ماسكتىڭ زىمىرانى

«ءاپ، بارەكەلدى، ماسك!» كەشەلى-بەرى جەلىدەگى جۇرتتىڭ اۋزىنداعى ءسوز وسى. بىزدە عانا ەمەس، بۇكىل الەمدە. 30 مامىردا اقش، وندا دا يلون ماسكتىڭ «SpaceX» كورپوراتسياسى عارىشقا ادام ۇشىردى. رەسەيدەن ەمەس، ءوز جەرىنەن. اقش-تىڭ فلوريدا شتاتىندا ورنالاسقان كاناۆەرال عارىش ايلاعىنان. «فالكون-9» زىمىرانى «Crew Dragon» كەمەسىمەن ەكى امەريكالىق عارىشكەردى الىپ ۇشقان. كەشە، 31 مامىر كۇنى ولار حالىقارالىق عارىش ستانتسياسىنا جەتىپتى.

ماسك پەن روگوزيننىڭ «ءسوز قاعىسى»

بۇل – 2011 جىلى اقش-تىڭ «Space Shuttle» باعدارلاماسى توقتاعان توعىز جىلدان بەرگى ءوز الدىنا ۇشىرعان العاشقى زىمىرانى ەكەن. ايتپەسە، 9 جىل بويى ورىستىڭ «سويۋزىنا» مىنگەسىپ ۇشىپ ءجۇرىپتى.

كەشە يلون ماسك ءوز زىمىرانىن ۇشىرعان سوڭ، ورىستىڭ بۇرىنعى كىشى پرەمەرى دميتري روگوزيننىڭ التى جىل بۇرىن ايتقان «كەكەسىنىنە» جاۋاپ بەرىپتى. تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن رەت-رەتىمەن جازايىق...

2014 جىل. اقش رەسەيگە، وندا دا رەسەيدىڭ عارىش سالاسىنا قارسى سانكتسيا سالماق بولعاندا، وسى روگوزين دەگەن ءداۋ: «بايقاڭدار، عارىشكەرلەرىڭدى «باتۋتپەن» ۇشىرىپ جۇرمەڭدەر!»، دەپ لەپىرگەن ەكەن. ول كەزدە روگوزين ورىستىڭ كوسموناۆتيكا سالاسىن باسقاراتىن ۆيتسە-پرەمەر.

ال كەشە ماسك روگوزيننىڭ سول سوزىنە اراعا التى جىل سالىپ جاۋاپ بەرىپتى. «باتۋت تا» جارايدى ەكەن»، دەپتى (يلون ماسك پوشۋتيل: «باتۋت رابوتاەت»).

ماسكتىڭ وسى جاۋابىنان سوڭ، روگوزين دە قاراپ قالسىن با، بىردەڭە دەۋ كەرەك. سودان، «ساسقان ۇيرەك ارتىمەن جۇزەدىنىڭ» كەرىن كەلتىرىپتى.

«شىنىمەن، 2014 جىلى ءبىزدىڭ عارىش سالاسىنا سانكتسيا سالىنۋ قاۋپى بولدى. مەن، وسىلايشا ولاردى ەسكەرتتىم. بۇل ءوز جەمىسىن بەردى. بۇل ءازىل ەمەس، شىنىمەن قورقىتۋ بولدى. جانە ونى ەستىدى»، - دەپتى روگوزين. دەپتى دە، NASA ديرەكتورى دجيم برايدەنستايندى قۇتتىقتاپتى.

اقش پەن رەسەيدىڭ اراسىنداعى بۇل «ايتىس» ماسك پەن روگوزيننەن باستالعان جوق قوي، بىلەمىز. اۋەلى اقش پەن كسرو، سوسىن رەسەي اراسىنداعى باسەكە سوناۋ 1957 جىلدان بەرى قاراي ەسەپتەلەدى. عارىشتى يگەرۋ ءۇشىن، عارىش سالاسىندا «سۋپەردەرجاۆا» اتانۋ ءۇشىن يت، مايمىل، تاسباقا، ادام، جاساندى جەرسەرىكتەرى ت.ب. ۇشىرۋدان باستالعان جارىستىڭ جالعاسى كەشەگى ماسك پەن روگوزيندەردىڭ «ايتىسىمەن» اياقتالىپ تۇر، ازىرگە.

2011 جىلدىڭ شىلدەسىندە «Space Shuttle» باعدارلاماسى توقتاعان سوڭ، NASA-دا ونى الماستىراتىن باسقا باعدارلاما بولماپتى. ەندى، بار. ءتىپتى، 2021 جىلدىڭ اياعىنا دەيىن «Boeing» كورپوراتسياسى دا «Starliner» كەمەسىن ازىرلەپ شىعارماق ەكەن. ءسويتىپ، سۋ جاڭا ەكى عارىش كەمەسىنە يە بولاتىن اقش رەسەيدىڭ الدىن وراماق كورىنەدى.

رەسەي مونوپوليادان ايىرىلدى

NASA استروناۆتارى رەسەيدىڭ «سويۋزىنا» مىنگەسۋگە ءماجبۇر بولعاننان بەرى رەسەي بىرتە-بىرتە مونوپوليست اتانا باستاعان. اقش شاتتلدارى رەسەيدىڭ «مير» عارىش ستانتسياسىنا ۇشىپ باراتىن. ال ولاردىڭ قاتىرىنا مىندەتتى تۇردە ءبىر ورىس عارىشكەرى قوسىلىپ ۇشىپ جۇرگەن. 2000 جىلدان بەرى NASA استروناۆتارى ءبىزدىڭ بايقوڭىردان ۇشا باستادى. ال 2003 جىلى «Columbia» عارىش كەمەسى اپاتقا ۇشىراعان سوڭ، رەسەي عارىشقا ەكيپاج تاسىمالدايتىن جالعىز ەل اتانعان. كەشەگى ماسكتىڭ زىمىرانى بۇل ستاتۋستى دا جويدى. تاقىرىپتىق شولۋ. مىنە، قاراڭىز:

«پروششانيە س «روسكوسموسوم». كاك يلون ماسك پوحورونيل گوسكورپوراتسيۋ س پوموششيۋ ودنوي راكەتى»،

«روسسيا پوتەريالا مونوپوليۋ نا پولەتى ك مكس - چتو دالشە؟»،

«وكونچاتەلنايا پوبەدا سشا: كاك روسسيا بەزنادەجنو وتستالا وت امەريكي ۆ كوسميچەسكوي گونكە»،

«نوۆايا ەرا. پوچەمۋ كورابل SpaceX پولەتەل ۆ كوسموس، نەسموتريا نا كوروناۆيرۋس»،

«سشا پريگلاسيلي روسسيۋ نا لۋنۋ»،

«حا-حا، سەر»: پوچەمۋ ماسك پوبەديل روگوزينا»،

«يلون ماسك زاپۋستيل پيلوتيرۋەمىي كورابل: كاكوە بۋدۋششەە جدەت بايكونۋر»...

بايقوڭىردىڭ بولاشاعى نە بولماق؟

سونىمەن، 250 مىڭ ادام جۇمىس ىستەيتىن رەسەيدىڭ بۇكىل عارىش سالاسىنىڭ جاساعانىن 8 مىڭ ادامى بار «Space-X» جاساپ شىقتى. ال اناۋ ءبىر ماقالادا «sputniknews.kz» سايتى: «بايقوڭىردىڭ بولاشاعى نە بولماق»، دەپ الاڭداپتى. ءبىز اتايىق وندا...

2050 جىلعا دەيىن قوش بول، بايقوڭىر!

2018 جىل. رەسەي جالعا الىپ وتىرعان «بايقوڭىر» عارىش ايلاعىن جالعا بەرۋ مەرزىمى ۇزارتىلعان. ەندى 2050 جىلعا دەيىن «بايقوڭىر» عارىش ايلاعى رەسەيدىڭ مەنشىگىندە بولماق.

بۇل تۋرالى دا جاڭاعى روگوزين ايتقان. قاشان ايتقان؟ قايدا ايتقان؟ 2018 جىلى ماسكەۋ وبلىسىندا، «ارميا-2018» دەيتىن حالىقارالىق فورۋمدا ايتقان!

ەكونوميكاسى ەسەڭگىرەپ، ءوندىرىسى ءولىمشى بولعان ءپۋتيننىڭ قارۋ-جاراقتان نەسى بار باسقا؟ «بايقوڭىرى» بار. گەوساياسي جاعىنان «بايقوڭىر» قازاقستان تەرريتورياسىنا كىرەدى. ال ونى جالعا الىپ وتىرعان - رەسەي. جوعارىدا ايتتىق. 2050 جىلعا دەيىن ۇزارتقان. «بايقوڭىردا» قر زاڭى جۇرمەيتىنى، ونداعى جۇرتتىڭ رەسەي رۋبلىمەن ساۋدا جاساپ، مەكتەپتەرىندە «پرەزيدەنتىمىز پۋتين» دەپ وقىتىلاتىنى وسىعان دەيىن تالاي مارتە جازىلدى. سول كەزدە كوشەرباەۆ «كوكەلەرىن تانىتامىن» دەپ بارىپ، اقىرىندا 6 مەكتەپتى قر بجعم پروگرامماسىمەن وقىتاتىن ەتىپ قايتقان ەدى. بۇل دا سول ەكى جىل بۇرىنعى اقپارات. قىسقاسى، «بايقوڭىردا» رەسەي زاڭى ۇستەمدىك قۇرىپ تۇر.

تاقىرىپتان ءسال اۋىتقىدىق. عارىش ايلاعىنا ورالايىق. سونىمەن، «بايقوڭىر» عارىش ايلاعىن رەسەي 2050-گە دەيىن جالدايدى. زىمىراندارىن ۇشىرادى. سىناقتارىن جۇرگىزەدى. سول ءۇشىن اقى تولەيدى. بىلاي قاراساڭىز، «وندا تۇرعان نە بار» دەرسىز. بار. بىلمەسەڭىز، بىلدىرەيىك.

2015-2016 جىلدار اراسىندا ەسكى ۇكىمەت بايقوڭىردىڭ تاعدىرىن تابانعا باسقانداي توز-توزىن شىعاردى. 

- بۇرىنعى مينيستر، قازىرگى دەپۋتات ۆلاديمير بوجكو «پروتون» اپاتىنان بايقوڭىر حالقىنىڭ ەشقانداي زارداپ شەكپەگەنىن ايتتى.

- قوستاناي وبلىسى مەن اقتوبە وبلىسىنان زىمىران قالدىقتارىن قۇلاتۋعا 63 مىڭ گەكتار جەر بەرەتىن بولدى.

- ءبىزدىڭ بايقوڭىردان ءبىزدىڭ عارىشكەرىمىز ايدىن ايىمبەتوۆتى عارىشقا ۇشىردىق. ول ءۇشىن 20 ميلليارد تاعى بەردىك، رەسەيگە.

- 10 ملن. گەكتارعا تەڭ قازاق جەرىن سىناق الاڭىنا اينالدىرعانى ءۇشىن رەسەيلىكتەر ەلىمىزگە نەبارى 27 ملن. دوللار تولەيدى دەگەن. راس، ونىڭ دا اياعى نەمەن بىتكەنى بەلگىسىز...

- 32  مارتە «پروتون» زىمىرانى قۇلادى (2018 جىلعى دەرەك).

پراتون قۇلادى دەدىك قوي. 1967 جىلدان بەرى 404 پروتون تاسىعىش-زىمىرانى عارىشقا ۇشىرىلعان بولسا، سونىڭ 49-ىنىڭ جولى بولماپتى. كەيبىر دەرەكتەرگە قاراساق، سول 49-دىڭ 32-ءسى قازاق جەرىنە قۇلاعان. ال بايقوڭىردى جالعا الىپ وتىرعان رەسەي جىلىنا جالپۇلىنا 115 ميلليون دوللار عانا تولەيدى ەكەن. جالعا سوناۋ 1994 جىلى بەرىلگەن.

سويتكەن بايقوڭىر عارىش ايلاعىنىڭ قۇرىلعان كۇنى – بۇگىن! 65 جىل! الەمدەگى ەڭ ءبىرىنشى جانە ەڭ ۇلكەن عارىش ايلاعى 1955 جىلدىڭ 2 ماۋسىمىندا نەگىزى قالانعان. بايقوڭىر عارىش ايلاعىنان 7 تيپتەگى زىمىران تاسىعىشتار ۇشىرىلعان ەكەن. قازىر «سويۋز» جانە «پروتون-م» زىمىران تاسىعىشتارى ۇشىرىلىپ ءجۇر. 2015-2019 جىلدار ارالىعىندا بارلىعى 62 زىمىران ۇشقان ەكەن. بيىلعى جىل سوڭىنا دەيىن 7 زىمىرىن ۇشىرۋ جوسپارلانىپتى.

ءتۇيىن. سونىمەن، ماسك دايىنداپ ۇشىرعان زىمىران روسكوسموستى راس ابىگەرگە سالدى. ماسكتىڭ جاڭا «Crew Dragon-ى» ورىستىڭ ەسكى «سويۋز-ىن» بىرتە-بىرتە ىعىستىرىپ شىعارادى دەپ جاتىر. ەندى اقش-تا عارىشقا ەكيپاج تاسيتىن بولادى جانە قۇنى رەسەيدىكىنەن الدەقايدا ارزان. سوندىقتان، روگوزيندەردىڭ شامداناتىنىنداي-اق بار...

حوش! ءبىز قايتپەكپىز؟ روسكوسموس بەرەتىن 115 ميلليونعا ءماز بولىپ وتىرا بەرەمىز بە؟ الدە عىلىمي-تەحنيكالىق ينتەگراتسيانىڭ وزگە دە جولدارىن ىزدەيمىز بە؟ ءسىز نە دەيسىز؟

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى 

Abai.kz