جاقىندا ك.بايسەيىتوۆا اتىنداعى ۇلتتىق وپەرا جانە بالەت تەاترىندا بايروننىڭ پوەماسى جەلىسى بويىنشا ازىرلەنگەن ادولف اداننىڭ "تەڭىز قاراقشىسى" بالەتى ساحنالاندى. قويۋشى حورەوگرافى - كسرو حالىق ءارتىسى، سوتسياليستىك ەڭبەك ەرى، اكادەميك، رەسەيلىك يۋري گريگوروۆيچ. بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم سارايىندا وتكەن قويىلىم كورەرمەن كوزايىمىنا اينالىپ، مەملەكەتتىك حاتشى قانات ساۋداباەۆ پەن رەسەي فەدەراتسياسى ەلشىلىگى اتتارىنان ساحناعا ارنايى گۇلگە تولى سەبەتتەر تارتۋ ەتىلدى. سپەكتاكلدەن سوڭ مەملەكەتتىك حاتشى قانات ساۋداباەۆ پەن مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى مۇحتار قۇل-مۇحاممەد رەسەيدىڭ اتاقتى بالەتمەيستەرىنە قۇرمەت كورسەتىپ، العىستارىن ءبىلدىردى. ء"سىز از ۋاقىتتا مىناداي ۇلكەن جۇمىس ءبىتىردىڭىز. وسى ەڭبەگىڭىز ءۇشىن ءوز اتىمنان شىن جۇرەگىممەن العىس ايتامىن", دەدى مەملەكەتتىك حاتشى. ساحنا ساڭلاعىن ورتاعا الىپ، ەستەلىك سۋرەتكە ءتۇسىپ جاتقان ترۋپپا مۇشەلەرىنىڭ قۋانىشىندا شەك جوق.

جاقىندا ك.بايسەيىتوۆا اتىنداعى ۇلتتىق وپەرا جانە بالەت تەاترىندا بايروننىڭ پوەماسى جەلىسى بويىنشا ازىرلەنگەن ادولف اداننىڭ "تەڭىز قاراقشىسى" بالەتى ساحنالاندى. قويۋشى حورەوگرافى - كسرو حالىق ءارتىسى، سوتسياليستىك ەڭبەك ەرى، اكادەميك، رەسەيلىك يۋري گريگوروۆيچ. بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم سارايىندا وتكەن قويىلىم كورەرمەن كوزايىمىنا اينالىپ، مەملەكەتتىك حاتشى قانات ساۋداباەۆ پەن رەسەي فەدەراتسياسى ەلشىلىگى اتتارىنان ساحناعا ارنايى گۇلگە تولى سەبەتتەر تارتۋ ەتىلدى. سپەكتاكلدەن سوڭ مەملەكەتتىك حاتشى قانات ساۋداباەۆ پەن مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى مۇحتار قۇل-مۇحاممەد رەسەيدىڭ اتاقتى بالەتمەيستەرىنە قۇرمەت كورسەتىپ، العىستارىن ءبىلدىردى. ء"سىز از ۋاقىتتا مىناداي ۇلكەن جۇمىس ءبىتىردىڭىز. وسى ەڭبەگىڭىز ءۇشىن ءوز اتىمنان شىن جۇرەگىممەن العىس ايتامىن", دەدى مەملەكەتتىك حاتشى. ساحنا ساڭلاعىن ورتاعا الىپ، ەستەلىك سۋرەتكە ءتۇسىپ جاتقان ترۋپپا مۇشەلەرىنىڭ قۋانىشىندا شەك جوق.

بۇل ءبىر وسىنداعى قۋانىشتان جۇرەكتەرى لۇپىلدەگەن بالەتتىڭ جاۋقازىن جاستارىنىڭ سەزىم تولقىندارىمەن ايتار بولساق، قاي ەلدىڭ ساحناسىنا بولسىن ۇيالماي اپارىپ كورسەتۋگە تۇراتىن سپەكتاكل. ال ەندى ك.بايسەيىتوۆا اتىنداعى ۇلتتىق وپەرا جانە بالەت تەاترىنىڭ ارتىستەرى ورىنداعان "تەڭىز قاراقشىسى" شىنىمەن دە ءدال سول ۇدەدەن شىعىپ وتىر ما؟ الەمدىك كلاسسيكانى يگەرۋدەن كوپ جىلدىق تاجىريبەسى بار ەۋروپا ەلدەرىندەگى، كورشىلەس رەسەيدەگى تەاتر ۇجىمدارىمەن تەرەزەسى تەڭ دەپ ايتۋعا بولا ما؟ مىنە، وسى جانە سپەكتاكلدىڭ مۇنان باسقا دا قىرلارى مەن سىرلارىنا از-كەم توقتالىپ كورەلىك. بۇل سۇراقتارعا، ارينە، ء"يا" بولماسا "جوق" دەپ ءبىر-ەكى ءسوز­بەن كەسىپ ايتۋ قيىن. سوندىقتان ءۇش ءبولىمدى سپەكتاكلدىڭ اۋەلى وقيعاسىنان باس­تايىق. الەمگە اتى ءماشھۇر بالەتمەيستەر قازاق بالەت ترۋپپاسىنا قانداي ۇلگىنى ۇسى­نادى، وسىنى بايانداپ وتەيىك. سۋرەتكەردىڭ شىمىلدىق اشىلا بەرە جانىڭىزدى تەڭىزدىڭ ساۋمال لەبىمەن الديلەپ، وزىمەن بىرگە تولقىندار تىلسىمىنا باتىرىپ اكەتەتىن سيقىرلى تۇسىنا تاڭقالماۋ مۇمكىن ەمەس. قاتەرلى تەڭىز اپاتىنان امان-ەسەن سىتىلىپ شىققان قاراقشىلار جاعالاۋدى بەتكە الىپ كەلە جاتادى. وسى ساتتەگى كەيىپكەرلەر كەلبەتى ەكرانداعىداي انىق تا كوركەم بەينەلەنگەن. بۇل جەردە، ارينە، قويۋشى سۋرەتشى نيكولاي شارونوۆ­تىڭ ايانىپ قالماعانىن، ول كەمە مەن اساۋ تولقىنعا قاسارىسا جۇزگەن اسقاق قالىپتاعى قاراق­شىلار بەينەسىن كورسەتۋدە وتە تۇشىمدى بوياۋلار تاپقان ەكەن.

مۇنان كەيىن شىعىس شاھارىنداعى قىز-قىز قايناعان تىرشىلىككە ەنىپ كەتە باراسىز. شىعارمانىڭ ءتول مادەنيەتىمىزدەن ونشا الىس ەمەس ەكەندىگىنە ءدال وسى تۇستا كوز جەتكىزەتىن كوپ نارسەگە تاپ بولاسىز. بۇل البەتتە - شىعىس بازارىنداعى كورىنىستەر. اتاقتى تەڭىز قاراقشىسى كونرادتىڭ سوڭىنان ەرگەن ولار وسى اراعا ايالدايدى. قۇل ساتۋشى لانكەدەم تابانى جەرگە تيمەي زىر جۇگىرەدى. ول ساتۋعا اكەلگەن بيكەشتەرى­نىڭ قۇنىن اسىرا ماداقتاپ، قايتسە دە قالتاسىن قامپيتىپ قايتۋ قامىندا. سولاردىڭ ءبىرى - مەدورا اي دەسە اۋزى، كۇن دەسە كوزى بار، ءار ەلدىڭ دە اڭىز-ەرتەگىسىندە كەزدەسەتىن ناعىز ارۋدىڭ ءوزى. ول ءوزىنىڭ مىڭ بۇرالعان بيىمەن جيىلعان جۇرتتى تاڭ-تاماشا قالدىرىپ، تالايدى سۇقتاندىرادى. ءدال وسى جەردە كونرادتىڭ نازارى شارشى الاڭدا دوڭگەلەنە بي بيلەپ، جانارى كوكتەگى جاسىننان جارالعانداي اسەم قىزعا اۋادى. وزىنە وسىلايشا ىنتىعا، اسقان سۇيىسپەنشى­لىك­پەن كوز تاستاعان كونرادتى بايقاعان مە­دورا وعان جۇرەك گۇلىن ۇسىنادى. وسى جەردە قوس عاشىق قول ۇستاسىپ، بەينەلەرى ءبىر جۇرەككە تۇتاسىپ كەتكەندەي اسەر قالدىرادى. بولماشى نارسەگە كوڭىلى الىپ-ۇشىپ تۇراتىن جاڭعالاق لانكەدەم اشۋعا بۋلىعىپ، ونى سول جەردەن تەزىرەك الىپ كەتۋگە اسىعادى. بىراق وسى مەزەتتە بازارعا ءبىر توپ نوكەرلەرىمەن تۇرىك بيلەۋشىسىنىڭ وكىلى سەيد-پاشا كەلىپ قالادى. ول ءوزىنىڭ سارايىنا قىز تاڭداي باستايدى. بىراق لانكەدەم كورسەتكەن بىردە-ءبىر قىز ونىڭ كوڭىلىنەن شىقپاعان سوڭ، قايتپاق بولادى. وسى كەزدە ساۋداگەر مەدو­رانى ورتاعا الىپ شىعادى. مۇنداي سۇلۋدان سەيد-پاشا ايانىپ قالسىن با؟ يەسىنىڭ سۇراعان اقشاسىن بەرىپ، نوكەرلەرىنە ونى سارايىنا الىپ بارۋدى تاپسىرادى. بۇل مەدو­رانىڭ ىزا-كەگىن قايناتادى. بىراق قۇلقىنىن اقشا تەسكەن لانكەدەمنەن نە ءۇمىت، نە قايىر؟ ونىڭ وزىنە قول ۇشىن سوزباسىن ۇققان مەدورا سول ارادا كونرادتان جاردەم سۇراۋعا ءماجبۇر بولادى. قاراقشىلار قىزدى كۇڭ­دىكتەن قۇتقارادى. ءسويتىپ، قىزداردى سا­تىپ قۇنىققان لانكەدەمنىڭ ءوزى تۇتقىنعا ال­ىنىپ، دۇنيە-مۇلكى كەمەگە تيەلەدى. ءبىرىنشى بولىمدە كونراد پەن مەدورا (ورىنداعان ءى حالىقارالىق بالەت ارتىستەرى بايقاۋىنىڭ ديپلومانتى جاندوس اۋباكىروۆ پەن گۇل­فاي­رۋز قۇرمان­عوجا­ەۆا), سونداي-اق كون­راد­تىڭ جولداسى بير­­­بانتو (رۇستەم سەي­ىتبەكوۆ) رولدەرى وقي­عانىڭ نەگىزگى تۇس­تارىندا شيرىعا ءتۇ­سىپ وتىرادى. ال ەكىن­­شى كورىنىستە تەڭىز قا­راقشىلارىنىڭ كە­مە­سى جاعالاۋعا كە­لىپ توق­تايدى. وسى ءبو­لىم­دە دوستىق پەن زۇ­لىمدىقتىڭ، ادال­دىق پەن قاستاندىق­تىڭ شيە­لەنىسى سپەك­تاكل­دىڭ كوركەمدىك ءتۇيىنىن جاساپ بەرەدى. ۇيقىعا كەتكەن كون­راد، زۇ­لىم­دىققا كوش­­­كەن بيربانتو، وسى قاس­تان­دىقتى جۇزەگە اسى­رۋعا قول ۇشىن بەرگەن لانكە­دەم، عاشىعىنا ارا­شا ءتۇ­سىپ، سۇيگەنى اجال قۇ­شا جازداعان­دا دۇش­پا­نىنىڭ قو­لىن جا­را­لاپ ۇلگەرگەن مە­دو­را بەينەلەرى بىرىنەن سوڭ ءبىرى ويداعىداي ءورىلىپ، كورەرمەن وقيعانى ءاربىر قيمىل-ارەكەتتەن، قۇدىرەتتى بي تىلىمەن وپ-وڭاي ۇعىپ وتىر­دى دەۋگە تولىق نەگىز بار. ءار ءبولىم­دەگى دەكوراتسيالار مەن كيىم ۇلگىلەرى ەسىڭىزدەن شىق­پاي قالادى. بۇل رەتتە ايتا كەتەتىن ءبىر ماسەلە، جالپى سپەكتاكلدىڭ تابىستى ءوتۋى، كورەرمەننىڭ كوڭىلىنەن شى­عۋى وسى ءدۇ­نيە­لەرگە كوبىرەك بايلانىس­تى كورىنەدى. "تەڭىز قاراق­شىسى" بالەتى بۇل جا­عىنان وركەنيەتتى ەلدەردەگى ايتۋلى تۋىندىلارمەن تەرە­زەسى تەڭەسە الادى دەپ ەش قىمسىنباي ايتا الامىز.

تاعى ءبىر تارتىمدى تۇسى - كيىم ۇلگىلەرىنىڭ شىعىس­تىق ناقىشتا، ۇلتتىق ءداس­تۇر­شىل ورنەككە نەگىزدەل­گەن­دىگى. بارشا كورەرمەن تالعا­مىنا ورتاق كەلە بەرەدى. ەگ­دەنى دە، جاستى دا جاتىر­قا­ماي­دى. كوز الدىڭىزدا ادام­­زاتتى تولعانتقان ءماڭ­گىلىك ماسەلەلەر باياندالادى. دوسقا ادالدىق پەن ايارلىق، سۇيىسپەنشىلىك پەن زۇلىم­دىق قاي كەزدە دە ءومىر قاعي­داتتارىنا قازىق بولا بە­رەتىن تاقىرىپتار عوي. رو­مانتيزم ۇلگىسىندە جازىلعان بايرون تۋىندىسىنىڭ تۋى جىعىلماي، بۇگىنگى كۇنمەن، قازىرگى ادامدار تابيعاتىمەن ۇندەسىپ جاتسا، ول دەگەنىڭىز دۇنيەدە ءبىر جەردە تو­عىسپاس، باسى بىرىكپەس قاراما-قايشىلىقتار ءالى دە جەتىپ ارتىلادى دەگەن ويعا باستايدى. قايعى مەن قاسىرەتتەن جاپا شەككەن عاشىق جۇرەكتەردىڭ مۇڭ-سارىنى ەشقاشان توقتا­ماپ­تى. ول تۋلاعان دا­ريانىڭ شۋىلىنداي با­سىل­مايتىن تىرشىلىك اۋەنى ەكەن. عاسىرلار ساحنا­سى وسى تولقىن­مەن قان­شا رەت ءدۇر ءسىل­كىنىپ، قانشاما ءمار­تە جاڭ­عىر­عان. مىنە، ول ەندى قازاق ساحارا­سى­نىڭ تاڭعى جاڭعىرى­عى سە­كىلدى قايتا تۋىپ­تى. اعىل­شىن، فران­تسۋز، ورىس قوعامىنىڭ رۋ­حا­ني كوكجيەگىندەگى جاۋ­ھار­دى يۋري گري­گوروۆيچ قازاقتىڭ ءما­دەنيەتىنە ۇقساتىپ، ۇلت­تىق ەرەكشەلىكتى ساقتاي وتىرىپ وڭدە­گە­­نىنە ءمىن تاققىمىز كەلمەيدى. قايتا كەرى­سىنشە، جاس تەاتردىڭ ارتىستەرىنە قول ۇشىن سوزىپ، قازاق بالەتى­نىڭ كوركەيۋىنە اتسا­لىسىپ جاتقان ەڭبەگى العىسقا لايىق. كەي تۋىندى قويىلىپ جات­­­قان ساح­ناسىنا لەزدە تاستاي باتىپ، سۋداي ءسىڭىپ كەتىپ جاتپاي ما؟ "تەڭىز قاراقشىسى" دا ءدال سونداي دۇنيە ەكە­نى ءشۇبا كەلتىرمەيدى.

ءۇشىنشى ءبولىمنىڭ بوياۋلارى كوزدىڭ جاۋ­ىن الادى. قىز-گۇلدەر ساحنانى كوركەم بيمەن كەستەلەپ، سيقىرلى ۇنگە قۇلاق تۇرگىزەدى. ول - سەيد-پاشا (جانات سارسەنباەۆ) سارايى­نىڭ باقشاسى. ءامىرشىنى قورشاعان قىزدار ءبيى ساراي ىشىندەگى تىرشىلىك شوعىن ۇرلەيدى. ول كەيدە مازداپ جانىپ، ەندى بىردە الابۇرت­قان ارۋ جۇزىندەگى ۇياڭدىق بەلگىسىندەي سەزىلە­دى. لانكەدەم مەدورانى سەيد-پاشاعا الىپ كەلىپ، ءوزىنىڭ ءبىر كەزدە جىبەرگەن قاتەلىگىن تۇزەگەن سىڭاي تانىتادى. سول ۋاقىتتا باي-ساۋداگەرلەر كەلدى دەگەن حابار جەتەدى. ولار الىپ كەلگەن سىيلىقتارىن تارتۋ ەتە باستايدى. سۇلۋلىعى سارايدىڭ جاققان شا­مى­نان اسقان ارۋ وسى ساۋداگەرلەردىڭ ىشىندە ءوزىنىڭ سۇيگەن عاشىعى بار ەكەنىن بىلگەندە، قۋانىشىندا شەك بولمايدى. ءبيشى قىزدار بەينەبىر جايقالىپ وسكەن دالا گۇلىندەي شات سەزىم سىيلايدى. اسىرەسە قۇلپىرعان باقتى سومداعان ءمادينا ونەرباەۆا سىندى جاس تالانتتىڭ ساحناداعى ۇلپاداي جەڭىل قيمى­لى­نا قىزىعا قول سوعىپ جاتتى جۇرت. باسى­بايلى بيكەشتەردى ورىنداعان عاليا ما­جا­عۇلوۆا، ەلەنا سەمەنوۆا، تاتيانا تەن دە قوسالقى رولدەر دەمەسەڭىز، ارقايسىسىنىڭ كوتەرگەن جۇگى جەڭىل بولعان جوق. جالپى، اڭگىمە كىمنىڭ قاي ءرولدى ورىنداعاندىعىندا ەمەس، ونى قاي دەڭگەيگە جەتكىزىپ ويناۋىندا بولاتىنى انىق. وسى جاعىنان سارالاعاندا، كولەڭكەدە قالىپ قويىپ جاتقان جاندى كورمەدىك. ساناعا تۇيگەنىمىز - بالەت تە ادام­نىڭ بەس ساۋساعى سەكىلدى نارسە ەكەن. سول بەس ساۋساقتىڭ ءبىر دەممەن جۇمىل­عا­نىنا كۋا بولدىق، ءبارى ءبىر مۇددەگە كۇش جۇمسادى.

سپەكتاكلدىڭ ءتۇيىنى بويىنشا تاعى دا ساحناعا جەلكەندى كەمە شىعىپ، تەڭىز تولقىنىن قاق جارىپ بارا جاتقان قوس عاشىقتىڭ ماحابباتى سۋرەتتەلەدى. كونراد پەن مەدورا سۇيىسپەنشىلىگى كلاسسيكالىق مۋزىكا ۇنىمەن استاسىپ، عاشىقتار جىرىن باياندايتىن قويىلىمنىڭ پەردەسى جابىلىپ كەلە جاتادى. بىرىنە ءبىرى جەتە الماي كەتكەن زارلى، زاپىران تولى سارىن ەمەس، ەركىندىكتە سامعاپ ۇشقان، تەڭىز كەزگەن ماحاببات جىرى. سپەكتاكلدە د.پۋپي، ل.دەليبا، ر.دريگو مۋزىكالارى، سونداي-اق م.پەتيپ، ج.پەررو، ك.سەرگەەۆ، ا.چەكرىگين سياقتى ايتۋلى با­لەت­مەيستەرلەردىڭ بيلەرىنەن ۇزىندىلەر ورىن­دالدى. ا.سەن-جورج بەن ج.مازيلە ليبرەت­توسىن ءححى عاسىر تىلىمەن وڭدەپ، عۇمىر سىيلاعان يۋري گريگوروۆيچ دەگەن كىم دەسەك، ونىڭ قازاق بالەتى ءۇشىن وسىنداي ەڭبەك سىڭىرگەن ادام ەكەنىن ەندى بارلىق جۇرت بىلە جۇرەتىن بولادى. ارينە، "تەڭىز قاراقشىسى" بالەتىن ك.بايسەيىتوۆا اتىن­داعى ۇلتتىق وپەرا جانە بالەت تەاترىنىڭ رەپەرتۋار قو­رىنا ءوز قولىمەن تاپسىرعان ەڭبەگى ارقىلى.

لەبىز

- يۋري نيكولاەۆيچ، "تەڭىز قاراقشىسى" سپەكتاكلىن وسىعان دەيىن قانشا جەردە قويدىڭىز؟

يۋري گريگوروۆيچ، رەسەيلىك بەلگىلى حورەوگراف، كسرو حالىق ءارتىسى:

- ۇلكەن تەاتردى قوسپاعان­دا، بۇل جەردە ءۇشىنشى رەت باي­رون رۋحىمەن جۇزدەسىپ وتىر­مىن. الەمدىك كلاسسيكانىڭ ءىن­جۋ-مار­جانى سانالاتىن "تەڭىز قاراق­شىسى" سپەكتاكلىن ءوز با­سىم كوركەمدىك ءيىرىمى مەن قوي­ىل­ىم­دىق ۇلگىسى جاعىنان باس­قا­لاردان بولەك ءارى ونەر جانرى­نىڭ قاي-قايسىسىنىڭ قازانىنا سالساڭ دا قايناپ كەتە باراتىن اسا ءىرى تۋىندىنىڭ ءبىرى دەپ سانايمىن. شىعارماشىلىق ءومىرىنىڭ ەداۋىر كەزەڭىن وسىناۋ جاۋھارعا ارناعان ادام رەتىندە ايتارىم، اقىن بايرون جۇرە­گىنىڭ لۇپىلىنەن تۋعان عالامات سەزىمدەردىڭ تا­لايىنا كۋا بولعان جايىم بار، بىراق مەن ءدال مىناداي بالەت بالىن العاش رەت كورىپ وتىرمىن. كوزىم جەت­كەن اقيقاتتىڭ تاعى ءبىرى - ساح­ناداعى عۇمىرى ءبىر جارىم عا­سىر­دان اسسا دا ەش­قاشان كومەس­كى تارتپايتىن، قاي­تا زامانمەن بىرگە زاڭعار كوككە كوتەرىلە تۇسەتىن مۇنداي شى­عارمانىڭ شىڭى دا، شىڭىراۋى دا استە جوق-اۋ دەگەن ويعا قالدىم. ەۋروپا ساحنالارىن سالتاناتقا بولەگەن بالەت ەندى مىنە، بۇگىن قازاق ساح­ن­ا­سىندا بۇرىنعى ۇلگىلەردى تولىق­تىرىپ، ك.بايسەيى­توۆا اتىن­داعى ۇلتتىق وپەرا جانە بالەت تەاترىن­دا ارمەن قاراي ءومىرىن جالعاستى­رىپ جاتىر. مەن ءۇشىن وتە قۋانىش­تى جاعداي. ارينە، مۇنى تەك مەنىڭ عانا قول جەتكىزگەن تابىسىم دەسەم، جاڭساق بولار. نە­بىر تالانتتى جاستار جاۋقازىنداي ءوسىپ كەلەدى ەكەن. ولاردىڭ ءبىرازىن حالىقا­را­لىق فەستيۆالدەردەن كورىپ تە قالامىن. ماسەلەن، جا­قىن­دا ەلدار سارسەنباەۆ دەگەن جاس ونەرپاز قولا جۇلدەنى جەڭىپ الدى.

استانانىڭ بالەت تەاترى جا­نىما جاقىن ۇجىمعا اينالدى. بۇل - مەنىڭ وسىنداعى ەكىنشى قويى­لىمىم. مۇنىڭ الدىندا "تششەتنايا پرەدوستوروجنوست" سپەكتاكلىن ساحنالاعان ەدىم. الداعى ۋاقىتتا "رومەو مەن دجۋلەتتانى" قولعا الساق پا دەگەن ماقساتىم بار.

- باس بالەتمەيستەر رەتىندە وسى دۇنيەنىڭ باسى-قاسىندا ءوزىڭىز دە ءجۇردىڭىز. نە بايقادىڭىز، كوڭىلگە نە ءتۇيدىڭىز؟

تۇرسىنبەك نۇرقاليەۆ، ك.بايسەيىتوۆا اتىنداعى ۇلتتىق وپەرا جانە بالەت تەاترىنىڭ باس بالەتمەيستەرى:

- ادىلدىك پەن ەرلىك رۋحقا تولى بايرون پوەزياسىنداعى شوقتىعى بيىك وسىناۋ تۋىندىنى ساحنالاۋ­دىڭ مەحنات-ماشاقاتى از بولعان جوق. "تەڭىز قاراقشىسى" بالەتىن قويۋ­دى ورىستىڭ بەلگىلى بالەتمەيس­تەرى يۋري گريگوروۆيچكە وتىنگە­نى­مىزدە، ءبىزدىڭ تەاتردىڭ تەحنيكالىق مۇمكىندىگى مۇنداي ءىرى دۇنيەگە مۇلدە ساي بولماي شىقتى. الپىس­­تان اس­تام ءارتىس قاتىساتىن بالەتكە ساح­نا­نىڭ تارلىعى وتە-موتە كەدەرگى بول­دى. كەيىن ويلانا كەلە بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم سارايى­نىڭ ساحناسىن تاڭدادىق. ونەر ساڭلاعى وسى ءما­سەلە شەشىلگەن سوڭ، ءبىزدىڭ ويى­مىزبەن كەلىسەتىنىن ايتتى. راسىندا دا ءبىر مەزگىلدە ساحناعا الپىس ءتورت ادامنىڭ سىيۋى قيىن نارسە عوي. جانە ولاردىڭ بەلگىلى ءبىر بەينەنى شىنايى سومداپ شىعۋىنا مىناداي جاعداي­دىڭ وڭاي سوقپاسى ونسىز دا ءتۇ­سىنىكتى. بىراق، يۋري گريگوروۆيچ سياقتى ساڭلاق ساحناگەر ءۇشىن مۇن­داي قيىندىقتى جەڭۋ سونشالىق اۋىر سوقتى دەپ ايتپاس ەدىم. كوز الدىڭىزدا تاماشا تۋىندى ءتىرىلىپ، تۇرلەنىپ شىعا كەلگەندە باستاپقى كەزدە اياقتان شالعان الگىندەي كەدەرگىلەر تاقتايداي جايىلىپ سالا بەرەدى ەكەن. "تەڭىز قاراقشىسى" بالەتىن تاماشالاعاندا وسى سەزىمدى باستان كەشتىك.

قازىر، ارينە، قازاق بالەتى ءۇشىن وزىق ەلدەردىڭ مادەنيەتىنەن ۇيرەنەتىن نارسە كوپ. جەتىستىگىمىز، جەمىسىمىز دە جوق ەمەس. ونەرىمىزدى يتاليا، رەسەي، ۋكراينا سياقتى ءبىرتالاي ەلدەردە كورسەتسەك، ەندى وسى جاقىن كۇندەردە ۆەنگرياعا ساپار شەكپەكپىز. بىراق ونەردىڭ بۇل ءتۇرى بويىنشا باسەكەگە قابىلەتتى ەلۋ ەلدىڭ ەسىگىنە دەيىن ءالى بىزگە كوپ تەر توگۋىمىزگە تۋرا كەلەدى.

- مەدورا بەينەسىن سومداعان گۇلفايرۋزدىڭ الدا تاعى قانداي ماقساتتارى بارىن بىلسەك بولا ما؟

گۇلفايرۋز قۇرمانعوجاەۆا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى:

- "تەڭىز قاراقشىسى" بالەتىندە مەن نەگىزگى كەيىپكەردىڭ ءبىرى مەدورانى بەينەلەدىم. جانى تاڭعى شىقتاي ءمولدىر ماحاببات يەسىنىڭ سىرتقى بولمىسى مەن ىشكى سەزىمى وسىعان دەيىنگى ءوزىم سومداعان عا­شىقتاردىڭ بىتىمىمەن كوپ قابىسا بەرمەيدى. بۇل ءبىر بوياۋى دارا، ارناسى كەڭ، بولەك تۇلعا. سول سەبەپتى مەن وعان ءجاي ورىنداۋ­شى­لىق تۇرعىسىنان عانا قاراپ قوي­عا­نىم جوق. وسى بەينەمەن كوڭىل-كۇيىمنىڭ، كەسكىن-ءپىشىمىمنىڭ قا­بى­سىپ كەتۋى ءۇشىن تىرىسىپ باق­تىم. مەدورا بوپ كوز ءىلىپ، وسى ەسىم­مەن وياندىم. يۋري گريگورو­ۆيچ سىندى داڭقى جەر جارعان قويۋ­شى-حورەوگرافپەن تىنىسى­مىز ءۇن­دەسىپ، وسى ادام ارقىلى شى­عارماشىلىق سوقپاعىمداعى تالاي بەيمالىم سىرلارعا قانىق­تىم. بيىك دەگەنىم ءالى ءجاي جوتا ەكەنىن، تەڭىز دەگەنىم بار بولعانى جىلعا ەكەنىن سەزىندىم. تالاي كۇن دامىلسىز تەر توككەن بەينەتتىڭ ءدال مۇنداي راحاتتى ساتىنە نە تەڭ كەلەدى؟ الەم ساحنالارىن نەبىر عاجاپ ەسىمدەرمەن تانىمال ەتكەن مەدورا مۇنان بىلاي ەندى مەنىڭ دە ارمان-باستاۋلارىمنىڭ تۇنى­عىنا اينالىپ قالا بەرەدى. ءالى تالاي كلاسسيكالىق بەينەلەر سوم­دالا جاتار، رۋحاني مۇرامىزدان لايىقتى ورنىن تابار، بىراق مەنىڭ كوكجيەگىمدە وسى بەينە ءماڭ­گى بيىك بولىپ قالا بەرەدى. "تە­ڭىز قاراقشىسىنان" سانادان سى­زىلىپ قالمايتىن مۇنداي كەي­ىپ­­كەرلەردى تەز تاباسىز. ول جۇرت­تى قالىڭ ويعا سالىپ، قورعاسىن مۇڭ ارتپايدى. جەلپىنتىپ، كۇل­كى­مەن سەرگىتىپ شىعارادى. شىعىس­تىق ۇلگىدەگى ونەر تۋىندىسى ءبىزدىڭ حال­قىمىزعا وسى جاعىنان دا جاقىن بولىپ كورىندى. حو­رەوگراف سپەكتاكلدى قوياردا مۇ­نىڭ وسىن­داي قىرلارىن دا ابدەن جۇرەگىنە قوندىرىپ الىپ قولعا العانىن بايقايسىز.

قاراشاش توقسانباي، سۋرەتتەردى تۇسىرگەن ورىنباي بالمۇرات.

«ەگەمەن قازاقستان» گازەتى 26 ماۋسىم 2009 جىل