قازاق حالقىنىڭ باتىرى يساتاي تايمانۇلىنىڭ قازا بولعانىنا - 170 جىل

XVIII عاسىردىڭ 30 جىلدارىندا كىشى جۇزدىك قازاقستان روسسيانىڭ قۇرامىنا قاراتىلدى. 1801 جىلى ون ءبىرىنشى ناۋرىزدا يمپەراتور پاۆەل-1-ءنىڭ ۋكازىمەن ەدىل مەن جايىق اراسىنان ارعى اتاسى ابىلحايىر-نۇرالى بالاسى بوكەي سۇلتانعا جەر بەرىلدى.

قازاق حالقىنىڭ باتىرى يساتاي تايمانۇلىنىڭ قازا بولعانىنا - 170 جىل

XVIII عاسىردىڭ 30 جىلدارىندا كىشى جۇزدىك قازاقستان روسسيانىڭ قۇرامىنا قاراتىلدى. 1801 جىلى ون ءبىرىنشى ناۋرىزدا يمپەراتور پاۆەل-1-ءنىڭ ۋكازىمەن ەدىل مەن جايىق اراسىنان ارعى اتاسى ابىلحايىر-نۇرالى بالاسى بوكەي سۇلتانعا جەر بەرىلدى.

1812 جىلى بوكەي سۇلتان حاندىققا سايلاندى. 1815 جىلى بوكەي ولگەننەن كەيىن، 1823 جىلعا دەيىن بوكەيدىڭ ءىنىسى سىعاي حان بولدى. 1823 جىلى حاندىق دارەجەگە جاڭگىردىڭ قولى جەتتى. جاڭگىر استراحان گەنەرال-گۋبەرناتورى اندرەەۆسكيدىڭ ءۇ يىندە جاتىپ، ورىسشا وقىعان، ءتورت ءتىل بىلگەن. وتە ساۋاتتى ادام بولعان. 1845 ج. جاڭگىر ولگەننەن كەيىن حاندىق بيلىك تاراتىلىپ باسقارۋ جۇيەسى پاتشا چينوۆنيكتەرىنىڭ سوۆەتىنە بەرىلدى. قازاق حالقى تۋعان ەلىن وتارلىق جانە الەۋمەتتىك ەزگىدەن ازات ەتۋ جولىندا قانىن دا، جانىن دا اياماعان تالاي-تالاي باتىرلاردى تۋعىزدى. سولاردىڭ ءبىرى - 1836-1838 جىلداردا بوكەي ورداسى مەن كىشى ءجۇزدىڭ باتىس بولىگىندە قازاق شارۋاسى وتارلىق جانە فەودالدىق ەزگىگە قارسى كوتەرىلىسىن ۇيىمداستىرىپ، باسقارۋشى قازاق حالقىنىڭ باتىرى - يساتاي تايمانۇلى. بۇگىنگى كۇنى يساتاي تايمانۇلى مەن ماحامبەت وتەمىسۇلىنىڭ ەۋرازيانىڭ كەڭ دالاسىندا حالىق قامى ءۇشىن جانقيارلىق ەرلىكتىڭ ۇلگىسىن كورسەتكەن قاجىرلى قولباسشىلار بولعاندىعى تەك قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەمەس، ودان تىس ەلدەرگە دە بەلگىلى. ونىڭ ايعاعى 2003 جىلى سول كوتەرىلىستىڭ رۋحاني كوسەمى، اقيىق اقىن ماحامبەت وتەمىسۇلىنىڭ تۋعانىنا 200 جىل تولۋى يۋنەسكو-نىڭ شەشىمىمەن حالىقارالىق دارەجەدە تويلاندى.

قازاق حالقى يساتاي مەن ماحامبەت باتىرلاردىڭ ەسىمدەرىن قاستەرلەپ، ەستە ۇستاپ كەلەدى. ولاردىڭ ەسىمدەرى ەلدى مەكەندەرگە، اۋداندارعا، وقۋ ورىندارىنا بەرىلگەن. ورتا، ارناۋلى ورتا جانە جوعارى وقۋ ورىندارىندا قازاقستان تاريحى ءپانى بويىنشا وتىلەتىن ي.تايمانۇلى مەن م.وتەمىسۇلى باستاعان حالىق-ازاتتىق كوتەرىلىس تاريحىنا ايرىقشا نازار اۋدارىلۋدا.

2006-2008 جىلداردا يساتاي مەن ماحامبەت باتىرلار باستاعان كوتەرىلىسكە بيىل 170 جىل تولادى.
كوتەرىلىس بارىسىندا پاتشا وكىمەتىنىڭ زەڭبىرىكپەن قارۋلانعان اسكەرلەرى مەن ەكى ءىرى شايقاس بولدى. ونىڭ ءبىرى - 1837 جىلعى 15 قاراشاداعى «تاستوبەدەگى» (قازىرگى قۇرمانعازى اۋدانى ايماعىندا) جانە ەكىنشىسى 1838 جىلعى 12-ءشى شىلدەدەگى «اقبۇلاق» وزەنى بويىنداعى (قازىرگى اقتوبە وبلىسى «قوبدا» اۋدانى ايماعىندا) شايقاستار. وكىنىشكە وراي، 1838 جىلى 12 شىلدەدەگى «اقبۇلاق» وزەنى بويىنداعى اۋىر شايقاستا كوتەرىلىس باسشىسى يساتاي تايمانۇلى قازا تاپتى. وسى ارادا ايتا كەتەيىك دەگەنىمىز حالىق باتىرى يساتاي تايمانۇلىنىڭ ۇرپاقتارى كوپ جانە ونىڭ كوبىسى ءبىزدىڭ وبلىستا تۇرادى. يساتايدا التى ۇل: جاقيا، اقاي، وسپان، دوسماعانبەت، ءدىنبايان، ءالپيار جانە ءبىر قىزى - ءدۇلزادا بولعان. اقاي جيىرما جاسىندا - 1837 جىلعى قازان ايىندا حان ورداسىنىڭ تۇبىندەگى ۇلى شايقاستا قازا بولدى. وسپان ۇيلەنبەستەن اۋىرىپ قايتىس بولدى. جاقيا 1838 جىلعى 12 شىلدەدەگى «اقبۇلاق» وزەنىنىڭ قۇيىلىسىنداعى ءىرى شايقاستا اكەسىنە جاردەمدەسىپ جۇرگەندە جاۋ قولىنا ءتۇسىپ، شەت ەلگە ايدالىپ كەتتى. سودان حابارسىز كەتتى. ارتىندا جالعىز ۇلى - شاحمەت قالدى. ودان - شاماق، بالاسى - قۇرمەت قالدى. قۇرمەت ۇلى وتان سوعىسىنا قاتىسىپ، ەلگە امان كەلىپ ەدى، قازىر ومىردە جوق. بالالارى يساتاي اۋدانىندا تۇرادى.

دوسماعانبەتتىڭ شوبەرەسى - شايدوللا قوداروۆ سول جىلداردا قالا تۇبىندەگى جۇمىسكەر سەلوسىندا تۇرعان. قازىر ومىردە جوق. بالاسى عازيز قوداروۆ ع.مۇراتباەۆ ورتا مەكتەبىندە مۇعالىم بولىپ جۇمىس ىستەيدى.
ءدىنباياننان - وتەپقالي (1930 جىلى قايتىس بولدى), سەرالى، قارەلى، قارەس، ومىرگە كەلسە، وتەپقاليدان - سالەن، قۇبايدوللا، يبرايم، قامزا، قيشەكەن، ال قام زادان - ۋاحيت، سايدول، زەينەدەن تۋدى. بۇلار يساتاي اۋدانىندا تۇرادى. قيشەكەننىڭ بالاسى - قابەس اتىراۋدا تۇرادى.

الپياردان - دينا، جۇمازيا دەگەن قىزدار بولدى. بۇلار دا قايتىس بولدى.

يساتاي باتىردىڭ شوبەرەلەرى اتىراۋ قالاسىندا، بالىقشى، ماحامبەت، يساتاي اۋداندارىندا تۇرىپ جاتىر.
يساتاي تايمانۇلىنىڭ قازا بولعانىنا 170 جىل تولۋىنا ارناپ، باتىردىڭ يمانى-جولداس بولعاي دەمەكپىز!

رامازان وتەپقاليەۆ، قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى، زەينەتكەر-تاريحشى.

«اتىراۋ» وبلىستىق گازەتى