الماتى قالاسىنىڭ اكىمى احمەتجان ەسىموۆتىڭ،

استانا قالاسىنىڭ اكىمى يمانعالي تاسماعانبەتوۆتىڭ،

«نۇر وتان» حدپ-سى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى نۇرلان نىعماتۋلليننىڭ نازارىنا!

ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العانىنا جيىرما جىل تولعانىن بوركىمىزدى اسپانعا اتىپ، جارىسا قاۋمالاسىپ، ماقتانا جازىپ جەر-كوككە سىيماي جاتىرمىز. الايدا، سانامىز بەن رۋحانياتىمىزدا تولىق تاۋەلسىزدىك  نىشاندارىنا ۇيلەسە الىپ جاتىرمىز با؟ ساياسي-ەكونوميكالىق ماسەلەلەردى ايتپاعاندا، رۋحانيات پەن ۇلتتىق سانا سەرپىلىسى كوڭىل جۇباتپايدى. ەلىمىزدىڭ كەزىڭدە تالاي جىل استاناسى بولعان، قازىرگى مادەنيەت پەن عىلىمنىڭ وشاعى الماتى قالاسىنداعى كوشە اتاۋلارىنا كوز جىبەرسەڭىز، تاپتاۋرىن بولعان سەڭنىڭ ءالى كۇنگە سوگىلە قويماعانىنا كۋا بولاسىز.

الماتى قالاسىنىڭ اكىمى احمەتجان ەسىموۆتىڭ،

استانا قالاسىنىڭ اكىمى يمانعالي تاسماعانبەتوۆتىڭ،

«نۇر وتان» حدپ-سى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى نۇرلان نىعماتۋلليننىڭ نازارىنا!

ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العانىنا جيىرما جىل تولعانىن بوركىمىزدى اسپانعا اتىپ، جارىسا قاۋمالاسىپ، ماقتانا جازىپ جەر-كوككە سىيماي جاتىرمىز. الايدا، سانامىز بەن رۋحانياتىمىزدا تولىق تاۋەلسىزدىك  نىشاندارىنا ۇيلەسە الىپ جاتىرمىز با؟ ساياسي-ەكونوميكالىق ماسەلەلەردى ايتپاعاندا، رۋحانيات پەن ۇلتتىق سانا سەرپىلىسى كوڭىل جۇباتپايدى. ەلىمىزدىڭ كەزىڭدە تالاي جىل استاناسى بولعان، قازىرگى مادەنيەت پەن عىلىمنىڭ وشاعى الماتى قالاسىنداعى كوشە اتاۋلارىنا كوز جىبەرسەڭىز، تاپتاۋرىن بولعان سەڭنىڭ ءالى كۇنگە سوگىلە قويماعانىنا كۋا بولاسىز.

ەلىمىزدەگى سولتۇستىك وبلىستاردا وتارشىلدىق اتاۋلاردىڭ ونىڭ ىشىندە رەسەي يمپەرياسى مەن كەڭەستىك ءداۋىر تۇسىنداعى جەر-سۋ اتاۋلارىنىڭ، كوشە اتاۋلارىنىڭ ءالى مىزعىماي تۇرعاندىعى تاۋەلسىز ەلدىڭ ازاماتى رەتىندە كەز-كەلگەن ادامدى قىنجىلتادى. حح عاسىردىڭ باسىندا الاش يدەياسى - ازاتتىق، تاۋەلسىزدىك يدەياسى توڭىرەگىندە بىرىككەن قازاق زيالىلارىمەن قاتار، 30-شى جىلدارداعى ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنىڭ، ەلىمىزدىڭ نىعايۋى مەن دامۋىنا ۇلەس قوسقان مەملەكەت پەن مادەنيەت، عىلىم قايراتكەرلەرىنىڭ ۇشى-قيىرى كورىنبەس گالەرەياسىنىڭ اتتارى  ەسكەرىلىپ، ۇرپاقتار ساباقتاستىعىمەن قاتار تاۋەلسىز وتانىمىزدىڭ تاريحىن جاڭعىرتىپ، جاس بۋىن جادىنا ۇلتتىق يدەيا ءۇشىن كۇرەسكەن جانداردىڭ سارابدال ەسىمدەرىن ءسىڭىرىپ، ماڭگى ەستە ساقتاۋ شارالارى نەمقۇرايلى جاسالۋدا. وڭىرلەردەگى جەر-سۋ اتاۋلارىنىڭ تاريحي قازاقى اتاۋلارىنا قايتا ورالۋىمەن قاتار، ۇلت پەن مەملەكەتتىڭ جولىندا ايانباي ەڭبەك ەتىپ ۇلەس قوسقان، سول جولدا جازىقسىز قۇربان بولعان ەسىمدەردىڭ بەرىلۋى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 20 جىلدىق مەرەيتويى قارساڭىندا قارقىندى ىسكە اسىلۋى كەرەك ەدى، ولاي بولماي شىقتى. ەل تۇتقاسىندا وتىرعان ازاماتتار وسى ماسەلەسەنى قالت جىبەرىپ العانعا ۇقسايدى.

الماتى قالاسىندا الاش زيالىلارىنىڭ اتىنا كوشە ەسىمدەرى بۇيىرىلماي جاتقانىن ۇلت زيالىلارى تالاي ايتىپ ءجۇر. دەسە دە الماتى كوشەلەرى رەسەي يمپەرياسى مەن كەڭەستىك داۋىرلەردەگى اتاۋلارمەن لىقسىپ تولىپ تۇر. م.كۋتۋزوۆ، سۋۆوروۆ، ب.حمەلنيتسكي، دونباسسكايا، كۋزباسسكايا، گۆاردەيسكايا، فۋرمانوۆا، يۋ.گاگارين، تيميريازوۆ، ۆەرنەنسكايا، چەركاسسكايا، ت.ب. ۇشى-قيىرى كورىنبەيتىن ساياسي جانە مورالدىق تۇرعىدان قازاقستان مەملەكەتى ءۇشىن ماڭىزى ەسكىرگەن، ۇلتتىق، مەملەكەتتىك يدەيا ءۇشىن تانىمدىق جانە تاربيەلىك، يدەولوگيالىق ماڭىزى جوق اتاۋلار ءومىر ءسۇرىپ كەلەدى. دجوردانو برۋنو، ن.كوپەرنيك، ت.ب. سىندى كوشەلەردىڭ بولۋى دا كوسموپوليتتىك سانانىڭ، ەۆروتسەنتريزمنىڭ سارقىنشاعى، الايدا قالامىزدا گەليوتسەنترزيم زاڭدىلىعىن ن.كوپەرنيكتەن  3 عاسىر بۇرىن عىلىمي تۇردە دالەلدەپ اشقان شىعىس عۇلامالارى ءا.ءبيرۋنيدىڭ، مەديتسينانىڭ  اتاسى يبن-سينانىڭ اتاۋلارى نەگە جوق دەپ دابىل قاقپاي-اق قويالىق.

ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىنىڭ التىن بەسىگى بولعان قالامىزدىڭ كوشەلەرىنە ەل تاريحىندا ازاتتىق ءۇشىن كۇرەسكەن باتىرلار مەن بيلەردىڭ، ۇلتتىق يدەيا ءۇشىن قىزمەت ەتكەن الاش زيالىلارى مەن كۇناسىز جاپا شەككەن رەپرەسسيا قۇرباندارىنىڭ، ەل تاۋەلسىزدىگى تۇسىنداعى ومىردەن وتكەن مەملەكەت پەن مادەنيەت، عىلىم، سپورت قايراتكەرلەرىنىڭ اتاۋلارىن بەرۋ ءىسى كەشەۋىلدەمەي جالعاسىن تاپسا، تاۋەلسىزدىك مەرەيتويىنا تارتىلعان ۇلكەن سىيلىق بولار ەدى.      الاش پەن ازاتتىق، مەملەكەتتىك يدەياسىنىڭ قاينار كوزى اباي مۇراسى، اباي شىعارماشىلىعى دەسەك، اباي ۇرپاقتارىنىڭ توتاليتارلىق ساياساتتىڭ قۇربانىنا اينالىپ، قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعانى بەلگىلى. قازاق حالقىن ەل بولۋعا ۇندەپ، وياتقان اباي شىعارماشىلىعى بولسا، اقىن ولەڭدەرىنىڭ جاريالانۋىنا مول ەڭبەك ەتكەن كاكىتاي ىسقاقۇلى مەن تۇراعۇل قۇنانباەۆتاردىڭ اتىنا قالادان كوشە بەرۋىن كوتەرگەن باستامالارىمىز قالا اكىمدىگىنىڭ قۇلاعىنا جەتسە دەيمىز. كۋتۋزوۆ كوشەسىنىڭ تۇراعۇل قۇنانباەۆ، سۋۆوروۆ كوشەسىنىڭ كاكىتاي ىسقاقۇلى كوشەسى اتانعاننان ەش قازاق رەنجىمەسى انىق. سونداي-اق قازاق ادەبيەتىنىڭ التىن عاسىرىنا، قازاق پوەزياسىنىڭ التىن كەزەڭىنە بالاناتىن قادىر مىرزا ءالي، تۇمانباي مولداعاليەۆ ەسىمدەرى، قازاق ونەرىنىڭ جۇلدىزدارى روزا باعلانوۆا، ءامينا ومىرزاقوۆا، حاديشا بوكەەۆا، رايىمبەك سەيتمەتوۆ، فاريدا ءشارىپوۆا، قاسىم جاكىباەۆ، مىڭجاسار ماڭعىتاەۆ، قۇدايبەرگەن سۇلتانباەۆ،ت.ب.، 80-شى جىلداردىڭ اياعى مەن 90-شى جىلداردىڭ باسىندا جازىقسىز جازالانىپ، ءولىم جازاسىنا كەسىلىپ، شىعارمالارى تۇتقىندالعان الاش زيالىلارىن اقتاۋعا جانە شىعارمالارىن قايتا جارىققا شىعارىپ، ولاردى مونوگرافيالىق تۇرعىدا زەرتتەۋگە ەلەۋلى ۇلەس قوسىپ، ۇلتتىق سانانى، ۇلتتىق رۋحتى قالىپتاسىرۋعا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىنىڭ رۋحاني تۇعىرناماسىن جەتىلدىرۋگە ەڭبەك ەتكەن اكادەميك رىمعالي نۇرعاليەۆ، ماناش قوزىباەۆ، كەڭەس نۇرپەيىسوۆ، سالىق زيمانوۆ، عايرات ساپارعاليەۆ، باقىتجان مايتانوۆ ت.ب. عالىمدار، سپورتشىلار ءشامىل سەرىكوۆ، بەكزات ساتتارحانوۆ، ەلىمىزدىڭ سپورت سالاسىن تالاي جىل باسقارعان ازامات امانشا اقپاەۆ، كەشە ەلىمىزدىڭ باسىنا تۇسكەن ناۋبەت زاماندا ەلدەن زورلىقپەن كوشۋگە ءماجبۇر بولعان ۇرپاقتىڭ پەرزەنتتەرى، شەتتەگى قازاق ۇلتىنىڭ ۇيىسۋى مەن امان قالۋىنا، شەتتەگى قازاقتاردىڭ بىرلىگى مەن ۇلتتىق مادەنيەتتەن اجىراماۋىنا عانا ەمەس، قازاقتىڭ ۇلتتىق مادەنيەتىنىڭ نىعايۋىنا مول ەڭبەك ەتىپ، وسى كۇندەرى باقيلىق بولعان حاليفا التاي، حاسەن ورالتاي، قاجىعۇمار شابدانۇلى، مۇستافا وزتۇرىك ت.ب. سىندى ازاماتتاردىڭ ەسىمدەرى الماتى، استانا قالالارى كوشەلەرى مەن ايماقتاردا بەرىلىپ جاتسا ەل رۋحىنىڭ ءبىر سەرپىلىپ، جاستارىمىزدىڭ ساناسىندا ۇلتتى ءسۇيۋ مەن ۇلتقا، مەملەكەتكە قىزمەت ەتۋ سەزىمدەرى ويانىپ، وتانسۇيگىشتىك قاسيەتتەرى ارتا تۇسەرى حاق.

«نۇر وتان» حدپ-سى باستايتىن كوپ ناۋقاننىڭ ءبىرى رەتىندە تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعىندا ەلىمىزدىڭ ءار ولكەلەرى مەن قالالارىندا 20 كوشە، ەلدى-مەكەن اتاۋى تارتۋ رەتىندە وزگەرتىلىپ جاتسا، قالالىق، اۋداندىق ءماسليحاتتار مەن وناماستيكالىق كوميسسيالار مۇلگىمەي، وسى اكتسيانى قولداسا، نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى.

نويابر كەنجەعاراەۆ

اباي اتىنداعى قازۇپۋ-ءنىڭ

دوتسەنتى، ف.ع.ك.

«اباي-اقپارات»