16 قىركۇيەكتە ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا مادەنيەت سالاسىنا ارنالعان زاڭ جوباسىن مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى اقتوتى رايىمقۇلوۆا تانىستىردى. 

سونىمەن بىرگە، دەپۋتاتتاردىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرىپ، اتالعان زاڭ جوباسىنداعى فونوگراممانى پايدالانۋ ماسەلەسىن ءتۇسىندىردى. 

اقتوتى راقىمەتتوللاقىزى: «فونوگراممالاردى پايدالانۋ ءتارتىبى زاڭعا تاۋەلدى اكتىدە ايقىندالادى. بارلىق جارنامالىق ونىمدەردە جانە كاسسالار جانىندا مىندەتتى تۇردە فونوگراممانى پايدالانۋ بويىنشا حابارلاما بەرىلەدى. بۇل كورەرمەنگە فونوگرامامەن وتەتىن كونتسەرتكە بيلەت ساتىپ الۋ نەمەسە ودان باس تارتۋ تاڭداۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى جانە بيلەتتىڭ قۇنىنا دا اسەر ەتەدى» - دەدى.

اتالعان زاڭ جوباسى، ارينە، فونوگراممانى شەكتەپ، جاندى داۋىسپەن ورىنداۋشىلاردىڭ ونەر ساحناسىندا ۇستەمدىك الۋىنا كومەكتەسەدى.  

داۋ جوق، كەرەمەت جوبا! 

بۇنى الەمدىك تەندەنتسياعا ىلەسكەن جاڭاشىلىق دەۋگە ابدەن بولادى. 

بىراق، مەن بۇل زاڭ جوباسىنىڭ الىدە سولقىلداق، تۇبەگەيلى ەمەستىگىن كورىپ وتىرمىن. 

ەگەر، زاڭ جوباسى وسى كۇيىندە قابىلدانىپ كەتسە، جانە ءبىر ەكى جىلدان كەيىن قايتادان اتالعان زاڭعا «تۇزەتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار» ەنگىزەتىنىمىز ءسوزسىز! 

كونتسەرتتىك قىزمەت ۇلكەن جاقتان ەكىگە بولىنەدى. 

بىرەۋى-بيزنەستىك سيپاتى بار كونتسەرتتىك قىزمەت، ەندى بىرەۋى- بيزنەستىك سيپاتى جوق كونتسەرتتىك قىزمەت. 

بيزنەستىك سيپاتى بار كونتسەرتتىك قىزمەت دەگەن - كونتسەرتكە بيلەت ساتۋ ارقىلى نەمەسە بيلەت ساتپاسا دا ءۇشىنشى تاراپتىڭ جارناماسىن جاساۋدى ماقسات ەتىپ، سوڭىندا پايدا تابۋدى كوزدەگەن كونتسەرتتىك قىزمەت. 

ال، بيزنەستىك سيپاتى جوق كونتسەرتتىك قىزمەت دەگەن - كورەرمەنگە بيلەت ساتپايتىن ساحنالىق كونتسەرتتەر جانە ستۋديالاردا وتەتىن تەلەۆيزيالىق شوۋ باعدارلامالار. 

وكىنىشكە وراي، اتالعان زاڭ جوباسىندا، بىرىنشىدەن ەكى ءتۇرلى كونتسەرتتىك قىزمەتتىڭ شەكاراسى ايقىن اجىراتىلماعان. سوندىقتان، ول ەكونوميكا زاڭدارىنىڭ نەگىزىنە قۇرىلماعان. ياعني بۇندا «تۇتىنۋشى» مەن «تاۋاردىڭ» ارا جىگى تولىق ايقىندالماعان. ەكونوميكادا ايىرباسقا تۇسەتىن باعالى زاتتى نەمەسە قىزمەتتى – «تاۋار» دەپ اتايمىز. ال تاۋاردى ساتىپ الۋشىنى «تۇتىنۋشى» دەيمىز. وسى قاعيدات بويىنشا قاراساق، كونتسەرتتىك ءىس-شارا بارىسىندا قىزمەتتى ساتىپ العان كورەرمەن «تۇتىنۋشى» بولادى دا، ايىرباسقا تۇسكەن ونەرپازدىڭ قىزمەتى «تاۋار» بولادى. 

ەگەر، ونەرپاز كونتسەرتتىك قىزمەت بارىسىندا كورەرمەنگە شىنايى ءوز داۋىسىمەن ءان ايتىپ نەمەسە ءوز قولىمەن مۋزىكا ويناپ، «تۇتىنۋشىنىڭ» تولەگەن قاراجاتىنا لايىق قىزمەت كورسەتسە، وندا تۇتىنۋشىنىڭ قۇقىعى بۇزىلمايدى. 

كەرىسىنشە، ونەرپاز ءوزى جاندى تۇردە ونەر كورسەتپەي، فونوگراممامەن كورەرمەندى الداسا، وندا «تۇتىنۋشىنىڭ» قۇقىعى بۇزىلادى. 

ياعني «تۇتىنۋشى» تولەگەن اقشاسىنا ءتۇپ نۇسقا تاۋاردى ەمەس، كوشىرمە جالعان «تاۋار» ساتىپ العانمەن بىردەي بولادى. 

«تۇتىنۋشى» ءوزىنىڭ جالعان تاۋار ساتىپ العانىن بىلگەن كەزدە، ونى قۇزىرلى ورگاندارعا ارىزدانىپ تولەگەن اقشاسىن قايتارىپ الۋعا قۇقىلى بولۋعا ءتيىستى. 

اتالعان زاڭدا كورەرمەن الدانىپ قالعان جاعدايدا كونتسەرتتى ۇيىمداستىرۋشىنىڭ نەمەسە ءانشىنىڭ كورەرمەنگە («تۇتىنۋشىعا») بيلەت اقشاسىن قايتارىپ بەرۋ تۋرالى ەشقانداي مۇمكىندىك قاراستىرىلماعان. قىسقاسى، تۇتىنۋشىنىڭ مۇددەسى مۇلدەم ەسكەرىلمەگەن.

ەكىنشى، بيزنەس سيپاتىنداعى كونتسەرتتىك قىزمەت - «تۇتىنۋشى» مەن «تاۋاردىڭ» قاتىناسى بولعاندىقتان، اتالعان زاڭ «تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ تۋرالى زاڭعا»  جانە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىق كودەكسىنە» قايشى بولۋعا ءتيىستى. مەن بۇل جەردە «جالعان جانە ساپاسىز ونىمدەردى ساتۋدىڭ» جوعارىداعى ەكى زاڭنىڭ ناقتى قايسى بابىنا قايشى ەكەنىن دالەلدەۋ ءۇشىن، زاڭنىڭ تارماقتارىن بىردەن اقتارىپ وتىرا المادىم. ەگەر ءبىزدىڭ جوعارىدا اتالعان ەكى زاڭىمىز كەمەلدى، دۇرىس زاڭ بولسا، لوگيكالىق تۇرعىدا «جالعان جانە ساپاسىز ونىمدەردى ساتۋ» وسى زاڭدارعا قايشى بولۋعا ءتيىستى. «ۇسىنىلعان زاڭ جوباسىندا «بارلىق جارنامالىق ونىمدەردە جانە كاسسالار جانىندا مىندەتتى تۇردە فونوگراممانى پايدالانۋ بويىنشا حابارلاما بەرىلەدى.» دەيدى. بۇل دەگەنىمىز، ساتۋشى ساتىپ وتىرعان تاۋارىنىڭ «جالعان، جارامسىز تاۋار» ەكەنىن حابارلاسا بولدى ساتۋعا بولادى دەگەن ءسوز. ونىڭ ۇستىنە كىم «مەن ءانىمدى تاسپاعا جازدىرىپ قويعام، ساحنادا قۇرى اۋزىمدى جىبىرلاتىپ وتىرىك ايتام» دەپ حابارلايدى؟ بۇل ەندى زاڭعا دا، اقىلعا دا سيمايدى!

فونوگراممانى قولدانۋعا بايلانىستى اتالعان زاڭ جوباسىنا مەنىڭ ۇسىنىسىم مىناۋ:

ەگەر، كونتسەرت بيزنەس سيپاتىنداعى كونتسەرت بولسا، وندا ونەرپاز ساحنادا مىندەتتى تۇردە جاندى ونەر كورسەتۋى كەرەك. قاي تۇردەگى بيزنەس سيپاتىنداعى كونتسەرتتە بولسىن فونوگرامما قولدانۋعا زاڭ جۇزىندە مۇلدەم تيىم سالۋ قاجەت. 

ال، كونتسەرت بيزنەس سيپاتىندا بولماسا، كورەرمەن كونتسەرت كورگەنى ءۇشىن اقشا تولەمەيتىن بولسا، وندا كورەرمەن «سىيعا بەرگەن جىلقىنىڭ ءتىسىن ساناماي»،  ونەرپازدان جاندى تۇردە ونەر كورسەتۋدى تالاپ ەتپەيدى. 

بۇندايدا ونەرپازدىڭ فونوگرامما قولدانۋىنا زاڭ جۇزىندە رۋقسات بەرىلۋگە ءتيىستى. 

قىسقاسى، ونەرپاز بيزنەس سيپاتى بار كونتسەرتتەردە زاڭ جۇزىندە جاندى ونەر كورسەتۋگە مىندەتتەلىپ، ال بيزنەس سيپاتىن الماعان كونتسەرتتە ءوز ەركى بولادى. 

اتاپ ايتقاندا، فونوگراممانى قولدانۋعا رۋقسات بەرۋ مەن بەرمەۋ كونتسەرتتىڭ سيپاتىنا قاراي بەلگىلەنۋ قاجەت. فونوگراممانى قولدانۋ نەمەسە قولدانباۋ تۋرالى زاڭ تەك وسىنداي شارت استىندا عانا شىنايى جۇزەگە اسادى. ولاي بولماعاندا، كەرىسىنشە...  

ءماجىلىستىڭ وتىرىسىندا اقتوتى راحمەتتوللاقىزىنىڭ دەپۋتاتتارعا فونوگراممانى قولدانباۋعا قانداي مونيتورنگ جۇرگىزۋ جونىندە بەرگەن جاۋاپتارى جالپى جاقتان دۇرىس بولدى دەپ ەسەپتەيمىن. 

بىراق، ناقتى قالاي جۇزەگە اسىراتىنى جونىندە ءدوپ باسىپ ايتا العان جوق. ءدوپ باسا المايتىن سەبەبى دە بار.  ويتكەنى، بۇرىن قازاقستاندا فونوگراممانى قولدانباۋعا قالاي شەكتەۋ قويۋ جونىندە ءىس جۇزىندىك تاجريبە بولعان جوق. بىزگە فونوگراممانى قولدانباۋدى مونيتورينگ جاساۋعا قىتايدىڭ تاجريبەسىن پايدالانۋعا ابدەن بولادى. مەن ءوزىم قحر دا 15 جىلدان ارتىق كونتسەرتتىك جۇمىسپەن اينالىستىم. قحر فونوگرامما قولدانۋدى شەكتەۋدى 2007 جىلدان باستاپ كەتتى. وسى شەكتەۋ جولعا قويىلعاننان كەيىن ءبىز ارتىستەردەن ءاندى جاندى داۋىسپەن ايتۋدى تالاپ ەتەتىن بولدىق. انشىلەر دە بىرتە-بىرتە وعان ۇيرەنىپ كەتتى. قايرات نۇرتاستىڭ ەڭ العاش قىتايعا باسقان ءبىرىنشى قادامى كەزىندە، ساحنادا فونوگرامما قولدانۋىنا  بايلانىستى، جوسپارلانعان گاسترولدىق كونتسەرتتىڭ قالعان 10 كونتسەرتى توقتاتىلىپ، ءساتسىز اياقتالدى.  

بىراق، سول جولعى ەسكەرتۋگە بايلانىستى، قايراتتىڭ كەيىنگى كونتسەرتتەرىنىڭ بارلىعى جاندى داۋىستا ءوتتى.  

قىتايدا فونوگرامماعا مونيتورينگ جاساۋدىڭ ناقتى بارىسى بىلاي: 

كونتسەرت باستالۋدىڭ الدىندا، «مادەنيەت ينسپەكسيا» ءبولىمىنىڭ ەكى قىزمەتكەرى كەلىپ، دىبىستىق پۋلتتىڭ ميكروفون كانالىنان ءبىر AUX (قوسىمشا شىعىس) الىپ، ءوزىنىڭ دىبىس كارتاسىنا قوسىپ، Cubase پروگرامماسى ارقىلى ميكروفوننىڭ داۋىسىن باستان اياق نوتبۋككە جازىپ وتىرادى. شىن-وتىركتىڭ بارلىعى كومپيۋتەرگە ءتۇسىپ تۇرادى. داۋىستىڭ جاندى-جانسىز ەكەنىن كومپيۋتەر دالەلدەپ وتىرادى.  

قىتاي فونوگرامماعا، مىنە، وسىلاي مونيتورينگ جاسايدى. ەشقانداي قيىندىعى جوق. بىراق، بۇنى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن بىزدە «مادەنيەت ينسپەكسيا» ءبولىمى قۇرىلىپ، ولاردىڭ قۇزىرەتى زاڭمەن بەكىتىلۋى كەرەك. سول كەزدە عانا فونوگرامماعا 100% توسقاۋىل قويۋعا بولادى. بولماسا، بۇل زاڭ جوباسى، تەك اۋىزدىڭ جەلى بولىپ قالا بەرەدى. 

سوندىقتان، ەگەر حالىقتى تازا ونەردەن سۋسىنداتىپ، ناعىز ونەر يەسىنىڭ ساحناداعى ۇستەمدىگىن ورناتامىز دەسەك، بىرىنشىدەن، زاڭدى سولقىلداق جاساماي قاتايتۋمىز كەرەك. ەكىنشىدەن، ونى اتقاراتىن ءتيىستى قۇزىرەتتى ورىندار بولۋى قاجەت.  

سوندا عانا ونەرىمىز وركەندەپ، وركەنيەتتى ەل بولامىز! 

ەربوسىن نۇرمۇحانۇلى،

ەكونوميست، كاسىپكەر

Abai.kz