قازاقتىڭ زاڭعار جازۋشىسى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ 1960 جىلى سوۆەت جازۋشىلارىنىڭ دەلەگاتسياسى قۇرامىندا امەريكا قۇراما شتاتتارىنا ساپار جاساپ، مۇحيت اسىپ كەلگەنىن بىلەمىز. ول جايىندا جازۋشىنىڭ «امەريكا اسەرلەرى» اتتى جولساپار ەستەلىگىنەن دە وقىعانبىز.  كاليفورنيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ لوس-اندجەلەس بولىمشەسىندەگى «قازاق تاريحى مەن مادەنيەتى» ءبولىمىنىڭ  پروفەسسورى، اقش–قازاقستان دوستىعى تۋرالى جازىپ جۇرگەن امەريكالىق عالىم دەننيس كين (Dennis Keen) اۋەزوۆتىڭ اقش-قا ساپارى بارىسىندا بارعان جەرلەرى مەن كەزدەسكەن ادامدارى تۋرالى قىزىقتى ماتەريال جازىپ، الەۋمەتتىك جەلىدەگى ءوز بلوگىنا جاريالاعان ەكەن. «قازاق ادەبيەتى» گازەتىنىڭ ءجۋرناليسى دۇيسەنالى الىماقىن سول ماقالانى اۋدارىپ وقىرماندار نازارىنا ۇسىندى.

ۇمىت بولعان ساپار

قازاقتىڭ زاڭعار جازۋشىسى مۇحتار اۋەزوۆ – ەپيكالىق سارىنداعى روماندارى مەن ساحنالىق شىعارمالارى ارقىلى وقىرماندارعا كەڭىنەن تانىس ءارى اعىلشىن تىلىنە اۋدارىلعان ەڭ العاشقى قازاق جازۋشىسى. ونىڭ جاۋھار تۋىندىسى – «اباي جولى» اتتى رومانى كوپتەگەن تىلدەرگە اۋدارىلىپ، تارالعان، سونىمەن قاتار اڭگىمەلەر جيناعى دا ۇلىبريتانيا ەلىندە كىتاپ بولىپ شىققان. اۋەزوۆتىڭ تۇپنۇسقا قازاق تىلىنەن وزگە تىلدەرگە اۋدارىلماعان ءبىر تۋىندىسى بار، بۇل تۋىندى كوشپەلى حالىقتىڭ فولكلورىمەن بايىتىلعان سۇبەلى تۋىندىلارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. شىعارما «امەريكا اسەرلەرى» دەپ اتالادى.

قازاق ادەبيەتىنىڭ اسا تانىمال جازۋ­شى­سى، عالىم، فولكلوريسى 1960 جىلى امەريكا قۇراما شتاتتارىن ءبىر اي بويى ارالاعان ەكەن. بۇل تۇس «حرۋششەۆ جىلىمىعى» دەپ اتالاتىن ءداۋىر ەدى، سونىڭ اياسىندا ەلارالىق مادەني الماسۋلار جيىلەي تۇسكەن. 1959 جىلدىڭ قازان ايىندا اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتىنىڭ باعدارلاماسى بويىنشا ءتورت امەريكالىق جازۋشى – ەدۆارد ۆەكس، پەددي چايەفسكي، ارتۋر شلەسينگەر، كىشى الفرەد كازين كسرو-عا جىبەرىلەدى. جارتى جىلدان كەيىن امەريكالىق ءبىلىم بەرۋ كەڭەسى ءتورت سوۆەت جازۋشىسىنىڭ ساپارىنا دەمەۋشىلىك جاسايدى. سول كەزدەگى كەڭەس وداعىنىڭ ەڭ جوعارى ادەبي ماراپاتتارىنا يە بولعان اۋەزوۆ ءۇشىن بۇل ساپارعا باراتىنداردىڭ تىزىمىندە بولۋ تاڭعالارلىق جاعداي ەمەس ەدى. قازاق جازۋشىسىمەن ورىس جازۋشىلارى ستەپان ششيپاچەۆ پەن لەونيد لەونوۆ جانە ۋكراين جازۋشىسى ولەس حونچار ساپارلاس بولادى. اتالعان قالامگەرلەردىڭ ءبىر دە بىرەۋى اعىلشىن تىلىندە سويلەي المايتىندىقتان، ولار ماسكەۋدەن كەلگەن اۋدارماشى جانە ادەبيەتتانۋشى سوفيا كرۋگەرسكايا، مەملەكەتتىك دەپارتامەنتتىڭ  قىزمەتكەرى دجون بەيكەر، قوعامدىق قاتىناستار بيۋروسىنىڭ ەكسكۋرسيا قىزمەتكەرى ناتالي گرانت ۆراگا، بوريس كراۆەتس اتتى اۋدارماشى جانە كەڭەسشىمەن بىرگە كەلەدى. اقپاننىڭ ورتاسىنان ناۋرىزدىڭ ورتاسىنا دەيىن اۋەزوۆ جانە وسى توپ مۇشەلەرى بۇكىل قۇراما شتاتتاردى ارالاپ شىعادى. ۆاشينگتوندا جازۋشى ۇلتتىق تەلەارناعا سۇحبات بەرىپ، كونگرەسس كىتاپحاناسىنان ءوز كىتاپتارىن كورەدى. نيۋ-يوركتە ول برودۆەي شوۋلارىنا قاتىسىپ، استانالىق ونەر مۇراجايىن تاماشالايدى جانە 21 كلۋبقا بارادى. كاليفورنيادا  يوسەميت ۇلتتىق ساياباعىن ارالاپ، اريزونادا ۇلكەن شاتقالدىڭ شەتىنە شىعىپ كورەدى. ساپار بارىسىندا اۋەزوۆ پەن ونىڭ سەرىكتەرى قايدا جۇرگەندىكتەرىنەن اقپاراتتار بەرىپ وتىرادى. وسى اقپاراتتار مەن اۋەزوۆتىڭ جەكە جازبالارى ارقىلى ءبىز قازاقتىڭ زاڭعار جازۋشىسىنىڭ اقش-تاعى ساياحاتىن العاش رەت بايانداعالى وتىرمىز.

ۆاشينگتوندا

اۋەزوۆ جازباسىندا نيۋ-يوركتەگى يدەۆالد اۋەجايىنا (قازىرگى كەزدە JFK دەپ اتالادى) قونعان كەزدە، تىم كوڭىلدى بولعانىن،   «يدەۆالد» اتاۋى «ايدىڭ اۋىلى» دەگەندى بىلدىرەتىنىن جازادى. اۋەجايدىڭ كولەمى دە ونى بەيجاي قالدىرمايدى، قۇددى ءار اۋەكومپانيانىڭ ءوز اۋەجايى بار سياقتى اسەر العانىن دا جاسىرمايدى. ونداعان ۇشاقتاردىڭ جول بويىمەن قوزعالاتىنىنا قايران قالادى، ءتىپتى بۇل كورىنىستى ول «تەڭىز تۇبىندە دامىلسىز ءجۇزىپ جۇرگەن ۇلكەن با­لىق­تىڭ» بەينەسىنە ۇقساتادى. قالامگەرلەر ساپار بارىسىندا نيۋ-يورك قالاسىنان ەكى رەت تۇستەنبەكشى بولادى، بىراق شۇعىل تۇردە ۆاشينگتونعا اتتانادى. ول جەردەگى كسرو ەلشىلىگىندە كەڭەس ديپلوماتتارىمەن كەزدەسىپ، ون بەس جۋرناليسپەن ءباسپاسوز كون­فەرەنتسياسىن وتكىزەدى. وسىدان ءبىر جا­رىم جىل بۇرىن كەڭەستىك جازۋشى بوريس پاستەرناكقا ادەبيەت سالاسى بويىنشا نوبەل سىيلىعى بەرىلگەن كەزدە، كەڭەس شەنەۋنىكتەرى ونى اتالعان ءىرى سىيلىقتان باس تارتۋعا ماجبۇرلەگەن. سونى ەسكە تۇسىرگەن جۋرناليستەر اۋەزوۆتىڭ داۋلى ارىپتەسى تۋرالى پىكىرىن بىلگىسى كەلدى. اينالاسىن بارلاي بىلەتىن جازۋشى مۇنداي ساۋالدىڭ الدىنان شىعاتىنىن بىلگەن دە ەدى. انە، سول ساتتە كەڭەس ديپلوماتى  پوليانسكي اۋەزوۆكە قالجىڭداعان بولىپ، امەريكالىق جۋرناليستەردىڭ سۇراعىنا: «پاستەرناكقا قاتىستى ۇنەمى وسىنداي ساۋال قويۋ ساعىز سياق­تى بولىپ كەتتى، ولار ول ساعىزدى نە ەش­قاشان ارى جۇتپادى، نە تۇكىرىپ تاستامادى، تەك شايناڭداۋمەن كەلەدى»، – دەگەن ويىن ءبىلدىردى. جۋرناليستەردىڭ وزدەرىنەن اۋەزوۆ: «نەلىكتەن شۆەدتەر پاستەرناكتى تاڭدادى؟» – دەپ سۇرايدى. سونداي-اق الگى ساۋالعا: «نوبەل كوميتەتى ەلەمەگەن ۇلى ورىس جازۋشىلارى بولدى. تولستويدىڭ تالانتى نوبەل سىيلىعىن الۋعا مولىنان جەتەتىن ەدى،  بىراق ول ونى العان جوق. ورىس كوممۋنيزمىنە جاناشىر، مەملەكەتىمىز بەن حالقىمىز تالانتىن مويىنداعان جازۋشى ماكسيم گوركيدىڭ اتالعان سىيلىققا قاي جەرى لايىق ەمەس؟ ول دا العان جوق. وسىنداي ۇلى تالانتتار ومىردەن وتكەن سوڭ، پاستەرناكتى ماراپاتتاۋدىڭ نە قاجەتى بار؟»  – دەگەن سىني پىكىرمەن جاۋاپ بەرەدى. ۆاشينگتوندا بولعان كەزىندە اۋەزوۆ «اتلانت» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى، ءبىر جىل بۇرىن مادەنيەت الماسۋ باعدارلاماسى بويىنشا سوۆەتتەر ەلىندە بولعان ەدۆارد ۆەكسس جۇرگىزەتىن «سوۆەت جازۋشىلارى» دەيتىن باعدارلاماعا قاتىسادى. بۇل كادرلاردىڭ ۋاقىت وتە كەلە جوعالىپ كەتۋى ىقتيمال، بىراق ولاردىڭ اپتا بويى پاستەرناك ماسەلەسىن قوزعاعانى انىق. باعدارلامانىڭ قىسقاشا سيپاتتاماسىنا سۇيەنسەك، ايگىلى ءبىر تەلەسىنشى اۋەزوۆكە قويىلعان «كەڭەس جازۋشىلارىندا وي شەكتەمەسى بار ما؟» دە­گەن ارانداتۋشىلىق سۇراقپەن الدىن الا تانىس بولعان. اۋەزوۆ جانە ونىڭ سەرىك­تەرى جۇرگەن جەرلەرىن جاۋ كوزبەن ەمەس، تۇراقتى تۋريستەردىڭ كوزىمەن ارالاپ ءجۇردى. مەملەكەتتىك پالاتادا ولار سەناتتا قارالىپ جاتقان ازاماتتىق قۇقىقتار تۋرالى زاڭ جوباسىنا كۋا بولدى. كونگرەسس كىتاپحاناسىندا اۋەزوۆكە ءوزىنىڭ روماندارى ۇسىنىلدى (بۇل كىتاپحاناعا قازاقستاننان جىلىنا ەلۋ كىتاپ جەتكىزىلەتىن). بىرنەشە جىل بۇرىن سالىنعان يسلام ورتالىعىندا اۋەزوۆ يمامنان نامازعا شاقىرۋ تۋرالى سۇرايدى جانە ونىڭ ستەرەوماگنيتوفون ارقىلى تاراتىلاتىندىعىن بىلەدى. اۋەزوۆ ءۇشىن شەكسپيردىڭ كىتاپحاناسىنا بارۋ وسى ساپارداعى باستى وقيعا بولادى. ونىڭ پەسالارىن قازاق دراماتۋرگىنىڭ تۇڭعىش رەت قازاق تىلىنە اۋدارۋى، وسى ەڭبەكتىڭ الەمدەگى ەڭ ۇلكەن شەكسپير ماتەريالدارى جيناعىنا ەنۋى كىم ءۇشىن بولسا دا ۇلكەن قۋانىش بولاتىن.

نيۋ-يورك قالاسىندا

اۋەزوۆ ۆاشينگتوننان نيۋ-يورك قالاسىنا پويىزبەن اتتانادى. جازۋشى بۇل قالاعا العاشقى ساپارىنان كەيىن قايتاردا تاعى ارنايى كەلەدى، بىراق بۇل ساتتەر تۋرالى ونىڭ جازباسىندا انىق اقپاراتتار جوق. باس شاھارداعى ەكى ساپارىندا دا ول ءىس-شارالارعا قاتىسۋمەن بولدى. كەڭەس جازۋشىلارى يمپەريا شتاتى عيماراتىنا كوتەرىلىپ، نيۋ-يورك قور بيرجاسىندا كاپيتاليزمنىڭ ەپيتسەنترىنە ەنىپ، برۋكلين كوپىرىن كوردى، بۇل كوپىردى ولار رەۆوليۋتسيونەر ورىس اقىنى ۆلاديمير ماياكوۆسكيدىڭ ايگىلى ولەڭىنەن بىلەتىن. كولۋمبيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ سلاۆيان كافەدراسىندا بولعان كەزدە، اۋەزوۆ PhD دوكتورىنىڭ قازاق ەپيكالىق پوەزياسى بويىنشا ديسسەرتاتسيا قورعاعانىن ەستىپ، قاتتى قۋانعانىن جاسىرا المايدى. ول قالانىڭ مادەني بايلىعىنا قايران قالدى. استانالىق ونەر مۇراجايىندا اۋەزوۆ ريچارد ليپپولد، دجيممي ەرنست جانە يۆان ولبرايتتىڭ تۋىندىلارىنا نازار اۋداردى. ەگەر وعان قانداي زاماناۋي ونەر تۋىندىلارى كەرەمەتتەي اسەر ەتتى دەسەك، ەڭ الدىمەن گولليۆۋد فيلمدەرىن ايتۋعا بولادى. اۋەزوۆ وسى ساپارىندا كورگەن «جاعاجايدا»، «سۇلەيمەن مەن شەبا»، «بەن-حۋر»، «دجەك ريپپەر» جانە «قان شەلەگى» سياقتى بەس ءتۇرلى ءفيلمدى ايرىقشا ەسىنە الا وتىرىپ، ءوز جازباسىندا سۋرەتتەيدى. سوڭعى فيلمدە سيۋجەت بويىنشا ولىكتەردەن مۇسىندەر جاسايتىن بيتنيك تۋرالى كورىنىس اۋەزوۆتى ۇرەيلەندىرەدى. ول كەڭەس تسەنزۋراسى مۇنداي مورالدىق قۇلدىراۋدىڭ ەكرانعا شىعۋىنا ەشقاشان جول بەرمەيتىنىن اشىق ايتادى. نيۋ-يوركتەگى ۋاقىتىنىڭ كوپ بولىگى سوتسياليستىك ساياساتقا جانى اشيتىن نەمەسە مادەني ديالوگتى جاقتايتىن امەريكالىق جازۋشىلارمەن جانە زيالىلارمەن كەزدەسۋمەن ءوتتى. امەريكالىق پەن ورتالىعىندا ولار 1930 جىلدارى ورتالىق ازيانى ارالاعان گارلەم قايتا ورلەۋ ءداۋىرىنىڭ اقىنى لانگستون ءحيۋستى كەزدەستىردى. امەريكانىڭ جازۋشىلار وداعىنان تۇسكى اس ءىشىپ، سىنشى ەليزابەت دجانيۋايدىڭ (اۋەزوۆ ونى جەنۋا حانىم دەپ اتايدى)  ۇيىندە قوناقتا بولادى.   اقىن كارل ساندبۋرگپەن، جازۋشى رەكس ستاۋمەن جانە سىنشى الفرەد كازينمەن كەزدەستى. بەيبىتشىلىكتى جاقتاۋشى دوكتور ۋيليام حيتستس اۋەزوۆپەن 21 كلۋبتا جولىعادى. «Saturday Review» جۋرنالىنىڭ رەداكتورى، گيتتسيگتىڭ دوسى نورمان كۋسينسول ولاردى ءوز رەداكتسياسىنا شاقىرىپ قانا قويماي، سونداي-اق كوننەكتيكۋتتاعى ۇيىنە قوناققا اپاردى. يادرولىق قارۋسىزدانۋدى ناسيحاتتاۋمەن قاتار، كازين «كۇلكى تەراپياسى» دەگەن اتپەن تانىمال بولا باستايدى، مۇندا ءارتۇرلى اۋرۋلاردى ەمدەۋدە جالعان كۇلكى قولدانىلعان. بۇل دارىگەر اۋەزوۆتىڭ جولداسى لەونيد لەونوۆتىڭ كەڭەستىك ازىلدەرىن كەيىنىرەك ءوز جۋرنالىندا جاريالادى جانە قازاقستاندىق جازۋشىعا: «رومانيست مۇحتار اۋەزوۆ قازاق دالاسىنداعى شىڭعىس تاۋلارىنىڭ ەتەگىندە تۋىپ-وسكەن. (جۋرناليستەر رەسپۋبليكانىڭ اتىن ءجيى اتايدى). ول كەڭ ماڭدايلى، كەلبەتتى ادام، تۇرقى شىعىستىق پىشىندە. بىراق ءسىز ونى سان-فرانتسيسكو دارىگەرى رەتىندە ەلەستەتە الار ەدىڭىز»، –  دەگەن تاڭعاجايىپ سيپاتتاما بەرەدى.

كاليفورنيا مەن اريزونادا

ناۋرىز ايىندا اۋەزوۆ جانە ونىڭ مادەني ەلشىلەر توبى باتىسقا قاراي بەت الدى. وسى تۇستا ايتا كەتەتىن ماڭىزدى ءبىر جايت، اۋەزوۆتىڭ «امەريكانىڭ اسەرلەرى» ەسسەسى – تەك امەريكانىڭ شىعىس جاعالاۋىنداعى ساپار بارىسىن قامتيتىن اياقتالماعان ساپارناما. كاليفورنيا مەن اريزوناداعى جازۋشىنىڭ شىتىرمان وقيعالارىن بايان ەتۋ ءۇشىن ءبىز جەرگىلىكتى گازەتتەردىڭ ۇزىندىلەرىنە جۇگىنۋىمىز كەرەك.  دەلەگاتسيا مۇشەلەرى بىرنەشە كۇن بويى كاليفورنيانىڭ فرەسنو قالاسىندا بولادى، بۇل قالا ادەتتە تۋريستەردىڭ كوپ باراتىن ساياحات ورنى ەمەس. فرەسنو مەملەكەتتىك كول­لەدجىندە ساباق بەرگەن ايگىلى اقىن فيليپ لەۆيننىڭ ءوزارا تانىسى بولۋى مۇمكىن. كاليفورنيادان كەلگەن ەكى اكادەميكپەن بىرگە «كوللەدج» اتتى مەكتەپ جۋرنالىنىڭ دوڭگەلەك ۇستەلىنە رەسەيلىك اۆتورلار دا قاتىسادى. ادەتتەگىدەي، پىكىرتالاستا لەونوۆ كەۋدەمسوق بولىپ كورىندى، ال كىشىپەيىل اۋەزوۆ نەگىزىنەن ءۇنسىز وتىردى.  ساياجايىنداعى ەگىندىك تۋرالى سويلەگەنىن ەستىگەن اۋەزوۆ قاتتى قايران قالعانى انىق. «كوللەدج» دوڭگەلەك ۇستەلىنىڭ ماتەريالىندا:  «قازاقتىڭ كورنەكتى عالىمى جانە فولكلورتانۋشىسى اۋەزوۆ المانىڭ ءپىشىنىن تالقىلاۋ كەزىندە ءوزىنىڭ ادەتتەن تىس ارەكەتىنەن باس تارتىپ،  باعبان سياقتى سابىرلى كورىندى»، –  دەپ جازىلعان. اۋەزوۆ ءومىرىنىڭ كوپ بولىگىن الماتىدا، المانىڭ تۋعان مەكەنىندە وتكىزدى، سوندىقتان ونىڭ باۋ-باقشاعا دەگەن قۇشتارلىعى كەرەمەت ەدى. اتالعان باسىلىم كەڭەس جازۋشىلارىنىڭ وسى ساپارى تۋرالى: «جازۋشىلار كورگىسى كەلەتىن ورىنداردى كوردى، كەيبىر ساتتەردە ولار فيلم تاماشالاپ، سۋپەرماركەتكە، ورتا مەكتەپتەرگە، فەرمالار مەن جەكە ءۇي­لەر­گە، يوسەميت ۇلتتىق پاركىنە دە باس سۇقتى»، –  دەپ جازادى. «شىنىندا، ينتەرنەتتە اۋەزوۆتىڭ شىتىرمان وقيعاعا تولى ساپارىنان الىنعان بىرنەشە فوتوسۋرەتتىڭ ءبىرى كەزدەسەدى. بۇل سۋرەتتە اۋەزوۆ ۇستىنە قىسقا پالتو، باسىنا سۇر ءشىلاپى كيىپ، يوسەميت پاركىنىڭ اتى اڭىزعا اينالعان قىزىل اعاشتارىنىڭ ءبىرىنىڭ تۇبىندە سەرىكتەرىمەن بىرگە تۇر. ول اتالعان ۇلكەن ورماندى ارالاپ جۇرگەندە قوبالجىعان دا بولۋى مۇمكىن، وكىنىشتىسى، بۇل ساتتەر تۋرالى ەشقانداي دەرەكتەر كەزدەسپەدى. 3 ناۋرىزدا حاتشىلار لوس-اندجەلەسكە كەتەدى، ولار سول جاقتاعى ءبىر ۋنيۆەرسيتەتكە بارعانىنىنان حاباردارمىز (كاليفورنيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ لوس-اندجەلەستەگى بولىمشەسى بولۋى مۇمكىن) جانە ۋيلشير بۋلۆارىنداعى «Chapman Park» قوناقۇيىندە ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسىن وتكىزەدى. سول جينالىسقا قاتىسقان جۋرناليستەر ءۇشىن كەڭەس قايراتكەرلەرى كوبىنە قورعانۋشى جانە ايىپتاۋشى سىندى بولدى. اۋەزوۆ دەلەگاتسيانىڭ ەڭ ۇلكەن مۇشەسى ەدى، بىراق سابىرلى قازاق پەن ۋكراينالىق حونچار توپتىڭ جەتەكشىسى بولىپ تاعايىندالعان ستەپان ششيپاچەۆكە ارنايى جاۋابىن بەرگەن جوق. كەلەسى كۇنى «LA Times» گازەتى ششيپاچەۆتىڭ امەريكالىق قاتىسۋشىلاردى رەنجىتكەنى تۋرالى جازدى. «ءبىز امەريكادا ورىس جازۋشىلارىنان گورى رەسەيدە امەريكالىق جازۋشىلاردى الدەقايدا كوپ شىعارامىز»، – دەپ ماقتانادى ول. ءبىر اپتادان كەيىن «LA Times» باسىلىمى اتالعان ماتەريالدى سۇرىپتاۋدان باس تارتۋ تۋرالى شەشىمدەرىن  جاريالاۋعا ءماجبۇر بولدى. ولار ششيپاچەۆتىڭ ايىپتاۋى تۋرالى  «دەنى دۇرىس ەمەس اقپاراتقا نەگىزدەلگەن» دەپ جازادى. «ورىستار «دوكتور جيۆاگو» شىعارماسىنىڭ نەشە اي بويى الەمدىك كوپ ساتىلىمداعى كىتاپتار تىزىمىندە تۇرعانىن ۇمىتىپ كەتتى مە؟ نەمەسە كوپتەگەن جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ دراما، شاعىن پروزا، رومان جانرىن وقىتۋ بولىمدەرىندە چەحوۆ، دوستوەۆسكي، تولستوي، تۋرگەنەۆ جانە گوگولدىڭ شىعارمالارىن وقۋعا تالاپ قويىلا ما؟» دەگەن ماسەلەلەر قاراستىرىلادى.

ءوزارا مادەني بارىس-كەلىستەر بولعانىمەن، ەكى ەلدىڭ اراقاتىناسى ءالى دە سالقىن ەكەنى اڭعارىلادى.  كەلەسى اپتادا قالامگەرلەر  اريزوناعا جول تارتتى. وندا اۋەزوۆ ۇلكەن شاتقالعا بارىپ، فرانك للويد رايتتىڭ وڭتۇستىك-باتىس ساۋلەت ونەرىنىڭ تاڭعاجايىپ مەكەنى – تاليەس ۋەستكە ساياحات جاسادى. قالاعا قايتاردا اۋەزوۆ پەن ءبىر ءتىلشى  بىرگە وتىرادى دا، ەكەۋارا اسەرلى اڭگىمەنىڭ بارىسىندا جازۋشى الىستاعى تاۋ توبەسىندەگى ءزاۋلىم ءۇيدى نۇسقاپ، ونىڭ نە ەكەنىن سۇرايدى. سوندا جانىنداعى ءتىلشى: «بۇل – ۆريگليدىڭ ءۇيى (ساعىز ماگناتى ۋيليام ۆريگلي), – دەيدى. اۋەزوۆ بۇعان: «و، كاپيتاليست!» –  دەپ جاۋاپ قايتارادى. ول: «امەريكادا بارلىعى كاپيتاليست »، – دەپ ايتقان كەزدە جۇزىنەن كۇلكى بايقالىپ تۇرادى.

 بوستون، نيۋ-يورك جانە قايتۋ ساپارى

اقش بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ العاشقى اقپارىندا اۋەزوۆتىڭ جاڭا ورلەانعا بارۋدى جوسپارلاعانى تۋرالى ايتىلعان. بىراق ونىڭ ءوز جازبالارىندا  ولاردىڭ جاڭا ورلەانعا بارعان-بارماعانى انىق كورسەتىلمەيدى. بوستونعا جەتكەندە جازۋشىلاردىڭ گارۆارد ۋنيۆەرسيتەتىنە بارىپ، تانىمال ساتيريك جانە پۋليتتسەر سىيلىعىنىڭ يەگەرى دجون پ.ماركۆاندپەن ەدۆارد ۆەكس ارقىلى تانىسقانىن بىلەمىز. سوسىن ولار نيۋ-يورككە قايتىپ،  امەريكالىق اقىن روبەرت فروستپەن كەزدەسكەن.

شىنىن ايتقاندا، بۇل ساپاردىڭ  تاريحي قۇندىلىعى اسا جوعارى دەۋگە بولادى. بىراق بۇگىنگى عالىمدار مەن زەرتتەۋشىلەر ونىڭ ماڭىزدىلىعىن جەتە تۇسىنە قويعان جوق.   مۇمكىن، وسى تاريحي ساپاردىڭ باستاپقى كەزەڭى تۋرالى دەرەككوزدەردىڭ جوقتىعى ولاردى ۇمىتسىزدەندىرگەن بولار. ساپار تۋرالى ينتەرنەتتەگى ءدۇدامال اقپاراتتار جانە اۆتوردىڭ بالالىق شاعىندا وتباسىنان الىنىپ، مۇراجايدا ساقتالعان سۋرەتتەر عانا سىر شەرتە الادى. اۋەزوۆ اقش-قا ساپارىنان ءبىر جىل وتكەن سوڭ، ماسكەۋدە وتا كەزىندە قايتىس بولدى. ونىڭ «امەريكا اسەرلەرى» سوڭعى نۇكتەسى قويىلماعان كۇيدە قالدى. بۇل ساپار ونىڭ ومىرىندەگى ەڭ ۇلى وقيعا ەدى. كەلەسى جىلى اۋەزوۆتىڭ قايتىس بولعانىنا 60 جىل تولادى. ەندىگى ماسەلە – «امەريكانىڭ اسەرلەرىن» كوپشىلىك اۋديتورياعا جەتكىزە الاتىن تىلگە اۋدارۋ كەرەك.  شىڭعىس تاۋىندا تۋعان مۇحتار ەسىمدى جازۋشىنىڭ دالا ەپوستارىن قاعازعا ءتۇسىرىپ، ونىڭ كىتابي نۇسقاسىن اقش-تىڭ كونگرەسس كىتاپحاناسىنان كەزدەستىرۋى امەريكالىقتار ءۇشىن تاڭعالارلىق وقيعا بولماق.

اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعان: دۇيسەنالى الىماقىن

Abai.kz