اتىراۋ مەن ماڭعىستاۋ - باعزى زاماننان بىتە قايناسىپ، بىرگە دامىپ كەلە جاتقان ىرگەلەس ايماق. ەرلىگىمەن كوزگە ءتۇسىپ، ەلدىك ءداستۇرىن ساقتاپ كەلە جاتقان ەكى ءوڭىردىڭ ءبولىپ-جارىپ الارى جوق. سودان دا بولار، ءار قازاق ءۇشىن قاستەرلى مەرەكە - تاۋەلسىزدىك كۇنى جاڭاوزەندەگى بولعان قايعىلى وقيعادان كوڭىلىمىزدى مۇڭ شالىپ، ءبىزدى قاتتى قاپالاندىردى.

اتىراۋ مەن ماڭعىستاۋ - باعزى زاماننان بىتە قايناسىپ، بىرگە دامىپ كەلە جاتقان ىرگەلەس ايماق. ەرلىگىمەن كوزگە ءتۇسىپ، ەلدىك ءداستۇرىن ساقتاپ كەلە جاتقان ەكى ءوڭىردىڭ ءبولىپ-جارىپ الارى جوق. سودان دا بولار، ءار قازاق ءۇشىن قاستەرلى مەرەكە - تاۋەلسىزدىك كۇنى جاڭاوزەندەگى بولعان قايعىلى وقيعادان كوڭىلىمىزدى مۇڭ شالىپ، ءبىزدى قاتتى قاپالاندىردى.

«كيەلى ماڭعىستاۋ جەرىندە نەگە ءوزىمىزدىڭ ازاماتتار ەگەمەن ەلىمىزدىڭ ىرگەسىن شايقالتاتىن قيمىلعا باردى، ۇيىپ وتىرعان جۇرتتىڭ كوڭىلىنە قاياۋ سالدى»،-دەگەن ساۋال كوكەيىمىزدە تۇر. ارامىز اجىراماعان اعايىن ەدىك، ۇلكەن باسسىزدىققا، قانتوگىسكە، ءوز باۋىرىن ولىمگە قيعان قيانات قاي اتامىزدا، قاشان بولىپ ەدى؟
وسى وقيعا ۇستىندە ءوزىمىزدىڭ قاراكوز قازاقتىڭ جاپ-جاس بالالارى كوكتەي سولىپ، قىرشىن قيىلعانى جۇرەكتى جانشىپ، وزەكتى ورتەيدى.
اۋىزبىرشىلىك بولماي، ىشتارلىق پەن باقتالاستىق بەلەڭ الىپ، الاۋىزدىققا جول بەرىلگەن جاعدايلار دا، ىنتىماق ىدىراپ، بىرلىك ازىپ، حالىق توزعان كەزدەر دە بولعان. بىراق ەلىمىزدىڭ باسىنان قانشاما قيىن-قىستاۋ كەزەڭدەر وتسە دە، بابالارىمىز بايتاق جەردى، ەلدىڭ ەلدىگىن ساقتاپ، ۇرپاقتان-ۇرپاققا جەتكىزدى.
ءۇش عاسىر بويى ارمانداپ وتكەن تاۋەلسىزدىگىمىزدى وسىنداي جاعدايعا بەرىپ قويامىز با؟ جوق. ەشقاشان وعان جول بەرمەيمىز.
قازىر كوپتەگەن ەلدەر باسىنا كۇن تۋعان سىن ساعاتتار، تالاي رەۆوليۋتسيالار ءوتىپ جاتىر. وسىنىڭ ءبارىنىڭ سوڭى نەگە اكەلىپ سوقتى. ەگيپەتتە، ليۆيادا، يراكتا نە بولىپ جاتىر؟ ناتيجەسىندە، قاراپايىم قارا حالىق قىرىلىپ، بالالارى جەتىم قالىپ، قايعىدان قان جۇتىپ، بار الەۋمەتىك نىساندار: مەكتەپ، اۋرۋحانا، ەمحانا، جولدار، سپورت كەشەندەرى ءبارى-ءبارى قاڭىراپ، قيراپ، كەزىندە جامانداعان ەل باسشىلارىنىڭ ءبارى كەتكەنىمەن پروبلەما شەشىلدى مە ەكەن؟ ءالى كۇنگە دەيىن قىرشىنىنان قيىلىپ جاتىر، سوعىس ءجۇرىپ جاتىر، ول قاشانعا دەيىن جالعاساتىنى بەلگىسىز. الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋى ونداعان جىلدارعا كەرى كەتتى. قازىر ول سوعىستىڭ ءبىرى دە كەرەك ەمەس ەكەندىگىن سول جەردەگى حالىقتىڭ ءوزى اشىق مويىنداپ وتىر.

سول سياقتى اۋعانستان، پاكستان ءومىر بويى سوعىستى باستان كەشىرۋدە.
كەشە عانا ءبارىمىز بىرلەسىپ ءدىني ەكسترەميزمگە قارسى شىعىپ، كوزقاراسىمىزدى، وعان قارسى ەكەنىمىزدى بىلدىرگەن ەدىك.
بۇگىن مىنە، مىناداي جاعدايعا تاپ بولدىق. ءبىزدىڭ الدىمىزدا بۇدان باسقا پروبلەمالار جەتكىلىكتى.
«ىنتىماق جۇرگەن جۇردە، ىرىس بىرگە جۇرەدى» دەپ بابالارىمىز بەكەر ايتپاعان. بىرلىگىمىزدىڭ ارقاسىندا، ەلباسىنىڭ سارابدال ساياساتىن ۇستانىپ، تاۋەلسىزدىك جىلدارى ىرگەلى مەملەكەت بولىپ قالىپتاستىق، وزگەمەن تەرەزەمىزدى تەڭەدىك، تۇرمىسىمىزدى تۇزەدىك، بۇرىن قيال بولىپ كورگەن جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزدىك.
ۇلى دانا حالقىمىز ايتقانداي: «باقىت - بىرلىكتە، بايلىق - ەڭبەكتە» - دەگەن.
بىزدەر، اتىراۋلىقتار، بۇنى كورىپ-ءبىلىپ وتىرمىز، جەمىسىن جەپ وتىرمىز. ءوزىمىز عانا قىزىعىن كورمەي، كەلەر ۇرپاقتارعا جەتەر يگىلىكتەر جاساپ جاتىرمىز.
الايدا بۇنىڭ بارلىعى اياق استىنان، ءوز-وزىنەن پايدا بولعان ريزىق ەمەس. بەيبىت ءومىرىمىزدىڭ، مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ، وبلىس حالقىنىڭ كۇش-جىگەرىنىڭ، قاجىرلى ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسى. وسى قالىپتى ساقتاپ، ىنتىماعىمىزدى نىعايتۋ - بىزدەرگە ءارى پارىز، ءارى كەلىستى ءومىرىمىزدىڭ كەپىلى.
«ەڭسەلى ەلدىڭ ىرگەسىن ەسەر اعىم بۇزار» دەگەن بار. حالىقتىڭ ساناسىن ۋلاپ، بيلىككە قارسى قويىپ، بۇلىك سالۋعا تىرىسۋشىلار بار.
حالىقتىڭ قامىن جەگەن بولىپ، جالعان ۇران كوتەرىپ جۇرگەندەردىڭ بىردە-بىرەۋى شىن مانىندە سول حالىققا جانى اشىمايدى. ولاردىڭ ويى تەك قانا بيلىكتى الۋ. بيلىكتى العاندا نە بولاتىنىن سىزدەر دە، بىزدەر دە بىلمەيمىز. ەڭ باستىسى، ايدان انىق اقيقات - ارامدىق ويمەن جۇرگەندەر، قاراپايىم حالىقتىڭ قانتوگىسىن پايدالانعان ادامدار ەشقاشان جاقسىلىققا اپارمايدى، مىنە، سول كەزدە ناعىز ەلدىڭ تۇبىنە جەتەرلىك قانقۇيلى سوعىسقا جول بەرىلۋى مۇمكىن. ونى جۇرەگىمىز سەزىنەدى.
اعايىندى اعايىنعا شاعىستىرىپ، الاساپىراندا پايدا كورەتىن ولار، ال زاردابىن شەگەتىن - بىزدەر، ءبىزدىڭ تۋعاندارىمىز. «كۇل بولماسا، ءبۇل بولسىن» دەپ، وزدەرىنىڭ ارامزا نيەتتەرىن جۇزەگە اسىرسا، قالتاسىن قالىڭداتسا بولدى ولارعا. وسىنى ويلايىق، باۋىرلار. تۇسىنە بىلگەنگە، بۇقارا حالىقتىڭ مۇددەسى ولاردان مۇلدەم بولەك. بىزدەر، قاراپايىم ادامدار، نەنى ويلايمىز !
اتىراۋ مەن ماڭعىستاۋ ەجەلدەن ءبىر ءوڭىر، توسكەيدە مالى، اۋىلى ارالاس اعايىندى، «توننىڭ ىشكى باۋىنداي ارالاسقان» جۇرت. رۋحى كۇشتى، تاريحى مول، ءداستۇرى تازا، ءتىلى مەن ءدىلى دامىعان وڭىرلەر رەتىندە بۇكىل الاشقا اتىمىز ايان.
ماڭعىستاۋعا قاراعاندا اتىراۋدا مۇنايشىلار سانى ەكى ەسە كوپ. وسى ازاماتتاردىڭ ءبارى ءبىراۋىزدان تىنىشتىق پەن تۇراقتىلىقتى باستى ماقسات ەتىپ وتىر.
«العا تارتقان وزادى، كەيىن كەتكەن توزادى». وسىنداي قادامعا بارماس بۇرىن، كەز كەلگەننىڭ سوزىنە ەرمەس بۇرىن، انىق اقيقات - كەشە مەن بۇگىندى نەگە سالىستىرىپ قارامايمىز. كۇنى كەشە 10-15 جىل بۇرىن بۇكىل اۋىلعا 1-2 كولىك بولسا، قازىر ءار ۇيدە كەمىندە 2 ماشينادان. جاعداي جاقساردى، تۇرمىس كوتەرىلدى. اۋىلدارعا سۋ، گاز، جارىق، جىلۋ جول - نە كەرەكتىڭ ءبارى جەتتى. جالاقى، زەينەتاقى جىل سايىن ءوسىپ كەلەدى. بارلىق الەۋمەتتىك قولداۋلار كورسەتىلۋدە. بۇرىن ارمان بولىپ كورىنگەن كوپ نارسەگە بۇگىن قولىمىز جەتىپ وتىر. بۇنىڭ ءبارى - تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ سىيى. قازاق قازاق بولعالى مۇنداي بيىك مارتەبەگە جەتىپ كورگەن ەمەس!
وسىنىڭ ءبارىن جوققا شىعارساق، قيراتىپ، ورتەسەك بولاشاققا نە قالدىرامىز! كەلەر ۇرپاق بۇنى ەشقاشان كەشىرمەيدى.
ءبىز بىلەمىز، مۇنايشىنىڭ ەڭبەگى ءار كەزدە دە وڭاي بولعان ەمەس. قىستىڭ ايازىنا، جازدىڭ اپتابىنا ءتوزىپ، جەتى قات جەر استىنان «قارا التىندى» ءوندىرۋ تەك ناعىز ەرلەردىڭ عانا قولىنان كەلەدى. «جاڭاوزەن»، «جەتىباي» اتاۋلارى حالىق ساناسىندا ەرەن ەڭبەكتىڭ سيمۆولى رەتىندە قالىپتاسقان. وسى وڭىردە قاجىماي ەڭبەك ەتىپ، ەل بايلىعىن ەسەلەپ جۇرگەن ماڭعىستاۋلىق ارىپتەستەرىمىزدى ءبىز ارقاشاندا ماقتان تۇتىپ كەلەمىز.
داۋ-داماي، تەكەتىرەس ەشقاشاندا جاقسىلىق اكەلگەن ەمەس. قانداي دا بولماسىن ءتۇيىندى ماسەلەنى تارازىلاپ، ارتىن ويلاپ، اقىلمەن شەشۋ - حالقىمىزدىڭ ءداستۇرى.
بارلىق ماسەلەلەر بەيبىت جولمەن شەشىلۋى ءتيىس. بارلىق اكتسيالار، نارازىلىقتار، ميتينگىلەر كەلىسۋ، سويلەسۋ ارقىلى شەشىلۋى قاجەت. زاڭ بار، ول - بارشاعا ورتاق.
ماڭعىستاۋلىق اعايىندى، بۇكىل وبلىس حالقىن ءبىزدىڭ ۇندەۋىمىزگە قۇلاق اسۋعا، سابىر ساقتاۋعا، جىگىمىزدى اجىراتپاي، ارانداتۋشىلارعا قارسى تۇرۋعا شاقىرامىز.
ارداقتى اعايىن!

تىنىشتىق بولسىن، اينالامىز امان بولسىن، ەڭبەك ەتىپ، وتباسىمدى اسىرايىن، بالالارىمدى جەتىلدىرىپ، ءبىلىم بەرەيىن، ءۇي قىلايىن، ازامات قىلىپ وسىرەيىن دەپ ارماندايمىز. وسى ارمانىمىزدى ىسكە اسىرۋعا قازىر بارلىق جاعداي دا جاسالعان. بولاشاعىمىز جارقىن.
الايدا ءازازىلدىڭ سوزىنە ەرىپ، تەرىس جولعا تۇسسەك، بۇنىڭ ءبارى كوزدەن بۇل-بۇل ۇشادى، بارىمىزدان ايىرىلامىز.
«كەمەدەگىنىڭ جانى ءبىر». بارلىعىمىز دا ءبىر ەلدىڭ ازاماتتارىمىز، ءبارىمىزدىڭ دە ريزىعىمىز، بالالارىمىزدىڭ بولاشاعى ەل تىنىشتىعىنا تىكەلەي تاۋەلدى.

«تارتىپكە باس يگەن قۇل بولمايدى». بەرەكەلى بىرلىگىمىزدى، جاراستى تىرلىگىمىزدى بۇلدىرۋگە جول بەرمەيىك، ازعىرۋشىلارعا ەرمەيىك، بىرلىگىمىزدى ساقتايىق، بيلىكتىڭ اينالاسىنا توپتالايىق. بۇل - ءار وتباسىنا، ءاربىر ادامعا كەرەك.
قازاقتا: «بەتەگە كەتسە - بەل قالار، بەكتەر كەتسە - ەل قالار، بەرەكەڭ كەتسە - نەڭ قالار؟!» دەگەن قاناتتى ءسوز بار. ىنتىماق كەتكەن جەردەن - ىرىس، بىرلىك كەتكەن جەردەن - بەرەكە كەتەدى. ەن دالانى ەركىن جايلاعان ەلىمىز بوستاندىق جولىندا باسىن بايگەگە بايلاعان. ايتسە دە، ولار ەشقاشان باس ەركىندىگىن باياندى ەلدىكتەن جوعارى قويماعان. باۋىرلار، بىزدەر قازاقستاننىڭ دامىپ، وركەندەۋىنە، حالىقتىڭ اۋقاتىن ارتتىرۋعا ايرىقشا ۇلەس قوسىپ وتىرعان ەرەك كاسىپ يەلەرىسىزدەر. سىزدەرگە بۇكىل جۇرت ۇلكەن ۇمىتپەن قارايدى. ەل ءۇمىتىن اقتايىق، سابىر ساقتايىق، اداسپايىق!
وزدەرىڭىزدى بىرلىك پەن تىنىشتىققا شاقىرۋشى اتىراۋلىق باۋىرلارىڭ.

http://www.aikyn.kz/