دەكرەتتەگى ەركەك
(اڭگىمە)
اۋىلداعى اعايىنىمىز ءىستى بولىپ قالىپتى. سونىڭ شارۋاسىمەن استانادان ادىلەت ىزدەپ كەلە جاتقان اكەمنىڭ حابارى وزىنەن ءۇش كۇن بۇرىن جەتكەن. ۆوكزالدان كۇتىپ الدىم. اكەم جالعىز ەمەس، جانىندا ءىنىسى ەرتاي اعا بار. جاڭا عيماراتتىڭ ءىشى بۇلىڭ-بۇلىڭ. ءبىر كوتەرىلىپ، ءبىر ءتۇسىپ، ۇشەۋمىز قوساقتالىپ ۇزاق جۇردىك. جان-جاعىڭنىڭ ءبارى اينەك، اياعىڭنىڭ استى دا ايناداي جالتىرايدى. اكەمنىڭ اياعى شاتقاياقتاي بەرگەن سوڭ قولتىعىنان دەمەپ الدىم. ءاۋپىرىم دەگەندە جىلجىمالى ەسىككە جەتتىك-اۋ. ساپىرىلىسقان جۇرتپەن بىرگە سىرتقا ۇمتىلدىق. جاڭبىر سابالاپ تۇر ەكەن.
- ويپىرماي، توق ىشەككە ءتۇسىپ كەتكەندەي بولىپ، دالاعا ارەڭ جەتتىك-اۋ!،- دەپ اكەم داڭعاراداي عيماراتتىڭ ۇزىن-ۇزىن دالىزدەرىنەن ارەڭ شىققانىنا نارازىلىق ءبىلدىردى.
- الەمدىك ستاندارتپەن سالدىق دەگەن ۆوكزالى وسى ما؟،- دەپ ەرتاي اعام دا كوڭىل تولماعان سىڭاي تانىتتى.
- دەنى ساۋ، اياق-قولى ءبۇتىن ءبىز ارەڭ جول تاۋىپ سىرتقا شىقتىق، مۇگەدەك باۋىرلار مەن قارتتاردىڭ جاعدايى نە بولار ەكەن مىندا،- دەپ اكەم ءالى بۇرقىلداپ كەلەدى.
تۇراقتا كوزى كوگەرىپ ءتىزىلىپ تۇرعان «ەكوتاكسيدىڭ» بىرىمەن كەلىسىپ ۇيگە تارتتىق. ارتقى ورىندىقتاعى اعايىندى ەكەۋى جان-جاقتارىنا قاراپ، «مىناۋ – الگى جاڭا مەشىتى»، «مىناۋ – مۇراجاي عوي»، «ال مىناۋ – اقوردا»،- دەپ ءبىر-بىرىنە تانىستىرىپ كەلەدى.
- وزدەرىڭىز قالانى جاقسى بىلەدى ەكەنسىزدەر عوي؟،- دەگەن مەنىڭ تاڭعالىسىما:
- كوك جاشىك امان بولسىن! ءبارىن سودان كورىپ، ءبىلىپ الامىز،- دەپ قويادى. ەسىلدىڭ ۇستىندەگى كوپىرگە كەلگەندە اكەم:
- ە، جارىقتىق ەسىل! عاسىرلار بويى سارارقانىڭ حالقىن اسىراپ كەلە جاتقان ۇلى ءداريامىز!،- دەپ بەتىن سىيپادى.
اعاي دا ىرىمىن جاسادى. مەن قايتالادىم. ۇلى وزەنگە ءتاۋ ەتكەندەرى بولار. كوپىردەن وڭعا بۇرىلىپ، كوپ ۇزاماي ۇيگە جەتتىك. مەنىڭ بالالارىم مەن جارىم الدارىنان دالاعا شىعىپ قارسى الىپ، بەتتەرىنەن سۇيگىزىپ ارقا-جارقا بولىپ جاتىر. ەتتىڭ ءيىسى پودەزدى الىپ، قوناق كۇتىپ وتىرعان پاتەرگە شاقىرادى. اكەم تورگە ديۆاندا قوس جاستىقتى قۇشاقتاي جايعاسىپ، ءبىز اۋىل-ايماقتى تۇگەندەپ سۇراپ، جيەندەرى ەركەلەپ جاتسا دا قاباعىندا ءبىر كىربىڭ بار. كوڭىلى الاڭداۋلى. ءسۇت ءپىسىرىم كەزدە تيەگى اعىتىلدى-اۋ!
- ەرعاناتتىڭ شارۋاسى تۋرا مەن كەلەر كەزگە قاراپ قالىپ پا؟،-دەپ.
استاناعا جول العانىن الدىن-الا ايتسا دا اكەسىن كۇتپەي شەت ەل اسىپ كەتكەن ۇلعا وكپەسى قارا قازانداي. اۋىلدا قىرىق جىل بالا وقىتقاننان ماڭدايىنا كولدەنەڭ ءتورت سىزىق، ەزۋىنە تەرەڭ ەكى سىزىق، كوزىنىڭ اينالاسىنا جىپىرلاعان كوپ سىزىق ءتۇسىپتى. مەنىڭ بالا كۇنىمدە تاراقتاپ وينايتىن قايراتتى قالىڭ شاشى سيرەپ، اق بۋرىلدانعان. كۇنگە توتىققان جۇزىندەگى ءار تاڭبا شام جارىعىمەن ءتىپتى انىق كورىنەدى. قالىڭ قاسى ءتۇيىلىپ، ورتاسىن سىرىڭكەنىڭ شىرپىسىنداي تىگىنەن قادالعان سىزىقتار اجىراتىپ تۇر. ۇلكەن باسىندا قوس قۇلاعى قاراقشىداي قالقيادى. داستارحان جاساپ ءجۇرىپ سول سۋرەتتى ساعىنىشپەن الىستان سيپاي قاراپ ءجۇرمىن.
- كوكە، مەملەكەتتىك قىزمەت دەگەن سولاي. اياق استىنان ءبىر جاققا ايداپ جىبەرەدى، سودان كەتكەنىڭ ۇشارىڭدى جەل، قونارىڭدى ساي ءبىلىپ،- دەپ مەنىڭ كۇيەۋىم قايناتاسىنا ۇلدىڭ كەتكەن ءمانىسىن ۇقتىرعان بولادى.
- اعا، نەسىن قامىعاسىز، ەڭ نەگىزگىسى – قايدا جۇرسە دە امان بولسىن. ءوز شارۋامىزدى ءوزىمىز-اق بىتىرەمىز. تەك جاقسىبايدىڭ بالاسىن تاپساق بولدى، ول دا ءبىر جاققا ساپارلاپ كەتپەي،- دەپ ەرتاي اعاتايىم سەنىمدى وتىر.
اعاسىنان ءبىر مۇشەل كىشى، ماڭداي مەن جانارىنىڭ ماڭايىن ورمەكشى تورىنداي ءاجىم ءىز سالىپ، جازدا تىقىرلاپ العىزعاننان ەندى عانا ءوسىپ كەلە جاتقان شاشى اق تىكەنگە ۇقساپ وتىرعانىمەن جان-دۇنيەسى ءالى بالاداي. «ءاي-كۇيەۋ!،- دەپ قويىپ جولداستى سوزبەن شىمشىلاپ، ازىلدەيدى.
ىمىرت ءۇيىرىلىپ، قاس قارايا اكەمنەن تۋىلعاندار ءبىزدىڭ شاڭىراققا جينالا باستادىق. «جۇمىستان جەتكەنىم وسى، كوكە!،- دەپ كىشى قىزى كەلدى الدىمەن بالا-شاعاسىمەن ۋلاپ-شۋلاپ. ارتىنشا ۇلكەن اپكەم دە جەتتى، جەزدەمىزگە قوسا ەكى نەمەرەسىن الىپ. كەمپىر-شالدىڭ باۋىرىندا وسكەن ەركەتوتاي قىز، اكەسىنىڭ قارىنداسى سياقتى.
- اعا! ۇلدىڭ شاڭىراعىنا بارماي، قىزدىڭ ۇيىنە تۇسكەنىڭىزگە جول بولسىن!،- دەپ ازىلدەي كەلدى.
ءبارىمىزدىڭ ورتامىزدا قارقاراداي قاسقايىپ وتىرسا دا، جالعىز ۇلدىڭ جوقتىعى جانىن جەپ، كەلىننىڭ دە كەشىككەنى قانىن قايناتىپ جاتسا كەرەك.
- اكەم كەلەدى ەكەن،- دەگەن ۇل كورمەدىم. شەشەسى پويىزدان توسىپ الادى دەۋشى ەدى ماقتانىپ، ەرتاي ەكەۋمىزدىڭ نەدەن جازىقتى بولعانىمىزدى قايدام،- دەپ قيتىعا ءتىل قاتتى.
استاۋ تولى ەتتى ورتاعا الا بەرگەندە ماڭدايداعى جالعىز كەلىن قوس ۇلىن جەتەكتەپ تابالدىرىقتان اتتادى..
- پاپا، قوش كەلدىڭىز! ماقسات! اسحات! اتالارىڭا بارىڭدار!،- دەپ ايالى جانارىنان نۇرى توگىلىپ، بالالارىن الدىنا سالا قايناتاسىنا جاقىنداپ قولىن بەرىپ، ماڭدايىنان سۇيگىزدى.
نەمەرەلەرى ەكى جاعىنان كەلىپ قۇشاقتاي العاندا عانا ءبىزدىڭ قارا شالدىڭ قاباعى اشىلعانداي بولدى. ەكەۋىن ۇزىن قولدارىمەن وراي باۋىرىنا قىسىپ، مەكىرەنىپ توبەلەرىنەن ءسۇيدى. قوس تىزەسىنە جايعاسقان قوس نەمەرەنىڭ ءيىسى ءىس ساپارعا كەتكەن جالعىز ۇلدىڭ ورنىن تولتىرعانداي.
ەرتەسىنە اكەم مەن اعامدى الىپ جاقسىبايدىڭ بالاسى ەرمەكتى ىزدەپ ادىلەت مينيسترلىگىنە تارتتىق. سوندا قىزمەت ىستەيدى دەپ، ءىستى بولعان اعايىنىنا ادىلەت ىزدەپ كەلدى عوي ەكەۋى. مەنىڭ جۋرناليست بولعانىم مۇنداي جاقسى بولار ما. ايتپەسە، اۋىلدان كەلگەن ەكى شالمەن قىزمەتكەرلەرىن بىلاي قويىپ، ەسىكتەگى كۇزەتشىلەرى دە سويلەسپەگەندەي ەكەن. وزدەرى تەكسەرۋدەن ءوتىپ، تەلەفوندارىن كىشكەنتاي جاشىككە قالدىرىپ كىرىپ جاتىر. «تاڭ ازاننان بارايىق تا، ەرتە قولعا ءتۇسىرىپ سويلەسەيىك، ايتپەسە، شارۋاسى كوبەيىپ قابىلداماي قويىپ جۇرەر»،- دەپ كەلگەننەن اكەم قۇلاعىمنىڭ ەتىن جەدى. سونىڭ ىزىڭىمەن مينيسترلىككە ساعات سەگىز جارىمدا كەلگەنبىز. سىرتتان كىرگەن ءداۋ ەسىكتىڭ الدىندا تۇرمىز. قىزمەتكەرلەر ءوتىپ جاتىر. كۇزەتشىلەر بىزگە نەعىپ جۇرگەن ساندالبايلار دەگەندەي جامان كوزدەرىمەن قاراپ قويادى. قابىلداۋعا كەلگەندەرگە قويعان با، ءۇش-ءتورت ورىندىق قويىپتى. ۇلكەن كىسىلەردى سوعان وتىرعىزدىم دا ءوزىم مينيستر مەن ورىنباسارلارىنىڭ، باسقارما باسشىلارىنىڭ قابىلداۋ كەستەلەرىن قاراپ تۇردىم.
ەرمەك جاقسىباەۆتى اكەمە اۋىلدان وسى مينيسترلىكتىڭ ءبىر باسقارماسىن باسقارادى دەپ جازىپ بەرگەن ەكەن. ءتاپ-ءتاۋىر قىزمەتى بار ادامدى وڭاي تابامىز عوي دەگەنىم بەكەر بولدى. قابىلداۋ كەستەسىنەن ونداي اتى-ءجون كورمەدىم. وڭ جاقتا تۇرعان كۇزەتشىگە بارىپ سۇراپ ەدىم، «ونداي ادامدى تانىمايمىن، سىرتقا شىعىپ «رۇقساتناما بيۋروسى»،- دەگەننەن سۇراپ كورىڭىز»،- دەپ جول سىلتەدى. اكەمە «انىعىن ءبىلىپ كەلەيىن»،- دەدىم دە سىرتقا جونەلدىم. «بىردەن ول كىسىنى سۇرامايىن، جۋرناليستىك كۋالىگىمدى كورسەتىپ، سول باسقارماعا بارايىن»،- دەدىم دە باسشىنىڭ اتى-ءجونىن جازىپ الدىم. رۇقساتناما بيۋروسىنداعى ايەلگە باسقارما باسشىسىنا سۇحبات الۋعا باراتىنىمدى ايتتىم. تولقۇجاتىمدى سۇرادى دا، ەشتەڭە دەمەي رۇقسات قاعازىن جازىپ بەردى كوپ جاساعىر.
اكەمە:
- كوكە، الدىمەن مەن كىرىپ تانىسىپ، سىزدەرگە مىنانداي رۇقسات قاعاز جازدىرىپ شىعۋىم كەرەك بولىپ تۇر،- دەپ ءتۇسىندىردىم دە، تەكسەرۋدەن ءوتىپ، تەلەفونىمدى ۇياشىققا قالدىرىپ ىشكە ەندىم.
ىزدەگەن باسقارمام ءۇشىنشى قاباتتا بولىپ شىقتى. الدىمەن قابىلداۋ بولمەسىنە بارىپ، حاتشىدان ءوزىمىز ىزدەپ كەلگەن ەرمەك جاقسىبايۇلىن سۇرادىم. مەنىڭ اتى بەلگىلى بۇقارالىق اقپارات قۇرالىنان كەلگەنىمدى بىلگەن سوڭ قاسى-كوزى سۇزىلگەن ادەمى قىز وڭ جاۋاپ بەردى:
- ەرمەك جاقسىبايۇلى جارتى جىل بولدى دەمالىستا،- دەدى.
- وسىنداي ۇزاق دەمالىس بولا ما؟،- دەپ تاڭدانىس ءبىلدىردىم.
- ءيا، ول كىسى،- دەپ قىبىجىقتاپ بارىپ،- دەكرەتتىك دەمالىستا...
- ءوزى مە، ايەلى مە؟،- كوزىم باقىرايىپ، قىزدىڭ اۋزىنا قارادىم.
- ءوزى...
- قالاي؟،- دەدىم، تاقىمداپ سۇراعانىم ۇيات بولسا دا.
- ايەلىنىڭ ورنىندا،- دەپ كۇمىلجىپ ءتىل قاتتى.
ارى قاراي تاعى بىرنارسە سۇراعانىم ىڭعايسىز بولار دەپ:
- جەكە تەلەفونىن بەرىڭىزشى، اۋىلدان اكەم ىزدەپ كەلىپ ەدى،- دەپ شىنىمدى ايتتىم.
- كەشىرىڭىز، بىزگە جەكە تەلەفون نومەرىن بەرۋگە تىيىم سالىنعان،- دەگەن جاۋاپ العان سوڭ، قوشتاسىپ جونىمە كەتتىم.
باسپالداقپەن ءتۇسىپ كەلە جاتىپ اكەمە نە دەپ جەتكىزەرىمدى بىلمەي قينالىپ كەلەمىن. جانىنا بارعاندا:
- كوكە، ول كىسى ەڭبەك دەمالىسىندا ەكەن،-دەپ ارەڭ مالىمدەدىم.
- قاپ، وسى ۇيدەن شىققاننان ءبىر قىرسىق اينالدىردى، اتاڭا نالەت! ءوزى دە ءبىر جولى اۋىر بايقۇس ەكەن،- دەپ ءىستى بولعان اعايىنعا قاپالانىپ ماعان ەرىپ كەلەدى.
تۇسكى استا جەزدەم كەلىپ قالدى اڭقىلداپ:
- كوكە، سىزدەرگە شاڭىراق كورسەتىپ جىبەرەيىك،- دەپ.
- ەشقايدا بارمايمىن، كەتەم!،- دەپ اكەم بۇلداندى.
- قويىڭىز، «ۇلىڭىز كەلگەنشە كەزەك پە كەزەك باعا تۇرايىق،- دەپ شەشتىك وسىنداعى باجالار. ۇلكەن قىزدىڭ كۇيەۋى بولعان سوڭ قايىناتاسىنا ەركىن سويلەيدى.
- ارناپ كەلگەن ءىس بىتپەدى، ەرتەڭ اۋىلداعى اعايىنعا نە بەتىمدى ايتام. جاقسىبايدىڭ بالاسى دەمالىستا، ءوز بالام – شەت ەلدە ەكەن دەسەم، ولار «نەمەنە، كۇللى وكىمەت قىدىرىپ كەتىپ پا؟»،- دەپ سەنبەيدى عوي،- دەپ مويىپ، ۇنجىرعاسى ءتۇسىپ قالىپتى.
- نە بوپتى، كۇزدىڭ قاراسۋىعىندا دەمالىس الىپ،- دەپ كەلە جاتقان جەزدەمدى ىمداپ سىرتقا شاقىردىم.
بالالاردىڭ بولمەسىنە اپارىپ الىپ، ەرمەكتىڭ دەكرەتتىك دەمالىسقا شىققانىن ايتىپ ەدىم، الاڭعاسار جەزدەم:
- دەكرەتى نەسى؟ قاتىن بولىپ كەتكەن بە؟،- دەپ داۋىستاپ جىبەردى. جەڭىنەن جۇلقىپ:
- تىنىش! كوكەم ەستىسە، قان قىسىمى كوتەرىلەدى، تۇسىنبەي، مەن ەرمەكتىڭ تەلەفونىن تابا الماي جاتىرمىن. ەڭ بولماسا، سويلەسىپ، كەڭەس الىپ بەرەيىن دەسەم،- دەدىم، ساسقان ۇيرەك ارتىمەن جۇزەدى دەگەننىڭ كەرىن جاساپ.
- قازىر جوعارعى سوتتا ىستەيتىن داۋلەتتەن الىپ بەرەم، ءبىر بولسا سودا بولادى،- دەدى دە ۇلدىڭ توسەگىنە وتىرا قالىپ تەلەفونىن شۇقىلاي باستادى.
مەن قوناقتارىمنىڭ جايىن بىلمەككە تورگى بولمەگە جۇگىردىم. اعالى-ءىنىلى ەكەۋى بارىنەن ۇمىتتەرىن ءۇزىپ، ءبىر-ءبىر جاستىق الىپ ديۆانعا جايعاسىپتى. جاتىستارىن كوردىم دە، دەمالسىن دەپ ەسىكتى اقىرىن جاۋىپ، شىعىپ كەتتىم. جەزدەمە قايتا كەلسەم، داۋدىرلاپ بىرەۋمەن سويلەسىپ جاتتى. ەندى اسحاناعا تارتتىم. كوپ وتپەي جەزدەم تاسىراڭداپ اسحاناعا جەتىپ كەلىپ:
- بالدىز، تاپتىم، مىنە!،- دەپ قۋانىپ تەلەفونىن ۇسىندى.
ۆاتساپپەن كەلگەن ەرمەك جاقسىبايۇلىنىڭ تەلەفونىن وزىمە جولداي سالىپ:
- قازىر تۇسكى اس كەزى عوي، ەندى ءبىر جارتى ساعاتتان سوڭ حابارلاسايىن دەدىم دە ءۇيىلىپ قالعان ىدىستاردى جۋمەن اينالىسىپ كەتتىم. «نە دەپ ايتام، قايتىپ باستايمىن، كەلىڭدەر دەسە بارامىز با؟»،- دەگەن ويلارمەن ارالاستىرىپ ءجۇرىپ، تۇسكى استان شىققان تاۋ ىدىستى جۋىپ، ورىندارىنا قويىپ ۇلگەردىم.
ەرمەك جاقسىبايۇلى اعام تۇتقانى ءوزى كوتەردى. اكەمنىڭ اتىن ايتىپ ەدىم، بالەندەي ىنتا تانىتپادى. «اقتامنان، كورشىلەرىڭىز. وسىنداعى ماقسۇت ماناربەكوۆتىڭ اكەسى،- دەگەنىمدە بارىپ، اعامدى تانىپ:
- مانادان ماقاڭنىڭ اكەسى دەمەيسىڭ بە!،- دەپ داۋسى وزگەرىپ، انىقتاۋ شىقتى،- ماقاڭ ءوزى نەگە حابارلاسپايدى؟،- دەدى.
- شەتەلدە ءىس ساپاردا ءجۇر ەدى. ۇلكەن كىسىلەر اياق استىنان كەلىپ قالدى. ونىڭ ۇستىنە سىزگە ارنايى جولىعامىز دەپ كەلىپتى،- دەپ جەدەلدەتە جەتكىزدىم.
- مەن قازىر جۇمىستا ەمەسپىن عوي،- دەدى داۋسى باسەڭدەپ.
- بىلەمىز، تۇسكە دەيىن قىزمەت ورنىڭىزعا باردىق. ەڭ بولماسا، تەلەفونمەن اكەمە كەڭەس بەرەسىز بە؟،- دەپ مەن ءوز بۇيىمتايىمدى جانتالاسا جەتكىزدىم.
- ول نە شارۋا ەكەن؟،- دەپ ءسال ويلانىپ بارىپ، - اكەسىنە تەلەفونمەن كەڭەس بەرگەنىمدى ماقاڭ ەستىسە ۇيات بولار. مەن بارىپ امانداسىپ كەلەيىن ودان دا،- دەدى.
- ۋاقىتىڭىز بولسا، جاقسى بولار ەدى،- دەپ قۋانىپ قالدىم.
- مەكەن-جايىڭدى جازىپ جىبەر، ءبىر ساعاتتىڭ كولەمىندە بارىپ قالامىن،- دەدى.
ول كىسى كەلگەنشە اكەم جاتا تۇرسىن دەپ وياتپادىم، ەسىك قوڭىراۋىنان ءوزى تۇرىپ، قول جۋاتىن جاققا شىقتى. مەن قوناقتى قارسى الدىم. جىڭىشكە قارا مۇرت پەن يەگىنىڭ استىنا جۇقالاپ ساقال قويعان، ۇزىن بويلى، سىزدانىپ قالعان كىسى ماعان:
- سالەمەتسىز بە؟،- دەپ رەسميلەۋ امانداستى. بالالار بولمەسىنەن شىققان جەزدەم:
- و، ەرمەكجان كەلدى!،- دەپ داۋدىرلاپ قولىن الىپ، تورگە باستادى.
اكەم مەن باۋىرىم، جەزدەم مىنا زاڭگەردىڭ كەلگەنىنە سونشا قۋانىپ، ەستەرى شىقتى. «سۇراعانىڭ الدىڭنان ىزدەمەي-اق تابىلار دەگەندەي»،- بولدى دەسىپ قويادى. ونىڭ اعامنىڭ اتىن ەستىپ، سونىڭ داڭقىنىڭ بۋىمەن كەلىپ وتىرعانىن قايدان ءبىلسىن. سىزدانعان ءتۇرىن ىشىمنەن جاقتىرماي، ءشاي قۇيىپ وتىرىپ سوزدەرىنە قۇلاق سالۋدامىن. ءوزارا ەل-جۇرتتىڭ اماندىعىن سۇراسىپ، ءۇي ءىشىنىڭ حال-جاعدايىن ءبىلىستى. اكەم:
- ەرمەكجان، دەمالىستا بولساڭ دا ۇزاماپسىڭ، اكەڭنىڭ كوزىن كورگەن اعالارىڭنىڭ الدىنا كەلگەنىڭە راحمەت، بالام!،- دەپ ريزاشىلىق ءبىلدىردى.
- اعا، مەن جارتى جىلدان بەرى دەكرەتتىك دەمالىستامىن،- دەدى زاڭگەر ويىنا ەشتەڭە الماي.
- دەكرەتى نەسى؟ ايەلدەرگە بەرمەۋشى ما ەدى ونداي دەمالىستى،- دەپ اكەم شوشىپ كەتتى. داۋسى جارىقشاقتانىپ جامان ەستىلدى. جانارى الايىپ مىسىق مۇرتقا جامان قارادى. جەزدەم مىرس ەتتى. باۋىرىم ءوزى باقىرايعان كوزى ودان ءارى الاقانداي بولىپ، زاڭگەردىڭ جىپسيگەن جانارىنا قادالىپ قالىپتى. ول بولسا، قادالعان جانارلاردان ىعاتىن ەمەس، ماڭداي شاشىن ءبىر سىيپاپ قويىپ:
- اعا، كەلىنىڭىز «قازمۇنايگازدا» ىستەيدى. قازىر ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ قىزمەتكەرلەرىنىڭ ايلىعى جاقسى. بولىمدەگىلەرىنىڭ ءوزى ءبىزدىڭ مينيستردەن جوعارى الادى. كەلىنىڭىز بولسا، مەنەن ءۇش ەسە ارتىق ەڭبەكاقى الادى. ەكىنشى ۇلدى بوسانعان سوڭ كوپ ۇزاماي جۇمىسقا قايتا شىقتى. مەنىڭ تيىن-تەبەنىمدى مەنسىنبەي، بالاڭمەن ءوزىڭ وتىر، دەكرەتتى ساعان جاسايىق دەدى،- دەپ ىرساڭ-ىرساڭ ەتەدى.
ماڭايىنداعىلاردىڭ ءبىرى تاڭىرقاپ، ەكىنشىسى جاقتىرماي، ءۇشىنشىسى مىسقىلداپ قاراعانىمەن جۇمىسى جوق. بار جاعدايىن تولىق مالىمدەدى. الدىنداعى مايلىقپەن جىپسىگەن ماڭدايىن ءسۇرتىپ الاڭسىز وتىر. اكەم ۇلكەن ۇمىتپەن، اۋىلداعى اعايىنىنا ادىلەت ىزدەپ كەلىپ وتىرعان ەرمەك جاقسىبايۇلىنىڭ بالا باعىپ، دەكرەتكە شىعىپ ۇيىندە وتىرعانىنان جان-دۇنيەسى شوشىپ:
- سوندا ەندى جۇمىسقا شىقپايسىڭ با؟،- دەدى. ەرتاي اعامدا ءۇن جوق، ەسى شىعىپ كەتكەندەي.
- جارتى جىلدان بەرى وتىرمىن، ەندى كوكتەمگە قاراي جۇمىسقا شىعام،- دەدى زاڭگەر.
- ءبىز سەنەن ادىلەت ىزدەپ كەلىپ ەدىك. اۋىلداعىلاردىڭ ءبارى جاقسىبايدىڭ بالاسى ادىلەت مينيسترلىگىندە ءداۋ باستىق، ءبىر بىلسە – سول بىلەدى،- دەپ جىبەرىپ ەدى،- دەپ سالى سۋعا كەتتى.
- اعا، ءسىزدىڭ بالاڭىز ءبىزدىڭ توبەمىزدەن قاراپ وتىر ەمەس پە؟! قانداي ماسەلەنى دە ءبىر قوڭىراۋمەن-اق شەشەدى،- دەيدى زاڭگەر تاعى ىرس-ىرس كۇلىپ.
- ماقسۇتتىڭ ونداي قۇدرەتى بار ما؟،- دەپ ەرتاي اعاما ءتىل ءبىتتى.
- بولعاندا قانداي! ماقسۇت ماناربەكۇلىنىڭ ءبىر اۋىز ءسوزى – ءبىر ادامنىڭ تاعدىرىن شەشەدى. سىزدەر ءالى بالالارىڭىزعا شارۋالارىڭىزدى ايتپاعانسىزدار ما؟،- دەپ ەندى مەنىڭ ەكى اكەمدى كىنالاي باستادى.
- شىراعىم، سەنىڭ ىستەيتىن جەرىڭ – ادىلەت مينيسترلىگى دەپ اتالاتىن بولعان سوڭ، ادىلەت ىزدەپ كەلدىك ەمەس پە،- دەدى اكەم داۋىسىن نىعىزاي سويلەپ.
- اعا، سول ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ دە ۇستىنەن قاراپ وتىراتىندار بولادى. ءسىزدىڭ ۇل ءدال سول ءبولىمدى باسقارادى جوعارىدان،- دەپ اكەمە ۇيرەتىپ تاستادى.
- اۋىلداعى اعايىندار ءبىزدى ساعان جىبەردى، ەڭ بولماسا قانداي جۇمىسپەن كەلگەنىمىزدى بىلسەڭ ەتتى،- دەپ كەيىدى ەرتاي اعام.
مەن وزدەرى وڭاشا ءتۇسىنىسسىن دەپ تەزدەتە داستارقانىمدى جيناپ زالدان شىعىپ كەتتىم. ەرتاي اعام اۋىلدان اكەلگەن قاعازدارىن ۇستەل ۇستىنە جايىپ سالىپ تۇسىندىرە باستادى. جەزدەم دە ءوزىنىڭ وسى وتىرىستا ارتىق ەكەنىن سەزدى دە، «بالدىز، كەشكە ۇلكەن كىسىلەردى الىپ بىزگە كەلىڭدەر»،- دەپ تاپسىرما بەرىپ جۇمىسىنا زىتتى.
زاڭگەر كوكەمىز ۇلكەن كىسىلەرگە كوپ كەڭەس بەرە قويمادى، ءسۇت ءپىسىرىم ۋاقىتتا اعالارىمەن قوشتاسىپ جونىنە كەتتى. مەن اكەمنەن شارۋاڭىز ءبىتتى مە دەپ سۇراۋعا باتپادىم.
كەشتە ۇلكەن اپكەمنىڭ ۇيىندەگى باسقوسۋدا اكەم:
- و، توبا! ۇلكەندەر اتا تۇرىپ ۇل سويلەگەننەن بەز دەۋشى ەدى، ايەل تۇرىپ ەركەك بالا باعىپ، دەكرەتكە شىققاندى دا كوردىك. قاتىنىنىڭ ەتەگىنە ورالىپ، تابىسىن ماقتانىش ەتىپ وتىرعان اقىماقتان كەڭەس سۇراپ كەلىپ، ءىس بىتىرەدى دەپ وتىرعان ءبىز دە اقىماقپىز عوي. جامان ادەت جۇققىش كەلەدى دەۋشى ەدى، ەندى ەر-ازاماتتارىمىزدى قاتىندارى اسىراپ، وزدەرى دەكرەتكە شىعىپ كەتپەسە بولار ەدى شەتىنەن،- دەگەنىنەن ءۇمىتى ۇزىلگەنىن ءتۇسىندىم. اعايىن سەنىم ارتىپ جىبەرگەن ءىس سيىرقۇيمىشاقتانىپ بارا جاتقان سوڭ اكەم ۇلىنىڭ ءىس ساپاردان ورالعانىن كۇتپەي، اۋىلعا قاراي جولعا شىقتى.
ساۋلە دوسجان
Abai.kz
