سەنات – قازاقستان پارلامەنتاريزمىندەگى ماڭىزدى رول اتقاراتىن ورگان. قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە 49 سەنات دەپۋتاتى بار. ولاردىڭ جارتىسى ءار ءۇش جىل سايىن قايتا سايلانادى. ال، ونىڭ ون بەس دەپۋتاتىن قازاقستان پرەزيدەنتى تاعايىندايدى. ولاردىڭ 1998 جىلعا دەيىن وكىلەتتىك مەرزىمى ءتورت جىل بولدى، ال، 1998 جىلدان باستاپ دەپۋتاتتاردىڭ وكىلەتتىگى التى جىل بولىپ بەكىتىلگەن. بيىل دا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ 12-تامىز كۇنى پارلامەنت سەناتى دەپۋتاتتارىنىڭ سايلاۋىن وتكىزۋ تۋرالى جارلىققا قول قويدى.

بۇعان دەيىنگى سەنات دەپۋتاتتارىن سايلاۋ پرەزيدەنت جارلىعىنا سايكەس 2017 جىلدىڭ 28 ماۋسىمىندا ءوتتى. بۇل سايلاۋدا 2011 جىلى سايلانعان دەپۋتاتتاردىڭ وكىلەتتىگى توقتاتىلعان بولاتىن. ال، الدا بولاتىن سايلاۋدا دەپۋتاتتار 2014 جىلى سايلانعان سەناتورلاردىڭ ورنىن باسپاق.

ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى بۇل جولعى سايلاۋدا وڭىرلەردەن سايلانعان 17 دەپۋتات وكىلەتتىك  مەرزىمىن توقتاتاتىنىن مالىمدەدى. ولاردىڭ قاتارىندا: سەرىك جاقسىبەكوۆ، تولەۋبەك مۇقاشەۆ، اڭسار مۇساحانوۆ، مارات تاعىموۆ، راشيت اكىموۆ، سارسەنباي ەڭسەگەنوۆ، ەربولات مۇقاەۆ، مۇراتباي جولداسباەۆ، سەرگەي ەرشوۆ، سەرىك بەكتۇرعانوۆ، بەكمىرزا ەلامانوۆ، ميحايل بورتنيك، ءالي بەكتاەۆ، ماناپ كوبەنوۆ، ولگا پەرەپەچينا، سەرگەي پلوتنيكوۆ، ايگۇل قاپباروۆالار بار.

بۇل 17 ادامنىڭ كەيبىرى الداعى سايلاۋعا تۇسەتىندەرىن ايتتى. ماسەلەن، قاراعاندى وبلىسىنان سايلانعان سەرگەي ەرشوۆ سەنات دەپۋتاتتىعىنا قايتا تۇسۋگە نيەت ءبىلدىرىپ وتىر ەكەن.

بۇعان دەيىن ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسى بەرىك يماشەۆ 13 ماۋسىم مەن 12 شىلدە ارالىعىندا پارلامەنت سايلاۋىنىڭ دەپۋتاتتىعىنا 94 ۇمىتكەر ۇسىنىلعانىن ايتقان بولاتىن.

ەستەرىڭىزگە سالا كەتسەك، 2011 جىلى وتكەن سەنات سايلاۋىنا 96 كانديدات ۇسىنىلعان. 2014 جىلى 88 ۇمىتكەر بولسا، 2017 جىلى 89 ادامنىڭ دەپۋتاتتىققا كانديداتۋراسى ۇسىنىلعان. دەمەك، ورتا ەسەپپەن ءبىر سەناتوردىڭ مانداتىنا بەستەن استام ۇمىتكەر تۇسەدى.

بيىل كانديداتتىققا نۇر-سۇلتان قالاسىنان 8 ادام، الماتى قالاسىنان 7 ادام، الماتى وبلىسىنان 9 ادام ۇسىنىلىپتى. ال، شىمكەنت پەن قوستاناي وبلىسىنىڭ ارقايسىنان  ءتورت ۇمىتكەر ۇسىنىلعان. شىعىس قازاقستان ءوڭىرى سەنات سايلاۋىنا ەڭ از ۇمىتكەر قوسىپتى.

بيىلعى سايلاۋدا ۇمىتكەرلەردىڭ 82-ءسى ءوزىن-ءوزى ۇسىنۋ قۇقىعىن پايدالانعان. بۇل كورسەتكىش 2011 جىلى 82,7 پايىز، 2014 جىلى – 82,9 پايىز، 2017 جىلى – 92,1 % بولعان. ال، 12 كانديدات ءماسليحاتتان ۇسىنىلعان. بۇل 2017 جىلى 7,9% نەمەسە 7 ادام بولعان.

سونىمەن قاتار ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ مالىمەتىنشە، وسى سايلاۋ ناۋقانىندا ايەلدەردىڭ ساياسي بەلسەندىلىگى جوعارى ەكەنىن ايتادى. ماسەلەن، ۇسىنىلعان كانديداتتاردىڭ 19-ى ايەلدەر ەكەن. سالىستىرمالى تۇردە ايتساق، 2011 جىلى 6 ايەل ۇمىتكەر، 2014 جىلى – 5 كانديدات، 2017 جىلى 13 ايەل ادام ۇمىتكەر بولعان.

ال، وسى جىلعى ۇسىنىلعان ايەلدەردىڭ ەڭ جاسى 30-دا، ەڭ ۇلكەنى 69 جاستا. ال، كانديداتتاردىڭ ورتاشا جاسى 51 بولىپتى.

ۇسىنىلعان ۇمىتكەرلەردىڭ ىشىندە ءارتۇرلى ماماندىق يەلەرى بار. ماسەلەن، 29-ى ينجەنەر، 20-سى ەكونوميست، 12 وقىتۋشى، 10 اۋىل شارۋاشىلىعى قىزمەتكەرى، 10 ادۆوكات، 1 ساياساتتانۋشى، 7 دارىگەر، 3 جۋرناليست بار.

سونىمەن قاتار ۇمىتكەرلەر اراسىندا 2 جۇمىسسىز ادام، 4 سەناتور، 38 كوممەرتسيالىق قۇرىلىمداردىڭ قىزمەتكەرى، 23 كاسىپورىندار مەن مەكەمەلەردىڭ، مەملەكەتتىك ۇيىمداردىڭ وكىلدەرى، 9  قوعامدىق ۇيىم وكىلدەرى، 18 مەملەكەتتىك قىزمەتكەر بار ەكەن.

سەنات دەپۋتاتتتارىنا ۇمىتكەرلەردى تىركەۋ 23 شىلدەگە دەيىن جالعاستى. ال، 13 شىلدەدە استانانىڭ جانە رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالانىڭ سايلاۋ كوميسسيالارى سەنات دەپۋتاتتىعىنا 62 كانديداتتى تىركەگەن.

ال، كۇنى كەشە ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسى بەرىك يماشەۆ سەنات دەپۋتاتتىعىنا ۇمىتكەرلەردىڭ قورىتىندى ءتىزىمىن بەكىتتى.

وسك مالىمەتى بويىنشا، 23 شىلدەدەگى جاعدايمەن قر پارلامەنتى سەناتىنىڭ دەپۋتاتتارىنىڭ 17 مانداتىنا الماتى، شىمكەنت،نۇ-سۇلتان قالالارىنىڭ سايلاۋ كوميسسيالارى 94 ۇمىتكەردىڭ 58-ءىن تىركەگەن. دەمەك، ورتا ەسەپپەن 3 ۇمىتكەر ءبىر ورىنعا ۇسىنىلعان. وڭىرلەر بويىنشا، ەڭ كوپ كانديدات اقمولا وبلىسى مەن نۇر-سۇلتان قالاسىندا تىركەلىپتى.

ال، بۇعان ديەىن وراتلىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى سابيلا مۇستافينا الداعى سەنات سايلاۋىنا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 254,5 ميلليون تەڭگە بولىنگەنىن مالىمدەگەن.

“ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن پارلامەنت سەناتى دەپۋتاتتارىنىڭ سايلاۋىن وتكىزۋ ءۇشىن 254,5 ميلليون تەڭگە ءبولىندى” دەگەن بولاتىن مۇستافينا ءباسپاسوز بريفينگىندە.

مۇستافينانىڭ ايتۋىنشا، بولىنگەن قاراجات ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ ءىسساپارى مەن كولىك شىعىندارىنا، سايلاۋ نىساندارىن راسىمدەۋ قىزمەتتەرىنە، سايلاۋ كوميسسيالارىنىڭ قىزمەتىن ۇيىمداستىرۋعا، پوليگرافيالىق قىزمەتتەرگە سونىمەن قاتار، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا جانە باسقا دا شىعىندارعا جۇمسالماق.

Abai.kz