي جۇمانىڭ «دىندە شەكتەن شىققاندار»، مۋحامماد ءاۋامانىڭ «فيقھ عالىمدارىنىڭ پىكىر الۋاندىلىعىنا ءحاديستىڭ اسەرى»، يمام عازاليدىڭ «اداسۋدان قۇتقارۋشى ء(ال-مۋنقيز مين ءاد-دالال)» اتتى ەڭبەكتەرى اۋدارىلىپ، قازاق تىلىندە جارىق كوردى. ءال-ءفارابيدىڭ 1150 جىلدىعىنا وراي 4 ەڭبەگى ۋنيۆەرسيتەتىمىزدىڭ دوتسەنتى ج.ساندىباەۆتىڭ اۋدارۋىمەن «ازاماتتىق ساياسات»، «عىلىمداردىڭ جىكتەلۋى تۋرالى»، «باقىتقا جەتۋ جايىندا»، «قوس دانىشپان» اتاۋلارىمەن جارىق كورۋدە.

ماگيسترانتتارىمىزدىڭ عىلىمي ديسسەرتاتسيالارى دا عىلىمي اينالىمعا ەنۋى ءۇشىن كىتاپ رەتىندە دايىندالىپ، باسپاعا ازىرلەنۋدە. اتاپ ايتار بولساق: ا. يگىلىكوۆانىڭ «يسلام دىنىندەگى ادام ءومىرىنىڭ قۇندىلىعى جانە سۋيتسيدكە قاتىستى ۇكىمدەر»، ن. ستامباكيەۆ «يسلامداعى وسىمقورلىق»، م. قۇرساقوۆ «قولدان ۇرىقتاندىرۋ جانە وعان قاتىستى يسلامداعى ۇكىمدەر»، قانات قۇلىمبەتوۆتىڭ «يسلامداعى ترانسپلانتاتسيا ماسەلەلەرى»، س.وماروۆانىڭ «يسلام شاريعاتى تۇرعىسىنان جەمقورلىق جانە وعان قاتىستى ۇكىمدەر» سەكىلدى قىزىقتى دا، قوعامعا بەرەرى مول ەڭبەكتەر جاقىن كۇندەرى وقىرمانعا ۇسىنىلماق.

ۋنيۆەرسيتەت ۇجىمىنىڭ شاعىن بولۋىنا قاراماستان ەلىمىزدىڭ ءدىن عىلىمى سالاسىندا سوڭعى 5 جىلدا جۇرگىزىلگەن عىلىمي زەرتتەۋلەردىڭ نəتيجەلەرى بويىنشا مىڭعا جۋىق عىلىمي باسىلىمدار، ونىڭ ىشىندە، يمپاكت-فاكتورى جوعارى باسىلىمداردا 67 ماقالا، الىس شەتەلدىك باسىلىمداردا 40 ماقالا، جاقىن شەتەلدەردە 43 ماقالا، ۇلتتىق باسىلىمداردا 498 ماقالا شىعاردى. سونداي-اق وقۋ ورنىنىڭ پروفەسسور- وقىتۋشىلارىنىڭ 11 وقۋلىق، 35 وقۋ قۇرالى، 23 مونوگرافياسى جارىققا شىقتى. تەك ءدىن سالاسىندا عانا ەمەس جالپى گۋمانيتارلىق پاندەر كافەدراسىنىڭ وقىتۋشى عالىمدارىنىڭ عىلىمي ەڭبەكتەردىڭ دە وتاندىق عىلىمعا وزىندىك ۇلەسى بار: س.ن.يساباەۆا «ستۋدەنتتەردىڭ اقپاراتتىق-تەحنولوگيالىق قۇزىرەتتىلىگىن قالىپتاستىرۋدىڭ پەداگوگيكالىق شارتتارى»، گ.رىسباەۆا «كۋلت» كونتسەپتىسىنىڭ دۇنيەتانىمدىق كورىنىسى»، «تۇركى تىلدەرىندەگى كۋلتتىك فرازەولوگيزمدەردىڭ تانىمدىق جانە ەتنولينگۆيستيكالىق سيپاتى» ەڭبەكتەرىن ايتساق بولادى.

ۋنيۆەرسيتەت وقىتۋشىلارى مەن قىزمەتكەرلەرى، دوكتورانت،ماگيسترانت، ستۋدەنتتەرى تۇراقتى تۇردە ءتۇرلى ۋنيۆەرسيتەتىشىلىك، رەسپۋبليكالىق، حالىقارالىق، شەتەلدىك عىلىمي شارالارعا، ءىس-ساپارلارعا قاتىسىپ، باياندامالار جاساپ، ءتۇرلى ديپلوم، سەرتيفيكاتتار يەلەنۋدە.

جاستاردى عىلىم سالاسىنا باۋلۋ ماقساتىندا «جاس عالىم» ستۋدەنتتىك عىلىمي ۇيىرمەسى جۇمىس ىستەيدى. ۋنيۆەرسيتەت تاراپىنان ستۋدەنتتەردىڭ بىلىمدەرىن شىڭداۋ ماقساتىندا ءپان وليمپيادالارىنا قاتىسۋىنا قامقورلىق كورسەتىلەدى. مىسالى، 2018-2019 وقۋ جىلى شەتەل ءتىلى: ەكى شەتەل ءتىلى ببب-سىنىڭ ستۋدەنتتەرى الماتى قالاسىندا وتكەن قر جوعارى وقۋ ورىندارى اراسىنداعى رەسپۋبليكالىق «شەتەل ءتىلى: ەكى شەتەل ءتىلى» پاندىك وليمپياداسىنا 2 ستۋدەنت قاتىسىپ 2 ورىنعا يە بولدى. ال ءال-فارابي اتىنداعى قۇۋ-دە ۇيىمداستىرىلعان ءدىنتانۋ بويىنشا رەسپۋبليكالىق وليمپيادادا ستۋدەنتتەرىمىز 1 ورىندى يەلەندى.

2019 جىلى 23 قاراشادا ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە اراب ءتىلى بويىنشا I رەسپۋبليكالىق وليمپياداعا 15 ستۋدەنت قاتىستى. شەتەل ءتىلى: ەكى شەتەل ءتىلى ماماندىعىنىڭ 4 كۋرس ستۋدەنتى جولداسباي ارۋجان بەلسەندى قاتىسقانى ءۇشىن سەرتيفيكاتپەن ماراپاتالسا، ءوزىنىڭ اراب تىلىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن كورسەتكەن 3 كۋرس ستۋدەنتى سەيداليەۆا ايسانا 2 ورىنعا يە بولدى.

2017 جىلى «شەتەل ءتىلى: ەكى شەتەل ءتىلى» ستۋدەنتتەرى ءال-فارابي اتىنداعى قۇۋ-دە ستۋدەنتتەر اراسىندا وتكەن حالىقارالىق كونفەرەنتسياعا

ف.ع.د. گ.ق.رىسباەۆانىڭ جەتەكشىلىگىمەن 2 ستۋدەنت قاتىسىپ، 1 ورىن «ديپلوم» الدى. ولار: ءدىلمۇرات تالعات، ءىديريس يليا.

بۇل تەك نۇر-مۇباراك ەيم ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عىلىم سالاسىنداعى دامۋ ۇدەرىسىنە جاسالعان قىسقاشا شولۋى عانا ەمەس، ەلىمىزدەگى يسلام، ءدىن عىلىمىنىڭ اياق الىسىنان حابار بەرەتىن مالىمەتتەر. قازىر ەلىمىزدە عانا ەمەس، الەمدە رۋحاني جاڭعىرۋ ۇدەرىسى ءجۇرىپ جاتقاندىقتان، يسلام، ءدىن سالاسى دوگمالىق تۇسىنىك قۇرساۋىنان شىعىپ، بولاشاقتىڭ عىلىمى مارتەبەسىنە يە بولارى ءسوزسىز. سوندىقتان نۇر-مۇباراك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عىلىم سالاسىنداعى بۇگىنگى قادامدارى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك، مەملەكەت تۇتاستىعى اياسىنان اسىپ، ادامزات يگىلىگى ءۇشىن قىزمەت ەتەتىن تىڭ باستامالارعا يە دەگەن سەنىمدەمىز!

P.S: 2020 جىلدىڭ تالاپكەرلەرىنە ايتارىمىز، ەگەر ءبىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەتىمىزدى تاڭداساڭىز، ءسىزدى تاعىلىمى مول بىلىممەن قاتار، وسىنداي بيىككە قۇلاش ۇرىپ كەلە جاتقان عىلىم ورداسى كۇتىپ وتىرعانىن ۇمىتپاڭىز!

شامشات ادىلباەۆا

نۇر-مۇباراك ۋنيۆەرسيتەتى ساپا مەنەدجمەنتى ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى

Abai.kz