قازىرگى اسكەري قاقتىعىس تەك قارۋدىڭ كۇشىمەن جۇزەگە اسادى دەسەك قاتتى قاتەلەسەمىز. شىندىقتىڭ ءوڭىن اينالدىرىپ بەرەتىن فەيك سوعىسى الەمدىك ساياسي ارەنادا ءوز شىڭىنا جەتتى. وعان تاياۋدا بولىپ وتكەن «قاراباق سوعىسى» كۋا. نە بولماسا، رەسەيدىڭ «شىعىس جانە سولتۇستىك قازاقستان ەجەلگى ورىس جەرى» دەگەن ەرتەگىسىنە سەنەتىندەر سانى سولتۇستىك كورشىمىزدىڭ 90 پايىز حالقىن يلاندىرۋدا. مىنە، فەيكتىڭ كۇشىن وسىدان-اق كورە بەرىڭىز. فەيككە مالدانعاندار ساياسي ناشاقورلار ولاردىڭ دۇنيەتانىمىن پاراساتتىلىقپەن ەمدەپ جازا المايسىڭ!

تۇرىك پەن ازەربايجاننىڭ سىرتقى بارلاۋى «ارمياندار جەڭىپ جاتىر»، «ءسۇريا سودىرلارى ازەربايجان جاعىندا سوعىسۋدا» دەگەن سياقتى فەيك حابارلار تاراتۋدى جاقسى جولعا قويىپ، الەم جۇرتشىلىعىن الداپ سوقتى دەگەن اقپاراتتار تاراۋدا. 

اقپارات تا – قارۋ. الەم ەلدەرىنىڭ ءبىر-بىرىنە قارسى تۇرۋى ورىستەپ كەلەدى. ءتىپتى ونلاين شايقاستار دا ورىن الا باستادى. زامانالىق تەحنولوگيا دۇشپان ەلدىڭ ينفراقۇرىلىمىنا شابۋىل جاساپ، ۇلتتىق  سەرۆەرلەرى مەن مالىمەتتەر قورىن ءوز كادەسىنە جاراتا دا الادى.

رەسەيدىڭ ماڭگىلىك وداقتاسى سانالاتىن ارميانداردىڭ ساناسىنا شابۋىل جاساۋدى ۇزاق جىل ءوز قولىندا ۇستاعان اعىلشىن، تۇرىك پەن ازەربايجان بارلاۋى «قاراباق سوعىسىندا» وسى مۇمكىندىگىن ساتىمەن جۇزەگە اسىردى. بۇل جايىندا تمد «گەوساياسي پروبلەمالار اكادەمياسىنىڭ» پرەزيدەنتى لەونيد يۆاشوۆ: «بۇگىنگى باق دەگەنىمىز – جاپپاي قىرىپ جويۋ قارۋىنىڭ ءبىر ءتۇرى. ول ەڭ الدىمەن سانانى ۋلايدى... ال، ەڭ باستى زارداپ ىنتەرنەتتەگى وتىرىكتى شىندىقتان ايىرۋدىڭ مۇمكىن ەمەستىگى. پىكىرى بۇزىقتار وسىنى ساتىمەن پايدالانىپ ءجۇر»،- دەيدى. 

ينتەرنەتتىڭ ءبىر مەزەتتە اقپارات الۋ جاعىنان TV, راديو مەن باسپا باق الماستىرۋى شىندىقتان فەيكنيۋستى ايىرىپ الۋدى تىپتەن قيىنداتىپ جىبەردى. ەشبىر ەل ءوزىن اقپاراتتىق-پسيحولوگيالىق شابۋىلدان قورعاي المايتىن ءپۇشايمان كۇيگە ءتۇستى.  

قازىر قاراباق قاقتىعىسى تۋراسىندا كەڭ كولەمدى جالعان اقپارات ورىن العاندىعىن باتىس جانە ورىس  مونيتورينگ جاسايتىن كامپانيالارى DataLocator جەتەكشىسى ەدگار گريگورياننىڭ بەل شەشە ارالاسۋىمەن انىقتاپ وتىر. قىركۇيەك پەن قاراشا ارالىعىندا ارميان ءتىلدى ىنتەرنەت سەگمەنتە 6498 فەيكتىك اككاۋنتتار جۇمىس ىستەپ، ولارعا قولدانۋشىلار 20 ميلليون كومەنتاري قالدىرعان.

ىنتەرنەت اقپاراتتاردى وڭدەپ جانە ساراپتاما جاسايتىن DataLocator جەتەكشىسى ەدگار گريگوريان ارمياندار ساناسىن ۋلايتىن فەيكتىك اقپارات تاراتۋدا ازەربايجان، تۇركيا جانە ۇلىبريتانيا كوش باستاپ تۇر دەيدى. ازەربايجان 31%، تۇركيا 21% جانە ۇلىبريتانيا 19% ارمياندارعا قارسى فەيكتىك ارنالاردىڭ ىنتەرنەت-رەسۋرستارىنا يەلىك ەتۋدە ەكەن. وسى ءبىر ورتالىقتان باسقارىلعان تاپ وسىنداي ءۇش ورتالىق دۇنيەنى استاڭ-كەستەڭ ەتە الدى دەيدى  گريگوريان.

ازەربايجان، تۇركيا جانە ۇلىبريتانيا اۋىز جالاسىپ، وزدەرىنىڭ ەجەلگى قاس دۇشپاندارى ارمەنيا مەن رەسەيدى سان سوقتىرعانى جايىندا ەدگار گريگوريان: «وسىنداي فەيكتىك اككاۋنتتاردىڭ باستى ماقساتى ىنتەرنەتتىڭ ارميان ءتىلدى سەگمەنتىن پايدالانۋشىلاردى «ارمەنياعا رەسەي كەرەك ەمەس، ارميان ارمياسى بىلايدا كۇشتى»، ەرەۆاننىڭ بيلەۋشى توبىنىڭ ءام ارميان زيالىلارى ساناسىنا: «رەسەي كومەگىنەن باس تارتۋ قاجەت» جانە «رەسەي تمد تيرانى» دەگەن اقپاراتتىڭ شىنايىلىعىنا سەندىرۋ ۇزاق ۋاقىت بويى ورنى الدى» دەپ ءوز تۇسىندىرمەلىك پايىمداۋىن جاسايدى.

ەگەر ەدگار گريگوريان سوزىنە سەنەتىن بولساق، ءبارى دە ارمياندىق ArmFriends الەۋمەتتىك جەلىسىنە IP-ادرەستەرى شەتەل اۋماعىنداعى ارميان قولدانۋشىلارىنىڭ جاڭا اككاۋنتتارىنىڭ جاپپاي تىركەلۋىنەن باستاۋ الىپتى. وسى رەسۋرستار كۇش الىپ، الەۋمەتتىك جەلى ىشىندە «ۇرەيشىل كوڭىل-كۇي» قالىپتاستىرىپ، جالعان اقپارلار لەگىن تاسقىنداتۋدا Facebook, Instagram, Telegram, "ۆكونتاكتە", "ودنوكلاسسنيكي" الەۋمەتتىك جەلىلەرى دە ءوز ۇلەسىن قوسىپتى. 

قالاي تاۋلى قاراباق كونفليكتىسى ءوز شەگىنە جەتتى، تاپ سولاي «ازەبايجان اسكەرى تاس-تالقان بولىپ، ارميان ارمياسى جەڭىسكە جەتىپ جاتىر» دەگەن جالعان حابار تاراي باستادى. بۇل شىندىق پەن جالعاندىق اراسىنداعى ىنتەرنەت سوعىسى ەدى. ءبىرتۇتاس ارميان ۇلتى ەكىگە ءبولىنىپ كەتىپ، ءبىر-بىرىمەن ايتىس-تارتىسقا ءتۇستى. بىرىنشىدەن: ەل ىشىندەگى شىنايى حابار الۋدىڭ جولىن كەستى. ەكىنشىدەن: «ءبىر-بىرىنە قاس» ەكى توپتى ومىرگە اكەلىپ، ءوزارا جاۋلاستىرىپ قويدى. گريگوريانشا، كونفليكتى باستالعاننان كەيىن بىرنەشە كۇننەن سوڭ، تاپ وسىنداي رەسۋرستار «پاشينيان ءبارىمىزدى ساتىپ، قاراباقتى جاتقا بەردى»، «بارىدە شەشىلىپ قويدى» دەگەن اقاپاراتتاردى قويشا ورگىزدى. ناتيجەسىندە ەرەۆانعا يميدجدىك، مورالدىق اۋىر سوققى جاسالدى.

«ءبارىن رەسەي كاۆكازعا ءوز بيلىگىن جۇرگىزۋ ءۇشىن ۇيىمداستىرىپ وتىر» دەگەن اقپاراتقا ارمياندا يمانداي سەنە باستادى دەپ RT ارناسىنىڭ ءجۋرناليسى ماكسيم ماكارىچەۆكە بەرگەن سۇحباتىن اياقتايدى ەدگار گريگوريان. 

ءسوز سوڭى. تمد كولەمىندە رەسيە بارلاۋى قازاققا قارسى فەيكتىك شابۋىلىن باياعىدا-اق باستاپ كەتكەن. سولتۇستىك كورشىمىزدىڭ ىرگەلى جوو سوڭعى 7 جىلدا قازاق ءتىلى فاكۋلتەتتەرى اشىلىپ، ولاردا ورىس بارلاۋى بىزگە قارسى پايدالاناتىن ماماندار دايىندالىپ شىعىپ، قازاق ءتىلدى الەۋمەتتىك جەلىلەردە ءام باق بۇيرەكتەن سيراق شىعارا باستادى. ناتيجەسىندە قازاقتىڭ «شىعىسى مەن سولتۇستىگى» ورىس پەن قازاق اراسىنداعى داۋلى ايماققا اينالىپ شىعا كەلدى. 

رەسەيلىك الەۋمەتتىك جەلىلەردە ءاربىر رەسەيلىك «فەيككە» ۇقك جانە قوعامدىق ساياسي ۇيىمدار تاراپىنان «قازاقستان التىن وردانىڭ بىردەن-ءبىر مۇراگەرى»، «رەسەي قازاقتىڭ ءسىبىر مەن ەدىل بويىنداعى جەرىن تارتىپ الۋشى» دەگەن ۇلتتىق يدەيامەن جاۋاپ بەرۋگە كوشەيىك. ايتپەسە، بارىنەن كەش قالامىز.

ءابىل-سەرىك الياكبار

Abai.kz