بەيسەنبى, 28 ناۋرىز 2024
ادەبيەت 5361 2 پىكىر 25 قىركۇيەك, 2020 ساعات 21:47

«ەر قارمىس» داستانى جەكە كىتاپ بولىپ جارىققا شىقتى

الماتى قالاسىندا جورىق جىرشىسى قالنياز جىراۋدىڭ «ەر قارمىس» داستانى جەكە كىتاپ بولىپ جارىققا شىقتى. كىتاپتىڭ تۇساۋكەسەر ءراسىمى س. دەميرەل اتىنداعى كوللەدج-ليتسەيىندە ءوتتى.

اشىق اسپان استىندا وتكەن تۇساۋكەسەر راسىمىنە قۇرمەتتى قوناقتار، جەرگىلىكتى اكىمدىك وكىلدەرى مەن وقۋشىلار قاتىستى.

قالنياز شوپىقۇلى قازىرگى ماڭعىستاۋ وبلىسى، بەينەۋ اۋدانىنداعى سام مەكەنى ايماعىندا دۇنيەگە كەلگەن. ونىڭ جىرلارى حالىق تاعدىرى، ەلدى، جەردى قورعاپ، ساقتاۋ سياقتى ءوز ءداۋىرىنىڭ كوكەيكەستى ماسەلەسىنە ارنالعان. سونداي جىرلارىنىڭ ءبىرى – «ەر قارمىس» جىرى. ءبىر قۋانارلىعى، اتالمىش جىر بۇعان دەيىن ءتۇرلى جيناقتارعا ەنگەنىمەن العاش رەت جەكە دارا كىتاپ ەتىندە باسىلىپ شىعىپتى. داستان «SABU Productions» ورتالىعىنىڭ باستاماسىمەن وقىرماندارعا جول تارتىپ وتىر. كۇللى وقىرمانعا ارنالعان تۋىندىدا ەر قارمىس باتىردىڭ ەرلىگى، حالقىمىزدىڭ ۇلت بولىپ قالىپتاسۋ جولىنداعى تاريحي ساتتەرى مەن جاۋجۇرەك ەرلەردىڭ وتان الدىنداعى جانقيارلىق كەزدەرى جان-جاقتى باياندالادى. «SABU Productions» جەتەكشىسى ساندۋعاش تاعابەرگەنوۆانىڭ ايتۋىنشا، داستاندى جاس وقىرماننىڭ ساناسىنا شاقتاپ، كوركەم سۋرەتتەرمەن بەزەندىرۋ باستى باعدار ەتىندە ۇستالىپتى. ول ءوز سوزىندە: «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى اياسىندا بۇرىنعى تاريحيىمىزدان سىر شەرتەتىن داستاندى قازىرگى جاستارعا لايىقتى ەتىلگەن. ەر قارمىس باتىر تاريحتا بولعان ادام، ول جايىندا كوپتەگەن جىر جازىلعان جانە ونىڭ سۇيەگى ماڭعىستاۋ جەرىندە. ەپوستار بىزگە اۋىزشا جەتكەندىكتەن، بۇل داستاننىڭ بىرنەشە ءتۇرى بار ەكەن. الايدا ءبىز ونىڭ تۇپنۇسقاسىن تابا بىلدىك. كىتاپتى شىعارماس بۇرىن ونى ەكى جىلداي زەرتتەدىك. سوندا ماڭعىستاۋلىق قالامگەر سۆەتقالي نۇرجان وسى نۇسقانىڭ وزگەرىسكە ۇشىراماي جەتكەنىن ايتتى»، – دەيدى. ال، كىتاپتىڭ جارىق كورۋىنە «بانكتسەنتركرەديت» اق دەمەۋشىلىك جاساپتى. بانكتىڭ باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى رۋسلان ۆلاديميروۆ «بۇل كىتاپ بالالاردىڭ نامىستى بولىپ وسۋىنە سەپتىگىن تيگىزەدى» دەگەن ويىن ايتا تۇرىپ كوپشىلىكتىڭ الدىندا: «ەر قارمىس» – باتىرلىق پەن ادالدىق تۋرالى داستان. ونى وقىعان بالالاردىڭ پاتريوتتىق سەزىمى ارتىپ، نامىستى بولىپ وسەدى دەگەن ۇمىتتەمىن. الداعى ۋاقىتتا بالالاردىڭ قارجىلىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىراتىن دۇنيەلەردى كوپتەپ شىعارساق دەگەن ويىمىز بار، – دەپ، كىتاپتىڭ جاس ۇرپاق ءۇشىن ماڭىزدىلىعىنا توقتالدى.

«ەر قارمىس» كىتابى 10 مىڭ دانامەن تارالىپ وتىر. باتىر بابامىزدىڭ تۇلعالىق كەلبەتىن اشا ءتۇسۋ ماقساتىندا ءتۇرلى ىزدەنىستەر جاسالعان. كىتاپتى پاراقتاي وتىرىپ شارانى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ەڭبەگى تەككە كەتپەگەنىن تۇيسىنەسىڭ. بىراق، ساندۋعاش تاعابەرگەنوۆا ونى ۇيىمداستىرۋ، ءبىر ىزگە ءتۇسىرۋ وڭايعا تۇسپەگەنىن جەتكىزدى. سول سەبەپتى ول: «داستان بولعاندىقتان ونداعى باتىرلاردىڭ تۇلعاسىن اشا ءبىلۋ كەرەك بولدى. ولار قانداي كيىم كيگەنى، تىپتەن قانداي قارۋ ۇستاعانىنا دەيىن بىلىكتى ماماندارمەن اقىلداسا وتىرىپ سۋرەتتەرىن سالدىق. سۋرەتتەر 3D فورماتتا، بالالاردى تارتاتىنداي قانىق تۇسپەن سالىندى. قازىر ءبىز وسى داستان جەلىسى بويىنشا قىسقا مەتراجدى ءمۋلتفيلمدى دە تۇسىرە باستادىق. ياعني كىتاپپەن قوسا ديسكىدە ونىڭ ءمۋلتفيلمى قاتار جۇرەتىن بولادى. مۇنىڭ بارلىعى جاس ورەندەرىمىزگە ءوز تاريحيىمىزدى، ءوز قۇندىلىقتارىمىزدى كەڭىنەن ناسيحاتتاپ، ءسىڭىرۋ ءۇشىن قاجەت»، – دەيدى. ءتۇرلى-ءتۇستى سۋرەتتەرمەن بەزەندىرىلگەن كىتاپ اسىرەسە بالالار ءۇشىن وتە قىزعىلىقتى دەپ ايتۋعا بولادى. سەبەبى، داستانداعى ءتۇرلى وقيعا جەلىلەرى ادەمى سۋرەتتەرمەن شەبەر استاستىرىلعان. بۇل باعىتتا تەر توككەن سۋرەتشى قۋانىش راحيموۆتىڭ ايتۋىنشا، سۋرەتتى سالماس بۇرىن الدىمەن جىردى تولىق وقىپ، ونى جەتە ءتۇسىنۋ قاجەت كەرەك ەكەن. سوندىقتان ىسكە كىرىسپەس الدىندا داستاندى جاتا جاستانىپ وقىعان ول: «كىتاپتى بىرنەشە رەت وقىپ شىقتىم. سۋرەتتەردىڭ كەيبىر تۇسىن جازۋشى، تاريحشىلارمەن اقىلداسا وتىرىپ سالدىم. باستىسى باتىردىڭ كەلبەتىن، تۇلعاسىن بەرە ءبىلۋىم كەرەك بولدى. كىتاپتى وقۋ بارىسىندا اتا-اجەلەرىمىز ايتىپ وتىراتىن باتىرلار جايىنداعى اڭىز، اڭگىمەلەر ەسكە ءتۇستى. سۋرەتتەردى سالۋعا 5-6 ايداي ۋاقىت كەتتى»، – دەپ شىعارماشىلىق بارىسىمەن ءبولىستى.

كىتاپتىڭ تانىستىرىلىمى بارىسىندا وقۋشىلارعا «بانكتسەنتركرەديت» اق  اتىنان ارنايى سىيلىقتار مەن «ەر قارمىس» كىتابى تارتۋ ەتىلدى. ال، تۇساۋكەسەردە كوسىلىپ ءسوز سويلەگەن ارقالى اقىن سۆەتقالي نۇرجان جينالعاندارعا «ەر قارمىس» داستانى جونىندە جان-جاقتى ماعلۇمات بەرىپ، ارعى-بەرگى تاريحتان قوزعاپ، جىردىڭ قۇندىلىعى جونىندە تاماشا دەرەكتەر كەلتىردى. قالامگەر اڭگىمە اراسىندا: «ەر قارمىس بەكبولاتۇلى 18 عاسىرداعى الماعايىپ زاماندا ءومىر سۇرگەن. مەنىڭ ەسەبىمدە 1720 جىلدارى ومىرگە كەلگەن. ول كىسى ەر جەتكەندە ءبىزدىڭ ەل جەم بويىنان ماڭعىستاۋعا ەڭكەيگەن كەزى ەكەن. سول كەزدە رەسەي يمپەرياسى تامىرىن كەڭگە جايىپ، وڭتۇستىككە قاراي وتپەك بولىپ ارەكەت جاساپ جاتقان. مىنا جاقتا حيۋاعا قاراعان تۇرىكپەندەر بار. مىنە، وسىنىڭ اراسىندا قيان-كەسكى شايقاستار بولدى. سونداي شايقاستىڭ ءبىرى وسى جىردا ىستىباي سارى دەپ اتالادى. داستاندا ونىڭ 75 جاسىندا جاۋمەن ايقاسقانى ايتىلادى. باتىر قارتايىپ ۇيدە جاتقاندا شايقاستا ولسەم دەپ تىلەگەن. كەيىن جاۋ شاپتى دەگەندە قولىنا نايزاسىن الىپ جاۋعا ۇمتىلعان»، – دەپ، شىنايى تاريحي دەرەكتەردى تىزبەلەدى.

ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ۇلتتىڭ ۇلىلىعى، بابالاردىڭ ەرلىگى تۋرالى اڭگىمە قوزعالاتىن «ەر قارمىس» جىرىنىڭ قايتا جاڭعىرىپ، قايتا تۇلەۋى، وقىرماننىڭ ساناسىنا لايىقتالىپ كوركەم بەزەندىرىلۋى ەل رۋحانياتىنداعى ەلەۋلى وقيعا. ويتكەنى، وتكەنىمىزدى ەلەپ، سونى جاس ۇرپاققا پاش ەتكەنىمىزدە عانا ىرگەلى ەلگە اينالامىز. مۇنداي ويدى كىتاپتىڭ تۇساۋكەسەرىنە جينالعان بارشا قاۋىم قۇپتادى.

2 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

العىس ايتۋ كۇنى

العىس ايتۋ كۇنى جانە ونىڭ شىعۋ تاريحى

جومارتبەك نۇرمان 1562
الاشوردا

قوجانوۆ مەجەلەۋ ناۋقانىندا (جالعاسى)

بەيبىت قويشىباەۆ 2256
عيبىرات

قايسار رۋحتى عازيز جان

مۇحتار قۇل-مۇحاممەد 3525