بەلگىلى جۋرناليست نارتاي ارالبايۇلى قازاق دەسە شوقپارىن الا جۇگىرەتىن رەسەي ليبەرالدى-دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ سەركەسى اتىشۋلى ۆلاديمير جيرينوۆسكيدەن سۇحبات الىپتى.

وسى سۇحباتىندا جيرينوۆسكي: « مەن ءۇشىن الماتى قاشاندا تۋعان قالام بولىپ سانالادى. ەڭ ىستىق ساتتەرىمدى وسى قالادا وتكىزدىم. مەن 1946 جىلدىڭ 25 ساۋىرىندە ومىرگە كەلىپ، قازاقستاننان 1964 جىلدىڭ 3 شىلدەسىندە كەتتىم. مەنىڭ ءۇيىم ماسانچي 79-دا ءالى تۇر. بۇرىن بۇل كوشە دۇڭعان دەپ اتالاتىن. ول كەزدەگى ءۇي ءنومىرى 67 ەدى. ءبىز ءۇشىنشى پاتەردە تۇردىق. مەن وسى كوشەنىڭ اتىن وزگەرتىپ، مەنىڭ ەسىمىمدى بەرۋدى قالايمىن. ءتىپتى ءوزىم وقىعان مەكتەپتە مەنىڭ اتىمدى يەلەنۋگە ءتيىس. ويتكەنى، قازاقستاننان شىققان الەمگە ايگىلى رەسەيەلىك ساياساتشىمىن عوي» دەپ جەلپىنىپ العان ۆلاديمير ۆولفوۆيچ قازاق بيلىگى «ماعان تۋعان قالاما دەپۋتاتتار فراكتسياسىمەن بىرگە كەلىپ، مەدەۋدى، شىمبۇلاقتى ءوزىم وقىعان مەكتەپتى كورسەتۋ ءۇشىن قىدىرىستاپ كەلۋىمە رۇقسات بەرمەدى» دەپ مۇڭىن شاعادى.

ودان ارى ءوزىنىڭ يمپەريالىق امبيتسياسىن تانىتاتىن پىكىرلەرىن تىزبەكتەيدى.

سونداعى ايتپاعى رەسەي مۇددەسىنەن باس تارتۋعا قادام ۇستانعان قىرعىز، بەلارۋس جانە قاراباق وقيعالارىن قۇبىجىق قىلىپ كورسەتىپ، 15 رەسپۋبليكاعا قۇلدىق قامىتىن قايتا كيگىزىپ، «ۇلكەن رەسەيدى» قۇرۋ. وسى «ۇلكەن رەسەي» ارقىلى ەۋرو وداقتى، اقش ءام ءتىپتى قىتايدى دا بىرنەشە جىلدىڭ ىشىندە باسىپ وزاتىن ەكونوميكانى ومىرگە اكەلەمىز دەگەن قيالىن دا ءسوز اراسىندا قىستىرا كەتۋدى ۇمىتپايدى. 

قازىرگى پرەزيدەنتىمىزبەن ءبىر مەكتەپتە وقىعاندىعىن دا العا تارتادى دا: «قازاق ءتىلى دە، قازاق مادەنيتى دە جاقسى، بىراق ورىس ءتىلىن ىعىستىرۋدىڭ ەش كەرەگى جوق» دەگەن اسانقايعىلىققا باسادى. ودان ارى رەسەيشىل پارتيالاردىڭ سانى كوپ بولۋى كەرەك، ءارى قازاق ەلى پارلامەنتتىك رەسپۋبليكاعا اينالۋى ءتيىس دەگەن ءوز تەزيسىن ۇسىنادى.

نارتاي ارالبايۇلى باۋىرىمىزدىڭ «ءسىزدىڭ وسى ايتىپ وتىرعاندارىڭىزدىڭ ءبارى تاۋەلسىز ەلدەردىڭ ىشكى ىسىنە قول سۇعۋ ەمەس پە؟» دەگەن ساۋالىنا جيرينوۆسكي رەسەيدىڭ باۋىرىنا كىرمەسەڭدەر قىرعىز، قازاق جانە تاجىكتىڭ كۇندەرى قاراڭ بولادى دەپ ساۋەگەيلىك جاسايدى. «جەرلەستەرىڭ رەتىندە جەرلەستەرىمدى قىتاي باسىپ الۋىنان ساقتاندىرامىن!» دەپ مالىمدەمەسىن جاسايدى.

قاراباقتان تۇتانعان وت بۇكىل ورتالىق ازيانى دا شارپىپ ونداعى رەسپۋبليكالاردىڭ تۇرعىندارى يسلام ەلدەرى مەن قىتايدىڭ، تۇرىكتىڭ قۇلاق كەستى قۇلىنا اينالادى ەكەنى. ءبىز وسىنى تۇسىنبەيتىن اقىماقتار ەكەنبىز. 

ودان ارى «ءسىزدىڭ ساياسي-ەكونوميكالىق بولجامىمىز سونداي قورقىنىشتى ەكەن. وسىنىڭ ءبارى ناقتى دالەلدى ساراپتاۋعا نەگىزدەلگەن بە؟» دەگەن نارتاي ارالبايۇلىنىڭ ساۋالىنا: «جاڭا سوعىس رەسەي-اقش نەمەسە اقش-قىتاي  اراسىنداعى ءىرى سوعىس تۇرىندە ەمەس، قاراباقتاعىداي جەرگىلىكتى ايماقتارداعى شاعىن سوعىستار تۇرىندە ءوتىپ، مولدوۆادا، گۇرجىستاندا ت.ب. جەرلەردە ءتۇرلى-ءتۇستى توڭكەرىستەر ورىن الىپ وتىرادى. رەسەيدىڭ جاسىرىن جوسپارى بار. ونىڭ قانداي ەكەنىن وزدەرىڭدە سوعىس ءورتى الاۋلاعاندا ۇعاسىڭدار» دەپ جۇرت اراسىندا پسيحولوگيالىق ۇرەي تۋعىزىپ، رەسەيشىل كوڭىل-كۇيدى وا قالىپتاستىرۋعا ورىس بارلاۋى وسى باستان كىرىسكەنىن اشىق تانىتادى. 

ءابىل-سەرىك الياكبار

Abai.kz