سۋرەتتەگى ادام – احيكو تەتسۋرو. قاراعاندىنىڭ اقتاس اۋىلىندا تۇراتىن. ۇلتى – جاپون. احيكو اقساقالدىڭ قانداي تاعدىر يەسى ەكەنىن جالپاق جۇرت بىلە بەرمەيتىن. قايسىبىر جىلى ول تۋرالى «اقتاستاعى احيكو» اتتى سپەكتال قويىلعاندا بارىپ، ءدۇيىم كوپشىلىك احيكو اقساقالدىڭ ترەگەدياعا تولى تاعدىرىن تاني باستاعان.

احيكو تەتسۋرو 15 جاسىندا تاعدىردىڭ ايداۋىمەن گۋلاگ-تىڭ قازاقستانداعى ەڭ ءىرى لاگەرى – كارلاگ تۇرمەسىنە تۇسەدى. ون بەس جاستاعى بالا تەرگەۋشىلەردىڭ قيناۋىنا كونە الماي اقىرى وزىنە تاعىلعان «جاپون تىڭشىسى» دەگەن جالعان ايىپتى مويىندايدى. ءسويتىپ، كارلاگ-تىڭ قارا توزاعىنا تۇسەدى. كارلاگ-تا سول كەزەڭدەگى زيالىلار، عالىمدار، وقىمىستىلار وتىرعانى، ولاردىڭ ادام توزگىسىز قيناۋ، زورلىق كورگەنى تاريحتاعى ستاليندىك كەزەڭنىڭ قاندى بەتتەرىنەن بەلگىلى.

10 جىلدان سوڭ، 25 جاسىندا بىراق بوساپ شىعادى. بوساپ شىقتى دەگەن اتى بولماسا، قۋ سۇيەگىن سۇيرەتىپ شىعادى. كارلاگ-تان شىققان 25 جاستاعى جىگىتتىڭ سالماعى 24 كگ بولعان ەكەن. وسىدان-اق، احيكونىڭ قانداي ازاپ كورگەنىن اڭعارا بەرىڭىز. ءولىم اۋزىنان شىققان احيكونى ەس-ءتۇسسىز جاتقان جەرىنەن قازاق ايەلى تاۋىپ الىپ، اۋزىنا سۋ تامىزىپ، قارعىس اتقىر سوعىس جۇتقان ۇلدارىنىڭ ورنىنا بالاسىنداي باۋىرىنا باسىپ، اسىراپ باعادى. ادام قاتارىنا قوسادى.

زامان وڭالعاندا احيكو اتاجۇرتى – جاپونياعا ورالادى. اكەسى، باۋىر-تۋىسىن تابادى. جاپونيا احيكونى قاھارمان رەتىندە قارسى الىپ، تۇرمىسىنا قاجەتتى جاعدايدى جاساپ بەرەدى. بىراق، احيكو جاپونيادا تۇراقتاي الماي، اقتاسقا قايتا ورالادى.

«ءوز وتانىمدى سۇيمەگەندىكتەن ەمەس، سەنىڭ الدىڭدا بورىشتار بولعاندىقتان قايتىپ ورالدىم»، - دەپتى ءبىر سۇحباتىندا.

ونى ەكىنشى رەت دۇنيەگە اكەلگەن قازاق اناسى، ادام قاتارىنا قوسقان قازاق ورتاسى، قازاق جەرى...

«قارلاگتان شىققاندا جاسىم 25-تە، ال سالماعىم 24 كەلى بولدى. ءتىرىمىن دەپ تە، ءولىمىن دەپ تە ايتا المايتىن ءبىر ءولىارا الەمدە ەدىم. ارعى دۇنيە مەن بەرگى دۇنيە تۇتاسىپ، شەكارا سىزىعىنان اجىرايتىن ءبىر كۇي بار. قالتامدا – «احيكو تەتسۋرو — قاراعاندى ەڭبەكپەن تۇزەۋ لاگەرىندە 58-باپ بويىنشا «حالىق جاۋى» دەگەن ايىپپەن 10 جىل وتىرىپ شىقتى» دەگەن قاعاز عانا بار. قاي حالىققا جاۋ بولدىم، قالاي جاۋ بولدىم — بەيمالىم كۇيىندە قالدى. ۇستالعاندا ءوزىم مويىنداعان «جاپون تىڭشىسى» دەگەن جالا شە؟ ون جىلعا سوزىلعان قاپاستىڭ قاي تۇسىندا سۋسىپ ءتۇسىپ، قالاي «حالىق جاۋى» دەگەن مۇلدە باسقا باپقا وزگەرىپ شىقتى؟ بىلمەيمىن», - دەپتى اۋەزوۆ تەاترىنا بەرگەن سۇحباتىندا.

احيكو تەتسۋرو 1930 جىلى حونتو پورتىندا دۇنيەگە كەلگەن ەكەن. اكەسى جەرگىلىكتى بالىق زاۋىتىنىڭ ديرەكتورى بولعان. ون ءتورت جاسىندا يمپەراتورلىق اسكەري ۋچيليششەگە وقۋعا تۇسەدى. بىراق ءبىلىم الىپ ۇلگەرمەيدى. يمپەراتورلىق اسكەري ۋچيليشە جابىلىپ، تاراتىلادى دا، ساحالين ارالدارى كسرو مەنشىگى بولىپ جاريالاندى. جەرگىلىكتى تۇرعىندار جەدەل جاپونياعا كوشىرىلەدى. وسى ءبىر الاساپىران ۋاقىتتا احيكو تەتسۋرو تۋىس-تۋعاندارىنان كوز جازىپ قالادى. سوڭعى كەمەدەن قالىپ قويىپ، كەڭەس اسكەرىنىڭ قولىنا تۇسەدى.

سول احيكو كەشە قايتىس بولىپتى. بۇل قارالى حاباردى بەلگىلى تاريح زەرتتەۋشىسى، ساياساتكەر نۇرلان دۋلاتبەكوۆ الەۋمەتتىك جەلىدە جازدى.

رەداكتسيا ۇجىمى اتىنان مارقۇمنىڭ وتباسى مەن تۋىستارىنا كوڭىل ايتامىز... قوش بول، قازاقتىڭ احيكوسى!

Abai.kz