تولعا، تولعا، دومبىرام،
باعزىنىڭ كۇيىن شەرتە ءبىل.
باعزىدان قالعان مول مۇرام،
باعزىعا ەلدى ەرتە ءبىل…
ءبىز قازاق دەگەن ەل ەدىك،
ەركىندىك – ەرەن ەنشىمىز.
قاي جۇرتىڭنان كەم ەدىك،
كەم ەدى كىمنەن ءورىسىمىز؟
ءبىز قازاق دەگەن ەل ەدىك،
كوكىرەگى تۇنعان نامىستان،
ەلدىكپەن كوڭىل دەمەدىك،
جاۋلاردى جەڭىپ الىسقان.
قانعا تارتقان قازاقپىز،
ارعا شاپقان قازاقپىز.
بۇل كۇندەرى (از-اقپىز),
از بولساق تا، ازاتپىز.
تاۋەلسىزدىك، ازاتتىق،
ءتاڭىر سىيى دەمەس ەم…
كەشەگى 1986, جەلتوقسان –
بابالاردىڭ ەلەسى ەڭ!..
ول – ەلدىگى قازاقتىڭ،
ول – ەرلىگى قازاقتىڭ،
ول – بىرلىگى قازاقتىڭ،
ول – تەڭدىگى قازاقتىڭ.
جەرىڭ،ءتىلىڭ، ءدىلىڭ ءبىر،
مۇڭىڭ، جىرىڭ، ءدىڭىڭ ءبىر،
يمانىڭ ءبىر، ءدىنىڭ ءبىر،
ناق قازاق بوپ ءومىر ءسۇر!
مىناۋ شالقار دالانىڭ
قاسيەتىنە بويلا، ەلىم.
قازاقى ۇلتتىق سانانىڭ –
كەلەشەگىن ويلا، ەلىم.

ۋاقىت، شىركىن، دۇربەلەڭ،
جىلىستاپ جىلدار كەتەر مە،
ەتپەسكە نە بار كۇندە ەلەڭ،
بولمايىق قامسىز بەكەرگە.
زۋىلداپ جاتقان زامانا،
قىر تۇلكىسى ءتارىزدى…
اتادان قالعان امانات –
قارتتارىم قايدا جانى ىزگى؟
و، اكەلەر، كوكەلەر،
كونەنىڭ كوزى جاكەلەر،
ۇلت الدىندا
ۇرپاقتىڭ
پارىزى قالاي وتەلەر؟!
قالدىرىپ ارتتا ىزدەردى،
دەمەڭدەر ۋاقىت – كۇز كەلدى.
اقساقالدى ابىزدار،
ىزدەيمىز ءدايىم سىزدەردى.

تولعا، تولعا، دومبىرام،
باعزىنىڭ كۇيىن شەرتە ءبىل.
باعزىدان قالعان مول مۇرام،
باعزىعا ەلدى ەرتە ءبىل…
ءبىز قازاق دەگەن ەل ەدىك،
ەركىندىك – ەرەن ەنشىمىز.
قاي جۇرتىڭنان كەم ەدىك،
كەم ەدى كىمنەن ءورىسىمىز؟
ءبىز قازاق دەگەن ەل ەدىك،
كوكىرەگى تۇنعان نامىستان،
ەلدىكپەن كوڭىل دەمەدىك،
جاۋلاردى جەڭىپ الىسقان.
قانعا تارتقان قازاقپىز،
ارعا شاپقان قازاقپىز.
بۇل كۇندەرى (از-اقپىز),
از بولساق تا، ازاتپىز.
تاۋەلسىزدىك، ازاتتىق،
ءتاڭىر سىيى دەمەس ەم…
كەشەگى 1986, جەلتوقسان –
بابالاردىڭ ەلەسى ەڭ!..
ول – ەلدىگى قازاقتىڭ،
ول – ەرلىگى قازاقتىڭ،
ول – بىرلىگى قازاقتىڭ،
ول – تەڭدىگى قازاقتىڭ.
جەرىڭ،ءتىلىڭ، ءدىلىڭ ءبىر،
مۇڭىڭ، جىرىڭ، ءدىڭىڭ ءبىر،
يمانىڭ ءبىر، ءدىنىڭ ءبىر،
ناق قازاق بوپ ءومىر ءسۇر!
مىناۋ شالقار دالانىڭ
قاسيەتىنە بويلا، ەلىم.
قازاقى ۇلتتىق سانانىڭ –
كەلەشەگىن ويلا، ەلىم.

ۋاقىت، شىركىن، دۇربەلەڭ،
جىلىستاپ جىلدار كەتەر مە،
ەتپەسكە نە بار كۇندە ەلەڭ،
بولمايىق قامسىز بەكەرگە.
زۋىلداپ جاتقان زامانا،
قىر تۇلكىسى ءتارىزدى…
اتادان قالعان امانات –
قارتتارىم قايدا جانى ىزگى؟
و، اكەلەر، كوكەلەر،
كونەنىڭ كوزى جاكەلەر،
ۇلت الدىندا
ۇرپاقتىڭ
پارىزى قالاي وتەلەر؟!
قالدىرىپ ارتتا ىزدەردى،
دەمەڭدەر ۋاقىت – كۇز كەلدى.
اقساقالدى ابىزدار،
ىزدەيمىز ءدايىم سىزدەردى.
اۋلاقتاۋ ءجۇرىپ كەيدە ءبىز،
كوزدەن ءبىر تايسا بەينەڭىز،
جوعالتىپ العان جاقۇتىن
جاندايىن بيلەر وي-تەڭىز…
كوڭلىمدە ساۋلە ويانىپ،
جۇرەگىم بوساپ ەزىلەر.
بۇل دۇنيەنىڭ بايانى –
قارتتارداي بولىپ سەزىلەر.
ەگەردە-كي ءبىر كۇنى
سەيىلىپ كەتسە قاتارى…
جانارعا جاس ىركىلىپ،
بەلگىلى-اۋ جانعا باتارى…

مەن سوندا وكسىپ، جىلارمىن،
قارتتاردى ىزدەپ نار ءمۇسىن.
كوزىمدى جاسقا بۇلارمىن،
قازاقتىڭ ىزدەپ بولمىسىن.
قازاقتىڭ ىزدەپ عۇرىپى،
التىن دا ارقاۋ قازىعىن،
قايدا دەپ قازاق ۇرىعى،
قاڭقىلداپ شىعار قاز ءۇنىم.
قاڭقىلداماي قايتەيىن،
ساڭقىلدامايىن قايتەيىن،
شايقالىپ تۇرسا قايتەيىن،
قازاقتىڭ ارعى تۇنىعى…
شىڭىراۋدان كاۋسار تارتاتىن
قارتتارىم ەدى شىعىرى.
قارا نار جۇگىن ارتاتىن،
قايىستاي بەكەم تۇعىرى.
قايتەرمىز ەرتەڭ، تارلانىم،
ولاردىڭ وتسە عۇمىرى؟!

قازاق دەگەن كىم ەدى،
ەنشى ەتتىك قالاي باي دالا؟
اۋەلدەن قازاق ۇلى ەدى،
قازاقتى دەمە قايمانا.
ايبىنىم اسىپ قايدا دا،
تىعىلعان جوقپىز تايگاعا.
قانجار بوپ قاسقا قايرالا،
دوسقا اشتىق قۇشاق ايقارا.
تولعاۋى توقسان قىزىل ءتىل،
تولعاۋدى قالاي ءوزىڭ ءبىل.
زەردەلى بولسا تىڭدارمان،
قوزعالىق ساق پەن عۇنداردان.
كوكبورى بولعان كوككە ۇلىپ،
كوكتاڭىر-قۇداي-كوكتۇرىك.
كوكسۇڭگى قولدا ويناتىپ،
كەك العان جاۋىن جايراتىپ.
وتسە دە زامان نەشەبىر،
قايتپاعان مۇلدە مەسەلى،
ەسكە السام ەرەن ەرلەردى،
مەرەيىم مەنىڭ وسەدى!
تۇركىستان-تۇران، التايىم،
جەتىسۋ، ارقا –بايتاعىم،
اتىراۋ مەنەن شىڭعىستاۋ،
ماڭعىستاۋ سىندى ايباتىم!

دۇربەلەڭدى دۇنيە،
توكسە دە قانشا كارى-ۋىن،
جاراقتى ەرلەر جەرگە يە،
ويناتقان الماس قارۋىن.
ەرلەردەي تۇلپار تۋلاتىپ،
سۋىتپاي اياق، ءتۇن قاتىپ،
پەرسيا سىندى سۇستى ەلدىڭ،
تاس-تالقان ەتىپ اسكەرىن،
ءتاۋباسىنا كەلتىرگەن،
كير پاتشانى ولتىرگەن،
باسىن قانعا بوكتىرگەن،
توميريس سىندى ارۋىم!
ماسساگەت، دايلار، كاسپيلەر،
يسسەدون، اريماسپيلەر،
كەمەرلەر، تەلە، حازارلار،
وعىزدار، تۇرىك، الاندار،
نوعايلار، باشقۇرت، تاتارلار –
ءبارى دە تۋىس، جاراندار!
جايىم جوق مەنىڭ الاڭدار،
جازيرا ۇلى دالام بار!
ارال مەن كاسپي – ايدىنىم،
از ەمەس تەڭىز-بايلىعىم!
كوز جەتپەس شەكسىز، قاراڭدار!

تاريحتى كوكتەي وتكەنىم،
تىلسىمعا ساپار شەككەنىم،
بىلگەنىم دەمەن كوپ مەنىڭ،
ەل جادى-رۋحىن سەرپىپ ءبىر،
بابامدى ماقتان ەتكەنىم!
كەڭ دالا بابام سىيى ەدى،
ءار سۇيەم جەرىم كيەلى.
بابادان قالعان جەرۇيىق -
بارشا جۇرت، حالقىم يە ەدى.
سول دالا تۇسسە بولشەككە،
سىرقىرار بابام سۇيەگى.
سىيىنعان ەل ەك جەر-كوككە،
كەمەل جان ءتۇيىن تۇيەدى.
قالمايىن دەسەك قارعىسقا،
يە بوپ باتا-العىسقا،
امانات – دالا –ار-نۇسقا،
ازامات، مۇنى العا ۇستا!

قاستەرلە،
عۇمىر قان-قاساپ،
كەشۋمەن ەرلەر وتكەنىن…
الىپ ەر تۇڭعا – افراسياب،
يشپاقاي سىندى كوكبورىم!
كۇلتەگىن مەنەن تونىكوك،
بۋمىنداي بەرەن ەر وتكەن،
ەستەمي ونىڭ ءىنىسى،
ارتىندا قالعان ءىرى ءىسى،
تۇمەنگە تۇرەن سالىپتى،
ارتىندا ءىزى قالىپتى…
كوكتۇرىكتەردىڭ سارىنى،
وشپەستەي رۋحى دارىدى،
ەر تۇرىك قانى وينايدى،
ەسكە العان كەزدە ءارىنى!
اشقاندا التىن ساندىقتى،
دەمەيمىن داۋىسىم قارلىقتى.
ايتار ەم بەرىش بەيبارىس
ارتىق ءبىر تۋعان مامليۋكتى.
بيلەگەن اراب الەمىن،
جۇرەك ءبىر جۇتقان جولبارىس،
قۇدايداي بەينە كورەتىن
ءوتىپتى-اۋ تارپاڭ ول دا ارىس.
اسسيريا، ۆاۆيلون،
جاۋلاعان ريم قالاسىن،
ەۋروپانىڭ ءتورى مەن
جەرورتا تەڭىز اراسىن:
ەدىلدەي ەرىم ءوتىپتى،
عۇنداردىڭ داڭقى جەتىپتى.
تۇركيا سىندى ۇلى ەلدى
ميراس قىپ ەلگە كەتىپتى.
شەتىنەن كىلەڭ ارلىلار،
قىپشاقتار مەنەن قاڭلىلار.
ۇلى ءجۇز – ءۇيسىن ۇلىسىم،
ون ەكى اتا تىنىسىم.
ورتا ءجۇز – التى ارىسىم،
قىر مىنەز، قۇماي، بارىسىم!
جيىرما بەس تاڭبا – كىشى ءجۇز،
ايقاسا بىلگەن ار ءۇشىن!
بۇل – ءبىزدىڭ اتا تەگىمىز،
بۇل – ءبىزدىڭ قازاق ەلىمىز.
كوكبايراق تۇرسا جەلبىرەپ،
قاتايار ارقا-بەلىمىز!
تەك يە بولىپ جەلكەنگە،
كەمەمىز ءجۇزسىن ەرتەڭگە!
ەرلەرىم باستاپ، ەل قوستاپ،
بەۋ، ەلىم، ءوسىپ، وركەندە!

بەۋ، تۇراننىڭ ۇلى ەلى!
قازاق بوپ قايتا سايراعان.
باعاڭدى بايقاپ، ءبىل ەندى،
باباڭدى ەسكە اپ قايتادان.
بۇل قازاق قالاي ءدۇر ەدى؟
دەسكەندە قايتا قايرالام.
بۇل قازاق ءوزى كىم ەدى؟
اكەمە قاراپ ويلانام.
دالاداي دارقان تىلەگى،
كەڭدىككە پايىم بويلاعان.
قازاق دەگەن ەجەلگى،
تۇلپار مىنگەن ءدۇر ەدى.
جاۋعا سۇڭگى كەزەۋلى،
شايلىقپاعان جۇرەگى.
قاسىق قانى قالعانشا
تۇتام جەر ءۇشىن ايقاسقان.
ەلىنىڭ باعى جانعانشا،
ەرلىك قىلعان قويماستان…
ءبىز ءۇشىن ءبارى ماقتانىش،
نە سويقان ءوتتى-اۋ اتتانىس..
جات ەمەس بىزگە تەكتى ارىس-
شىڭعىس حان، تەمىر، توقتامىس…
…سان ءوتتى شايقاس ەرەن مىڭ،
كەتەردەي جاسىق بەزىنە،
حوڭتايشى قالدان سەرەننىڭ
ايىلىن تارتتى ءوزى دە.
«شۇبىرىندى ەتىپ اقتابان،
القاكول سۇلاما» اتانعان،
شاقتا دا جەرىن ساقتاعان،
ءوتتى عوي ەرلەر نە تارلان!..
ساقتاي گور، ءتاڭىر، اپىر-اي!

ەل قورعاپ ولەر باتىر-اي!
ايتەكە، تولە، قازىبەك بي،
حانداردىڭ حانى ابىلاي!..

…القيسسا، دالام ماڭعىستاۋ،
ەر شوتان باستاپ تۋ تىككەن،
سانادا مۇنى ماڭگى ۇستا –
قازاققا بەكەت ءپىر بىتكەن!
سۇيىنعاراداي سويىلدىم –
قارقۋارداي ەر وتكەن…
سۇڭعىلا، شايىر، پايىمدىم،
نەشەبىر دۇلەي ءدۇر وتكەن.
اربىرەۋى ونىڭ ەسىل ەر،
جۇزىندەي بولعان الماستىڭ.
بابالار مەنى كەشىرەر،
ساۋساقپەن ساناي الماسپىن…
اق پاتشانى شايقالتقان
دوسان باتىر جولى وزگە.
اقكوزدىگىن بايقاتقان،
ادايلىق سالىپ مىنەزگە!..

سول ءباھادۇر بابالار.
بەينەسى كەتسە ەلەستەپ،
بابالىق ىزگە پارا-پار،
اكەممەن كوڭىل كەڭەسپەك.
دانالىق، سابىر بولماسا،
ءومىردىڭ ءمانى دالباسا،
جۇقاناداي بولسا دا،
جۇرناعى بولا الماساق.
مىناۋ ابىز قارتىڭنىڭ،
ءومىرى وتكەن دابىلمەن،
حالقىنىڭ ويلاپ سالتىنىڭ
جاۋھارىن جيعان اقىلمەن.
اقىلدىڭ كەنى – وي مەن ءسوز،
اعىلىپ شىعار التىنداي.
ءار وي مەن ءسوزدى بويلاپ كەز،
قۇيىلعان قاينار سارقىلماي.

ءسوز اناسى – بۇلاق سول،
تەك زەردەلەي قۇلاق سال.
سوزگە قوناق بەرەلىك،
اقىلمانعا ەرەلىك.
تاقتاق بيلەر ءسوز باستار،
تايبۋرىلداي ويقاستار.
تۋىرلىقتى ەل توپتاسار،
قارا نارلار كوش باستار.
بۇرىنعىنىڭ ءسوز ءلامى،
بۇلىنگەن ەل ازادى.
بىرلىكتى ەلدىڭ ارقاشان
بۇلك-بۇلك قاينار قازانى.
اقيقات بوپ ارمان-ءان،
وزسا دەيدى قازاعى!

بولسا ەگەردە ءپاتۋا،
قارتتاردان ءتالىم الالىق.
ءماز بولماي ءومىر شاتىنا،
ەرتەڭگە كوزدى سالالىق.
اكەمىز ءبىزدىڭ ومىردە-
داۋىرمەن تەتە ول كىسى.
اششى مەن تۇششى – ءبارىن دە،
وتكەرگەن باستان ول كىسى.
ماقتادى دەمەڭ،
تەگىندە –
تىرلىكتەن ءتۇيىن مول كىسى.
جانى، قانى، وڭىندە-
قازاعىمنىڭ بولمىسى.
بولسام دەپ ءوزىم، پاي، سونداي،
بيلەيدى-اۋ ويلار ورەلى،
اقساقالدارىم، اي ماڭداي،
اڭگىمە ايتار كەلەلى.
توقسانعا كەلىپ تايسالماي،
الشاڭ باسىپ كەلەدى!
پاي، نەتكەن مىناۋ جاراسىم!
كوز كەرەك الماي قارارداي.
بار قازاقتىڭ بالاسىن
قۇشاعىنا الارداي.
ءسوزى – جاقۇت، ءتىلى – كەستە،
شىمىراۋلى وي – تەرەڭدىك.
بار قازاققا ءبىر بىتسە،
ابىز قارتتاي كەمەلدىك!
جۇرەككە جۇك ارتار ەك،
كوڭىلدەگى سىز ەرىپ،
بولاشاققا تارتار ەك،
كوشىمىز سوندا تۇزەلىپ…

جاس ۇرپاق، قايدا باراسىڭ؟
ۇعا ءبىل تەرەڭ سەن مۇنى،
قايدا ەدى، ايتشى، قاراعىم،
تەكتىلىكتىڭ توركىنى؟!
ول – سەنىڭ شىققان ءتۇبىرىڭ،
تارقاتا بىلگىن تەگىڭدى.
جەلكىلدەگەن عۇمىرىڭ
بولادى سوندا سەنىمدى.
جەتى اتادان ءارى اسىپ،
ون ەكى اتاعا بارعايسىڭ.
بىلىگىڭ تۇرسا تالاسىپ،
دالادا، ءسىرا، قالمايسىڭ.
بوسقا وتپەسىن جاس كۇنىڭ،
ساۋلەلى بوپ ءوس، جارىعىم،
اتا سالت، اتا ءداستۇرىڭ،
قازاقى بولمىس-قالىبىڭ:
ارنا تارتار قارتتاردان،
ابىزدارعا قۇلاق ءتۇر.
ءدال بۇگىنگى شاقتاردا،
ەل بولۋ جايلى سۇراق تۇر.
ەلدىكتىڭ ءدانى ەرتەدە،
بابادان قالعان قاندا تۇر.
قياعا قانات سەرمە دە،
«قازاعىم» دەۋمەن تاڭدى اتىر.

بەۋ، قازىنا قاريام،
از ەمەس ەدى-اۋ كورگەنىڭ،
اعىپ تۇرعان داريام،
اينالاڭدى تەربەدىڭ.
اۋزىڭنان شىققان ساف التىن،
تۇيسىكتى جانعا داۋالى.
سونبەسىن وتى جاناردىڭ،
ايقارا جۇتىپ اۋانى.
قۇيعان ءبىر نوسەر جاۋىنداي،
ارىلماي ءسوزىڭ اتالى،
جۇرەك پەن باسىڭ اۋىرماي،
بەرە بەر ەلگە باتانى.
ماڭعىستاۋ كوشىن باستاعان
ساۋ بولسىن جاقسى-جايساڭدار.
قارتتارى باردا ساسپاعان،
قانىنا تارتقان قايسارلار.
اداي كوتەرىلىسىنە قوسىلىپ،
سوعىستى كەشكەن قارت ەكەن،
ەل مەن جەر داڭقىن ءوسىرىپ،
تۇلعاسى ەرەك ءمارت ەكەن،
دەپ قۇشاق جايسا، ىنىلەر،
بۇگىننىڭ ولار باتىرى.
اعاعا ءىنى جۇگىرەر،
بولسا ەگەر بىردەي اقىلى.
كەتسە دە ءسال-ءپال ءار تايىپ،
وتىرار توردە مارقايىپ،
اقساقالدارىم، جاساي بەر،
اقىلمەن جەتكەن قارتايىپ!
توقسانعا تولسا اكەمىز،
قاريا قازاق ەلگە ورتاق..
تانىتىپ ەلدىك وتە ءبىز،
ەرلەرگە كەمەل قوندى باق.
اقىلدى ادام كەڭ كەلەر،
الىستان شولىپ بولجايدى…
اۋليەلەر مەن امبيەلەر،
اق نيەت جاندى قولدايدى!
قۇيىلىپ شابىت كۇتپەگەن،
ايتتى عوي از ءسوز اقىنىڭ.
قازاقتىق جولىن دىتتەگەن-
ءسوزدىڭ دە بولار ماقۇلى!!!

عالىم ءارىپ،
قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى

http://anatili.kz/?p=7735#more-7735